Эксперт тизимларнинг хусусиятлари - Информатика и ИТ - Рефераты

Эксперт тизимларнинг хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35.7314453125 KB

Эксперт тизимларнинг хусусиятлари Режа: 1. Идентификация 2. Билим яратиш

Идентификация Идентификация босқичида эксперт ва яратувчи масаланинг мавжуд моҳиятини аниқлайди. Унга топшириқ тоифаси, қўйилиш кенглиги, шунингдек эксперт сиситемаларнинг яратиш мақсади ва вазифасида талаб қилинадиган ресурслар (муҳлат ва компьютер қувватлари) киради. Бу муаммолардан ҳам қийинроги масалани қўйилишининг ва кенглигини аниқлаш, яъни изланишлар мухитини чегаралаш. Концептуализация босқичида билим инженери ва эксперт танланган мухитдаги вазифани ечимини ёзиш учун қанақанги мулоқот тушунчалари ва бошқариш механизмлари кераклигини ҳал қилади. Шунингдек, вазифани ҳал қилиш фаолияти билан боглик бўлган стратегия ва чегараланишлар қидирилади. Бу босқичда одатда билимни тасвирлашни кетма-кетлиги даражаси ҳақидаги саволни қараш талаб қилинади. Аввал калитли тушунчаларни аниқ ажратишни таoминлайдиган детализациянинг мавхум даражаси танланади. Эксперт тизимнинг биринчи реализациясидан сўнг ҳар бир гранулаларни қисмларга бўлиш ва тушунчани аниқлаштириш керак бўлади. Формализация босқичида калит тушунчалар ва улар орасидаги муносабатлар танлаш схемаси рамқаларида ва эксперт тизимларни кўриш тилида амалга оширилади. Шунинг учун билим инженери қаралаётган вазифа учун қандай тиллар тўгри келиши ҳақидаги билимларга эга бўлиши керак. Реализация босқичида ишлаётган компьютер дастурсида бажарилган билимни яратувчи амалга оширади. Дастур матни мундарижа, формалар, рухсатларни талаб қилади. Мундарижа формализация қилишда аниқ қилинадиган берилганлар структураси, чиқиш қоидалари ва бошқариш стратегиялари, масалани зарур ечимини олиш билим предметларидан тузилади. Форма тизимлар яратиш учун танланган тил билан берилади.

Рухсат ўзига берилганлар структураси орасидаги келишилмовчилик мақсади, бошқариш қоидалари ва схемалари билим порцияларини комбинировка ва реализация қилишни ўз ичига олади. Тестлаш - иш сифатини ва дастур фойдалилигни баҳолашни ўз ичига олади. Бундай баҳолашда баҳоларни қўйишга тўгри келади ва бу ҳолда идентификация ва концептуализация босқичига қайтиш зарур бўлади. ЭТ иш сифатини баҳолашда қуйидаги саволларга жавоб бериши керак: 1. Олинган ечим экспертнинг тўгрилигини тан оладими ёки йўқми? 2. Чиқариш қоидалари хатосиз, сўзлашув нутқига қарши бўлмаган ва тўлиқми? 3. Бошқариш стратегияси эксперт ҳисоблаганидек табиий тартибдаги ҳолатларни қарашга имкон берадими? 4. Тизимларнинг барча режалаштирилган мухит компонентлигини барча тестли топшириқлар учун етарлими? ЭТ уларнинг кўрилиши мухити сингари тажрибавийдан тижоратдагигача ривожланиб боради. Кўриш даражаси Характеристикаси Демонстрацион прототип Тизим кўйилган вазифанинг бир қисмини ечади Ыидирув прототипи Хамма муаммолар ҳақидаги натижани тўлиқ ҳолда намойиш қилади, лекин тўлиқ тестланмаган ҳолда айтилган бўлиши мумкин Тажрибали эксплуатация Тизим реал шароитларда кенгайтирилган тестлашда ишларнинг юқори сифатини кўрсатади Ишлаб чиқариш прототипи Тизим эксплуатациянинг реал шароитларида юқори сифатга, ишончлиликка, тезкорликка эга Тижоратли тизим Тижорат мақсадида ишлатиладиган ишлаб чиқариш прототипи

Билим яратиш Билим яратиш - эксперт тизим яратишдаги жуда қисқа жойлардан бири. Хозирги кунда билим яратишнинг ҳеч қандай автоматик усуллари мавжуд эмас. ЭТ нинг билим предметлари дарсликлар, ҳисоботлар, тажриба каби кўпгина манбалардан олинган бўлиши мумкин. Билимнинг асосий манбаси - махсус экспертдир. Билим инженери билимни эксперт билан бевосита биргаликда ишлаб олиши мумкин. 1. Инженер экспертдан маoлумотлар, вазифалар ва саволлар сўрайди. 2. Эксперт инженерига билим, тушунча ва ечим беради. 3. Инженер эса бажарилган, структуралашган билимни, билимлар базасига ёзади. Бу жараён одатда жуда кўп ой мобайнида давом этадиган тизимтик интервьюнинг давомий серияларини ташкил этади. Билим инженери эксперт билан ишлаётганда экспертнинг аниқ ҳолатда қандай ишлаётганини кузатиши керак. Куйида экспертдан билимларни олиш усуллари кўрсатилган.

