Қонунчилик тизимининг принциплари - Юриспруденция - Рефераты

Қонунчилик тизимининг принциплари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

22.8779296875 KB

Қонунчилик тизимининг принциплари Режа: 1. Қонунчилик тизими принциплари 2. Қонунчилик тизимининг универсал принциплари

Қонунчилик тизимининг принциплари Қонунчилик тизими, аввало, ҳуқуқий нормаларни расмийлаштириш (мустаҳкамлаш) ҳамда ифодалаш шаклини ўзида акс эттирувчи ҳуқуқ манбаларининг яхлит йиғиндиси, иккинчидан, ҳуқуқ манбалари тузилишини, яъни норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тизимини намоён қилувчи ҳуқуқнинг ташқи кўринишидир. Юридик адабиётларда қарор топган умумий эътирофга кўра, қонунчилик тизими – қонунчиликнинг структуравий тузилиши бўлиб, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва қоидаларнинг қонунчилик соҳалари ва 38 институтларига уюшган барқарор гуруҳланишида ўз аксини топади ҳамда ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқий нормаларнинг ўзаро ички алоқадорлигига асосланган муштарак йиғиндиси сифатида майдонга чиқади. Қонунчилик ҳужжатларининг ягона тизимга бирикишида уларнинг юридик кучи асосий мезон вазифасини ўтайди. Шунинг учун ҳам қонунчилик тизимининг принциплари ва функциялари ҳуқуқ принциплари ва функциялари билан ҳамоҳангдир. Лекин, шу билан бирга биринчисининг иккинчисидан муайян фарқлари ҳам бор. Қонунчилик тизими принциплари, ҳеч муболағасиз, унинг моҳиятини англашга кўмак берувчи асосий жиҳатлардан бирини, асосий ўзагини ташкил этади. Улар ғоялар, нормалар ва муносабатларни қамраб олиб, бутун ҳуқуқий ҳаётга муайян мантиқ, мазмун - маъно, ички мутаносиблик ҳамда уйғунлик бахш этади. Аниқроқ таъриф қилинса, қонунчилик тизими принципларида, қонунчилик ривожининг бутун тарихий-дунёвий тажрибаси, инсоният ҳуқуқий онги тараққиётининг маҳсули ўз ифодасини топади. Принциплар қонунчиликнинг шаклланишида йўналиш берувчи мезон вазифасини ўтайди. Қонунчилик тизими принциплари Қонунчилик тизими принциплари қонунчиликнинг шаклланиш жараёни, ривожланиши ва ҳаракатланишининг раҳбарий ғояси, асоси, етакчи мезони тарзида намоён бўлади. Аввало, қонунчилик тизими принциплари жамиятнинг сиёсий-ҳуқуқий ҳаётига, мамлакат ижтимоий тизимига доимий равишда сингиб боради. Улар нафақат қонунчиликнинг моҳиятини, балки

унинг мазмунини тавсифлайди, яъни унинг ички тузилиши, статик ҳолати, уни қўллаш жараёни, қонун чиқариш фаолиятини қамраб олади ҳамда қонунчиликни амалга оширишнинг динамикасини акс эттиради. Қонунчилик тизими принциплари норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тайёрлашнинг бутун жараёнига, уларни қабул қилиш ва чиқаришга, ҳуқуқий талабларга риоя этиш кафолатлари ўрнатилишига бевосита таъсир кўрсатади. Қонунчилик тизими принциплари ўзига хос таянч ҳодиса бўлиб, уларга бутун қонунчилик тизими асосланади. Мазкур раҳбарий тамойиллар давлатнинг 39 қонун ижодкорлиги фаолияти учун йўналтирувчи ўзак бўлиб хизмат қилади. Қонунчилик тизими принциплари умуммажбурий тусга эга бўлганлиги сабабли улар қонунчиликнинг барча тармоқлари ва институтлари, нормалари ҳамда ҳуқуқий муносабатлар ўртасидаги, объектив ва субъектив ҳуқуқ ўртасидаги ички бирликни, уйғунликни ва ўзаро алоқадорликни таъминлашга кўмаклашади. Ўз моҳияти ва табиати жиҳатидан қонунчилик тизими принциплари жамиятнинг иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий тизими томонидан орттирилган тажрибадан келиб чиққан ҳолда белгиланади. Бундан ташқари, улар мазмунига мамлакатда мавжуд давлат ва ҳуқуқ, ҳукмрон сиёсий ва давлат режими ҳамда жамият қурилиши тамойиллари ўз таъсирини ўтказади. Қонунчилик тизими принципларини уларнинг мазмуни, намоён бўлиш жабҳаси ва хусусиятларига қараб турли мезонлар асосида таснифлаш мумкин. Масалан, қонунчиликнинг типи ва ҳаракатланиш кўламига кўра, уни ижтимоий тузум мазмунини акс эттирувчи принциплар деб баҳолаш мумкин. Шунингдек, қонунчилик тизими принциплари ўз табиатидан келиб чиқиб, ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, мафкуравий, аҳлоқий ва махсус-юридик турларга бўлиб ўрганилиши мумкин. Қонунчилик тизимининг барча принципларини унверсал (умумий), махсус-юридик, тармоқлараро ҳамда соҳавий гуруҳга ажратиш мумкин. Қонунчилик тизимининг универсал принципларига умумий характерга эга бўлган принциплар, халқаро ҳуқуқ нормаларида назарда тутилган ва

