Ўзбекистон республикаси қонунчилик тизимининг назарий масалалари - Юриспруденция - Рефераты

Ўзбекистон республикаси қонунчилик тизимининг назарий масалалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

22.8623046875 KB

Ўзбекистон Республикаси қонунчилик тизимининг назарий масалалари Режа: 1. Қонунчилик тизими тушунчаси ва юридик табиати 2. Қонунчилик муҳим ижтимоий вазифани бажаради.

Қонунчилик тизими тушунчаси ва юридик табиати Давлат қонунлар орқали ўз иродасини, амалга ошираётган ҳуқуқий сиёсатнинг мазмунини жамиятнинг барча аъзоларига етказади, ўз фаолиятига расмий тус беради. Демократик мамлакатларнинг қонунлари ўзида халқнинг иродасини, ижтимоий онги ва маданиятини, орзу-интилишларини умумлаштирган ҳолда акс эттиради. Қонунларнинг энг асосий ижтимоий вазифаси – жамиятда тартиб, интизом ва барқарорликни таъминлашдан иборат. Аслида қонун ижтимоий тажрибанинг мужассамлашган ифодаси, қайта- қайта такрорланиши оқибатида ҳаётдан ўрин олган ва умумэътироф этилган ижтимоий муносабатларнинг ҳуқуқий шакли сифатида майдонга чиқади. И.А.Каримов II-чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг XVI сессиясида сўзлаган нутқида: “Юзга яқин қонунлар... қабул қилингани, бу ҳужжатлар биринчи навбатда эл-юртимизнинг қиёфасини ҳар томонлама ижобий ўзгартириш, мамлакатимизнинг салоҳияти ва беқиёс имкониятларини очиб беришда, уларнинг бугунги ва келгуси авлодлар манфаати учун ишлатиш йўлида ҳуқуқий асос бўлиб хизмат қилиши” – ўта муҳимлигини алоҳида таъкидлади. Қонунлар, шунингдек, бутун қонунчилик ҳужжатлари йиғиндиси давлат ва жамият ҳаётининг ҳуқуқий асосини ташкил қилади. Улар давлат билан халқ, давлат билан фуқаро ўртасидаги алоқалар қатъий ҳуқуқий заминга таянган ҳолда равон ва мўътадил амалга ошишини таъминлайди. Мамлакатда қонуннинг устувор бўлиши, қонунга нисбатан чинакам ҳурматнинг шаклланиши зарурлигининг боиси шундаки, қонунда халқ иродаси ўз ифодасини топади. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов таъкидлаганидек, биз қонун устуворлигига катта аҳамият бераётганимизнинг сабаби шундаки, “қонунчилик давлатнинг куч-қудратини, унинг халқ хоҳиш-иродасига таяниб Қонун чиқарувчининг мақсади эса, самарали қонунлар воситасида ижтимоий муносабатларни давлат ва жамият манфаати нуқтаи назаридан муҳимлик даражасини белгилаш ва тартибга солишдан иборат. Умуман

олганда, жамият ҳаётида ижтимоий муносабатларни ҳуқуқий тартибга солишда қонунларнинг ўрни беқиёсдир. Аммо бир қарашда оддийгина бўлиб кўринган “қонунчилик” тушунчаси ҳали ҳануз баҳсли бўлиб қолмоқда. Аниқроғи, бу борада аниқ бир тўхтамга келингани йўқ. Ҳолбуки, норматив (меъёрий) – ҳуқуқий ҳужжатлар ҳақида сўз юритилганда “қонунчилик” ибораси кўп ишлатилади. Шунингдек, амалиётда “қонун ҳужжатлари” ва “қонунчилик ҳужжатлари” тушунчалари ҳам кенг қўлланилмоқда. Шу ўринда бир неча саволлар туғилади: “Қонунчилик” ўзи нима? Қонун ҳужжатлари билан қонунчилик ҳужжатлари тушунчалари ўртасида фарқ борми? Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тушунчаси нимани англатади? Ҳуқуқ назарияси ва амалиётда “қонунчилик” тушунчасини турли маъноларда ишлатилиши кузатилади. Шу нуқтаи назардан, қонунчилик тушунчасининг энциклопедик таърифига эътибор қаратайлик. Унга кўра, “қонунчилик” тушунчасининг қуйидаги икки изоҳи мавжуд: 1) қонунчилик – давлат томонидан ўз функцияларини амалга оширишнинг асосий усулларидан бири бўлиб, давлат ҳокимияти органлари томонидан қонунлар чиқаришда ифодаланади; 2) қонунчилик – ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқий нормалар йиғиндиси ёки ижтимоий муносабатларнинг бир соҳаси (фуқаролик қонунчилиги, жиноят қонунчилиги, маъмурий қонунчилик ва бошқалар). Ўзбекиситон Республикасида қонунчилик тушунчаси қоида бўйича, Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Республиканинг Конституциявий қонунлари ва Қонунлари, Олий Мажлис палаталарининг қарорлари, 19 Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорлари, вазирликлар, давлат қўмиталари ва идораларнинг норматив ҳужжатларини қамраб олади1. Берилган биринчи изоҳга кўра, “қонунчилик” – қонунларни яратиш билан

