Innovatsion faoliyatni boshqarishda tizimli yondashuv - Экономика - Рефераты

Innovatsion faoliyatni boshqarishda tizimli yondashuv

Загружено в:

30.09.2022

Скачано:

0

Размер:

544 KB

Innovatsion faoliyatni boshqarishda tizimli yondashuv Reja: 1. O‘rganilayotgan tizimning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasini tadqiq etish 2. Fan va texnika yutuqlarining darajasi 3. Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar 4. Innovatsiya jarayonida loyihaviy qarorlarning tanlanishini sistemali tahlil

Innovatsiyani yaratish jarayonini kirishini muayyan obyektda moddiylashgan ishlanma tashkil etadigan sun’iy yaratilgan tizim sifatida baholash mumkin. Ikkita asosiy yo‘nalishni inobatga olish maqsadga muvofiq bo‘ladi: o‘rganilayotgan tizimning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasini tadqiq etish va yangilik yaratish jarayonining elementlari tuzilishini, shuningdek ularning o‘zaro aloqalarini tadqiq etish. O‘rganilayotgan tizimning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasini tadqiq etish kirish va chiqish tomonidan yaratish jarayonining o‘ziga xos xususiyatini aniqlashga imkon beradi . 1-rasmda yangilik kiritish modelini tashkil etuvchi asosiy tarkibiy qismlarning o‘zaro munosabati sxema tarzida ko‘rsatilgan. Innovatsiya jarayoni yaratish jarayoni modelining chiqishiga xos xususiyatlarni uning tarkibiy qismlari aks aloqa kichik tizimiga kelib tushishi va u yerda quyidagi operatsiyalarni bajarishi tashkil etadi: innovatsiya jarayoni boshlanishining modeli bilan qiyoslash, loyihalashtirilayotgan tizimning hamda ularni loyihalashtirish bo‘yicha tegishli qarorlarning sifat va soniga oid ko‘rsatkichlarni aniqlash . Фан ва техника ютуқларининг даражаси Фан ва техника ютуқларининг даражаси Ижтимоий - иқтисодий эҳтиёжлар Фан ва техника ютуқларининг даражасини тармоқлар , истеъ - молчилар ва ишлаб чиқарув - чиларда таҳлил қилиш Муаммонинг техникавий ечими имкониятларини баҳолаш Истеъмолчи тармоқнинг ижтимоий ва иқтисодий эҳтиёжларини таҳлил қилиш Имкониятдаги талабни баҳолаш Лойиҳа концепцияларини ифодалаш

1-rasm. Model loyihasini tanlash jarayonida uni tashkil etuvchi asosiy tarkibiy qismlarning o‘zaro munosabati Ko‘plab korxonplarning innovatsiyalar yaratish jarayonida ishtiroki ham vertikali bo‘yicha (tizimning ilmiy konsepsiyasini ishlab chiqishdan tortib tajribaviy yoki sanoat namunasini yaratishgacha), ham gorizontali bo‘yicha (tizim yaratish ishini bajarish davomida) murakkab o‘zaro munosabatlar bo‘lishini keltirib chiqaradi. Bu holat innovatsiya yaratish jarayonini tashkil qilishga yangicha yondashuvni talab etadi. Innovatsiya yaratish jarayonini tashkil qilishni takomillashtirishga bunday yondashuvni amalga oshirish vositasi bo‘lib dasturiy- maqsadli usullar xizmat qilishi mumkin. Innovatsiya yaratish jarayonining ancha murakkab tuzilishi, uni tashkil etishning yangi shakllari ushbu jarayonni boshqarishning amaldagi tizimini qayta qurish va takomillashtirishni talab etadi. Ular kompleks tarzda, ya’ni yuqoridan pastga tomon, ya’ni umumiy prinsiplar va talablarni markazlashgan boshqaruv tizimiga qo‘llab, hamda pastdan yuqoriga, ya’ni umumiy prinsiplar va talablarning xususiyatlarini aniq bir jarayonga qo‘llab, bunda baholash, rejalashtirish va rag‘batlantirish ko‘rsatkichlari va usullarini yagona haqiqiy tizimga birlashtirib amalga oshirilishi kerak. Innovatsiya yaratishni boshqarish jarayoniga tatbiq etib, Иқтисодий баҳо ИТТКИни молиялаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги ҳақидаги қарор Техникавий баҳо ЖАРАЁНГА Инновация киритиш жараёнини системали тасвирлаш

