Davlat investitsiya dasturi - Экономика - Рефераты

Davlat investitsiya dasturi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

102 KB

Davlat investitsiya dasturi Reja: 1. Investitsiya dasturining mohiyati, ahamiyati, uni shakllantirishning asosiy tamoyillari va ustuvor yo’nalishlari. 2. Investitsiya dasturining tarkibi va uni shakllantirish bosqichlari. 3. Investitsiya dasturlarining amalga oshirilishi monitoringi.

1. Investitsiya dasturining mohiyati, ahamiyati, uni shakllantirishning asosiy tamoyillari va ustuvor yo’nalishlari Investitsiya dasturi (keyingi o’rinlarda dastur deb ataladi) – bu Respublika iqtisodiyotini barqaror va tadrijiy rivojlantirishga erishishga, tabiiy, mineral xom- ashyo, moliyaviy, moddiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish yo’li bilan Respublikaning ayrim tarmoqlari va mintaqalarini tarkibiy o’zgartirishning asosiy ustuvorliklarini va strategik vazifalarini amalga oshirishga yo’naltirilgan bir - biri bilan o’zaro bog’langan chora – tabdirlar kompleksidir. O’zbekistonda investitsiya dasturining ustuvorliklarini belgilashda va mamlakatimizga chet el kapitalini jalb etishda davlatning ustuvorligi saqlanib kelinmoqda. Birinchi bosqichda (1992 – 1993 yillar) islohatlar siyosatida keng investitsiyalar dasturi va davlat korxonalariga markazlashtirilgan kreditlar ajratish nazarda tutildi, bu esa kattagina byudjet taqchilligiga olib keldi. Ikkinchi bosqichda (1994 – 1996 yillar) islohatlar siyosati byudjet boshqaruvini kengaytirishga qaratilgan qattiq moliya siyosati bilan ajralib turdi. Islohatlarning uchinchi bosqichida (1997 – 1999 yillar) savdo va valyuta cheklashlarining kuchayishi, ochiq valyuta kursining joriy qilinishi, moliya sektorini isloh qilish, soliq tizimini mustahkamlash, import qat’iy cheklashlarning joriy qilinishi bilan tavsiflandi. Islohatlarning xozirgi bosqichida savdo, valyuta cheklashlarini erkinlashtirish va soliq islohatlarini o’tkazish (soliqlarning rag’batlantiruvchi rolini oshirish) qishloq xo’jaligi va moliya sektorini isloh qilish yirik korxonalarni xususiylashtirish su’atlarini jadallashtirish, iqtisodiyotni monopoliyadan chiqarish va yashashga qobil davlat korxonalarini qayta tashkil qilish hamda zarar ko’rib ishlaydiganlarni tugatish va boshqalarni nazarda tutadi. Investitsiya dasturini shakllantirishning asosiy tamoyillari bo’lib quyidagilar hisoblanadi: - investitsiya jarayonlarini boshqarish sohasida davlat siyosatini amalga oshirish, maqbul shartlarda xorijiy investitsiyalarni va kreditlarni jalb etish, shuningdek loyihalarni tanlab olish va ularning amalga oshirilishi monitoringini olib borish asosida ulardan samarali foydalanish mexanizmini yaratish;

- belgilangan davlat ustuvorliklari asosida eng muhim tarmoqlarini va faoliyat sohalarni qo’llab quvvatlash; - ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan tarmoqlarni (ta’lim, soliqni saqlash) birinchi navbatda, moliyalashtirish; - mineral xom-ashyo resurslarini va qishloq xo’jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlashni, tayyor mahsulotni tashqi bozorda raqobatbardoshligigi darajaga etkazishga yo’naltirilgan ishlab chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan investitsiya loyihalarini qo’llab quvvatlash; - transport infratuzilmasini rivojlantirish va takomillashtirish; - tarkibiy o’zgarishlar vazifalari va amalga oshirilayotgan investitsiya siyosatiga muvofiq mablag’ qo’yishning o’zaro manfaatliligi asosida xorijiy sarmoyalarni jalb qilish, tomonlarning investitsiya majburiyatlari asosida shartnomalar tuzish amaliyotini joriy etish; - investitsiya loyihalarni investitsiya dasturining aniq ro’yxatiga oldindan belgilangan mezonlar asosida kiritish; - ilgari boshlangan ob’ektlarni tugallash uchun markazlashtirilgan investitsiyalarni, birinchi navbatda, ajratish. Loyihalarni tanlab olishda ularning samaradorligi, respublika iqtisodiyoti ayrim tarmoqlarini va mintaqalarini rivojlantirish ustuvorliklari, mahsulot sotish ko’rsatkichlari, shu jumladan eksportga yo’naltirilganlik, butlovchi buyumlar va kompanentlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirishda qatnashish va shu kabilar asosiy mezonlar hisoblanadi. Investitsiya dasturida loyihaning baholash qiymati, tugallanmagan qurilishi va qurilishni tugallash hamda foydalanishga topshirish uchun yillar bo’yicha joriy narxlarda moliyalashtirishga extiyoj, moliyalashtirishning tasdiqlangan manbalari to’g’risidagi ma’lumotlar ko’rsatiladi. Investitsiya dasturini ishlab chiqishda yirik va o’ta muhim loyixalar alohida, katta bo’lmagan bir tipdagi loyihalar yaxlit kiritilishi mumkin (masalan: maktablar, qishloq, vrachlik punktlari qurilishi va boshqalar).

