Astrofizik tekshirish asboblari. Quyosh - Информатика и ИТ - Рефераты

Astrofizik tekshirish asboblari. Quyosh

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41.5 KB

Astrofizik tekshirish asboblari. Quyosh teleskoplari Reja 1. Gorizantal va vertikal quyosh teleskoplari. 2. Fotogeliograf. 3. Xromosfera teleskopi. 4. Koronograf.

Quyosh teleskoplarining optik kuchi A= D/F =1/10 dan 1/30 teng bo’ladi. CHunki Quyoshdan keladigan yorug’lik etarli darajada kuchlidir. Bunday teleskopda tasvir masshtabi katta bo’lib, Quyosh yuzidagi mayda detallarni kurish imkonini beradi. SHuning uchun Quyoshni tekshirishda ishlatiladigan teleskoplar yordamida yigilgan nur taxlil kiluvchi asboblarga yunaltiriladi. Bu asboblar xarakatsiz bo’lib, unga yunaltirilgan nurlanish doimo bir xil bo’lishi kerak . Mahlumki, kun davomida kueshning ogish burchagi asta sekin ( ≈15 1 /sutka) uzgaradi va yil davomida e’sa (+ 23 0 26 1 ) (-23 0 26 1 ) uzgaradi. SHuning uchun olam uki atrofida aylantiriladigan yassi kuzgu erdamida Kuesh yo’lining yunalishini uzgartirmagan xolda saqlash mumkin va bu asbobni geleostat deyiladi. Geliostat olam uki atrofida soatiga 7 0 ,5 burchak tezlik bilan aylanuvchi yassi kuzgudir. Bu kuzgu ogish aylanasi buyicha xam aylanaladi, xamda teleskopning optik uki olam uki bo’ylab yunalgan bo’ladi. Kuzgudan nur bir xil yunalishda teleskop ob’ektiviga tushadi va uni yoritadi. Bunda kueshning tasviri optik uk atrofida aylanadi. Bu kamchilikni yukotishda ueleostatdan foydalaniladi. Ueleostat yassi kuzgudan iborat bo’lib u olam ukiga parallel joylashtiriladi va u atrofida aylanadi. Kueshning yillik ogish burchagini uzgarishiga moslab qo’shimcha yassi kuzgu urnatiladi. Qo’shimcha kuzgu va teleskopning ob’ektivi meridian tekisligiga urnatiladi. Bu teleskopning gorizantal kuesh teleskopi deyiladi. Qo’shimcha kuzgu meridian buyicha urnatilib, uni uzunligi 3m bo’lgan temir yo’lda teleskop ob’ektivi tomon oldinga va orkaga siljitish mumkin. Minorasimon Quyosh teleskopiga urnatilgan qo’shimcha kuzgu vertikal uk bo’ylab yuqoriga kutarish yoqi tushirish mumkin. Bu kuzgu (ueleostat) meridian tekisligiga tik yunalishda urnatilgan temir yo’llar bo’ylab SHark va Garbga siljiydi. Bu ueleostatga soat mexanizmi urnatilgan. Uning xarakati shu mexanizmi yordamida boshqariladi.

Gorizantal teleskop ob’ektivi ueleostatdan shimolda korongi bino ichida bo’ladi. Minorasimon teleskopning ob’ektivi minora tagida kuduk ichida joylashgan bo’ladi. Ulardan biri Uz FA Astronomiya institutida urnatilgan. Uning diametri D=44sm, F=1700cm . Kueshning oq nurda eki rangli shisha filthr orqali suratga olishda qo’llaniladigan teleskopni foto geliograf deyiladi. Uning ob’ektivi 2 ta ( yigivchi va sochuvchi ). Sochuvchi yiguvchidan oldinroq urnatiladi. F=- f 1 f 2 / d – ( f 1 + f 2 ) Fotogeliografning uzunligi ℓ= F - d (f 1 -d) / d – ( f 1 + f 2 ) bilan aniqlanadi. Fotogeliografning kuzgusidagi abberauiya 2ta yupka linza (menisk) erdamida bartaraf e’tiladi. Bu linzalar kabarik - botik bo’lib ular bosh kuzgu fokusi oldiga urnatiladi. Kueshning xromosferasini kuzatish teleskopiga xromosfera teleskopi deyiladi. Bu asosan linzalar sistemasidan iboratdir ammo kuzatish manaxramatik nur orqali bo’lishi kerak. Bu maqsadga e’rishish uchun maxsus nur saralagichdan foydalaniladi. Bu saralagich yorug’likning interferenuiyalanishi va kutblantirishga moslashtirilgan filthrdan iboratdir. IPF dan utgan nur tahsirida kueshning monaxramatik tasviri xosil bo’ladi. Bu filthrni vodorod va kalhuiy ioni chizigiga mos keluvchi nurlarni utadigan qilib tayerlash mumkin. Η 2 chizigiga mos keluvchi 8000 0 K kaluiy ioni uchun mos keluvchi 6000 0 K bo’lib ular orqali xromosferaning turli qatlamlaridagi xaraenlar o’rganiladi. Xromosfera teleskopi yordamida Quyosh chikishlari va tez uzgaradigan jarenlarni kuzatishga va urnganishga imkoniyat beradi. Kueshni o’rganuvchi yana bitta asbobning nomi koronografdir. Bu teleskop erdamida kueshning e’ng chekka qatlami bo’lgan kuesh tojini o’rganadi.

