Инновацион фаолиятни молиявий рағбатлантиришда молия, кредит, солиқ механизмини такомиллаштириш масалалари - Экономика - Рефераты

Инновацион фаолиятни молиявий рағбатлантиришда молия, кредит, солиқ механизмини такомиллаштириш масалалари

Загружено в:

30.09.2022

Скачано:

0

Размер:

159 KB

Инновацион фаолиятни молиявий рағбатлантиришда молия, кредит, солиқ механизмини такомиллаштириш масалалари Режа: 1. Ишлаб - чиқаришни инновация - техникавий ривожланишда инвестициянинг роли . 2. Инновацион таваккалчиликни бошқариш . 3. Капитал ( инвестициялар ) бозори . 4. Инновацион таваккалчиликни бошқариш . 5. Инновацион фаолиятни молиявий рағбатлантиришда молия , кредит , солиқ механизмини такомиллаштириш

Ишлаб - чиқаришни инновация - техникавий ривожланишда инвестициянинг роли . Барчага маълумки , бир сифат ҳолатидан бошқасига ўтиш ресурслар ( энергия , вақт , молия ва бошқаларни ) сарфлашни талаб этади . Товарлар олди - сотдисидан иборат иқтисодий муносабатлар тизими бўлган ҳамда талаб , таклиф ва баҳони шакллантирадиган бозор шароитида инновацион фаолиятнинг асосий таркибий қисмларини янги маҳсулотлар , инвестициялар ва янгиликлар ташкил қилади . Янги маҳсулотлар — ушбу маҳсулотлар бозорини , инвестициялар — капитал ( инвестициялар ) бозорини , янгиликлар ( инновациялар ) — янгиликларнинг соф рақобати бозорини шакллантиради . Ушбу учта таркибий қисм инновацион фаолият соҳасини ташкил қилади . Янги маҳсулотлар ( новациялар ) бозори . Бозорнинг асосий товарини илмий ва илмий - техникавий натижа ташкил қилади . У интеллектуал фаолият маҳсули бўлиб , унга амалдаги халқаро , миллий , корпоратив ва бошқа қонун ҳужжатлари ва норматив актларга мувофиқ расмийлаштирилган муаллифлик ҳуқуқлари ва ўхшаш ҳуқуқлар қўлланилади . Жаҳон амалиётида илмий ( илмий тадқиқот ), илмий - техникавий фаолият , шунингдек экспериментал ( тажриба - конструкторлик ) ишлари ( ишланмалари ) фарқланади . Илмий ( илмий тадқиқот ) фаолияти янги билимлар олиш , тарқатиш ва ишлатишга қаратилган . Янги маҳсулотлар бозорини илмий ташкилотлар , олий ўқув юртлари , вақтинчалик илмий жамоалар , илмий ходимлар бирлашмалари , тижорат ташкилотларининг илмий тадқиқот бўлинмалари , мустақил лабораториялар ва бўлимлар , мамлакатимиздаги ва хориждаги новаторлар шакллантирадилар . Янгиликларнинг соф рақобат бозори . Соф рақобат бозори деб ҳеч бир харидор ёки сотувчи жорий нархлар даражасига катта таъсир кўрсата олмайдиган ҳолда ўхшаш товарлар хусусида битимлар тузаётган сотувчилар ва харидорлар мажмуига айтилади . « Соф » рақобат тушунчасидан фойдаланиш бизга ишлаб чиқариш муносабатлари субъектлари ўртасида