bu tariqa tasavvur etish loyihadagi yechimlardan kerakligini tanlash muammosini sistemali tahlil qilish metodologiyasi nuqtai nazaridan qarash imkonini beradi. Tahlilning umumiy blok-chizmasi 3-rasmda keltirilgan. Keltirilgan blok-chizma yangilikni bevosita loyihalashtirish jarayonida mavjud bo‘lgan eng maqbul loyihaviy yechimlarni izlashga qaratilgan harakatlarning umumiy ketma-ketligini aks ettiradi.

Мақсадлар ва ин - Технологиялар - тизом киритувчи Технология Зарур техник нинг келажакда шартларни систе - талабларини воситаларни ўзгариш имконимали ( иқтисодий системали системали ятларини башо - кўрсаткичлар тасвирлаш тасвирлаш рат қилиб тадқиқ терминларида ) этиш тасвирлаш Инновацияга қўйиладиган техник - иқтисодий талабларни ишлаб чиқиш ва системали тасвирлаш Мавжуд техник воситаларнинг янгиликка қўйиладиган техник - иқтисодий талабларга мувофиқлигини тадқиқ этиш Техник топшириқни ишлаб чиқиш Қабул қилинадиган лойиҳадаги қарорларнинг муқобил вариантлари тўпламини ишлаб чиқиш Qaror variantlarini qiyoslash bazasini shakllantirish Muqobil yechim- Qaror variantlarini ko‘p tomonlama Qaror qabul lar va qiyoslash baholash va eng maqbulini tanlash qilayotgan

bazasi to‘plami- shaxs, organga ga tuzatishlar Qarorning olingan variantini tavsiyalar kiritish nazorat tariqasida baholash berish 2.-rasm. Innovatsiya jarayonida loyihaviy qarorlarning tanlanishini sistemali tahlil qilishning umumiy blok-chizmasi Innovatsiya modellarini axborot tuzish, unga tuzatish kiritish va uni tahlil qilishga doir informatsion va matematik taomillar orqali ishlab chiqish mumkin. Ushbu modellarning variantlari innovatsiya jarayonini rivojlantirish yo‘llari va eng maqbul variantini tanlash haqidagi qiyosiy ma’lumotlarni olish maqsadida tahlil qilinadi. Rivojlanishning ushbu modeli tuzilishiga doir axborot kelib tushgan sari kengaytirilgan, unga tuzatishlar keltirgan va ko‘rinishi o‘zgartirilgan taqdirdagina unga dinamik xususiyat berish mumkin. Innovatsiya faoliyatini boshqarish mexanizmi deganda, yangiliklarni ishlab chiqaruvchilar bilan uning iste’molchilari o‘rtasida uni yaratish, ishlab chiqarish, ishlatish borasida yuzaga keladigan barcha shakllardagi iqtisodiy munosabatlardan foydalanish zaruratini obyektiv ravishda keltirib chiqaruvchi iqtisodiy, tashkiliy, huquqiy hamda boshqa metodlar va usullar majmui tushuniladi. Innovatsiya jarayonini boshqarish mexanizmini funksional va ta’minlovchi kichik tizimlardan iborat ikki o‘zaro bog‘liq blok ko‘rinishida tasavvur qilish mumkin Har bir kichik tizim yangilikni yaratish va qo‘llash jarayoni uning “hayotiy sikli»dagi har qanday bosqichda samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlashi kerak. Innovatsiya jarayonini boshqarish mexanizmining natija beruvchi ta’siri iqtisodiy, tashkiliy va huquqiy kichik tizimlardan qandaydir bittasini emas, balki

