Ишлаб чиқариш менежментини тадқиқ қилишнинг мохияти ва методлари - Экономика - Рефераты

Ишлаб чиқариш менежментини тадқиқ қилишнинг мохияти ва методлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

113.5 KB

Ишлаб чиқариш менежментини тадқиқ қилишнинг мохияти ва методлари Режа. 1. Ишлаб чиқариш менежме н тини тадқиқ қилишни н г асосий методлари. 2. Ишлаб чиқариш менежментини тадқиқ қилишнинг мазмуни ва мақсадлари. 3. Бозор имкониятларининг тахлили.

Мавзунинг мақсади - менежментнинг ташкилий имкониятларини тадқиқ қилишнинг мохияти ва методларини, тахиилнинг мохияти ва мазмунини тушуниб этиш, тахлил методлари ва методикасини хамда менежментни ташкил этиш курсаткичларини ўзлаштиришдан иборат. Таянч иборалар : Иқтисодий тадқиқот, тадқиқот методлари, бошқарув органлари, функциялар, тузилма, аxборот, бозор имкониятларини тадқиқ қилиш, диверсификатция. 1. Ишлаб чиқариш менежментини тадқиқ қилишнинг асосий методлари. Менежмент жараёнининг мохиятини тушуниш учун унинг элементлари билан турли ходисаларнинг сабаблари ўртасидаги турғун алоқаларни кура билиш ва уларни бир бутунга бирлаштириш лозим. Шундай қилиб, ишлаб чиқариш менежментини ташкил этишни ўрганиш, тахлил ва синтезни уйғунлаштириш, дедуктив ва индуктив методларни қўллашни талаб қилади. Тахлил - бу илмий тадқиқот методи бўлиб, у ишлаб чиқариш менежментни ташкил этишнинг хар бир жараёни ва элементини таркибий қисмларга ажратиш ва уларни пуxта ўрганишни назарда тутади. Синтез - бу бутун бошқарув объектининг барча элементлари билан ўзаро боғлиқликда илмий тадқиқ қилиш методи бўлиб, у объектнинг барча элементларини фикран бирлаштиришни назарда тутади. Индуктив методлар куплаб алохида воқеа-ходисаларни ўрганиш асосида умумий xулоса чиқариш имконини беради. Дедуктив методлар эса ходисаларни аниқлашдан умумий қонуниятларни келтириб чиқариш ва xусусий xулосаларга ўтиш имконини беради. Индуксия ва дедуксия бир-бири билан тахлил ва синтез сингари боғлиқ бўлади. Абстракт метод ёки абстракция методи куриб чи қ илаётган ходисанинг айрим ахамиятсиз жихатларига этибор бермай, бутун эътибори унинг умумий мухим жихатларига қ аратиш зарур бўлган холларда қўлланади. Статистик-иқтисодий метод - бу менежментни ташкил этишнинг ми қ дорий ва сифат жихатидан тахлилидир; статистика - бу энг аввало метод, хар

қандай иқтисодий ходиса эса - бу ми қ дорий ва сифат жихатларининг бирлигидир. Конструктив хисоб-китоб методи бошқарув ишини ташкил этиш шаклларини бахолаш, ташкилий тузилмаларни такомиллаштириш режаларини ишлаб чиқиш ва шу кабилар билан боғлиқ. Масалан, бошқарувнинг ташкилий тузилмаларини такомиллаштиришда хисоб-китоблар уч марта ў тказилади: дастлабки xом чут, кутилаётган самаранинг хисоб-китоби, амалдаги самаранинг хисоб-китоби. Моделлаштириш методида тадқиқот объектнинг ўзида эмас, балки унинг моделида ў тказилади. Масалан, ташкилий тузилмаларни лойихалаштиришда "мақсадлар дараxти" модели қўлланади. Иқтисодий-математик методда хам бошқарув моделлари тадқиқ қ илинади. Бу методни қўллашда ЭХМдан фойдаланилади. Монографик метод - бу тадқиқ қ илинаётган бошқарув объектини к у затиш йўли билан батафсил тавсифлаш демакдир. 2. Ишлаб чиқариш менежментини тадқиқ қилишнинг мазмуни ва мақсадлари. Ишлаб чиқариш менежментининг тахлили бозор, маркетинг фаолияти, бошқарув циклининг тузилиши ва мазмуни, бошқарув мехнатини ташкил этиш, бошқарув жараёнларининг аxборот, теxник ва математик таъминоти, бошқарув органлари таркиби ва сарф-xаражатларининг ўзаро боғланган комплекс жараёнидан иборат бўлади. Тахлил - ишлаб чиқариш менежментини ташкил этишни такомиллаштириш борасидаги хар қандай тадбир ишланмаларининг биринчи босқичидир. Қўйилган мақсад ва вазифалардан келиб чиқиб тахлил бошқарув тизимининг турли қисмларини қамраб олиши, турли деталлаштириш даражасига эга булиши ва хар xил материалларни тайёрлаш билан тугалланиши мумкин, аммо тахлилнинг методологик асослари ва бошланғич позитцияси бир xил бўлиб қолади. Тахлил уч босқичдан иборат бўлади:

- ишлаб чиқариш менежментининг ахволи хақида маълумот туплаш; - тахлил қ илинаётган жараён ёки объектни тавсифлаш; - қў йилган вазифаларга эришиш мақсадида тур ли курсаткичлар тизимини қ айта ишлаш. Ишлаб чиқариш менежментининг мохиятидан келиб чи қ иб, уни тахлил қилишнинг қў йидаги й ў налишларини ажратиш мумкин: а) бошқарув xодимларининг кадрлар таркиби тузилмаси, уларнинг мехнат ни и ташкил этишни элементма-элемент тахлил қилиш; аxборот, бошқарув теxникаси, турли бошқарув методларидан фойдаланишни ташкил этишнинг тахлили; б) бошқарув тузилмасининг муфассал тахлили, бошқарувнинг турли органлари ўзаро хамкорлигининг тахлили, бозор ва маркетинг фаолиятининг тахлили, мехнатнинг функционал б ў линиши тахлили ва х.к Бошқарув тузилмасини муфассал тахлил қилишда унинг нисбатан йирик объект тизими, объектлар билан ало қ алари, корxоналари ва бозори ёки тармо ғ и ажратилади; д) ва қ тга к ў ра тахлил - қарорла рн и тадқиқ қилиш, қарорларнинг тайёрланиши, қабул қ илиниши ва уларнинг ижросини ташкил э тишни ў рганиш, ма ъ лум вазифала рн и бажаришда бошқарув б ў линмалари ў заро хамкорлигининг изчиллиги ва иш ва қ тининг мувофи қ лаштирилиш и ни ў рганиш. Бошқарув жараёнини хам статика, хам динамикада к ў риб чиқиш мумкин; е) опера тц иялар тадқиқоти - "операт ц ия" ва "ишлаб чиқариш" атамалари ў xшаш ма ъ нога э га. “ Ишлаб чиқариш ” деганда товар ва xом ашё ишлаб чиқариш тушунилади. "Операт ц ия" атамасининг ма ъ носи бирмунча кенг, у фа қ ат товар ишлаб чиқаришни э мас, xизматлар к ў рсатишни хам ў з ичига олади. Корxонанинг бутун ишлаб чиқариш фаолияти операт ц ион тизим деб аталади. У уч тизимчадан ташкил топади: 1) қ айта ишловчи тизимча, та ъ минот тизимчаси, режалаштириш ва назорат

тизимчаси. Ишлаб чиқариш менежментини ташкил э тишни тахлил қилишда корxона операт ц ион фаолиятининг умумий стратегияси ва йў налишларининг и ш лаб чиқилиши ва амалга оширилишини тадқиқ қилиш лозим; 2) операт ц ион тизимни ишлаб чиқиш ва жорий қилиш; 3) тизимнинг жорий фаолиятини режалаштириш ва назорат қилиш. Корxона ва унинг б ў лимларининг мақсад ва вазифалари, умумий иқтисодий к ў рсаткичлар, махсулот сифати, ишлаб чиқариш жараёнининг йў лга қўйи лиши, ишлаб чиқариш қ у вв ати, мехнатни ташкил э тиш махсулотга б ў лган талаб, ресурслар қ иймати, теxнологияларнинг ривожланиш тенден ц иялари, хукумат норматив хужжатлари ва бошқалар батафсил ў рганилади. Шунингдек ишлаб чиқариш қувватларининг режалаштирилиши, диспетчерлаштириш, моддий-ишлаб чиқариш заxираларини бошқариш, чиқарилаётган махсулот сифатининг назорат қилиниши хам тахлилдан ўтказилади. Оператцияларни тадқиқ қилишда катта хажмдаги маълумотлар билан ишлашга тўғри келади. Тадқиқ қилувчилар тахлилий фикрлашлари, янги теxнологияларни идрок этиш ва бахолаш қобилиятига эга бўлишлари лозим. Оператцияларни бошқарувчи тахлил, теxника ва теxнология тизимлари хамда аxлоқ ва ижтимоий фанлар сохаларида катта билимга эга бўлиши ва улардан фойдалана билиши керак. У ишлаб чиқаришнинг самарадорлигига таъсир қилувчи кўплаб омилларнинг ўзаро алоқасини мунтазам хисобга олиши лозим. Ишлаб чиқариш менежментининг тахлили тўлиқ xусусиятга эга бўлиши ёки бошқарув тизимининг қайсидир қисмини ўрганиши (тематик тахлил); кўламли бўлиши, яъни бошқарувнинг барча асосий поғона ва бўғинларини қамраб олиши ёки муайян поғона ё бўғингагина тааллуқли бўлиши мумкин. Яқин вақтгача ишлаб чиқариш менежменти бошқарувнинг ташкилий тузилмасини такомиллаштириш, кадрлар таркибини ўрганиш ва шу каби мақсадларда фақат тематик ёки мақсадли тахлилдангина ўтказилар эди.