капитални энг фойдали тарзда ишлатиш соҳалари , товар сотиладиган бозорлар , ресурслар манбалари ҳамда илмий ва илмийтехникавий фаолият натижалари учун мусобақа ва курашнинг нарх билан боғлиқ ҳамда боғлиқ бўлмаган , инсофсиз ва бошқа турларини кўриб чиқмасликка имкон беради . Илгари айтилганидек , илмий ва илмий - техникавий фаолият натижаси бўлган янги маҳсулот яратилишидан янги технологиялар , товарлар , хизмат турлари , янги усуллар ва бошқаларнинг жамият томонидан тан олиниши бўлмиш янгиликларгача ( киритилгунича ) вақт ва ресурслар сарфлаш жараёни юз беради . Соф рақобат бозори бу жараёнда қарама - қаршиликлар бирлиги ва кураши бўлган икки томонлама позицияга эга бўлади . Ташкилотнинг янги маҳсулотлар бозорида иштирок этиш шакллари хилма - хил бўлса - да , илмий ва илмий - техникавий фаолият соҳасига ҳам , янги маҳсулотни жорий этилган янгиликка айлантириш жараёнига ҳам инвестициялар киритиш ҳажми ҳал қилувчи шарт ҳисобланади . Капитал ( инвестициялар ) бозори . Янгиланиш ва ривожланишни истамайдиган корхонани топиш қийин . Уй хўжалиги учун мебель , видеотехника , автомобиль , гиламлар , ёритиш аппаратлари кабиларни харид қилиш ва / ёки янгилаш зарур . Корхона учун янги технологиялар , ташқи ва ички бозорларда рақобатбардош бўлган маҳсулот ( хизматлар ) сотиб олиш , ўз маҳсулотларини сотиш учун янги бозорлар , янги таъминотчилар ва харидорлар топиш мақсадга мувофиқ бўлади . Давлат учун қурол - яроғларнинг янги турлари , экологик жиҳатдан соф энергия турлари , ресурсларни тежовчи технологиялар ва бошқа нарсалар керак . Жаҳон ҳамжамияти Ер шари атрофидаги маконни ўзлаштиришни давом эттириш , Марсга учиш , Жаҳон океани ресурсларидан фойдаланиш каби лойиҳаларни кўриб чиқмоқда . Фан ва техниканинг ҳозирги тараққиёти буларнинг барига бугуннинг ўзида эришиш имконини беради . Бироқ ҳар қандай хўжалик юритувчи субъект эҳтиёжларининг қондирилиши асосан капиталнинг барча ( ссуда , айланма , акционерлик , венчур , устав ) турлари билан чекланади .

Инновация соҳасида узоқ муддатли ва ўрта муддатли инвестициялар ҳал қилувчи аҳамиятга эга . Чунки инновация жараёни ўртача 3–5 йил ва ундан ортиқ вақт давом этади . Чуқур иқтисодий инқироз шароитида молиялаштиришнинг давлат манбалари кескин камаяди , шу боис Ўзбекистон Давлат сиёсатининг концепциясида инвестиция сиёсатининг қуйидаги асосий нормаларини қонунчилик даражасида мустаҳкамлаш назарда тутилган : • бюджетдан фақат фундаментал илмий тадқиқотлар , шунингдек нотижорат хусусиятига эга бўлган республика аҳамиятидаги объектлар ва миллий хавфсизликни сақлаш билан боғлиқ объектларгина қайтармаслик асосида молиялаштирилиши мумкин ; • марказлашган инвестицияларнинг қолган барча турлари фақат қайтариш ва танлов асосида амалга оширилиши мумкин ; • қайтариш асосида давлат ресурслари беришнинг асосий шакллари қимматбаҳо қоғозлар сотиб олиш ёки эмитация қилинувчи қимматбаҳо қоғозлар бўйича давлат кафолатларини бериш орқали инвестиция киритишдан иборат . Энг умумий кўринишда инвестициялар иқтисодиётнинг турли тармоқларига фойда олиш мақсадида узоқ муддатга мўлжаллаб маблағ сарфлашдир . Иқтисодий моҳияти ва мақсадларига кўра инвестициялар реал ва молиявий инвестицияларга бўлинади . Реал инвестицияларни ташкилотлар ва бошқа хўжалик юритувчи субъектлар ер , ишлаб чиқариш воситалари , номоддий ва бошқа активлар сотиб олиш орқали амалга оширадилар . Молиявий инвестициялар — хўжалик юритиш субъектлари ва хусусий шахсларнинг турли эмитентларнинг қимматбаҳо қоғозларини сотиб олишидир . Ушбу ҳолда капиталнинг бизнесга оқиб келиши маблағларни қимматбаҳо қоғозларга инвестициялаш орқали юз беради . Янги маҳсулотлар бозори , соф рақобат бозори ва капитал ( инвестициялар бозорини инновацион соҳанинг асосий таркибий қисмлари сифатида кўриб чиқиб , « инновацион соҳа » тушунчасининг мазмунини

ифодалаймиз , инновацион фаолиятининг ижтимоий меҳнат тақсимотининг шакли сифатидаги соҳасини аниқлаймиз ва инновацион жараённинг асосий босқичларини кўриб чиқамиз . Ҳозирги пайтда хўжалик юритишнинг иқтисодий усулларига ўтилиши қишлоқ хўжалик ишлаб чиқариши техникавий негизини тубдан ўзгартиришни тақазо қилади . Бунда қишлоқ хўжалик машинасозлиги мажмуаси алоҳида ўрин тутади . У унумлилиги ва техникавий даражаси жаҳондаги энг яхши андозаларга тўғри келадиган ускуналар ишлаб чиқаришига йўналтирилиши керак . Деҳқончилик - саноат мажмуини ислоҳ қилишда қишлоқ хўжалик машинасозлиги муҳим рол ўйнайди . Чунки республика қишлоқ хўжалигини замонавий техника ва механизация воситалари билан таъминлаш , тармоқ корхоналарининг барқарор ва самарали ишлашига эришиш , ишлаб чиқарилаётган маҳсулот рақобатбардошлигини ошириш , бозор шароитига жавоб берадиган қишлоқ хўжалик машинасозлиги бошқарув тузилмасини шакллантириш миллий иқтисодиётни ривожлантиришнинг устувор йўналишларидир . Ишлаб чиқаришни инновация - техникавий ривожлантиришни бошқаришкомпания рахбарияти юқори поғонасида амалга оширилади . Унинг мақсади компаниянинг янги маҳсулот ишлаб чиқиш ва жорий этиш ; ишлаб чиқариладиган маҳсулотни замонавийлаштириш ва такомиллаштириш ; маҳсулот анъанавий турларини ишлаб чиқаришни янада ривожлантиришдан иборат . Компания инновация фаолиятини бошқаришда инновациялар стратегияси ва уни амалга ошириш чора - тадбирларини ишлаб чиқишга эътибор қаратилмоқда . Маҳсулот янги турларини яратиш ва ишлаб чиқариш компания стратегиясининг устувор йўналиши бўлиб қолмоқда . Тадқиқот ва ишлаб чиқаришни битта жараёнга бирлаштирадиган ягона фантехника мажмуини ташкил этиш , ишлаб чиқаришни инновация - техникавий ривожлантиришни бошқариш ҳозирги боқичдаги энг муҳим