боғлиқ фаолият сифатида намоён бўлади. Иккинчи изоҳнинг мазмуни бўйича эса, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар мажмуи ҳисобланади. Қонунчилик тушунчасига берилган мазкур тавсифга ойдинлик киритиш учун унинг луғавий мазмунига аҳамият берайлик. “Қонун” ибораси арабча сўздан олинган бўлиб, унга “чилик” сўз ясовчи қўшимчаси қўшилиши орқали “қонунчилик” сўзи пайдо бўлмоқда. Масалан, боғдорчилик, деҳқончилик, чорвачилик сўзларида ҳам “чилик” қўшимчасини қўшиш орқали муайян фаолият назарда тутилади. Бу қоидага амал қилинадиган бўлса, қонунчилик ҳам фаолият ҳисобланади. Яъни, юқорида берилган биринчи изоҳдаги қоида келиб чиқади. Аммо ҳуқуқий амалиётда, берилган изоҳнинг иккинчиси кўпроқ ишлатилади. Шу ўринда, Ўзбек тилининг изоҳли луғатига мурожаат қилиш жоиз. Унда, қонунчилик – қонун белгилаш ва унга қатъий риоя қилиш; қонунни маҳкам ушлаш эканлиги эътироф этилади. Бизнингча, бу изоҳга қўшилиб бўлмайди ва у кўпроқ қонунийлик тушунчасига тўғри келади. Масалага ойдинлик киритиш учун ҳуқуқшунос олимларнинг фикрига мурожаат этайлик. Масалан, проф. Р.З. Лившицнинг фикрича, қонунчилик тушунчасини аниқлаш – бу фақатгина назариянинг муаммоси эмас. Бу масалага ёндашув ҳуқуқни қўллаш ва ҳуқуқий тартибга солиш масалалари билан ҳам боғлиқ. Шу нуқтаи назардан қонунчилик тушунчасини икки хил, яъни кенг ва тор маънода тушуниш мумкин. Қонунчилик кенг маънода қонунчилик фаолияти билан шуғулланувчи орган томонидан қабул қилинадиган ҳужжатлар шунингдек, қонун ости ҳужжатлари (бошқарув органлари томонидан қабул қилинадиган ҳужжатлар) дан иборат. 20 Қонунчиликни тор маънода тушуниш эса, фақатгина қонун чиқарувчи органнинг ҳужжатлари (қонун ва парламент қарорлари)ни назарда тутади. Давлат ва ҳуқуқ умумий назарияси асарида ёзилишича қонунчилик ҳуқуқнинг, ҳуқуқ манбалари тизимининг мавжудлик ҳодисасини ифодалайди, ҳуқуқ қонунчиликдан ташқарида яшай олмайди. Қонунчилик воситасида ҳуқуқий қоида ва талаблар расмий ҳуқуқий норма кўринишига