Quyosh xromosferasini kuzatuvchi teleskop refraktor bo’lib manoxramatik (rang) nurda kuzatiladi. U linza obektiv maxsus nur saralagich ( inteferenuion-poliarizauion filter- IPF ) dan , kallimator va kamera linzalaridan iboratdir. Bunda kueshning monnoxramatik tasviri xosil kilinadi. IPF dan foydalanib Vodorod va kalhuiy chiziggiga mos keluvchi kuesh tasviri xosil kilinadi. Vodorod uchun 8000 0 , kalhuiy ioni uchun 6000 0 mos keladi . Ular orqali xar xil qatlamlarga tuzilmalar , xromosferaning boshqa - boshqa qatlamlarini o’rganiladi. Xromosfera teleskoplari kuesh chaknashlari va tez uzgaruvchan kuzatishga va o’rganishga imkon beradi. Koronograf kuesh tojini o’rganuvchi teleskopdir. Tojning intensivligi fotosferaniqida 10 6 marta kamdir va oddiy sharoitda masofada er atmosferasidagi sochilish intensivligidan 10 marta kuchsizdir. SHuning uchun korongraf teleskopi baland toglarga urnatiladi. Koronograf ichiga kuesh gardishini tusib turuvchi .. suniy oy - prizma shaklidagi dumaloq kuzgu urnatiladi. Gardish nuri kuzgudan tula kaytib en tomonga teleskop kuviridan tashqariga chiqib ketadi. Uni yasashda asosiy shart sochilishini minimal bo’lishini tahminlashdir. Buning uchun obehktiv yuqori navli shishadan yasaladi. U kabarik yassi linzadan iboratdir. Suniy Oy Obektivinig fokusiga urnatiladi. Uning orkasiga maydon linzasi urnatiladi va kamera linzasi bilan birgalikda kuesh gardishi atrofining tasviri xosil kilinadi Tayanch suz va iboralar: geliostat, ueleostat, koronograf, xromosfera, optik uk, olam uki.

Adabiyotlar 1 Martinov D. YA. Kurs prakticheskoy astrofizika. 2. Klimishin. I,A Astronomiya nashix dney. 3.N.M. Shaxmaev, S.N. Shaxmaev, D.Sh. Shodiev. Fizika. 9- sinf uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi” 1996. 4.N.M. Shaxmaev, S.N. Shaxmaev, D.Sh. Shodiev. Fizika. 10- sinf uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi” 1996. 5.N.M. Shaxmaev, S.N. Shaxmaev, D.Sh. Shodiev. Fizika. 11- sinf uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi” 1998. 6.L.S. Jdanov, G.L. Jdanov. Fizika kursi. O‘rta maxsus o‘quv yurtlari (kollejlar) uchun darslik. –T.: “O‘qituvchi”, 1993. 7.A.A. Pokrovskiy. Fizikadan namoyish eksperimenti. 1-2 qismlar. – T.: “O‘qituvchi”, 1988. Keyingi yillarda akademik litseylar va kasb-hunar kolejlari uchun quyidagi yangi adabiyotlar yaratildi va joriy etildi: 6.A.M. Xudoyberganov va boshq. Fizika. 1- qism. Ma’ruzalar matni. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan. –T.: “O‘qituvchi”, 2002.

Похожие

Astrofizik tekshirish asboblari (optik, rentgen, radio, gamma teleskoplari)

Astrofizik tekshirish usullari va osmon yoritkichlarining fizik ko’rsatkichlarini o’lchash

Astrofizika fanining predmeti va tushunchalari

Astrofotometriya. Fotografik standart yulduzlar.

Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar