Yuqori darajali dasturlastirish tillari. Pascal algoritmik tili. Pascal tilida dasturning tarkibiy qismi - Информатика и ИТ - Рефераты

Yuqori darajali dasturlastirish tillari. Pascal algoritmik tili. Pascal tilida dasturning tarkibiy qismi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57 KB

Yuqori darajali dasturlastirish tillari. Pascal algoritmik tili. Pascal tilida dasturning tarkibiy qismi Reja: 1. Dasturlash tillari va ularni sinflash. 2. Pascal algoritmik tili va uning alifbosi. 3. Pascal tilidagi standart funksiyalar, arifmetik va mantiqiy ifodalar

Dasturlash tillari va ularni sinflash Algoritmni ifodalash uchun dasturlash tillari deb atalubchi sun’iy tillar qo’llaniladi. Buning uchun ishlab chiqilgan algoritm shu tillar yordamida kompyuter tushuna oladigan ko’rinishida tavsiflanishi zarur. Hozirgi kunda dasturlash tillarini u yoki bu belgisi bo’yicha sinflash mumkin. Dasturlash tilining kompyuterga bog’liklik darajasi bo’yicha sinflash eng umumiy hisoblanadi. Protseduraga mo’ljallangan tillar turli masalalarni yechish algoritmlarni tavsiflashga mo’ljallangan, shuning uchun ular ko’pincha oddiy qilib algoritmik tillar deb ataladi. Hozirgi kunda hisoblash, muhandis-texnik, iqtisodiy, matnli va sonli axborotlarni tahlil qilish va boshqa masalalarni yechish tillari mavjud. Masalan, Fortran tili 1954 yil ishlab chiqilgan bo’lib, formulalar translyatori degan ma’noni anglatadi va ilmiy va muhandis-texnik masalalarni hisolashlarda ishlatiladi. Kobol tili 1959 yil yaratilgan bo’lib, savdo-sotiq masalalarigamo’ljallangan til degan ma’noni anglatadi. Pascal tili 1971 yili Niklaus Virt tomonidan yaratilib, franso’z olimi Blez Pascal nomiga qo’yilgan.Bu til turli xildagi masalalarni yechimini olishda tartiblangan dasturlar tuzishda ishlatiladi. Pascal algoritmik tili va uning alifbosi. Dasturlashning ixtiyoriy tili belgilar majmuini va algoritmlarni yozish uchun ushbu belgilarni qo’llash qoidalarini o’z ichiga oladi. Dasturlash tillari bir-biridan alifbosi, sintaksisi va semantikasi bilan ajralib turadi. Alifbo- tilda qo’llaniladigan ko’plab ramziy belgilar(harflar, raqamlar, maxsus belgilar). Tilning sintaksisi- jumlalar tuzishda belgilarning bog’lanish qoidalarni belgilaydi, semantikasi esa ushbu jumlalarning mazmuniy izohini belgilaydi. Pascal dasturlashtirish tili alifbosi sodda bo’lib, shaxsiy kompyuterlarda keng ishlatiladi. Dasturlar matnining to’g’riligini osonlik bilan tekshirish mumkinligi, ularning ma’nosi yaqqol ko’zga tashlanishi va oddiyligi bilan ajralib

turadi. Pascal tili ancha murakkab va ko’p vaqt oladigan hisob ishlarini bajarishga mo’ljallangan tarkiblashtirilgan dasturlar tuzishga imkon beradi. Pascal algoritmik tilining alifbosi quyidagilardan iborat: 1) 26 ta lotin harflari; 2) 0 dan 9 gacha arab raqamlari; 3) 32 ta kirill harflari; 4) Maxsus belgilar (+,-,*,/, : , ; , . , (,),[,],=,>,<,) Pascal tilida so’z deb bir nechta belgilar ketma-ketligi tushuniladi. Xizmatchi so’z deb, Pascal tilidagi standart nom tushuniladi. Masalan, PROGRAM, BEGIN, AND, ARRAY, DO, IF, FOR, LABEL, THEN,END… Standart funktsiyalar ko’p uchraydigan funktsiyalarni yengillashtirish uchun xizmat qiladi. Standart funktsiyaga murojaat etilayotganda funktsiya nomini yozish kerak, qavslarda esa argumentni ko’rsatish kerak.Ko’p ishlatiladigan standart funktsiyalarni ko’ramiz. Bajariladigan funktsiyalar Murojaat Argument turi Funktsiya ktsiya turi 1 2 3 4 |x| x 2 ABS(X) SQR(X) REAL INTEGER READ INTEGER Sinx Cosx SIN(X) COS(X) РЕА L еки INTEGER REAL