Investitsiya dasturini ishlab chiqish va amalga oshirishi bo’yicha barcha ishlarni O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyot vazirligi muvofiqlashtirib boradi. Investitsiya dasturi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli qarori bilan tasdiqlanadi. Ustuvor yo’nalishlarga quyidagilarni kiritish mumkin: Birinchi ustuvor yo’nalish – ommaviy turar joy qurilishi; Ikkinchi ustuvor yo’nalish – zamonaviy kommunikatsiya vositalari, transport va aloqa vositalarini ishlab chiqarish, transport va informatsiya tarmoqlarini yaratish va modernizatsiya qilish; Uchinchi ustuvor yo’nalish - yuqori texnologiyalar. Yuqori texnologik va jaxon bozorlarida raqobatbardosh, import mollarining o’rnini bosa oladigan tovarlarni ishlab chiqarishni tashkil etish; To’rtinchi ustuvor yo’nalish – zaxiralarni tejovchi ekologik toza texnologiyalar. Mineral boyliklarni er ostidan qazib olish va tabiiy xom – ashyoni to’liq va kompleks qayta ishlash uchun eng yangi fan – texnika yutuqlaridan foydalanish; Beshinchi ustuvor yo’nalish – fermerlik va dexqon xo’jaliklari tarmog’i, ishlab chiqarish, qayta ishlash, qadoqlash, transportirovka qilish, sotish va shifobaxsh qo’shilmalari bo’lgan ekologik va oziq-ovqat mahsulotlari bo’yicha andozalarga amal qilgan holda nazorat qilish texnologiyasini o’zlashtirib olgan qayta ishlovchi va savdo korxonalarning ko’magi asosida ekologik toza oziq-ovqat mahsulotlarini chiqarish. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014 yil 17-noyabrdagi “O’zbekiston Respublikasining 2015 yilgi Investitsiya dasturi to’g’risida”gi Qaroriga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi tomonidan Moliya vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, boshqa manfatdor vazirliklar, idoralar va xo’jalik sub’ektlari bilan birgalikda ishlab chiqilgan O’zbekiston Respublikasining 2015 yilgi Investitsiya dasturining asosiy parametrlari tasdiqlandi.

1- jadval O’zbekiston Respublikasining 2015 yilgi investitsiya dasturidagi kapital qo’yilmalarning asosiy parametrlari № Moliyalashtirish manbalari 201 5 yil (mln.so’m). F oiz Kapital qo’yilmalar , jami shu jumladan : 40 605 781 100 1. Markazlashtirilgan investitsiyalar : 8 991 846 22,1 1.1 Byudjet mablag’lari 1 800 000 4,4 1.2 Maqsadli davlat fondlari mablag’lari 2 316 436 5,7 1.3 Bolalar sportini rivojlantirish fondi 225 530 0,6 1.4 O’zbekiston Respublikasi tiklanish va taraqqiyot fondi 2 002 273 4,9 1.5 Hukumat kafolati ostidagi xorijiy investitsiyalar va kreditlar 2 466 207 6,1 2. Markazlashmagan investitsiyalar : 31 613 935 77,9 2.1 Korxona mablag’lari 11 818 348 29,1 2.2 Tijorat banklari kreditlar va boshqa qarz mablag’lari - A T B "Q ishloq qurilish bank " ning namunali loyihalar bo’yicha imtiyozli kreditlari 5 345 600 1 101 800 13,2 2.3 To’g’ridan – to’g’ri investitsiyalar va kreditlar 6 564 187 16,2 2.4 Aholi mablag’lari 7 885 800 19,4 7.1-jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, 201 5 yil uchun investitsiya dasturda kapital qo’yilmalarning hajmi 40 605 781 million so’mni tashkil etgan . Shuningdek investitsiya dasturi moliyalashtirish manbalarining asosiy qismi markazlashmagan investitsiyalari tashkil etadi. Bunda korxona mablag’lari 2015 yilda 11 818 348 mln. so’m rejalashtirilgan, investitsiya dasturini moliyalashtirish manbalarining katta hajmi korxona mablag’lariga to’g’ri kelmoqda. Oxirgi yillarda investitsiya loyihalarini dastur asosida moliyalashtirishda tijorat banklari ham o’z kredit mablag’lari bilan aktiv qatnashmoqda.

