Innovatsion faoliyatni moliyaviy boshqarish fanining predmeti, obyekti va metodlari - Экономика - Рефераты

Innovatsion faoliyatni moliyaviy boshqarish fanining predmeti, obyekti va metodlari

Загружено в:

30.09.2022

Скачано:

0

Размер:

88.5 KB

Innovatsion faoliyatni moliyaviy boshqarish fanining predmeti, obyekti va metodlari Reja: 1.Fanning yo‘nalishi hamda boshqa maxsus fanlar bilan bog‘liqligi. 2.Fanni o‘rganishning yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashdagi va amaliy ahamiyati. 3.Innovatsion faoliyatni faollashtirishning dolzarbligi va uning asosiy tushunchalari

Innovatsiya — ancha keng tushuniladigan termin (ingl. «innovation» — innovatsiya, yangilik). Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti bergan eng qisqa ta’riflardan biriga ko‘ra, «texnologik yangilik — bozorda muvaffaqiyat keltiruvchi ilmiy va texnikaviy bilimlarni ishga solishdir». «Innovatsiya» texnikaga qaraganda ko‘proq iqtisodiyot va ijtimoiy fanlarga oid termindir. U (innovatsiya) albatta texnikaviy va umuman ashyoviy bo‘lishi shart emas (masalan, tovarlarni kreditga sotish butun savdo sohasini o‘zgartirib yubordi). Ko‘pchilik olimlar yangilik (innovatsiya) — muayyan ijtimoiy ehtiyojlarni qondiruvchi va bir qator (iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, ijtimoiy, ekologik) samaralar beruvchi mutlaqo yangi yoki o‘zgartirilgan vosita (yangilik)ni yaratish va o‘zlashtirishning yakuniy natijasi, degan fikrdadirlar. Kengroq ta’riflarda yangilikning (yangi kiritilgan tartib-qoidaning) bir qator o‘zaro bog‘liq bosqichlarni qamrab oluvchi jarayon sifatidagi murakkab, sistemali (tizimli) xususiyati ta’kidlanadi. Shu ma’noda, texnologik yangilik bozorga yangi yoki takomillashgan sanoat mahsulotlarini olib chiqadigan yoki yangi yoxud yaxshilangan ishlab chiqarish jarayonlari va uskunalaridan tijorat maqsadlarida foydalanilishini ta’minlaydigan texnika, ishlab chiqarish va tijorat bilan bog‘liq tadbirlar majmui sifatida baholanadi. Biroq ingliz tilidagi ilmiy adabiyotda va, afsuski, uning ortidan mamlakatimizda chiqarilgan ko‘pchilik tarjima va original (asl nusxa) ilmiy ishlarda «yangilik», «innovatsiya» terminlari orqali ayni vaqtning o‘zida yangilikni yaratish va joriy etish jarayoni ham, uning aniq natijasi ham ifodalanadi, bu esa tushunchalardagi chalkashliklarga olib kelmoqda. «Innovatsion menejment» kitobida mualliflar innovatsiya (yangilik)ni amalga oshirilgan ilmiy tadqiqot yoki qilingan kashfiyot natijasida ishlab chiqarishga joriy etilgan hamda ilgarigisidan tubdan farq qiladigan obyekt sifatida ta’riflaydilar. Innovatsiyaga yuqoriroq texnologik daraja, tovar yoki xizmatning avvalgi mahsulotga qaraganda yangicha iste’mol sifati xosdir.

«Innovatsiya» tushunchasi barcha yangiliklarga nisbatan qo‘llaniladi. Shu bois bu o‘rinda biz «innovatsiya» (yangilik, yangi kiritilgan tartib-qoida) terminini, avvalo, ilmiy g‘oyaning amalda foydalanish darajasiga yetkazilishi va iqtisodiy samara bera boshlashi, ya’ni iqtisodiy mazmun kasb etishini anglatuvchi jarayon sifatida ishlatamiz. Uning tijorat maqsadida foydalanish darajasiga yetkazilgan va bozorda tan olingan natijasini esa «yangi mahsulot» (novshestvo) termini bilan ataymiz. Shunday qilib, «yangilik» («innovatsiya») yangi mahsulotlar yaratish va joriy etish jarayonini bildiradi. Yangi mahsulotlarni bozorda tarqatish jarayoni, boshqacha aytganda, yangi mahsulotlar «diffuziyasi» yoki «adaptatsiyasi» deb ataladi. «Yangilik» tushunchasi innovatsion jarayon tushunchasi bilan chambarchas bog‘liq. Innovatsion jarayon — kompleks xususiyatga ega bo‘lgan va bozorda tijorat muvaffaqiyatiga olib keladigan yangi mahsulotlar yaratish va amalda joriy etishdan iborat boshqariladigan jarayondir. Shu o‘rinda «innovator» va «imitator» tushunchalarini ham farqlash maqsadga muvofiq. Innovator yangi mahsulotni birinchi marta qo‘llaydi, bunda yangi mahsulot nafaqat uning o‘zi, balki butun jamiyat uchun ham yangilik bo‘ladi. Mavjud bo‘lgan, boshqalar uchun emas, balki o‘zi uchun yangi bo‘lgan yangilikni qo‘llayotgan shaxs imitator hisoblanadi. U o‘z tashkilotidan tashqarida ma’lum bo‘lgan va foydalaniladigan yangilik kiritish jarayonini asosli ravishda qo‘llaydi. Innovator — tadbirkorlik funksiyasining sohibi, yangi mahsulot yaratuvchi yoki yangi texnologiyani qo‘llovchi firma. Endi yangiliklarni tasniflash bilan bog‘liq masalalarni ko‘rib chiqamiz. Yangiliklarning turlari masalasida har xil qarashlar mavjud. Ilmiy adabiyotda ko‘pincha yangiliklar quyidagi turlarga bo‘linadi: • texnik yangiliklar (yangi mahsulot, texnologiya, material yoki asbobuskunalar); • tashkiliy yangiliklar (korxona faoliyatining har xil turlarini tashkil etishning yangi usul va shakllari);

• iqtisodiy yangiliklar (rejalashtirish, moliyalashtirish, narx belgilash, reklama, motivatsiya kabi usullar bilan innovatsion faoliyatni boshqarish usullari); • ijtimoiy yangiliklar (inson omilini faoliyatlashtirishning har xil shakllari, jumladan kvalifikatsion (malakaviy) va kadrlar bilan bog‘liq tayyorgarlik, ijodiy faoliyatni rag‘batlantirish, mehnat sharoitini yaxshilash, farovonlikni oshirish); • yuridik yangiliklar (innovatsion faoliyatni tartibga soluvchi qonunchilik, soliqqa tortish, normativ-huquqiy hujjatlar). Bundan tashqari, bazisli (asosiy) yangilik va takomillashtirish yangiliklari, inqilobiy va tadrijiy, keskin (radikal) va juz’iy, keng foydalaniladigan va ayrim hollarda qo‘llaniladigan, yangi mahsulot turi ko‘rinishidagi va ishlab chiqarish jarayoniga taalluqli yangiliklar farqlanadi. Bazisli yangiliklarga jamiyatdagi faoliyatning har xil turlari mazmunini tubdan o‘zgartiradigan yoki o‘zgartira oladigan yangiliklar kiradi (masalan, penitsillin antibiotigining yaratilishi uning asosida yangi dori shakllarining paydo bo‘lishiga olib keldi). Qo‘llanish (iste’mol qilinish) joyiga ko‘ra yangiliklarning to‘rt guruhini ajratish mumkin: • tovar yangiliklari — ishlab chiqarish sohasida (ishlab chiqarish vositalari) yoki iste’mol sohasida (iste’mol predmetlari) ishlatiladigan yangi mahsulotlar; • texnologik yangiliklar — eski yoki yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishning yangi (yoki takomillashtirilgan) usullari; • boshqaruv yangiliklari — boshqaruv apparatida foydalaniladigan yangi ish shakllari va usullari; • iqtisodiy yangiliklar — salohiyatga (jumladan tijorat sohasidagi muayyan yangilikka) doir axborotni to‘plash va tahlil qilish usullari asosida innovatsiyalar sohasida marketing tadqiqotlari o‘tkazish. Shu bilan birga, ijtimoiy va vaqtga oid omillar bo‘yicha tasniflashni joriy etish mumkin:

1) jamiyat yoki tashkilot rivojlanishining muayyan bosqichiga mos keladigan yangilik; 2) jamiyat yoki muayyan tashkilotning rivojlanishiga ular rivojining muayyan bosqichida mos kelmaydigan yangilik. Birinchisiga muayyan vaqt bosqichi (masalan, aviatsiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanishi)ning obyektiv ehtiyojlari tufayli kelib chiqqan innovatsion jarayonlar kiradi. Ikkinchi guruhga jamiyat yoki tashkilot uchun ziyonli bo‘lishi yoki foyda keltirmasligi mumkin bo‘lgan yangiliklarni kiritish mumkin (masalan, tibbiyotda foydalanilmaydigan narkotik vositalarni ishlab chiqish va bozorga joriy etish yoxud tashkilotning moliyaviy imkoniyatlari uning innovatsion faoliyatiga muvofiq kelmasligi). Bundan keyin ushbu yangiliklarni «irratsional» yangiliklar deb atashni taklif etamiz. Irratsional yangilik — bu jamiyat yoki tashkilotga foyda keltirmaydigan (zarar yetkazadigan), muayyan vaziyatda va davrda ularning ehtiyojlariga muvofiq kelmaydigan yangilik.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. V. A. Chjen – “Pul va moliya bozorlari” Toshkent iqtisodiyot va huquq nashriyoti 1997 y. 2. V. A. Chjen – “Bozor ochiq iqtisodiyot” Toshkent iqtisodiyot va huquq nashriyoti 1997 y. 3. V. A. Chjen – “Bozor qonunlari asoslari” Toshkent iqtisodiyot va huquq nashriyoti 1997 y. 4. Y. Abdullayev, T. Boboqulov – Kredit. Toshkent mehnat nashriyoti 1997 y . 5. O‘zbekiston Respublikasi – Qonunlar va farmonlar Toshkent adolat nashriyoti 1993 y. 6. O‘zbekiston Respublikasi Maraziy banki faoliyatiga doir me’yoriy xujjatlar Toshkent 1996 y. 7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining bank tizimini takomillashtirish va pul kredit munosabatlarini barqarorlashtirish choralari to‘g‘risidagi 1994 yil 18 mart 146 sonli qarori.

Похожие

Personalni boshqarish fanining predmeti va vazifalari

Innovatsion faoliyatni moliyaviy rag‘batlantirishda moliya, kredit, soliq mexanizmini takomillashtirish masalalari

Innovatsion faoliyatni boshqarishda tizimli yondashuv

Innovatsion faoliyatning tadbirkorlik obyekti sifatidagi ahamiyati

Innovatsion loyihalarni boshqarish