эга бўлади, уларни ягона норматив-ҳуқуқий ҳужжатга жамлашга имконият яратилади. Ўзбекистон миллий энциклопедиясида таъкидланишича ҳам ҳуқуқий амалиётда ва назариётда “қонунчилик” ибораси кенг ва тор маъноларда ишлатилади. Қонунчилик (кенг маънода) – мамлакатда амал қилувчи барча норматив-ҳуқуқий актларнинг йиғиндиси бўлиб, бунда давлат ҳокимиятининг олий вакиллик ва бошқарув органлари чиқарадиган меъёрий ҳужжатлар назарда тутилади. Соф, тор маънодаги қонунчилик деганда эса, қонунлар ва парламент палаталарининг норматив қарорлари йиғиндиси тушунилади. Ҳуқуқшунос олим А.Я. Сухарев таҳрири остида чоп этилган юридик энциклопедияда “қонунчилик” иборасига қуйидаги таъриф берилган: қонунчилик кенг маънода объектив ҳуқуқни ифодалашнинг ташқи шакли, халқ иродасининг давлат-ҳокимияти иродаси тарзида ифодаланиши, ушбу ироданинг умуммажбурий қоидалар сифатида мустаҳкамланишидир; қонунчилик ҳуқуқ яратиш ваколатига эга бўлган идора чиқарадиган меъёрий ҳужжатларнинг (парламент томонидан ва референдум натижасида яратиладиган қонунлардан тортиб, то маҳаллий ҳокимият идоралари қабул қиладиган ҳужжатларгача) комплекси. Қонунчилик ҳуқуқни ифодалашнинг ташқи шакли деган фикрни қўшимча изоҳлаш лозим. Ҳуқуқнинг ташқи шакли деганда уни 21 ифодалашнинг усуллари, йўллари тушунилади. Бунда демократик жамиятда халқ иродасини “қонун даражасига кўтариш”, ҳуқуқий нормаларни ифодалаш, расмийлаштириш усуллари назарда тутилади. Қонунчилик муҳим ижтимоий вазифани бажаради. Қонунчилик муҳим ижтимоий вазифани бажаради. У жамият ҳаётининг барча соҳаларини тартибга солишга, ўзгартиришга, ривожлантиришга хизмат қилади ва шу тариқа ҳуқуқий давлат барпо этишга асос яратади. Айнан қонунчилик демократия институтларини юридик жиҳатдан расмийлаштиради, мустаҳкамлайди ва ривожлантиради. Қонунчилик

туфайли ҳокимият вакиллик органларининг обрўйи ортади, фуқаролик жамияти институтлари шаклланиб, ривожланиб боради, халқнинг ўзини ўзи бошқаруви қарор топади, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари таъминланади, ошкоралик, плюрализм ва кўппартиявийлик ривожланади, давлат идораларининг фаолияти такомиллашади. Қонунчиликнинг тор маънодаги таърифига кўра, олий қонун чиқарувчи ҳокимият органи томонидан чиқариладиган меъёрий ҳуқуқий ҳужжатлар тизими тушунилади. Қонунчилик таркибига кирувчи нормалар принципиал, умумдавлат аҳамиятига эга бўлиб, умуммажбурий юридик кучга эга бўлади ва одатда, бошланғич, бирламчи асос сифатида эътироф этилади. Ўзбекистон Республикасининг “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги Қонуни2га кўра, қонунда белгиланган шаклда қабул қилинган, умуммажбурий давлат кўрсатмалари сифатида қонунчилик нормаларини белгилаш, ўзгартириш ёки бекор қилишга қаратилган расмий ҳужжат норматив-ҳуқуқий ҳужжат, дейилади ва норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қонунчилик ҳужжатлари (таъкид бизники) ҳисобланади (1-3-моддалар). Фикримизча, бу ерда қонунчилик тушунчаси кенг маънода қўлланилмоқда. Назаримизда қонунчиликни кенг маънода тушуниш, қонуннинг мавқеини маълум даражада тушириб, уни қонун ости ҳужжатлари билан тенглаштиришга олиб келади. Аммо, бундай тушунишнинг бошқа бир 22 томони ҳам мавжуд. Яъни, қонунчиликни кенг маънода тушуниш баъзи бошқарув органлари ходимлари ва фуқароларга, кенг аҳоли оммасига одат бўлиб қолган. Юридик амалиётда қонунчилик тушунчасининг қайси мақсадда ишлатилаётганлигига қараб ўзига хос талқин этиш кузатилади. Масалан, бирон-бир соҳага оид қонунчилик (фуқаролик қонунчилиги, меҳнат қонунчилиги ва бошқалар) ҳақида сўз юритилса, кўп ҳолатларда шу соҳага тааллуқли ҳам қонунлар, ҳам қонун ости ҳужжатларининг йиғиндиси тушунилади.