вазифасидир . Бу эса “ фан - ишлаб чиқариш ” цикли барча босқичларининг мустаҳкам боғланишини тақозо қилади . Фан - техника - сотув яхлит тизимларини яратиш фан - техника тараққиёти ва компаниянинг бозор йўналишидаги эҳтиёжлари билан боғлиқ . Чунончи , ушбу яратувчилик ишлаб чиқариш бўлинмаси фаолиятини талабга ва истеъмолчилар эҳтиёжларига , компаниянинг иқтисодий салоҳиятини мустаҳкамлашга жавоб берадиган маҳсулотлар яратиш йўли билан ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишни таъминлай оладиган соҳаларга йўналтирмоқда . Шу муносабат билан ишлаб чиқаришни инновация - техникавий бошқаришни ривожлантириш қуйидаги асосий вазифаларни бажариш орқали , яъни : - инновация фаолияти режалари ва дастурларини ишлиб чиқиш ; - янги маҳсулот ишлаб чиқиш жараёни ва унинг жорий этилишини кузатиш ; - янги маҳсулот яратиш лойиҳаларини кўриб чиқиш ; - ягона инновация сиёсатини юритиш ; - ишлаб чиқариш бўлинмаларида шу борадаги фаолиятни мувофиқлаштириш ; - инновация фаолияти дастурларини молиявий ва моддий ресурслар билан таъминлаш ; - ишлаб чиқаришни инновация - техникавий ривожлантиришни бошқаришни малакали ходимлар билан таъминлаш ; - ғоядан токи ялпи ишлаб чиқаришгача инновация муаммоларини ҳал этиш муайян гуруҳлар ташкил қилиш орқали амалга оширилади . Ушбу вазифаларни ҳал этишда янги инвестициялар манбаларини жалб этиш жуда муҳим . Бундай инвестициялар “ Ўзқишлоқхўжаликмашхолдинг ” корхоналарини инновация - техникавий ривожлантиришнинг қуйидаги босқичларида ишга солинди . Инновацион таваккалчиликни бошқариш . Корхоналар фаолиятида таваккалчиликка олиб келадиган омиллардан бири инновацион жараёнлар ҳисобланади . Табиий , бозор иқтисодиёти

шароитида корхона ҳар хил ( ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш ; маҳсулот ҳажмини , сифатини ошириш ; ҳаражатларни камайтириш ; товарлар ассортиментини кўпайтириш ва бошқа ) йўллар орқали фойда олишга ҳамда бозорда ўзининг мавқеиги эга бўлишга , бошқа ишлаб чиқарувчилар билан рақобатлаша олишга ҳаракат қилади . Бунда , у инновацияга таянишга мажбур бўлади . Бу эса таваккалчиликни аниқлашга олиб келади . Инновацион таваккалчилик инновацион лойиҳалардан фойдаланишдаги қарор қабул қилиш жараёнида юзага келади . Бундай жараёнларда қандай иқтисодий самара инновацион жараёнларни амалга оширишга олиб келиши номаълум бўлади . Инновацион жараёнлар охири натижаларнинг ишончли эмаслиги ва таваккал орқали тавсифланади . Бу борада Г . А . Краюхин ва Л . Ф . Шайбаковлар таъкидлаганидек , “ Инновацион жараёнларнинг асосий қонунларидан бири маҳсулот турғунлигини ошириш ва таваккаллигини камайтириш бўйича таклифлар ишлаб чиқишда қулай имкониятлар яратилади ”. Инновацион жараёнлар ишлаб чиқариш корхоналари фаолиятида таваккалчиликни аниқлашдаги асосий услубий омиллардан ҳисобланади ва ишлаб чиқарувчига инновацион лойиҳалар самарадорлигини башорат қилишда қулайлик яратади . Ишлаб чиқарувчининг лойиҳаси муваффақият қозониши учун , у кутилаётган таваккалчиликни аниқ ва тўғри баҳолаши лозим . Бунинг учун , инновацион лойиҳани амалга оширишга қаратилаётган таваккалчилик чуқур тахлил қилиниши керак . Шунинг учун , биз , инновацион лойиҳани амалга оширишга ижобий таъсир этадиган таваккалчиликни тахлил қилиш услубиятини ишлаб чиқдик . Бунда биз , инновацион лойиҳаларни амалга оширишда юқори малакага эга ишлаб чиқариш корхоналарининг иқтисодий фаолиятини ўрганишдан келиб чиқдик . Ушбу мақолада инновацион лойиҳаларни амалга оширишдаги хавфларни аниқлашдаги таваккалчиликни аниқлаш ва баҳолашнинг бир неча йўллари таклиф этилган . Таваккалчиликни баҳолаш - бу лойиҳани амалга ошириш жараёнида таъсир кўрсатувчи маҳсулот ҳажмини сифат ва миқдорини аниқлашдан иборат .

Ҳозирги кунга қадар мамлакатимиз иқтисодиёт фанида тахлил қилишнинг зарур усуллари ишлаб чиқилмаган . Шуни таъкидлаш лозимки , ушбу усулларни ишлаб чиқишда кутилаётган таваккални сифат ва миқдорий баҳолашдан келиб чиқдик . Таваккалчиликни сифатли баҳолаш таклиф қилинаётган ечимнинг таваккаллигини , унинг миқдорий таркибини аниқлаш , унга жуда хавф солувчи соҳаларни аниқлашни назарда тутади . Ушбу жараённи амалга оширишда сифатли тахлил жадвалидан файдаланилади . Қуйидаги келтирилган жадвалда устун бўйича лойиҳага таъсир этувчи таваккалчилик кўринишлари , энига эса , лойиҳалар номи берилган . Таваккалчиликни сифатли баҳолаш амалга оширилгандан кейин , инновацион лойиҳага таъсир этувчи таваккалчиликни миқдорий тахлил қилиш бошланади . Таваккалчиликни сифатли тахлил қилишдан мақсад - инновацион лойиҳага таъсир этувчи таваккалчиликнинг кўринишларини аниқлашдан иборат . Корхонанинг молиявий - хўжалик фаолиятига доир таваккалчиликни миқдорий тахлил қилиш муаммоларига бағишланган кўпгина тадқиқот ишларида миқдорий баҳолашда қўлланадиган таваккалчиликнинг эмпирик шкаласи ишлаб чиқилган ва таклиф этилган : Таваккалчиликнинг эмпирик Чкаласи Таваккал Тузилиши 1- Лойиҳани таваккал баҳолаш 2- Лойиҳани таваккал баҳолаш Минтақавий 0,2 0,2 Табиий 0,1 Транспорт 0,3 Сиёсий 0,1 Қонунлар 0,3 0,1 Якка тартибда 0,2 0,3 Мол-мулк 0,4 Рақобат 0,4

Маркетинг 0,5 0,5 Валюта Кредит 0,5 0,5 Молиявий 0,7 0,2 Ижтимоий 0,1 Тал. қ-маган Маҳсулот 0,2 Таъкидлаш зарурки , таклиф этилаётган шкала шартли тавсифга эга . Ҳар қандай ҳолатда якуний ечимнинг ишончлилигини текшириш ишлаб чиқарувчига ҳавола этилади . Амалга ошириладиган лойиҳани баҳолаш усулини қуйидаги формула кўринишида бериш мумкин : Е о . п . = Р 1 + Р 2 + Р 3 + Р 4 ........ Р п (1) Агар натижа “ О ” га тенг бўлса , у ҳолда берилган усул бўйича лойиҳа амалга ошмайди . Лойиҳани амалга ошириш натижалари ҳисоблангандан сўнг , у ёки бу лойиҳанинг амалга оширилиш кўрсаткичига боғлиқ ҳолда таваккалчилиги аниқланади . Агарда амалга оширилиш кўрсаткичи юқори бўлса , у ҳолда берилган лойиҳанинг таваккаллиги анча юқори ҳисобланади . 1- формула бўйича қуйидаги натижалар ҳисобланади : Е =0,2+0,1+0,3+0,3+0,2+0,4+0,5+0,5+0,7= 3,2. Е =0,2+0,1+0,1+ +0,3+0,4+0,5+0,5+0,2+0,1+0,2=2,6. Ҳисобланган натижаларга эътибор берадиган бўлсак , иккинчи лойиҳани амалга оширишдаги таваккалчилик даражаси ҳам , кам миқдорда бўлса - да , фойда олиш мумкинлигини кўрсатди . Таваккалчиликни миқдорий баҳолаш Таваккалчилик Қиймати Таваккалчилик Градатсиялари Тавсифлар