2. Investitsiya dasturining tarkibi va uni shakllantirish bosqichlari. Har yilgi O’zbekiston Davlat investitsiya dasturining qabul qilinishi alohida investorlarning imkoniyatlarini va rejalarini muvofiqlashtirish imkonini beradi. O’zbekiston Davlat investitsiya dasturlari investorlar uchun ishlab chiqarish tarmoqlari va yirik investitsiya loyihalari to’g’risida yangi ma’lumotlar beruvchi manba sifatida ham ahamiyatlidir. Investitsiya dasturining tahliliy qismi respublika iqtisodiyotini rivojlantirishning asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlari bilan o’zaro bog’langan holdagi kapital qo’yilmalar xajmlari va moliyalashtirish manbalarini asoslashdan, dastur samaradorligini baholash, loyihalarni tanlab olish mezonlaridan iborat bo’ladi. Dasturning tahliliy qismi tarkibida investitsiyalarning takror ishlab chiqarish va texnologik tarkibini hisobga olgan holda, umuman Dasturda, iqtisodiyot sektorlari va tarmoqlari, moliyalashtirish manbalari va xududlar, amalga oshirish yo’llari bo’yicha kapital qo’yilmalar tarkibi belgilanadi. Dasturning yangi ichki mahsulot o’sishiga, iqtisodiyotning tarmoq va xududiy o’zgarishiga va import tarkibiga, ishlab chiqarish quvvatlarini va ijtimoiy soha ob’ektlarini ishga tushirish hajmlariga ta’sirining prognozlashtirilgan natijalari hisob-kitob qilinadi. Dasturning barcha hisob-kitoblari tadrijiy tarzda, respublikani uch yillik davrda ijtimoiy - iqtisodiy rivojlantirish prognozlari va investitsii loyihalarining aniq dasturi asosida ishlab chiqiladi. Dasturning aniq ro’yxatiga markazlashtirilgan manbalar, xukumat kafolati ostida beriladigan xorijiy kreditlar va to’g’ridan – to’g’ri xorijiy investitsiyalar hisobiga amalga oshiriladigan investitsiya loyihalari kiritiladi. Dasturning aniq ro’yxati quyidagilardan iborat bo’ladi: - iqtisodiyotni, ijtimoiy sohani va mamlakat mudofa qudratini tarkibiy o’zgartirishni ta’minlovchi respublika iqtisodiyoti ustuvor yo’nalishlarini rivojlantirish dasturlarini moliyalashtirishga yo’naltiriladigan markazlashtirilgan investitsiyalar limitlaridan;

- xorijiy investitsiyalar va xukumat kafolati ostida kreditlarni jalb etgan holda amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarining aniq dasturidan; - to’g’ridan – to’g’ri xorijiy investitsiyalar va kreditlarni jalb etgan holda amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarining aniq dasturidan; - ustuvor investitsiya takliflarining yig’ma ro’yxatidan iborat bo’ladi. Ijtimoiy soha ob’ektlarining prognozlashtirilayotgan hajmlari dasturga yiriklashtirilgan, buyurtmachilar va ob’ektlar bo’yicha taqsimlanmagan holda kiritiladi. Quyidagilar loyihalarni amalga oshirishning birinchi yilda ularni aniq dasturga kiritishning majburiy shartlari hisoblanadi. - belgilangan tartibda tasdiqlangan loyihaning (investitsiya loyihasining texnik- iqtisodiy asoslashlari, texnik-iqtisodiy hisob-kitoblari) mavjud bo’lishi; - moliyalashtirish manbalarining va kreditlarning shartnomada belgilangan muddatda qaytarilishining tasdiqlanishi. Aniq dasturni shakllantirish jarayoni har bir loyiha bo’yicha batavsil axborot tayyorlash, loyihani ustuvorligi bo’yicha tanlab olish va ro’yxatni shakllantirishdan iborat bshchladi. Har bir loyixa (loyihalar guruhi) bo’yicha axborot buyurtmachi tomonidan tayyorlanadi hamda unda quyidagilar bo’ladi: - belgilanagan shakldagi loyiha pasporti; - loyihani amalga oshirish reja-jadvali; - aniq dasturni shakllantirish sanasida loyihani amalga oshirishning holati to’g’risidagi batavsil axborot – muhitga ta’sirini baholashni; - ishlab chiqarish va ijtimoiy mulohazalarga ko’ra samaradorlikni va amalga oshirish imkoniyatlarini baholashni, tashkiliy tadbirlarning ko’lamini; - mahsulotga talab hajmi va xususiyatini; - echimning muqobil variantlari mavjudligini, shu jumladan faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarni rekonstruktsiya qilish yo’li bilan ; - asosiy materiallar va ishchi kuchi resurslarining mavjudligini; - investitsiya harajatlarini miqdorini o’ziga oladi.