“Қонунчилик” иборасини бу тарзда тушуниш шунчалик кенг тарқалганки, ижтимоий онгда унинг тўғри илмий-назарий талқинига эришиш осон кечмайди. Қонунчиликнинг кенг ва тор талқинларини ҳар доим ҳам бир даражада тушуниш, – проф. З.Р. Лившиц фикрига кўра, тўғри эмас. Қонунчиликнинг маъноси нафақат илмий, балки айни амалий аҳамиятга ҳам эга. Ушбу масаланинг тўғри ҳал этилиши қонуннинг ҳуқуқий тартибга солиш механизмидаги мавқеини белгилашга ҳам ижобий таъсир кўрсатади. Шу сабабли ҳуқуқ ижодкорлиги ва ҳуқуқни қўллаш жабҳаларида қонунчиликни тор, соф юридик маънода тушуниш лозим. Бу тушуниш қонун ва қонун ости ҳужжатларининг юридик кучини фарқлаш масаласига бориб тақалади. Бошқа ҳолларда, яъни, ҳуқуқни ўрганиш, кодификация қилиш борасида қонунчиликни кенг маънода ишлатиш мумкин. Ҳуқуқий давлат барпо этиш шароитида “қонунчилик” иборасини соф илмий маънода тушуниш мақсадга мувофиқдир. Аниқроғи, “қонунчилик” тушунчасида референдум (умумхалқ овози) асосида ва қонунчилик фаолияти билан шуғулланувчи орган – парламент томонидан қабул қилинадиган қонунларни ёки “қонунларни яратиш фаолияти”2ни тушуниш лозим, деб ҳисоблаймиз. Шунингдек, юқорида таъкидлаганимиздек, “қонун ҳужжатлари” ва “қонунчилик ҳужжатлари”нинг назарий таҳлилига алоҳида эътибор бериш лозим. Чунки, айрим адабиётларда қонунчилик ҳужжатлари тушунчаси ўрнига қонун ҳужжатлари ва аксарият расмий манбаларда қонун ҳужжатлари ибораси кенг ишлатилаётганлиги ҳуқуқшунослик назариясида турли англашилмовчиликлар келиб чиқишига сабаб бўлмоқда. Бу масалага профессор Ҳ.Т.Одилқориев қуйидагича муносабат билдиради: “Амалдаги қонунчиликда “қонун ҳужжатлари” деган ибора кенг қўлланилмоқда. Сўнгги вақтларда ушбу иборанинг талқини билан боғлиқ муаммоли вазият юзага келди. Ўзбекистон Республикасининг “Норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги Қонунининг 6-моддаси “Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатлари” деб номланган. Бу ерда “Қонун