hammasining o‘zaro ta’siri va o‘zaro bog‘liqligi, ziddiyatsizligi va bir yo‘nalishga egaligi bilan belgilanadi. Har bir kichik tizim va uning har bir elementi umuman yangilik yaratishni boshqarish samaradorligiga ta’sir etadi. Ulardan biridagi xato hatto boshqa kichik tizimlar ideal holatda bo‘lganida ham qo‘yilgan vazifalarni samarali bajarishga imkon bermaydi . Innovatsiya jarayonini boshqarish jarayonida markaziy o‘rinni iqtisodiy kichik tizim egallaydi. U umuman jarayonni va uning har bir bo‘g‘inini ijtimoiy mehnat unumdorligini oshirishga va yaratilayotgan yangilik moddiy tashuvchisi bo‘lgan ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga yo‘naltiradi. Iqtisodiy kichik tizim maqsadlarini amalga oshirish, bir tomondan, yangi mehnat mahsullari yaratish bilan mashg‘ul bo‘lgan ijodiy ilmiy-texnikaviy jamoalarning faoliyatini, boshqa tomondan — yangilik yaratish jarayonini boshqarishni takomillashtirish evaziga ta’minlanadi. Birinchi holda boshqaruv rejalashtirish, baholash va tahlil qilish, rag‘batlantirish, narx belgilash va moliyalashtirish usullari, vositalari va qurollari yordamida amalga oshiriladi. Bunda boshqaruv predmetini tirik ijodiy mehnat samaradorligini oshirishga bo‘lgan asosiy undovchi motiv sifatidagi iqtisodiy manfaat tashkil qiladi. Ikkinchi holda — yangi tovarlar samaradorligini oshirish, ularning tuzilishini, ayrim tovarlar va ular majmualarining texnik- iqtisodiy ko‘rsatkichlarini, tahlil qilish va baholash usullarini maqbullashtirish zaxiralarini izlash metodlari va vositalari yordamida amalga oshiriladi. Bu o‘rinda boshqaruv predmetini yangilik kiritishning pirovard natijasi bo‘lmish ijtimoiy- iqtisodiy samara tashkil qiladi. Iqtisodiy boshqaruv tizimdagi texnik-iqtisodiy salohiyatning paydo bo‘lishi va shakllanishidan boshlab undan foydalanish bosqichida uning samaradorligini baholashgacha bo‘lgan butun «hayotiy siklni» qamrab olishi kerak . Yaxlit holda olingan tayyorgarlik bosqichi ham texnik, ham iqtisodiy jihatdan ham bevosita yangi tovarlar ishlab chiqarishni, ham ulardan foydalanishni belgilab berishini yana bir bor ta’kidlash joiz. Binobarin, bu bosqichni boshqarishni takomillashtirish ham yangi yaratilayotgan tovarlar samaradorligi va sifatining

o‘sishini ta’minashda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ishlab chiqarishning tayyorgarlik bosqichida yangi texnika yaratishni boshqarishga doir iqtisodiy kichik tizim muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatishi uchun keng miqyosdagi ishlarni bajarish zarur. Bu ishlarni quyidagi asosiy bosqichlar bo‘yicha shartli ravishda guruhlashtirish mumkin : • yangiliklar iste’molchisi bo‘lgan tarmoqlarning rivojlanishini uzoq muddatli va o‘rta muddatli kompleks prognozlash va rejalashtirish, jumladan tarmoqda pirovard mahsulot olishning amaldagi va istiqbolli texnologik jarayonlari klassifikatorini ishlab chiqish; • yangiliklar ishlab chiqaruvchi firmalarni uzoq muddatli va o‘rta muddatli kompleks prognozlash va rejalashtirish; • muayyan mahsulotlarga bo‘lgan bozor ehtiyojini ijtimoiy-iqtisodiy baholash; • resurslar cheklanganligini inobatga olgan holda yangilikni yaratishning iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligi va texnik jihatdan mumkinligini kompleks holda texnik-iqtisodiy tahlil qilish va baholash; • loyihalashtirishning samarali yo‘nalishlarini tanlash maqsadida loyihalashtirishdan avvalgi texnik-iqtisodiy tadqiqotlar, jumladan tizimlar, komplekslar va ayrim mahsulotlarning istiqbolli bazaviy modellarini ishlab chiqish va tahlil qilish; • mahsulot konstruksiyasini ishlash jarayonida texnik yechimlarni texnikiqtisodiy tahlil qilish va maqbullashtirish, jumladan tizimning maqbul tuzilishini, uni birxillashtirish (unifikatsiyalash) darajasini va boshqa ko‘rsatkichlarni tanlash; • tizimning samaradorlik va sifat darajasiga ko‘ra qiymat (baho) ko‘rsatkichlarini ham umuman olganda, ham ayrim tarkibiy qismlari bo‘yicha aniqlash; • ishlab chiqarishning iqtisodiy maqsadga muvofiq seriyalilik darajasini aniqlash. Ishlab chiqarish bosqichini iqtisodiy boshqarish xususida ishlarning quyidagi asosiy turlarini ajratish mumkin:

mahsulotlar va ularning tarkibiy qismlari ma’naviy jihatdan eskiradigan texnik-iqtisodiy daraja va hisob-kitob davrini aniqlash; yangiliklarni ishlab chiqarishga kiritish va ishlab chiqarishdan olishning iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq muddatlarini belgilash; ishlab chiqarish shartlarini texnik-iqtisodiy tahlil qilish va baholash; funksional-iqtisodiy tahlil; ulgurji narxlar darajasini aniqlash va tahlil qilish. Yangilik kiritishni boshqarishning iqtisodiy kichik tizimida foydalanish bosqichi xususida ishlarning quyidagi asosiy turlarini ajratish mumkin: • o‘xshash mahsulotning amal qilishidagi «nozik» joylarni aniqlash maqsadida amaldagi mahsulotlarni texnik-iqtisodiy tahlil qilish, kelgusida ulardan foydalanish sharoitlarini va foydalanishni baholash; • muayyan ishlab chiqarish sharoitlarida foydalanish uchun mo‘ljallangan yangi mahsulotning texnik-iqtisodiy darajasini aniqlash va tahlil qilish; • yangilash (modernizatsiyalash) va ta’mirlashning iqtisodiy jihatdan maqbul chegaralarini aniqlash. Innovatsiya jarayonini boshqarish samaradorligini o‘stirishning muhim zaxirasi komplekslilik, ya’ni boshqaruv va sistemalilikning barcha jihatlari uzviy birligi — muammolarni ishlab chiqishda uning barcha aloqalarini qamrab olish va hisobga olish talablariga rioya etish. Boshqaruvda kompleks-tizimli yondashuvning amalga oshirilishi tegishli dasturlar bilan ta’minlanadi. Dasturlarda nafaqat maqsadli topshiriqlar, balki pirovard maqsadga erishishning zaruriy shartlarni bajarishga qaratilgan tegishli tashkiliy, resurslarga oid, metodik tadbirlar ham batafsil aks ettirilishi va ishlab chiqilishi kerak. Komplekslilik quyidagi talabalarni aks ettiradi: • pirovard natija — muayyan mahsulotga bo‘lgan ehtiyojni qondirishga qaratilgan maqsadlar va kichik maqsadlar majmui; • jarayonni fundamental tadqiqotlardan boshlab ilmiy ishlanmalarning moddiylashuvi va qo‘llanishigacha bo‘lgan butun «hayotiy sikli» bo‘yicha ko‘rib chiqish zarurligi;

• jarayonni resurslar, jumladan moddiy, moliyaviy va mehnat resurslari bilan kompleks ta’minlash; • yangilikni qo‘llashdan keladigan kompleks samarani hisobga olish . Ilmiy-texnikaviy muammolarni hal qilish borasidagi xo‘jalik amaliyotini tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, muvofiqlashtirish rejalari barcha komplekslilik talablarining bajarilishini ta’minlamaydi. Buning natijasida «tadqiqot — ishlab chiqarish» sikli ancha ajralgan bo‘lib qoladi, uning tarkibiy qismlari o‘rtasida ishonchli aloqalar bo‘lmaydi. Muvofiqlashtirish rejalarining kompleksliligi ko‘pincha bir tomonlama tushuniladi: yo butun «tadqiqot — ishlab chiqarish» sikli bo‘yicha bajariladigan ishlarning umumiy rejasini ishlab chiqish sifatida, yo umumiy maqsad bilan birlashmagan mavzularni bitta kompleks mavzuga mexanik birlashtirish sifatida. Ko‘p hollarda muvofiqlashtirish rejalari pirovard maqsadga, ya’ni ilmiy ishlanmalarni ishlab chiqarishga joriy etishga yetarlicha qaratilmagan bo‘ladi. Muvofiqlashtirish rejalari ishlab chiqarish, kapital qurilish va moddiy texnik ta’minot rejalari bilan yetarlicha bog‘lanmaydi. Innovatsiya boshqaruvini takomillashtirishning yangi bosqichini yangi texnika va texnologiyalarning muayyan obyektlarini ularni ko‘plab ishlab chiqarish uchun joriy etgunga qadar yaratishga yo‘naltirilgan kompleks maqsadli dasturlar ishlab chiqishga o‘tish tashkil etadi. Kompleks dasturlar muvofiqlashtirish rejalaridan avvalo o‘zining pirovard natijalar olishga qaratilganligi bilan ajralib turadi (reja esa muayyan funksiyani bajarishga qaratilgan bo‘ladi). Yangiliklarni ishlab chiqish jarayonini boshqarish bo‘yicha maqsadli dasturlarning asosiy yutuqlariga quyidagilarni kiritish lozim: ushbu jarayonning barcha tarkibiy qismlarini pirovard natijaga, ya’ni bozor ushbu mahsulotga qo‘yayotgan barcha talablarga javob beradigan yangi mahsulot yaratishga yo‘naltirish; maqsadlarni amalga oshirish jarayonining tayyorgarlik, ishlab chiqarish va foydalanish bosqichlarini qamrab oluvchi siklining komleksliligi; nazarda tutilgan tadbirlar va «maqsadlar — tadbirlar — ijrochilar — resurslar» umumiy tizimida to‘liqroq bog‘liqlikni ta’minlovchi resurslarning o‘zaro muvofiqligi;