Номи 0,0-0,2 Пессимистик Салбий натижалар эҳтимоллиги кичик, корхона- нинг молиявий-хо, жалик фаолиятига та,cир этувчи омиллари қатнашмайди 0,2-0,4 Эҳтиётли Салбий натижалар (оқибат) эҳтимоллиги жуда кичик, корхонанинг молиявий-хо, жалик фао- лиятига та,cир этувчи омиллари қатнашмайди 0,4-0,6 О ` ртача таваккал Cалбий оқибатлар эҳтимоллиқи катта, корхона- нинг молиявий-хўжалик фаолиятига та,cир этувчи омиллари ко,сатилади 0,6-0,8 Таваккалли Cалбий оқибатлар эҳтимоллиқи қиймари, корхона нинг молиявий-хо, жалик фаолиятига та,cир этувчи омиллар миқдори ма,лум 0,8-1,0 Таваккалчилиги жуда юқори Cалбий оқибатлар эҳтимоллиқи жуда катта, корхо нанинг молиявий-хо, жалик фаолиятига та,cир этувчи омиллар миқдори ма,лум, қо,йиладиган воситаларни ё,қотиш хавфи юзага келади Корхона лойиҳаларини амалга оширишда қуйидаги тамойилларни инобатга олиш лозим : • банк кредитлари ва шерикчилик инвестицияларидан ташкил топган потенциал қулайликка эга бўлган лойиҳаларда ҳаражатларни ошириб юбормаслик ; • ишлаб чиқариш қувватини шаҳар , минтақа ва ҳудудларнинг қулайлиги ( имконияти ) га мослаштириш ;

• стандарт техника ва технологияга асосланган лойиҳаларни амалга ошириш ; • ходимларнинг профессионал касбларини шаҳар , минтақа ва ҳудудларнинг имкониятига мослаштириш ; • хом - ашё ресурслари билан таъминлаш , хом - ашё материаллари сифатини кўрсатилган талабларга мослаштириш . Бозор иқтисодиёти шароитида кутилаётган таваккалчиликда моҳирлик билан бошқарувдан фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади . Бу эса , ишлаб чиқарувчи муваффақиятини таъминлайди ва шунингдек , мамлакат иқтисодиёти янада тараққий этишига замин яратади .

Фойдаланилган адабиётлар : 1. В. А. Чжен – “Пул ва молия бозорлари” Тошкент иқтисодиёт ва ҳуқуқ нашриёти 1997 й. 2. В. А. Чжен – “Бозор очиқ иқтисодиёт” Тошкент иқтисодиёт ва ҳуқуқ нашриёти 1997 й. 3. В. А. Чжен – “Бозор қонунлари асослари” Тошкент иқтисодиёт ва ҳуқуқ нашриёти 1997 й. 4. Ё . Абдуллаев, Т. Бобоқулов – Кредит. Тошкент меҳнат нашриёти 1997 й. 5. Ўзбекистон Республикаси – Қонунлар ва фармонлар Тошкент адолат нашриёти 1993 й. 6. Ўзбекистон Республикаси Маразий банки фаолиятига доир меъ ё рий хужжатлар Тошкент 1996 й. 7. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг банк тизимини такомиллаштириш ва пул кредит муносабатларини барқарорлаштириш чоралари тўғрисидаги 1994 йил 18 март 146 сонли қарори.

Похожие

Инновацион фаолиятни молиявий бошқариш фанининг предмети, объекти ва методлари

Инновацион фаолиятни бошқаришда тизимли ёндашув

Иқтисодий ривожланишга эришишда аграр ислоҳотларнинг ўрни ва роли

Тадбиркорликнинг давлат томонидан қўллабқувватланиши ва бошқарилиши

Жамиятнинг молия ва кредит тизими