Конституцияда мустаҳкамланган принципларни киритиш мумкин. Масалан, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Низоми (Устави)да келтирилган принципларнинг аксарияти Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг “Ташқи сиёсат”–деб номланган бобида ўз аксини топган. Бундан ташқари, Конституциямизда бир қатор ўта муҳим принциплар мустаҳкамланган. Жумладан: “Давлат суверинитети” (1-боб), “Халқ ҳокимиятчилиги” (2-боб), “Конституция ва қонуннинг устунлиги” (3-боб) принциплари ҳамда “Давлат 40 органлари ва мансабдор шахсларнинг жамият ва фуқаролар олдида масъуллиги” (2-модда), “Давлат ҳокимиятининг бўлиниши” (11-модда), “Сиёсий институтлар, мафкуралар ва фикрлар хилма-хиллиги” (12-модда), “Фуқароларнинг қонун олдида тенглиги” (18-модда) каби принциплар. Булар бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар учун ҳам принципиал аҳамиятга эга. Демак, бу принциплар умумий ҳарактерга эга бўлган принциплар ҳисобланади. Бу принциплар бутун ҳуқуқий тизим асосида туриши билан характерланади. Мазкур принциплар таҳлили орқали у ёки бу мамлакат қонунчилик тизимининг мазмун-моҳияти, табиати, ўзига хос хусусиятлари, ҳаракатланиш сифатлари ҳақида хулоса чиқариш мумкин. Юқорида таъкидланганидек, бундай принциплар ҳалқаро ҳуқуқ нормаларида ва Конституцияда намоён бўлади. Чунки, бир томондан, мамлакатимизда халқаро ҳуқуқ нормаларининг устунлиги принципи эътироф этилса, иккинчи томондан, конституциявий нормалар бутун қонунчилик тизимининг тамал тоши ҳисобланади. Қонунчилик тизимининг универсал (умумий) принципларига қуйидагиларни киритиш мумкин: 1) Қонунчилик тизимини шакллантириш ва унинг реал ҳаракатланишини таъминлашда демократизм принципи муҳим ўрин тутади. Мазкур принцип Конституцимизнинг муққаддимасида ўз аксини топган бўлиб, унда “инсонпарвар демократик ҳуқуқий давлат барпо этиш” ғояси илгари сурилади. Бу эса, ҳар қандай қонунчиликда ушбу ғоянинг устуворлигини тақозо этади. Шунингдек, қонунчилик ҳужжатларини яратиш