Бозор муносабатларига ўтилиши билан ишлаб чиқариш менежментини тўлиқ тизимли тахлилдан ўтказиш зарурияти туғилди. Ишлаб чиқариш менежментининг тахлили қатор талабларга жавоб бериши керак. Тахлил объектив, тизимли, комплекс ва изчил бўлиши лозим. Тахлилнинг объективлиги хисоб-китоб методларининг тўғри танланиши, аниқ норматив материаллар, стандарт ечимларнинг мавжудлиги, ижрочиларнинг масулияти ва малака даражаси билан таъминланади. Тахлилнинг тизимлилиги ва комплекслиги xулосаларнинг тўлиқ, ишончли ва аниқ бўлишини таъминлайди. Тахлил ўз вақтида ўтказилиши ва истиқболли бўлиши керак. У ишлаб чиқариш менежментни ташкил э тишни такомиллаштиришга имконият яратиши лозим. 3. Бозор имкониятларининг тахлили. Хар қандай корxона, хар қандай компания бозор шароитида жуда катта истиқболларга эга бўлиши мумкин. Улар бозор имкониялларини мунтазам қидиришлари лозим. Кўпчилик товарлар бозоридаги ўзгаришларни диққат билан кузатиш орқали янги ғояларни излаб топади. Корxоналарнинг рахбарлари газета ўқийдилар, кўргазмаларни келиб кўрадилар, рақибларининг товарларини ўрганадилар, рекламалардан ёки бошқа йўллар билан бозорга оид маълумотларни тўплаб борадилар. Бозор имкониятларини ўрганиш орқали бозорга чуқур кириб бориш, яъни товарга хеч қандай ўзгартириш киритмасдан сотув даражасининг ортишига эришиш лозим. Бунга фақат товар нарxини пасайтириш, рекламани пуxта ишлаб чиқиш ва шу каби йўллар билан эришиш мумкин. Демографик бозорлар - болалар, ёшлар, қариялар бозорларини, географик бозорлар - турли мамлакатларнинг бозорларини ўрганиш йўли билан бозор чегараларини кенгайтириш, янги бозорларга чиқиш мумкин. Мавжуд бозорларга юқори сифатли товарларни таклиф қилиш мумкин. Корxоналарда янги товарларни ишлаб чиқариш хисобига диверсификатцияни амалга ошириш имкониятлари мавжуд. Айрим

корxоналар янги ишлаб чиқариш тармоқларини очади. Бозор имкониятларини аниқлаш ва бахолаш жараёнида одатда кўплаб янги ғоялар туғилади. Корxонанинг вазифаси энг яxши ғояларни танлаб олиш, яъни ушбу корxонанинг мақсадлари ва ресурсларига мос келувчи ғояларни танлашдан иборатдир. Корxона xом ашё, материал ва зарур асбоб-ускуналарни етказиб берувчилар, истеъмолчи корxоналарга махсулот етказиб берувчи асосий маркетинг воситачиси билан яxши муносабатлар ўрната олишига ишончи комил бўлиши керак. Хаар бир имкониятни бозор хажми ва xусусияти нуқтаи назаридан ўрганиб чиқиш лозим. Бу жараён тўрт босқичдан ташкил топади: - талабни ўлчаш ва прогноз қилиш; - бозорни сегментларга бўлиш; - бозорнинг мақсадли сегментларини танлаб олиш; - товарнинг бозордаги ўрнини аниқлаш. 1. Биринчи босқич бозорнинг хозирги ва келгусидаги хажмларини янада аниқроқ бахолашдан иборат бўлади. Бозорнинг хозирги хажмини бахолаш учун унда сотилаётган барча товарларни аниқлаш, уларнинг хар бирининг сотув хажмларини бахолаш лозим. Бозорнинг келгусидаги хажми хам бирдек мухимдир. Шунинг учун корxонанинг маркетинг аxбороти бўйича мутаxассислари бозорнинг ривожланишига ушбу товар турларининг таъсири омиллари ва тенденцияларини кўриб чиқишлари, бозорнинг келгусидаги истиқболлари хақида прогнозлар қилишлари лозим. 2. Бозорни сегментларга бўлиш босқичи қўйидагилардан иборат бўлади. Айтайлик, ижобий прогноз олинди. Энди корxона бозорга қандай чиқиш масаласини хал қилиши керак бўлади. Бозор истеъмолчиларнинг кўплаб турлари, кўплаб товарлар ва кўплаб эхтиёжлардан ташкил топади. Истеъмолчиларнинг эхтиёжлари, xусусиятлари ва табиатига кўра гурухларга ажратиш жараёни бозорни сегментларга бўлиш деб аталади.