Aniq loyiha uni amalga oshirish maqsadga muvofiqligidan, uning iqtisodiy va moliyaviy samaradorligidan, ishlab chiqarish va ijtimoiy mulohazalarga ko’ra amalga oshirish imkoniyatlari va maqbulligidan, tarmoqni rivojlantirishning strategik vazifalariga muvofiqligidan kelib chiqqan holda bosqichma-bosqich tanlab olinadi: - birinchi bosqichda – loyiha aniq tarmoq va mintaqani rivojlantirish ustuvorliklaridan kelib chiqqan holda oldindan baholanadi; - ikinchi bosqichda – loyiha iqtisodiyotning ayrim tarmoqlari va mintaqalarini rivojlantirish ustuvorliklardan kelib chiqqan holda, tanlab olinadi. Aniq dasturga iqtisodiy jihatdan samarasiz investitsion loyihalarni, shuningdek, ilgari jalb qilingan kreditlar bo’yicha muddati o’tkazib yuborilgan qarzi bo’lgan korxonalar loyihalarni kiritish ta’qiqlanadi. Quyidagilar birinchi bosqichda loyihaning ustivorligini belgilashning mezonlari hisoblanadi: - loyihaning tarmoqni rivojlantirish strategiyasiga muvofiqligi; - moliyaviy va iqtisodiy samaradorlik; - mahalliy xom – ashyodan va butlovchi buyumlardan foydalanish darajasi; - tayyorlangan mutaxasslarning mavjudligi; - loyihaning amalga oshirishga tayyorlanganligi darajasi; - ishga tushirilgandan keyin foydalanish xarajatlari. Har bir mezonning muhimligi darajasi tarmoqni rivojlantirish strategiyasini hisobga olgan holda O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyot vazirligi tomonidan belgilanadi. Ikkinchi bosqichda uch yillik davrda respublika iqtisodiyotidagi tarkibiy o’zgartirishlar prognozi muvofiq qo’shimcha ravishda quyidagi mezonlar hisobga olinadi: - tarmoq (mintaqa) ning istiqboldagi prognoz o’sish sur’atlari; - eksport salohiyatining prognoz o’sish sur’atlari; - tarmoqning umuman respublika bo’yicha makroiqtisodiyot ko’rsatkichlariga ta’sirining o’zgarishi;

- tarkibiy omillar; - ilgari quyilgan investitsiyalar samaradorligi; - asosiy fondlar ahvoli va quvvatlardan foydalanish darajasi; - loyihaning ijtimoiy ahamiyati. Ikkinchi bosqichda tanlab olish natijalariga ko’ra dasturga kiritilgan ob’ektlarning aniq dasturi shakllantiriladi. Dasturni va investitsiya loyihalarni amalga oshirishning birinchi yili ko’rsatkichlari mavjud moliyaviy resurslar va boshqa resurslar bilan o’zaro bog’langan bo’lishi kerak hamda birinchi moliyaviy yilda o’zgartirilmaydi. Dasturni va investitsiya loyihalarni amalga oshirishning ikkinchi va keyingi yillari ko’rsatkichlari har yili aniqlashtirilishi kerak, bunda boshlanmagan loyihalarni bir qismi yangi loyihalarda almashtirilishi mumkin. Dasturning yig’ma ro’yxatiga vazirliklar va idoralar, Qoraqaopog’iston Respublika Vazirlar Kengashi, viloyatlar, Toshkent shahar xokimliklari, mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar korxonalar va tashkilotlarning ustivor investitsiya takliflari kiritiladi. Buyurtmachilar tasdiqlangan investitsiya dasturi asosida vakolatli banklarda moliyalashtirishni rasmiylashtirish uchun har yili qurilishlarning aniq ro’yxatini va Dasturini amalga oshirishning ikkinchi va uchinchi yillariga kiritilgan ob’ektlar bo’yicha loyiha-qidiruv ishlarini aniq ro’yxatini aniqlashtiradilar. Markazlashtirilgan manbalar va davlat korxonalari mablag’lari hisobiga amalga oshiriladigan qurilishlarining aniq ro’yxatlari Iqtisodiyot Vazirligi va Moliya Vazirligi bilan kelishilgan holda investorlar (buyurtmachilar ) tomonidan tasdiqlangan. Boshqa manbalar hisobiga amalga oshiriladigan qurilishlarning aniq ro’yxatlari, investorlar (buyurtmachi) tomonidan mustaqil ravishda tasdiqlanadi. Kredit resurslarni jalb etgan holda amalga oshirilayotgan investitsiya loyihalarining aniq ro’yxatlari tegishli, kredit shartnomasi yoki kreditlovchi bankning yozma roziligi mavjud bo’lganda tasdiqlanadi.