e x Lnxx Arctgx EXP(X) LN(X) SQRT(X) ARCTAN(X) Sonning butun qismini ajratish Sonni yaxlitlash TRUG(X) ROUND(X) REAL INTEGER Oldingi elementni topish Keyingi elementni topish PRED(X) SUCC(X) INTEGER CHAR BOOLEAN INTEGER CHAR BOOLEAN Funktsiya uchun SQR(SIN(x)) TRUNG va ROUND funktsiyalariga x=26,7 argument bilan murojaat quyidagicha bo’ladi: TRUNG (26,7) =26 va ROUND(26,7)=27 Oldingi qiymatini topadigan (PRED) va keyingi qiymatini topadigan (SUCC) standart funktsiyalar butun , mantiqiy va simvolli turdagi ma‘lumotlar uchun aniqlangan.

ORD(x) funktsiyasi x simvolning tartib nomerini simvollar to’plamidan aniqlaydi. CHR funktsiyasi simvollar to’plamidan 1 tartib nomeri bo’yicha simvolni aniqlaydi. ORD va CHR funktsiyalari bir-biriga qarama-qarshidir. ODD(x) funktsiyasi BOOLEAN turdagi natijani chiqaradi. Agar x argument qiymati toq bo’lsa, unda natija TRUE qiymatiga ega bo’ladi, aks holda FALSE. Paskal tilida amallarni bajarish quyidagidek: Arifmetik: + (ko’shish), -ayirish, *(ko’paytirish), /(bo’lish), DIV (qoldiqni qoldirib bo’lish), MOD (butunga bo’lishdan qolgan qoldiqni topish). Munosabatlar: NOT (inkor), OR (mantaqiy qo’shish), AND (mantiqiy ko’paytirish). To’plamlar ustida: * (to’plamlar kesishuvi), + (to’plamlarni qo’shish), - (to’plamlarni ayirish), Sh (to’plamga tegishli). Dasturda amallar bajariladigan ob‘ektlar sonli, mantiqiy va literli qiymatlar bilan aniqlanuvchi ma‘lumotlardir. Dastur hajmini va ma‘lumotlarning turli qiymatlarida uning ishlatilishi imkoniyatini qisqartirish uchun dastur yozishda qiymatlarning o’zi emas, ularning nomlari ishlatiladi. Nomlar bir qancha qiymatlar qabul qilgani uchun TYPE (tur) tushun chasi kiritiladi. Hamma ma‘lumotlar sodda strukturaga ega skalyarli va strukturalashganlarga bo’linadi. Paskal tilida to’rt turdagi skalyarli ma‘lumotlar ishlatiladi: Butun (INTEGER), xaqiqiy (REAL), mantiqiy (BOOLEAN), literli (CHAR).

Paskal tilida sonlar butun yoki xaqiqiy turda bo’ladi. Butun turdagi sonlar - raqamlar ketma-ketligida yoziladi. Masalan, 45, 56,- 6765,2000,-2122. Xaqiqiy turdagi sonlar ikki xil ko’rinishda bo’ladi: qo’zg’almas nuqtali va qo’zg’aluvchi nuqtali( 10 li tartibli qiymatlar uchun ) Qo’zg’almas nuqtali sonlar o’nli nuqta bilan ajratilgan sonning butun va kasr qismi ko’rinishida yoziladi. Masalan, 547.65 -76.543, 0.006 sonlarining yozilishi. Qo’zg’aluvchan nuqtali sonlar juda katta va juda kichkina sonlarni yozish uchun , ya‘ni keng oraliqda o’zgaradigan sonlarni yozish uchun ishlatiladi. Sonning o’nli tartibi Ye harfi bilan yoziladi. Masalan, 1.8Ye2, -.32Ye4, -1.9Ye-3 Mantiqiy turdagi ma‘lumotlar (BOOLEAN) ikkita qiymatga ega: TRUE (xaqiqat) va FALSE (yolg’on). Simvolli (literli) turdagi ma‘lumotlar (CHAR) EHMda bor bita literning qiymatini qabul qilish mumkin. EHMda ishlatiladigan literlar to’plamlar qo’yidagi kichik talablarga javob berishi kerak: alifbo tartibida va o’sish buyicha tartiblangan harflar va raqamlarni o’z ichiga olishi : probel (bo’sh pozitsiya) belgisi bo’lishi: har bir simvol tartib nomeriga ega bo’lishi kerak. NOM (identifikator) harf bilan boshlanadigan harf va raqamlar ketma- ketligidan iborat. Nomlar dasturda o’zgarmaslar, funktsiyalar, qism dasturlari, fayllarni yozish uchun ishlatiladi. Nomning uzunligi sakkizta simvolgacha bo’ladi. Paskal tilida yozuvlar uchun ishlatiladigan standart nomlar bor: standart o’zgarmaslar - FALSE, TRUE, MAXINT. Standart turlar- INTEGER, REAL, BOOLEAN, CHAR, TEXT. Standart fayllar -INPUT, OUTPUT. Standart funktsiyalar - ABS, SQR, SIN.COS.EXP, LN va boshqalar.