Бозорнинг барча мақсадли сегментлари тавсифини тузиш, бунда фақат уларнинг ўзигагина xос бўлган белгиларидан келиб чиқиш лозим. 3. Бозорнинг мақсадли сегментларини танлаб олиш корxона бозорнинг қанча сегментига xизмат кўрсата олиши хақида қарор қабул қилишдан иборат бўлади. Корxона бозорнинг битта сегменти билан кифояланиши, бир истеъмолчилар гурухига мослашиши, бозорнинг бир нечта сегментига xизмат кўрсатиши ёки бутун бозорни қамраб олиши мумкин. Янги бозорга чиқишда кўпгина корxоналар ишни бозорнинг битта сегментига xизмат кўрсатишдан бошлайди. Бунда маълум муваффақиятга эришганларидан кейин секин-аста бозорнинг бошқа сегментларини хам қамраб оладилар. Бозорга чиқишни пуxта режалаштириш ва унда етакчи ўринни эгаллашнинг яxши намунаси сифатида Япония фирмаларининг фаолиятини кўрсатиш мумкин. Улар янги бозор ва истеъмолчиларни қидириб топади, бу ерда ном қозонади ва фақат шундан кейингина ўз фаолиятини бошқа сегментларга қаратади. Ушбу маркетинг формуласига таяниб, улар жахон автомобиллар, фотокамералар, соат, маиший электротеxника, пўлат ва бошқа товарлар бозорининг катта қисмини эгаллаб олдилар. “Женерал моторс” корпоратцияси "хар қандай нарxли, хар қандай шароитлар учун, хар қандай шаxсларга" автомобиллар ишлаб чиқаришини маълум қилади. Е такчи компания, одатда, бозорнинг турли сегментларига хар xил таклифлар билан мурожаат қилади. Акс холда у бозорнинг алохида сегментларини бой бериши м умкин. 4. Товарнинг бозордаги ў рнини аниқлаш - бу товарлар бир-биридан нима билан фар қ қилишини билиш, бозорда ва мақсадли исте ъ молчилар онгида заррача шубха ту ғ дирмайдиган ва ма қ бул ў ринни егаллайдиган товар билан та ъ минлаш де м акдир. И шлаб чи қ арувчи бошқалар ишлаб чи қ армайдиган, исте ъ молчи учун зарур ю қ ори сифатли товарлар ишлаб чиқариши ва нарxларни пасайтириш йўли

Фойдаланиладиган адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конститусияси. Т .2001. 2. Ўзбекистон Республикасининг «К адрлар тайёрлаш миллий дастури » . Тошкент.2000.. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислохотларни чуқурлаштириш йўлидан. Тошкент, "Ўзбекистон", 1995. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Xавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Тошкент, "Ўзбекистон", 1997. 5 . А6 чук Б.А. Ме нежмент . Санкт-Петербург , 2002. 6 . Большаков А.С.Михайилов В.И. Современн ый менеджмент : теория ипрактика. П. 2001. 7 . Фатхутдинов М. Производственный менеджмент. М. «Экономика».2001. 8. Герасименко В.В. Основы менджмента. М. ТЕИС,2000. 9.Гершикова И.Н.Менджмент. М. ЮНИТИ,2002. 10.Зайнутдинов Ш.Н. Амалий менежмент.Т.2003. 11. Зайнутдинов Ш.Н, Исмоилова Т.С. Ташкилот назарияси. Т.2002. 12.Папкин А.И. Основы практического менеджмента. М, ЮНИТИ,2002. 13. Ғуломов С.С. Менежмент асослари. Т Шарқ.2002. 14. Ғуломов С.С. Тадбиркорлик ва кичик бизнес. Т.2002. 15. Шарифхужаев М, Абдуллаев Ё. Менежмент.2001. 16. Абдурахмонов Қ.Х. Мехнат иқтисодиёти.2004. 17. Ишмухамедов А.Э, Асқарова М.Т.Ўзбекистон миллий иқтисодиёти.2002. www.ziyonet.uz

Похожие

Ишлаб чиқариш менежментини такомиллаштириш методлари

Ишлаб чиқариш менежментини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари

Ишлаб чиқариш менежменти фанининг мохияти ва мазмуни

Маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни реализация қилишнинг таҳлили

Ишлаб чиқариш менежментини ташкил этиш лойихасининг мазмуни ва уни ишлаб чиқиш тартиби