ishlarni bajarishning barcha darajalari hamda bosqichlarida boshqaruvning markazlashganligi . Dasturni boshqarish samaradorligining zarur sharti boshqaruvning barcha dastaklari — rejalar, moliya, resurslar, nazorat va rag‘batlantirishning markazlashganligidir. Maqsadli dasturni boshqarish tizimini qurish, avvalo, boshqaruv jarayonining to‘liq siklini strukturalashtirish va tavsiflashni, tashkiliy tuzilmani boshqarish va shakllantirish jarayonining amalga oshishini ta’minlovchi asosiy protseduralarni, boshqaruv tizimini ta’riflash, funksiyalarning taqsimlanishi, iqtisodiy, informatsion va texnik ta’minotni qamrab olishi kerak. Maqsadli dasturlarni boshqarish tizimi siklida to‘rtta darajani ajratish mumkin. Birinchi darajada yangilik kiritish jarayonining asosiy maqsadlari (yo‘nalishlari) shakllantiriladi, muammoni hal qilish yo‘llarini ifodalovchi harakatlar ketma-ketligi hamda ushbu maqsadlarga erishishni ta’minlovchi shartlar belgilanadi. Ikkinchi darajada muammoni hal qilish jarayonining maqsadlari shakllantiriladi, resurslarni iste’mol qilish rejimi hamda ular bilan ijrochilar va ularning sheriklarini yaqin rejadagi davrda ta’minlash tartibi ta’minlanadi. Innovatsiya jarayonini boshqarishning uchinchi darajasida jarayonning rejadan og‘ish hollari bartaraf etiladi. Bunday og‘ishlar xususiyati va sabablariga ko‘ra yo resurslarni qayta taqsimlash orqali, yo muammoni hal etish maqsadida joriy rejaga tuzatishlar kiritish orqali bartaraf etilishi mumkin. Bu darajada olingan natijalar yo natijalarni keyingi bosqichga o‘tkazish haqida, yo loyihani qaytma aloqa yo‘nalishi bo‘yicha to‘liqroq ishlashga qaytarish haqida, yo loyihani istiqbolsiz deb bekor qilish haqida qaror chiqarish uchun asos bo‘ladi. Maqsadli dasturni amalga oshirishda yuz berayotgan o‘zgarishlarni doimiy nazorat qilish va tahlil qilish, bunday o‘zgarishlar bilan bog‘liq holda dastur tuzilishi va resurslar taqsimotiga tuzatishlar kiritish zarurati yuzaga keladi. Dasturni qayta ko‘rib chiqish va unga tuzatishlar kiritishdan iborat to‘rtinchi daraja uning avvalgi bosqichlari amalga oshganidan keyin olingan natijalar, shuningdek tizimning rejali rivojlanishini buzgan kutilmagan voqealar tufayli yuzaga kelishi