Усул Ёзилиши Иш жойини кузатиш Вазифанинг жавоб йўлини протоколлаш Вазифа хизмати Вазифани ечиш учун керак бўлган маoлумотлар, билимлар ва процедураларни кўринишини аниқлаш Вазифа ёзилиши Экспертдан ҳар бир категорияни жавобга прототип вазифани ёзиш Вазифа анализи Мантиқий мулоҳазани намоён қилиш мақсадли эшитишда хал қилинадиган реал вазифалар қаторини экспертга кўрсатиш Тизимларни етказиш Экспертдан интервьюда намоён бўлган қоидалардан фойдаланган ҳолда ечиш учун бир қанча вазифалар кўрсатишни сўраш Тизимларни баҳолаш Экспертдан ситемалар ишини ва эксперт ситемаларнинг бошқариш структурасини текширишни сўраш Тизимларни текшириш ЭТ ва эксперт билан ечилган наoмуналарни баҳолаш учун бошқа экспертга бериш. Эксперт ва билим инженерининг биргаликда ишлаш шартлари: Иккала қатнашувчи ҳам тайёр бўлиши керак. Эксперт, нафақат компетент мутахассис, балки ЭТ қуришда энг охирги мақсадга етишга қизиқувчи шахс бўлиши керак. У инженерга ўз хоҳиши билан ишлаши керак, агар эксперт ўқитувчилик тарбиясига эга бўлса ўз билимини тушунтира олиши керак. Аналитикка қуйидагилар зарур: ҳар хил тушунарсиз саволлар бермаслиги учун предмет мухитидаги махсус адабиётлар билан чуқур танишган бўлиши керак. “Экзаменатор” сифатида эмас, балки “ўқувчи” сифатида эшитиш ва аниқ савол бера олиши керак. ИНТЕГРАЛ ЭТ

Компьютер аппаратураларини яратишдаги ютуқлар эксперт тизимларни кенгайтирди, шунингдек интеграл ЭТ ларни ишлаб чиқариш имконини берди. Бу тизимлар микросхемалар кўринишида аппаратура сифатида реализация қилинган. Интеграл ЭТ ларда ЭТ ёзилган тилни ва компьютерни ЭТ ларга ажратиш мумкин эмас. Уларнинг ҳаммаси биргаликда интеллектуал тизимлар дейилади. Бу тизимлар қурилмаларни кузатиш ва бошқариш, носозликларни тўгрилаш ва аниқлаш, носозликларда ёрдам ва таoмирлаш ишларини режалаштириш каби вазифаларни бажаради. А Курилма ( Интеллектуал А тизим) ЭТ ларни ўзаро боглаш кўп ҳолларда фойдалидир, яъни агар кўрилиши керак бўлган қурилма бир қанча тармоққа уланган алоҳида физик қурилманинг иерархиясини кўрсатганда, ЭТ А - В,С,Д блокларни бошқаради ва текширади. ЭТ Д - Д қурилмаларни кузатади ва қурилмани таoмирлашга, тестлашга ҳамда диагностика қилишга ёрдам беради. Бунақанги интеллектуал тизимлар тижорат учун фойдаланишларга ҳам ишлаб чиқилган. КР E ЭТ сканерловчи декситометрда кўрилган микропроцессорларда ўрнатилган. Декситометрга пациент кўрсатилганда у касалини аниқлайди. Сўров ЭТ нинг янги мухити юристлар учун. Улар қуйидаги мухитларда ишлатилади: - документ таҳлаш - конунчиликдаги ўзгаришлар бўйича интерпретация ва прогноз қилиш - планлаштириш ва юридик билимлар ҳолати бўйича кузатиш - қидирув ишига кириш. Берилган иш ҳақида информация йигиш, қидирувни баҳолаш, келишиш стратегия ёки тактика таклиф қилиш хамда ишни ёпиш.

16.9-расм. Интеллектуал А тизим.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.: Ўзбекистон, 1997. 2. Каримов И.А. Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Т.: Шарқ, 1998. 3. Ғуломов С.С. ва бошқалар. Иқтисодий информатика: Олий ўқув юртларининг иқтисодиёт мутахассисликлари учун дарслик. Т.: Ўзбекистон, 1999. 4. Ғуломов С.С. Экономика ва информатика. Т.: Меҳнат, 1991.

Похожие

Операцион тизимларнинг машинага боғлик булмаган хусусиятлари

Ҳисоблаш тизимларнинг мантиқий асослари

Эксперт тизимлардан фойдаланиш

Эксперт тизимлар ҳақида

Сунъий интеллект. Эксперт тизимлари