ҳужжатлари” иборасининг ўрнига “номатив-ҳуқуқий ҳужжатлар” деган иборани қўллаш мақсадга мувофиқ бўлар эди. Фикримизча, Норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисидаги қонун 6-моддасининг биринчи қисми ҳуқуқ назарияси фанининг ҳар қандай мантиқий хулосаларини четга суриб қўяди: унда “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар – қонун ҳужжатлари ҳисобланади”, деб ёзилган. Демак, бундан барча ҳуқуқий норма яратувчи идоралар қабул қилган ҳужжат қонун ҳисобланади, деган хулоса чиқади”. Тўғри, ушбу безовталанишда жон бор. Бу масала устида жиддий ўйлаб кўриш ва назарий жиҳатдан пухта, аниқ, тиниқ тўхтамга келиш лозим. Олим ўз фикрини давом эттириб, яна қуйидагиларни ёзади: “Хўш, “қонун ҳужжати” деган терминда қандай маъно жам бўлган? Бу рус тилидаги “Законодательные акты” сўзларининг номақбул таржимасидир. “Қонун ҳужжати” деганда эса давлатнинг олий вакиллик органи томонидан чиқариладиган норматив-ҳуқуқий мазмундаги ҳужжатлар тушунилади. Масалан, бунда қонун ва парламент, унинг палаталари қабул қиладиган қарорларни тушуниш керак. Фандаги норматив-ҳуқуқий акт ҳақидаги назарий таълимотга кўра, Президент фармонлари ва ҳукумат қарорлари том маънода қонунчилик ҳужжати ҳисобланмайди”2. Фармонлар ва ҳукумат қарорлари аслида қонун ости ҳужжатлари бўлиб, норматив- 24 ҳуқуқий ҳужжатлар туркумига киради. Демак, “қонун ҳужжати” ибораси ўрнига амалдаги расмий тилимизда “қонунчилик ҳужжати” иборасини ишлатишимиз ўринли бўлади. Чунки, “қонун ҳужжати” деганда қонуннинг ўзидан ташқари яна қандайдир алоҳида ҳужжати бор, деган маъно чиқиши мумкин. Ижтимоий ҳаётда рўй берган ўзгариш албатта қонунчиликда ҳам ўз аксини топиши, унга таъсир кўрсатиши табиий. Бу нарса айниқса қонунларда яққол ифодаланади. Шу маънода олиб қараганда, бугунги қонунчилик ўз мазмунига кўра кечагисидан тубдан фарқ қилади. Бунинг асосий сабаби истиқлол даври қонунчилигида ижтимоий ҳаёт воқеликларини теранроқ англашга ва тўлароқ очишга ҳаракат қилинаётганлигидир. Шу билан бирга,

янги давр қонунчилигида “ижтимоий тараққиётни башорат қилиш ва келажакка йўналтирилган ҳуқуқий нормалар яратиш муҳим ўрин тутмоқда”1. Зеро, қонунчилик тушунчасининг мазмун-моҳиятида аслида қонунлар ётади. Қонун давлат ва жамият ҳаётининг турли соҳаларини ҳуқуқий тартибга солишнинг асосий воситаси, самарали усули ҳисобланади. Қонунчилик категориясини чуқур илмий тушуниш учун унинг тизимли (системали) хусусиятидан келиб чиқиш ва ижтимоий динамик тизим сифатидаги қирраларини очиш лозим. Фалсафий қомусий луғатда: “тизим, система” (қисмлардан иборат бутун) – ўзаро муносабат ва алоқада бўлган, муайян яхлитликни ҳосил қилувчи кўп қисмлар (элементлар) мажмуи”, – деб таъриф берилган. Яна шу манбада қуйидаги изоҳларни учратиш мумкин. “Система” – яхлит бир бутунлик сифатида ташкил топган объектни ифодаловчи ижтимоий-фалсафий категория. Одатда, системани энг умумий тарзда элементлар ўртасидаги ўзаро алоқалар бирлиги сифатида таърифлайдилар. Система тушунчаси ўз маъносига кўра “алоқа”, “элемент”, “бутун”, “бирлик”, “структура”, (элементлар ўртасидаги алоқалар схемаси) тушунчалари билан боғлиқ. Ҳозирги замон фалсафасида системалилик билиш объектларининг хусусияти сифатида қаралмоқда. Эндиликда фақат билимларни системалаштириш тўғрисида эмас, балки билимда объектни худди система сингари тавсифлаш хусусида фикр юритилмоқда. Системани билиш объектларининг фундаментал хоссаси сифатида талқин этилиши предмет ва ҳодисаларни чуқурроқ ўрганишга имконият яратмоқда. Ушбу ўринда системали тадқиқ этишнинг асосий вазифалари: система элементлари, алоқалари ва структурасини, элементлар ўртасидаги боғлиқликни ажратишдир. Системанинг моҳиятини методологик тушунишга кўра, системалилик объект ва ҳодисаларнинг ўз хоссаси деб эмас, балки фаолиятнинг аниқ бир мақсадга йўналтирилиши, тафаккурни ташкил этиш сифатида таърифланади1. Шундай қилиб, тизим атроф – муҳитдан, ижтимоий ҳаётдан ажратиб олинган ўзаро ички муносабат ва алоқалар