mumkin. «Hayotiy siklning» deyarli har bir bosqichida mazmuni va muhimligi bo‘yicha har xil tuzatishlar kiritiladi. Ularni ikkita asosiy guruhga ajratish mumkin: 1) kamchiliklarni bartaraf etish, shuningdek sifatni takomillashtirish va samaradorlikni oshirish zarurati tufayli kelib chiqqan; 2) fan-texnika taraqqiyotining jadalligi, ya’ni yangi texnikaviy prinsiplar, energiyaning yangi turlari, mutlaqo yangi materiallar paydo bo‘lishi bilan bog‘liq tuzatishlar. Maqsadli innovatsiya dasturlariga tuzatishlar kiritish va ularni qayta ko‘rib chiqish o‘zgarishlar kiritish jarayonini baholash, nazorat qilish va boshqarish zaruratini keltirib chiqaradi. O‘zgarishlar kiritishni boshqarish va nazorat qilish tizimi quyidagi prinsiplarga asoslanishi kerak: Maqsadga qaratilgan tuzatishlar kiritish prinsipi. Bunda texnik talablarni bajarish, mahsulotning ekspluatatsion xossalarini yaxshilash, xarajatlarni kamaytirish va ishlash samaradorligini oshirishga qaratilgan o‘zgarishlargina amalga oshiriladi. Mahsulotni yangilash (modifikatsiyalash)ga qaratilgan o‘zgarishlar qilish faqat ularni dasturga kiritish funksional o‘zgarishlar zarurligi bilan bog‘liq bo‘lgan va buyurtmachi ma’qullagan taqdirdagina tavsiya etiladi; sistemalilik prinsipi. Bunda dasturga o‘zgarishlar kiritishni boshqarish mahsulotning «hayotiy sikli»dagi barcha bosqichlarda aks etadi; uzluksizlik prinsipi. U mahsulotdagi barcha o‘zgarishlarni, shuningdek qat’iy tartibga solingan taomillarni bajarish natijasida yuz bergan barcha konstruktiv o‘zgarishlarni uzluksiz hisobga olishdan iborat; muvofiqlik prinsipi, ya’ni ishlab chiqilayotgan tizim va uning tarkibiy qismlari xususiyatlarining o‘zaro to‘liq mosligi; kelishib olish prinsipi. U tovarning funksional va fizikaviy ko‘rsatkichlari hamda tarkibiy qismlarining puxta kelishib olinishidan iborat; birxillik prinsipi. Bu prinsip ularning tasavvurlari, tahlili, mahsulot «hayotiy siklining» barcha bosqichlarida amalga oshirish bilan bog‘liq barcha taomillarning to‘liq birxilligini ta’minlashni bildiradi. Ta’kidlash lozimki, jamiyatni har qanday (jumladan innovatsion) boshqarish — faoliyatni qo‘yilgan maqsadga erishishga qaratilgan operatsiya sifatida

boshqarishdir. Operatsiyalar doimo boshqaruvchi kichik tizim (boshqaruv organi) va boshqariluvchi kichik tizim (boshqarish obyekti)ni ajratish mumkin bo‘lgan tizimlar (korxona, tarmoq, bozor)da amalga oshiriladi. Har qanday boshqarishning asosiy omili, uning maqsadi va mazmuni qarorlar hamda ularning qabul qilinishiga olib keladigan jarayonlarda o‘z ifodasini topadi. Qarorlar qabul qilish va ularni amalga oshirish imkoniyati boshqaruv organi va obyekti o‘rtasida axborot ayirboshlashdadir. Axborot nuqtai nazaridan, qaror qabul qilish — boshqaruv organining o‘ziga oqib kelayotgan butun axborotni qayta ishlashidir. Ushbu qayta ishlash natijasida qarorlar qabul qilinadi, boshqarilayotgan tizim esa ularni bajaradi. Sistemali yondashuv nuqtai nazaridan, har qanday qaror qo‘yilgan maqsadga erishishga qaratilgan imkoniyatdagi harakat usullaridan ayrimlarini tanlash sifatida talqin etiladi. Innovatsiya faoliyati bilan bog‘liq boshqaruv operatsiyalarini amalga oshirish uchun atrof muhit ta’sirini inobatga olish muhim (muhitga o‘xshash maqsad va manfaatlarga ega bo‘lgan o‘zaro ta’sir ko‘rsatuvchi tizimlar, qarama-qarshi manfaat va maqsadlarga ega bo‘lgan tizimlar va boshqalar kiradi). Muhit tizimga — boshqariluvchi qismga, axborot kanallariga va shu kabilarga ta’sir ko‘rsatadi. Har qanday tizim operatsiyalar o‘tkazish uchun muayyan (pul, intellektual, vaqt kabi) resurslar miqdoriga ega bo‘ladi . Qarorlar qabul qilish jarayoni odatda ikki aktdan iborat . Birinchisi — boshqariluvchi tizim holati va muhitni baholash. U tizim va atrof muhit haqida tasavvur hosil qilishga imkon beradi. Jarayonning ikkinchi akti — bevosita qaror qabul qilish — qaror topgan tasavvurni operatsiya maqsadi bilan qiyoslash natijasi sifatida amalga oshiriladi. Operatsiya boshlanishidan oldin qabul qilingan qaror, yoki dastlabki qaror nimaning qachon qilinishi kerakligini ko‘rsatuvchi operatsiya rejasidan boshqa narsa emas. Rejada operatsiyalar ishtirokchilari o‘rtasida resurslar taqsimlanishi ko‘rsatiladi. Agar boshqariluvchi tizim iyerarxik tuzilma (aytaylik, sanoat yoki qurolli kuchlar) bo‘lsa, rejada umumiy maqsadga erishish shartlarini tashkil etuvchi juz’iy yoki oraliq maqsadlar va vazifalar ko‘rsatiladi reja yaxshi ma’lum bo‘lgan tarmoq grafikasi ko‘rinishida tasavvur qilinadigan bo‘lsa, u holda faqat