Paskal tilining sodda tashkil etuvchilarini: o’zgarmaslar (konstantalar), o’zgaruvchilar, standart funktsiyalari, ifodalarni yozishga imkon beradi. O’zgarmas (konstanta) -bu dasturda o’zgarmaydigan qiymatdir. O’zgarmaslar kuyidagi tur qiymatlari bo’lishi mumkin. Butun (INTEGER), haqiqiy (REAL), mantiqiy (BOOLEAN), simvolli (CHAR) yoki katorli ko’rinishda berilishi mumkin (matnli uzgarmaslar). Uzgarmaslar mos turdagi qiymatlareki nomlar bilan yeziladi. Butun va xakikny turdagi uzgarmaslar musbat yeki manfiy ishorali sonli uzgarmaslardir. Mantiqiy turdagi uzgarmaslar ikkita qiymatdan bir bulishi mumkin -TRUE (xakikat) yoki FALSE (elgon). Solishtirish amallarining belgilari, ularning matematik ifodasi va amallarning ma‘nosi 1-jadvalda o’z ifodasini topgan. Bu yerda shu narsaga ahamiyat berish kerakki, ba‘zi bir amallar ikkita belgi orqali ifodalangan. 1-jadval Solishtirish amali belgisining Paskaldagi yozilishi Amalning matematik ifodasi Amalning ma‘nosi = = Teng <> Tengmas < < Kichiq < =  Kichiq yoki teng > > Katta > =  Katta yoki teng

Adabiyotlar ro’yxati: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон келажаги буюк давлат. “Ўзбекистон”, 1992 2. Каримов И.А. Ислоҳотларни амалга оширишда қатъиятли бўлайлик. “Ўзбекистон”, 1996 3. «Иқтисодий информатика» С.С.Ғуломов ва бошқалар С.С.Ғуломовнинг умумий тахрири остида.-Т.: «Шарқ», 1999.- 546 б 4. “Ахборот тизимлари ва технологиялари”: Олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик//Муаллифлар жамоаси: С.С.Ғуломов, Р.Х.Алимов, Х.С.Лутфуллаев ва бошк./; С.С.Ғуломовнинг умумий тахрири остида.-Т.: «Шарқ», 2000.- 592 б. 5. Аюпов Р.Х. , Исмоилов С. И. , Аюпов Х.Р. Хусусий компьютерларда ишлаш. “ Microsoft Word 2000 матн му ҳ аррири ” . – Т.: ТМИ, 2002. 124 бет 6. Марахимов А.Р., Ра ҳ мон қ улова С.И. “Интернет ва ундан фойдаланиш асослари.“ Ўқ ув қў лланма.-Т.:Тошкент давлат техника университети нашриёти, 2001.–176 б. 7. Ғ уломов С.С. ва бош қ алар. Ахборот тизимлари ва технологиялари – Т.: «Шар қ », 2000 8. Арипов М.М, Мухаммадиев Ж. . У “Информатика ва информацион технологиялар”. Ўқув қулланма. Тошкент шахри, 2005 йил. 9. Макарова “ Информатика “ Тошкент ш 2005 йил. 10. Эрматов Ш “Шахсий компьютерларнинг операцион тизимлари,курилмалари ва воситалари”. Тошкент 2007 йил. 11. Закиров Ф.И др.Информатика и информационн ы е технологии”.Ташкент 2007 г . 12. Симонович С.В. и другие. Общая Информатика. Учебное пособие. – М.: Издательство «АСТПресс», 2001

Похожие

Paskal tili dasturning asosiy tarkibiy qismi

Pascal tilida chiziqli algoritmlarni dasturlash

Pascal tilida takrorlanish jarayonlarini tashkil qilish

Pascal tilida nostandart funktsiyalar va qism dasturlar

Dasturlash tillari va ularning sinflari paskal programmalash tili