Qurilishning aniq ro’yxati birinchi yil mobaynida tanlov savdolari yoki yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarini amalga oshirishni muvofiqlashtirish Kengashining alohida qarorlari bo’yicha aniqlashtirilishi mumkin. Istisno hollarda, O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi va Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tanlov savdolari natijalariga ko’ra “boshqa xarajatlar” limiti hisobiga asbob-uskunalar xarid qilish limiti aniqlashtirilishiga yo’l qo’yiladi. Qurilishning titul ro’yxati tasdiqlangan limitlar doirasida qurilishning butun davriga tuziladi va Dastur tasdiqlangan keyin 2 oydan kechiktirilmasdan tanlov savdolari natijalariga ko’ra shakllantiriladi. Dasturdagi qurilishning titul ro’yxati investor (buyurtmachi) tomonidan pudratchi bilan kelishgan holda tasdiqlanadi. Qurilishning tasdiqlangan ro’yxatida kapital qo’yilmalar limitlari bunda, qurilish-montaj ishlari, asbob-uskunalar xarid qilish, loyiha – qidiruv ishlari xarajatlari va boshqa xarajatlar (pudratchi buyurtmachilar xarajatlari alohida ko’rsatiladi) qurilish yillari bo’yicha taqsimlangan holda ajratib ko’rsatiladi. Investitsiya Dasturiga kiritish uchun takliflar tayyorlashda buyurtmachilar quyidagi tartibga amal qilishlari kerak: - Dasturni amalga oshirishning 1 yiliga kelgusi yillar loyiha-qidiruv ishlarining aniq ro’yxati va moliyalashtirish bilan ta’minlangan (kelgusi yilga o’tuvchi va yangidan boshlanayotgan ) qurilishlarning aniq ro’yxati tuziladi; - Dasturni amalga oshirishning 2 yiliga unga kelgusi yillar loyiha – qidiruv ishlarining aniq ro’yxati va birinchi yildan o’tuvchi qurishlarning prognoz ro’yxati va dasturni amalga oshirishning birinchi yilida loyiha xujjatlari tayyorlangan va tasdiqlangan, birinchi yilida tanlov savdolariga qo’yiladigan yangidan boshlanadigan ob’ektlar kiritiladi; - Dasturning amalga oshirishning uchinchi yilida unga kelgusi yillar loyiha- qidiruv ishlarining aniq ro’yxati va tanlov savdolari natijalariga ko’ra belgilangan amalga oshirish muddatlarini hisobga olgan holda qiymati belgilangan tartibda aniqlashtirilgan birinchi va ikkinchi yildan o’tuvchi qurilishlarining prognoz

ro’yxati, loyiha xujjatlari ikkinchi yildan tayyorlanadigan va tasdiqlanadigan yangidan boshlanadigan ob’ektlar kiritiladi. 2 - jadval O’zbekiston Respublikasi investitsiya dasturini shakllantirish tartibi. Bosqichl ar Tadbirlar Muddatlar Ma’sullar 1-bosqich Iqtisodiyot vazirligi uch yillik davrga O’zbekiston Respublikasi investitsiya dasturiga kiritish uchun takliflarni tayyorlashga oid metodik ko’rsatmalarni tarmoq vazirliklari va idoralari, Qoraqalpog’iston Respublika, viloyat va Toshkent shahar xokimliklariga (keyingi o’rinlarda buyurtmachilar deb ataladi) xar yili etkaziladi. Aprel Iqtisodiyot vazirligi 2-bosqich Buyurtmachilar loyihalar bo’yicha dastlabki axborotni tayyorlaydi, ularni uch yillik davrda amalga oshirish uchun tanlab oladilar va takliflarni iqtisodiyot vazirligiga taqdim etiladi. May - Iyun Buyurtmachilar 3-bosqich Iqtisodiyot Vazirligi takliflarni ko’rib chiqiladi va o’rtacha muddatli davrda aniq tarmoqni rivojlantirish ustuvorliklariga muvofiq tarmoqlarni tanlab oladilar. Iyun-Iyul Iqtisodiyot vaziriligining tarmoq bo’limlari.