асосида бирлашган бир қанча элементлар ва уларнинг таркибий тузилмаларининг яхлит бир бутунлигидир. Адабиётларда системанинг органик ва сумматив турлари фарқланади. Системани органик (таркибий) деб тан олиш учун элементлар йиғиндиси (суммаси) мавжуд бўлиши етарли эмас. Бунинг учун объект ўз таркибий элементлари ва уларнинг структура тузилишига эга бўлиши, бу қисмлар эса ўзаро алоқадор ва боғлиқ бўлиб, маълум функцияни бажаришга сафарбар этилган бўлиши керак. Айнан ана шундай органик система (структура) тоифасига ҳам ҳуқуқ, ҳам қонунчилик киради. Системанинг элементларига ўзаро алоқадорлик ва ички мутаносиблик хосдир. Бу қонунчилик тизимида айниқса яққол кўзга ташланади. Системанинг муҳим жиҳати, - деб ёзадилар И.В.Блауберг ва Б.Г.Юдин, – структуравий хусусиятнинг бирлиги, яъни воқеликнинг ички таркибий қисмларга эгалиги, бу қисмлар ўртасида поғонали (иерархик) бўйсуниш мавжудлиги ҳамда бу қисмларнинг нисбий мустақиллигидир. Структуравийлик ва қисмларнинг иерархик бўйсуниши қонунчилик тизимига хос хусусиятлар ҳисобланади. Чунки, қонунчилик ўз ички структура тузилишларига эга ва норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қонунчилик тизимида ўз юридик кучига кўра ўзаро иерархик, поғанали бўйсуниш муносабатида жойлашадилар. Проф. С.С.Алексеев ҳам системалар назарияси хусусида фикр юритиб, воқеа ва ҳодисаларнинг тизимли ва структурали тавсифига эътибор қаратади. Шунингдек, ҳодисалар ҳаракатининг ички механизми билан боғлиқ функционал таҳлилига урғу беради. Шу маънода у ҳуқуқ ва қонунчиликни норматив система (меъёрий тизим) деб атайди1. Қонунчилик жўшқин норматив тизим сифатида жамият мавжуд бўлишига, муқим ва барқарор бўлишига, тартибли ривожланишига шарт- шароит яратади; жамиятнинг узлуксиз ривожланиш механизмларини мустаҳкамлайди ва такомиллаштиради. Бу ерда шундай диалектик боғлиқликни пайқаш мумкинки, бир томондан, қонунчилик тизими жамиятни ривожлантириш омили бўлиб хизмат қилади, иккинчи томондан,

жамиятнинг ривожланиб бориши, айни вақтда, қонунчилик тизимини такомиллаштиришни тақозо этади. Дарҳақиқат, қонунчиликни такомиллаштириш – шубҳасиз мураккаб жараён бўлиб, унда фақат ваколатли давлат идоралари ҳамда депутатларгина эмас, балки олимлар, мутахассислар, шунингдек, оддий фуқаролар ҳам иштирок этадилар. Шу муносабат билан қонун чиқариш жараёнида сиёсий институтлар ва нодавлат жамоатчилик ташкилотларининг ролини мустаҳкамлаш, қолаверса, аҳолининг сиёсий фаоллиги ва ҳуқуқий маданиятини оширишга таянган ҳолда ижтимоий ҳаётни янада демократлаштириш жуда муҳим аҳамият касб этмоқда ва ҳуқуқий давлат қуриш шароитида долзарб вазифага айланиб бормоқда.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Абдумажидов Г. Шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар: ҳуқуқий нормаларни ривожлантириш. – Тошкент: “Давлат ва ҳуқуқ”, 2000. 2. Рустамбаев М.Х., Е.Н.Никифорова. Правоохранительные органы. – Ташкент: ТГЮИ, 2003. 3. Каракетов Й., Усмоналиев М. Жиноятчиликка қарши курашнинг криминологик чоралари. – Тошкент: “Ўзбекистон”, 1995. 4. Абдурасулова Қ.Р. Жиноятнинг махсус субъекти. –Тошкент: ТДЮИ, 2005.

Похожие

Қонунчилик тизимининг принциплари

Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқ тизими билан қонунчилик тизмининг ўзаро нисбати

Ўзбекистон Республикаси Прокуратураси

Ўзбекистон республикаси прокуратураси 2

Қорақалпоғистон Республикаси давлатчилигида ҳокимиятни бўлиниш тамойилларини амалга оширишнинг назарий ва амалий масалалари