соҳасида халқнинг, унинг вакиллари - депутатларнинг, жамоат бирлашмалари ва нодавлат ташкилотлар, сиёсий партияларнинг, фуқароларнинг ҳуқуқий сиёсатни шакллантириш ва қонунчиликни такомиллаштиришда кенг иштироки орқали намоён бўлади. Қонун нормаларини қўллаш жараёнида демократизм тамойили ҳуқуқни қўлловчи ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идораларни ташкил этиш ва фаолият юритиш тартибида, одил судловни амалга ошириш жараёнида, уларни жамият ҳаётининг бир қисми сифатида фаолият юритишида ўз аксини топади. Жумладан, мамлакатимизда олиб борилаётган узлуксиз суд-ҳуқуқий ислоҳотининг таг заминида ҳам демократик жиҳатларни тобора чуқурлаштириш масаласи ўз аксини топмоқда. Бунда судларнинг мустақиллигини таъминлаш, одил судлов механизмини демократлаштириш, адвокатлар мавқеини кучайтириш, суд жараёнида прокурор билан адвокатнинг ҳуқуқий мавқеини тенглаштириш, прокуратура ва милиция фаолиятини инсон ҳуқуқларини таъминлаш нуқтаи назаридан ислоҳ этиш кабилар бевосита эътиборга олинмоқда. Шу билан бирга, Президентимиз И.А.Каримов мазкур ислоҳотларни амалга ошириш учун қуйидаги уч мезон принцепиал хусусиятга эга эканлигини айтиб ўтганлар, яъни “Жамиятда демократия қай даражада эканлигини белгиловчи камида учта мезон бор, булар-халқ қарорлар қабул қилиш жараёнларидан қанчалик хабардорлиги. Ҳукумат қарорлари халқ томонидан қанчалик назорат қилиниши ҳамда оддий фуқаролар давлатни бошқаришда қанчалик иштирок этишидир. Ана шу уч соҳада ҳақиқий силжишлар бўлмас экан, демократия ҳақидаги ҳамма гап-сўзлар ё халққа хушомад қилиш ёки оддий сиёсий ўйин бўлиб қолаверади” 2) Қонунийлик принципи. Ўзбекистон Республикасида мамлакат Конституцияси ва қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади. Давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фуқаролар Конституция ва қонунларга мувофиқ иш кўрадилар (Конституция 15-модда).

Қонунийлик принципи барча мутасадди идоралар, мансабдор шахслар ҳамда фуқаролар хатти-ҳаракатида қонунга итоат этиш, унинг талабига оғишмай риоя қилишда намоён бўлади. Қонунийлик умумийлик ва ягоналик сифатлари билан характерланади. Қонунга итоат этиш барча субъектлар учун умумий талабдир. Айни вақтда, қонундаги ҳар бир қоида ҳуқуқий муносабатнинг барча иштирокчилари учун ягона талаб сифатида майдонга чиқади. Бошқача қилиб айтганда, қонун устувор ва бутун мамлакат ҳудудида ягонадир. У бир хилда тушунилиши ва бир хилда бажарилиши лозим. Қонунийлик принципининг қонунчилик тизимида амал қилиши ва намоён бўлиши Конституциямизнинг 16-моддасида бевосита акс этган. Яъни: “Бирорта ҳам қонун ёки бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжат Конституция нормалари ва қоидаларига зид келиши мумкин эмас” деган принцип ушбу давлат, давлат органлари ва мансабдор шахслар қабул қиладиган норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар мазмунига, уларнинг иерархиясига ҳам тааллуқлидир. Ҳуқуқий ҳужжатни яратувчи ҳар бир субъект ўзининг Конституция ва қонунларда белгиланган ваколатлари доирасида фаолият юритади. 3) Инсонпарварлик принципи. Бу принцип бир қатор ҳалқаро ҳужжатларда (“Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси”, “Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халақаро Пакт”, “Иқтисодий ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисида”ги халқаро Пакт ва б.), Конституцияда ўз аксини топган. Жумладан, давлат фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлайди (43-модда). Ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ғайриқонуний хатти-ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади (44- модда). Вояга етмаганлар, меҳнатга лаёқатсизлар ва ёлғиз кексаларнинг ҳуқуқлари давлат ҳимоясидадир (45-модда). Хотин-қизлар ва эркаклар тенг ҳуқуқлидирлар (46-модда), Оила жамият ва давлат муҳофазасидадир (63- модда). Ота-оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қадар боқиш ва тарбиялашга мажбурдирлар. Давлат ва жамият етим болаларни ва ота-

оналарининг васийлигидан маҳрум бўлган болаларни боқиш, тарбиялаш ва ўқитишни таъминлайди (64-модда). Вояга етган, меҳнатга лаёқатли фарзандлар ўз ота-оналари ҳақида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар (66- модда). Келтирилган ушбу қоидалар нафақат Конституциянинг инсонпарвар мазмун-моҳиятини ифодалайдиган нормалар, балки бутун қонунчилик тизимига сингиб бораётган инсонпарвар ғоя, қадрият, тамойил-талаблардир. Қонунчилик тизимининг инсонпарварлиги қонунчилик ҳужжатларида мустаҳкамланган иқтисодий ҳамда ижтимоий-сиёсий тузум фуқаролар манфаатига хизмат қилишини, шахс учун қулай шарт-шароитлар, имтиёзлар яратилишини назарда тутади. Қонунчиликда шахсни таҳқирловчи, қийновчи, унга нисбатан ғайриинсоний муносабатни назарда тутувчи қоидалар бўлиши мумкин эмас. Мамлакатда вужудга келтирилган кафолатлар тизими фуқароларни ғайриҳуқуқий хатти-ҳаракатлардан ҳамда уларнинг оқибатларидан ҳимоялашга хизмат қилмоқда. Бундай инсонпарварлик билан йўғрилган конституциявий қоидаларнинг қонунчилигимизга сингдирилганлигини Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик, Оила, Меҳнат кодексларида, “Фуқаролар соғлиғини сақлаш тўғрисида”ги, “Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида”ги, “Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги қонунларда ва бошқа қонунларимизда бевосита кузатиш мумкин. Масалан, Ўзбекистон Респуликаси Фуқаролик кодексининг 99-моддасига кўра, шахснинг ҳаёти ва соғлиғи, шаъни ва қадр-қиммати, шахсий дахлсизлиги, ишчанлик обрўси, шахсий ҳаётининг дахлсизлиги, хусусий ва оилавий сири, номга бўлган ҳуқуқи, тасвирга бўлган ҳуқуқи, муаллифлик ҳуқуқи, бошқа шахсий номулкий ҳуқуқлари ҳамда туғилгандан бошлаб ёки қонунга мувофиқ фуқарога тегишли бўлган бошқа номоддий неъматлар тортиб олинмайди ва ўзга усул билан бошқа шахсга берилмайди. Вафот этган кишига тегишли бўлган шахсий номулкий ҳуқуқлар ва бошқа номоддий неъматлар қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда бошқа шахслар, шу жумладан ҳуқуқ эгасининг ворислари томонидан амалга оширилиши мумкин.

Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 3-моддасига биноан, барча фуқаролар оилавий муносабатларда тенг ҳуқуқларга эгадирлар. Никоҳ тузиш чоғида жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий мавқеи ҳамда бошқа ҳолатларга қараб бевосита ёки билвосита чеклашга, бевосита ёҳуд билвосита афзаликлар белгилашга ҳамда оилавий муносабатларга аралашишга йўл қўйилмайди. Оилавий муносабатларда фуқароларнинг ҳуқуқлари фақат қонунга асосан ва фақат оиладаги бошқа аъзоларнинг ҳамда ўзга фуқароларнинг ахлоқи, шаъни, қадр-қиммати, соғлиғи, ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида зарур меъёрдагина чекланиши мумкин. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 6-моддасига кўра, барча фуқаролар меҳнат қилиш ҳуқуқларига эга бўлиши ва улардан фойдаланишда тенг имкониятларга эгадир. Жинси, ёши, ирқи, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, мулкий ҳолати ва мансаб мавқеи, динга бўлган муносабати, эътиқоди, жамоат бирлашмаларига мансублиги, шунингдек ходимларнинг ишчанлик қобилиятларига ва улар меҳнатининг натижаларига алоқадор бўлмаган бошқа жиҳатларига қараб меҳнатга оид муносабатлар соҳасида ҳар қандай чеклашларга ёки имтиёзлар белгилашга йўл қўйилмайди ва булар камситиш деб ҳисобланади. 4) Фуқароларнинг қонун олдида тенглиги принципи. Мазкур принцип “Қонунийлик принципи”нинг узвий давоми деб аътироф этсак асло адашмаган бўламиз. Сабаби, қонунга ва Конституцияга асосланган ҳолда қонун олдида тенглик ва одиллик қарор топади. Конституциямизнинг 18- моддасига мувофиқ, Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар. Имтиёзлар фақат қонун билан белгилаб қўйилади ҳамда ижтимоий адолат принципларига мос бўлиши шарт.

Мазкур принцип қуйидаги жиҳатлар билан тавсифланади. Биринчидан, мамлакатда барча фуқаролар тенг ҳолат ва ҳуқуқий мақомга эгалиги. Давлат ўз қонунлари билан фуқароларга бир хилдаги шароит ва тенг имкониятлар яратиб беради. Ҳамма бир хилдаги ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга. Бироқ, улардан фойдаланиш амалда турлича бўлади. Масалан, кимдир меҳнат қилиш ҳуқуқидан фойдаланса, бошқа фуқаро эса бу ҳуқуқдан фойдаланмайди. Иккинчидан, ушбу принцип умумфуқаровий ҳуқуқларнинг тенглигида ифодаланади. Булар фуқароларнинг сайлов ҳуқуқи ва сайланиш ҳуқуқи, меҳнат қилиш ҳуқуқи, билим олиш ҳуқуқи, тиббий ёрдамдан фойдаланиш ҳуқуқи, турар жойга, хусусий мулкка эга бўлиш ҳуқуқи ва ҳоказолардир. Учинчидан, мазкур принцип фуқароларнинг қонун олдида бирдек масъуллигида ифодаланади. Қонунни бузган ҳар бир фуқаро (шу жумладан ҳар бир мансабдор ва юридик шахс) ўз қилмиши учун жавоб бериши шарт. 5) Давлат ва фуқаронинг ўзаро масъуллиги принципи. Ушбу принцип ҳам мамлакатимиз Конституциясида ўз аксини топган. Ўзбекистон Республикаси фуқароси ва давлат бир-бирига нисбатан бўлган ҳуқуқлари ва бурчлари билан ўзаро боғлиқдирлар. Фуқаролар ўз ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг қонуний манфаатлари, ҳуқуқлари ва эркинликларига путур етказмасликлари шарт (20- модда). Давлат билан шахс бир-бирлари билан муайян ҳуқуқ ва мажбуриятлар орқали боғлиқ бўлишлари лозим. Бу демократик сиёсий тизим ва адолатли давлат бошқарувининг муҳим талабларидан биридир. Башарти, бир томондан, давлат, давлат идоралари ва мансабдор шахслар, иккинчи томондан, фуқаролар ўз зиммаларидаги қонуний мажбуриятларини адо этмасалар, тегишли юридик жавобгарлик келиб чиқади. Бундай ҳолларда фуқаро давлат олдида, давлат эса (ўз мансабдор шахслари ва идоралари орқали) фуқаро олдида қонунда белгиланган мажбуриятларни ўтайди. Мазкур юридик муносабат ҳамда алоқадорлик ҳуқуқий давлат барпо этишнинг зарурий шартидир.

Қонунчилик тизимининг умумий универсал принциплари қаторига, шунингдек, ижтимоий адолат, тенг ҳуқуқлилик, ҳуқуқ ва мажбуриятлар бирлиги, ҳуқуқнинг устуворлиги кабилар ҳам киради. Қолган принциплар эса, одатда, бевосита қонунчилик ҳужжатларининг ўзида (қонуннинг муқаддимасида, моддаларида) мустаҳкамланади, баъзан қонун нормаларининг мазмунидан ҳам келиб чиқиши мумкин. Бундан ташқари, қонунчилик тизимида махсус-юридик принциплар ҳам мавжуд. Илмий адабиётларда махсус-юридик принциплар тоифасига қуйидаги принциплар киритилади: – халқаро ҳуқуқ нормаларининг ички қонунчилик нормаларидан устунлиги; – Конституция ва қонунларнинг устунлиги; – қонун нормаларининг бутун мамлакат аҳолиси учун умумий-мажбурийлиги; – мамлакат ҳуқуқий тизими таркибига кирувчи нормаларнинг зиддиятсизлиги ва ўзаро мутаносиб ҳолда тизим ҳосил қилиши; – ҳуқуқнинг оммавий ва хусусий ҳуқуққа бўлиниши; ўз навбатида уларнинг нисбатан мустақил ҳуқуқ соҳалари ҳамда институтларига бўлиниши; – қонунда мустаҳкамланган ҳуқуқ ва эркинликларнинг юридик кафолатланганлиги; – юридик мезонларнинг адолатлилиги, ҳуқуқ бузилиши учун юридик жавобгарликнинг муқаррарлиги; – суд томонидан тайинланадиган жазоларнинг содир этилган ҳуқуқ бузилишига мослиги; – айбсизлик презумпцияси ва бошқалар. Қонунчилик тизимида тармоқлараро принциплар бир неча қонунчилик тармоқлари доирасида амал қиладиган принциплардир. Ушбу принциплар, одатда, бир-бирига тур жиҳатдан яқин турувчи қонунчилик соҳаларини қамраб олади (масалан, жиноий-процессуал қонунчилиги ва фуқаролик- процессуал қонунчилиги учун умумий бўлган принциплар). Маълумки, моддий жавобгарлик принципи меҳнат қонунчилиги, фуқаролик қонунчилиги, оила қонунчилиги соҳаларида қўлланиладиган принципдир. Исботланган айб учунгина жавобгарлик принципи эса Жиноят кодекси ҳамда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс моддаларида мустаҳкамланган. Мазкур принцип фуқаролик қонунчилигида ҳам асосий дастуруламаллардан

бири ҳисобланади. Конституциявий даражада мустаҳкамланган айбсизлик презумпцияси принципи ҳам тармоқлараро хусусиятга эга. Мазкур принцип жиноят қонунчилиги, маъмурий қонунчилик, жиноят-процессуал қонунчилик ва бошқа тармоқларда қатъий талаб даражасида қўлланилади. Қонунчиликнинг соҳавий принциплари муайян бир қонунчилик соҳаси доирасида амал қилади. Масалан, ер қонунчилиги учун “ерга эгалик қилиш шаклларининг кўплиги ва уларнинг тенглиги” принципи, “ернинг фуқаролик муомаласида бўлиши” принципи, “ер устидан давлат бошқарувини амалга ошириш” принципи, “ерда мустақил хўжалик юритиш ва ердан фойдаланувчи субъектларнинг тенглиги” принципи, “ердан мақсадга мувофиқ фойдаланиш, ердан фойдаланганлик учун ҳақ тўланиши” принципи ва ҳоказолар. Шунингдек, фуқаролик-процессуал қонунчилигида қуйидаги принциплар раҳбарий роль ўйнайди: судьяларнинг сайлаб қўйилиши, уларнинг мустақиллиги ва фақат қонунга бўйсуниши принципи, ишларни кўришда коллегиаллик принципи, ишларнинг ошкора кўрилиши принципи, ишда қатнашаётган тарафларнинг тенглиги принципи, низоларни кўришда баҳслашиш, оғзакилик ва бевоситалик принциплари. Қонунчиликнинг ҳар бир соҳаси умумий ва тармоқлараро принципларга таянишдан ташқари фақат ўзигагина хос принципларга ҳам асосланади. Ушбу принциплар биргаликда нафақат қонунчиликнинг соҳаси учун, балки бутун қонунчилик тизимининг тузилиши ва ҳаракатланишига асос бўлади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Абдумажидов Г. Шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар: ҳуқуқий нормаларни ривожлантириш. – Тошкент: “Давлат ва ҳуқуқ”, 2000. 2. Рустамбаев М.Х., Е.Н.Никифорова. Правоохранительные органы. – Ташкент: ТГЮИ, 2003. 3. Каракетов Й., Усмоналиев М. Жиноятчиликка қарши курашнинг криминологик чоралари. – Тошкент: “Ўзбекистон”, 1995. 4. Абдурасулова Қ.Р. Жиноятнинг махсус субъекти. –Тошкент: ТДЮИ, 2005. 5. Иноғомжонова З.Ф. нинг умумий таҳрири остида. Жиноят процесси умумий қисм. – Тошкент: ТДЮИ, 2008.

Похожие

Ўзбекистон республикаси қонунчилик тизимининг назарий масалалари

Қонунчилик ташаббуси ҳуқуқини амалга ошириш босқичлари ва принциплари

Ҳуқуқ тизими билан қонунчилик тизимининг ўзаро алоқадорлиги мазмун ва шакл нисбати

Олий Мажлис қонунчилик палатаси ва сенатининг қонунчилик фаолияти

Қонунчилик ташаббуси ҳуқуқининг юридик табиати