4-bosqich Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, (Davarxitektqurilish) ko’mitasi va vakolatli banklar bilan birgalikda investitsiya dasturiga kiritiladigan loyihalarni uzil-kesil tanlab oladi. Avgust - Sentyabr Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, “Davarxitektqurilish” qo’mitasi, vakolatli banklar 5-bosqich Investitsiya dasturining loyixasi iqtisodiyot vazirligi huzuridagi birlashgan hay’at tomonidan ko’rib chiqiladi va uning qaroriga ko’ra ishlab chiqish va Vazirligi Mahkamasining komplekslari bilan kelishish uchun tashqi iqtisodiy aloqalar va xorijiy investitsiyalar departamentiga taqdim etiladi. Sentyabr Iqtisodiyot vazirligi xuzuridagi birlashgan xay’at, Vazirlar Maxkamasining kompleklari 6–bosqich Investitsiya dasturining loyihasi batafsil ko’rib chiqiladi Sentyabr - Oktyabr Iqtisodiyot vazirligi 7–bosqich Investitsiya dasturining loyixasi tasdiqlash uchun yuboriladi. Oktyabr Prezident devoni, Vazirlar maxkamasining tegishli departamentlari va komplekslar Investitsiya dasturining Oktyabr - “Davarxitektqurilish”

8–bosqich amalga oshirishning birinchi yiliga kiritiladigan yangidan boshlanadigan ob’ektlar bo’yicha tanlov savdolari o’tkaziladi. Noyabr ko’mitasi, buyurtmachilar 9–bosqich Tasdiqlangan investitsiya dasturiga va o’tkazilgan tanlov savdolariga muvofiq belgilangan tartibda shartnomalar tuziladi, qurilishlar-ning aniq va titul ro’yxatlari, kelgu-si yillar loyihalash ishlarining aniq ro’yxatlari tasdiqlanadi. Dekabr Buyurtmachilar, pudratchilar Har bir davlat birinchi navbatda, moddiy ishlab chiqarish sohasiga mamlakat va chet el investorlarini jalb qilish uchun harakat qilmog’i lozim. Ushbu maqsadda muayyan investitsiya dasturi ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi, tegishli investitsion muhit yaratiladi. 3. Investitsiya dasturining amalga oshirilishi monitoringi. Monitoring, eng avvalo, loyihani moliyalashtirishga mablag’ berish bitimiga tegishli barcha hujjatlarni va ularning shartlari bajarilishini, ularning bank-kredit siyosatiga, qabul qilingan me’yorlar va tartiblarga muvofiqligini davriy tekshirib borishni o’z ichiga oladi. Navbatdagi qadam qarzdorning moliyaviy layoqatini baholash bo’lib, uning balansini, foyda va zararlar to’g’risidagi hisobotini hamda mijozning moliyaviy – xo’jalik faoliyatini tavsiflovchi boshqa xujjatlarni tahlil qilish asosida amalga oshiriladi. Monitoringning yana bir muhim tomoni kreditni qoplashning ikkilamchi manbai uning qaytarilishining ta’minotini tekshirish hisoblanadi.

Bugungi kunda respublikamizda har yili yuzlab loyihalarni moliyalashtirish amalga oshirilmoqda. Bu loyihalar davlat byudjeti mablag’lari, halqaro moliya institutlari kredit liniyalari mablag’lari hisobiga, byudjetdan tashqari fondlar, banklar, chet ellik va xususiy investorlar tomonidan moliyalashtilar ekan, albatta, bu mablag’larining qaytarilishi va ma’lum miqdorda ularning foyda bilan ta’minlanishi talab etiladi. Ushbu mablag’larning muayyan foydasi bilan qaytishligini aniqlash, tekshirib borish va tahlil qilib turish uchun kreditorlar tomonidan, shuningdek mol etkazib beruvchilar, xususan, lizing, sug’urta kompaniyalari va kafillik beruvchi tashkilotlar tomonidan loiyhalarning monitoringi olib boriladi. Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasida ham moliyalashtirilayotgan barcha loyihalar ustidan monitoring olib borishning umumiy tizimi joriy qilingan. Har bir moliyalashtiruvchi yoki kreditlashni amalga oshiruvchi tashkilotlar o’zlarining faoliyat turi va xususiyatlaridan kelib chiqib, o’zlariga xos bo’lgan monitoring o’tkazish tartibini ishlab chiqadilar va shu asosida faoliyat yuritadilar. Monitoringning mazmuni “ko’zgu” degan ma’noni anglatadi. Monitoringni yuritishda quyidagilar ko’zda tutiladi: 1. Amalga oshirilmoqchi bo’lgan loyihada nima ishlab chiqarish ko’zda tutilganligi. 2. Ishlab chiqarish jarayonini bilishlik, ya’ni mahsulot ishlab chiqarish jarayonini boshidan oxirgacha kuzatib borish. 3. Ishlab chiqarish korxonasining tashkiliy, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va ekologik jihatdan asoslanishi va tashkil etilishi. 4. Loyihani moliyalashtirish manbalarini aniqlash va uni moliyalashtirishni amalga oshirish. Monitoring olib borish bosqichlari bo’lib quyidagilar hisoblanadi: - korxonaning moliyaviy – xo’jalik faoliyati to’g’risidagi ma’lumotlarni yig’ish va qayta ishlash; - olingan ma’lumotlar asosida korxonalarning moliyaviy – xo’jalik holatini tahlil etish;