oxirgi voqealargina maqsadga erishilganligini aks ettiradi, qolgan voqealar esa hal qilinmasidan umumiy maqsadga erishib bo‘lmaydigan oraliq vazifalarnigina ifodalaydi. So‘ngra qabul qilingan qarorlar quyidagi ketmaketlikda amalga oshiriladi: resurslar operatsiya ijrochilari o‘rtasida taqsimlanadi, kim nima qilishi kerakligi haqida ko‘rsatmalar beriladi va operatsiya boshlanadi. Qarorni nafaqat operatsiya boshlanishidan avval, balki operatsiyaning o‘zi davomida ham qabul qilishga to‘g‘ri keladi. Gap shundaki, muhit boshqariluvchi tizimga ta’sir ko‘rsatadi, buning oqibatida operatsiyaning borishi rejadagidan og‘adi. Qaytma aloqa kanali operatsiyaning borishini nazorat qilish va yuzaga kelgan og‘ishlarni baholash imkonini beradi. Ushbu baho asosida resurslarni muhit ta’sirida yuzaga kelgan tashqi xalal beruvchi omillarga qaramay maqsadga erishilishini ta’minlovchi tartibda qayta taqsimlash haqida qaror qabul qilinadi. Operatsiya davomida qarorlar odatda ikki bosqichda qabul qilinadi: dastlab baho beriladi, so‘ngra harakatlar haqida bevosita qaror qabul qilinadi .

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. V. A. Chjen – “Pul va moliya bozorlari” Toshkent iqtisodiyot va huquq nashriyoti 1997 y. 2. V. A. Chjen – “Bozor ochiq iqtisodiyot” Toshkent iqtisodiyot va huquq nashriyoti 1997 y. 3. V. A. Chjen – “Bozor qonunlari asoslari” Toshkent iqtisodiyot va huquq nashriyoti 1997 y. 4. Y. Abdullayev, T. Boboqulov – Kredit. Toshkent mehnat nashriyoti 1997 y . 5. O‘zbekiston Respublikasi – Qonunlar va farmonlar Toshkent adolat nashriyoti 1993 y. 6. O‘zbekiston Respublikasi Maraziy banki faoliyatiga doir me’yoriy xujjatlar Toshkent 1996 y. 7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining bank tizimini takomillashtirish va pul kredit munosabatlarini barqarorlashtirish choralari to‘g‘risidagi 1994 yil 18 mart 146 sonli qarori.

Похожие

Menejmentda tizimli-vaziyatli yondashuv

Innovatsion faoliyatni rivojlantirishda raqobatni tutgan urni

Innovatsion faoliyatni moliyaviy boshqarish fanining predmeti, obyekti va metodlari

Innovatsion faoliyatni moliyaviy rag‘batlantirishda moliya, kredit, soliq mexanizmini takomillashtirish masalalari

Personalni boshqarishda yetakchilik