- tahlil natijalari bo’yicha xulosalar qilish va takliflar berish. Dasturni amalga oshirilishi monitoringi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2000 yil 4 yanvardagi 1 - sonli qarori bilan tasdiqlangan O’zbekiston Respublikasi Investitsiya dasturiga kiritilgan loyihalarning amalga oshirilishi ustidan davlat monitoringi to’g’risidagi Nizomga va Vazirlar Maxkamasining 2005 yil 15 noyabrdagi 251 – sonli “Investitsiya loyixalarini tasdiqlash va amalga oshirish monitoringi mexanizmlarini takomillashtirish, muruvvat yordamida yuklarini va texnik ko’maklashish mablag’larini hisobga olish va nazorat qilish chora – tadbirlari to’g’risida” gi Qaroriga muvofiq amalga oshiriladi. Dasturning davlat monitoringi: - investitsiya loyihalarni va birinchi navbatda, markazlashtirilgan investitsiyalardan foydalangan holda ro’yobga chiqarilayotgan investitsiya loyihalarini o’z vaqtida va samarali amalga oshirilishini ta’minlash; - loyihalarni belgilangan tartibda tasdiqlangan parametrlarga (texnik-iqtisodiy asoslar, texnik-iqtisodiy hisob-kitoblar), tanlov savdolari (tenderlar) shartlariga rioya qilish; - amalga oshirilayotgan loyihalar bo’yicha axborot bazasini shakllantirish; - investitsiya loyihalarini amalga oshirishda paydo bo’ladigan muammoli masalalarni kuzatib borish; - investitsiya iqlimini takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqish maqsadida amalga oshiriladi. Monitoring: vazirliklar, idoralar tomonidan tashabbus ko’rsatilgan investitsiya loyihalari va takliflari yuzasidan – Vazirlar Mahkamasining tegishli axborot – tahlil departamentlari bilan birgalikda, shuningdek, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va toshkent shahar hokimimliklari hamda xorijiy investitsiyalar jalb etilgan korxonalar tomonidan tashabbus Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi tomonidan.

Xorijiy invenstitsiyalar ishtirokidagi yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarini amalga oshirish yuzasidan – xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi strategik muhim investitsiya loyihalarini amalga oshirish masalalari bo’yicha Muvofiqlashtiruvchi kengash tomonidan amalga oshiriladi. Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi tomonidan monitoring:  investitsiya loyihalari tashabbuskorlari tomonidan tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligiga taqdim etiladigan tasdiqlangan reja – jadvallarining bajarilishi to’g’risidagi vxboratlarni;  O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika ko’mitasi tomonidan Davlat statistika ishlari dasturida belgilangan hajmda va muddatlarda taqdim etiladigan O’zbekiston Respublikasi bo’yicha xorijiy investitsiyalar va kreditlar ishtirokidagi investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi to’g’risidagi yig’ma statistika axboratini;  Mavjud va potentsial xorijiy investorlar faoliyatining normativ – huquqiy bazasini takomillashtirish bo’yicha ularning takliflarini o’rganish asosida vaqti – vaqti bilan tayyorlanadigan investitsiya muhiti sharhini;  Manfatdor vazirliklar va idoralar tomonidan taqdim etiladigan tezkor axborotlarni;  Markazlashtirilgan manbalar hisobiga amalga oshiriladigan loyihalarni o’z vaqtida mablag’ bilan ta’minlash masalalari bo’yicha axborotlarni tahlil qilish va umumlashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi monitoringi Muvofiqlashtiruvchi kengash tomonidan: Tasdiqlangan reja – jadvallar bajarilishini, loyihalarni amalga oshirish yuzasidan zarur ishlar kompleksini olib borishning texnologik izchilligiga rioya etilishini nazorat qilish; Texnik – iqtisodiy asoslashlarining asosiy qoidalarini ko’rib chiqish, loyihalarni amalga oshirish mumkinligi yuzasidan umumiy qarorlar qabul qilish;

Alohida yirik loyihalar, shu jumladan texnik – iqtisodiy asoslashlar ko’rsatkichlariga nisbatan loyihalarning qimmatlashishi yoki arzonlanishishi mumkinligini hisobga olgan holda bazaviy loyihalashtirishni tasdiqlash; Markazlashtirilgan manbalar hisobiga ajratiladigan mablag’larning o’z vaqtida moliyalashtirilishini va ulardan samarali foydalanilishini ta’minlash, Xukumat kafolati ostida jalb etiladigan qarz mablag’larning o’z vaqtida qaytarilishi ta’minlanishini nazorat qilish; Manfaatdor vazirliklar va buyurtmachi idoralar tomonidan ishlab chiqilgan extiyot qismlar va komponentlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish dasturlarini, shuningdek ishlab chiqarilgan mahsulotlarning tashqi bozorlarga kirib borishi bo’yicha marketing dasturlarini ekspertizadan o’tkazish; Ayrim strategik muhim va yirik loyihalarni davlat tomonidan qo’llab – quvvatlash chora – tadbirlari, qurilishi amaldagi qonun hujjatlari buzilgan holda amalga oshirilatgan loyihalarni mablag’ bilan ta’minlashni to’xtatib qo’yish, shuningdek investitsiya dasturi bajarilishi barbod bo’lishiga yo’l qo’yuvchi vazirlar va idoralar, korxonalar va buyurtmachi tashkilotlarning rahbarlarini javobgarlikka tortish yuzasidan takliflar va tavsiyalar ishlab chiqish; Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi yirik va strategik muhim investitsiya loyihalarini o’z vaqtida ro’yobga chiqarishga ko’maklashuvi boshqa asosiy masalarni ko’rib chiqish yo’li bilan amalga oshiriladi. Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi va vakolatli banklardan olingan ma’lumotlar asosida investitsiya dasturining amalga oshirilishi to’g’risida yig’ma axborot tayyorlaydi, xususan, investitsiyalashdan oldingi tadqiqotlarning o’z vaqtida o’tkazilishi, texnik – iqtisodiy asoslashlar va loyha – smeta xujjatlarining ishlab chiqilishi to’g’risidagida investitsiya loyiha – smeta hujjatlarining ishlab chiqilishi to’g’risida investitsiya loyihalari tashabbuskorlarida olingan axborot; Texnik – iqtisodiy asoslashlar va loyiha – smeta xujjatlari vakolatli ekspertiza organlari tomonidan ekspertiza qilinganligi to’g’risidagi axborot tayyorlaydi.

Dasturning monitoring natijalari Dasturning amalga oshirilishi to’g’risidagi har choraklik axborotlarni tayyorlashda hamda navbatdagi uch yillik davrga dasturni shakllantirishda foydaniladi.

Asosiy adabiyotlar 1. Vaxobov A.V., Xojibakiev Sh.X., Mo’minov N.G. “Xorijiy investitsiyalar”. O’quv qo’llanma.- T.: Moliya, 2010.-328 b. 2. Вахабов А.В., Разыкова Г.Х., Хажибакиев Ш.Х. Иностранные инвестиции и модернизация национальной экономики. Монография. Т.: Молия, 2011.-300 с. 3.Bekmurodov A.Sh., Karrieva Ya.K., Ne’matov I.U., Nabiev D.H., Kattaev N.T. Xorijiy investitsiyalar. O’quv qo’llanma. –T.:Iqtisodiyot, 2010.-166 b. 4.Mamatov B., Xujamkulov D., Nurbekov O. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish. Darslik. – T.: Iqtisod-Moliya, 2014. – 608 b. 5.Kayumov R.I., Xojimatov R.X. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish: Darslik. - T.: TDIU, 2010. - 496 b. 6. Karlibaeva R. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish: O’quv qo’llanma. - T.: Cho’lpon, 2011.-124 b. 7.Raimjonova M.A. O’zbekistonda erkin iqtisodiy hududlarga investitsiyalarni jalb qilish: nazariy asoslari, hozirgi holati va istiqbollari. T.: “Extremum-press”, 2013.-176 b. 8. Toshov O. Investitsion faoliyatni moliyalashtirishni takomillashtirish. T.: “Akademnashr”, 2012.-165 b. 9. Хазанович Э.С. Иностранные инвестиции: У чебное пособие/ Э.С.Хазанович.2-е изд., стер.-М.:КНОРУС, 2011.-312с. 10Xashimov A.A., Madjidov Sh.A., Muminova N.M. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish. Darslik. - T.: Sharq matbaa nashriyot uyi, 2014.-208 b. 11 .Шевчук Д.А. Организация и финансирование инвестиций. -Ростов на Дону.: Феникс, 2006.-272 с. 12 .Сергеев И.В., Веретенникова И.И. Организация и финансирование инвестиций. Учебное пособие. – М.: Финансы и статистика, 2001. – 272 с.

Похожие

Investitsiya faoliyatini rivojlantirishda investitsiya

Investitsiya faoliyati va investitsiya siyosati

Investitsiya faoliyatini rivojlantirish investitsiya muhitini o’rni

Korxonalarni investitsiya faoliyati

Investitsiya faoliyatini kreditlash