Юридик конфликтология - Юриспруденция - Рефераты

Юридик конфликтология

Загружено в:

06.09.2023

Скачано:

0

Размер:

106 KB

Юридик конфликтология Режа: 1. Ижтимоий конфликтлар ҳақида қарашларнинг шаклланиши тарихи 2. Юридик конфликтологиянинг бугунги аҳволи 3. Юридик конфликтлар тушунчаси 4. Конфликтлар турлари. 5. Юридик конфликтлар ва уларни ҳал этиш муаммолари.

Ижтимоий конфликтлар ҳақида қарашларнинг шаклланиши тарихи Кишилик жамияти турли турфа муносабатларга макон бўлиши билан бирга. айни пайтда унда турли хил конфликтлар, коллизиялар, низолар ва зиддиятли ҳолатлар содир бўлиб туради. Улар шахсий, оилавий, ижтимоий синфий, давлатлар аро мазмунга эга бўлиши мумкин. Ижтимоий конфликтлар табиатини англашга қадимданоқ олимлар уриниб келишган. Дастлаб қадимги юнон файласуфи Гераклит (м.а. 530-470й) уруш ва ижтимоий конфликтлар хақидаги фикрларни илгари сурган. У уруш ва тўғнашувлар барча нарса ва ҳодисаларнинг отаси деб ҳисоблаган, унинг фикрича- конфликтлар - ижтимоий ҳаётнинг атрибути, ижтимоий тараққиётнинг муқаррар ва муҳим шарти. Файласуф материалист Эникур (м. авв.341-270й.) - инсонлар давлатлараро тўкнашувлар қачонлардир одамларни тинч яшашга мажбур этишади. Христианлик фалсафаси тинчлик ва аҳилликни тарғиб этган. Уйғониш даврининг таниқди гуманистлари Т. Мор, Эразм Роттердамский, Ф. Рабле, Ф. Беконлар ҳарбий тўқнашувларни қаттиқ танқид қилганлар. Эразм Роттердамский (1469-1536): "Уруш уни билмайдиганлар учун ширин туюлади, д еб таъкидлаган. У ҳарбий конфликтлар аста - секин ўз домига янги - янги аҳоли қатламларини торта бориши хусусиятини ва ҳар қандай конфликтни, ҳатто ундан тарафларнинг диний маънавий ёндашувларида яқинлик, айнанлик бўлсада, келишиш қийинлигини курсатиб ўтган; "Энг катта бемаьнилик шундаки -урўшаётган икки душман лагерда Христос мавжуд, у худди ўзи билан ўзи уришаётгандай:" Френсис Бекон (1561-1626) - у биринчилардан бўлиб мамлакат ичкарисида юз бераётган конфликтларнинг моддий, сиёсий, руҳий шарт - шароитларини батафсил назарий таҳлил этган. Низоларнинг тагида моддий сабаб мавжудлигига у катта эътибор берган. "Мамлакатда қанча оч ялангоч бўлса шунча тайёр қўзголончилар " -деб таъкидлаган.

Конфликтларни йўқотиш йўллари хақида Бенон "ҳар бир касалнинг ўз дориси бордир " деб таъкидлаб, ижтимоий низоларнинг моддий сабабларини йўқотиш зарур деган. Бекон "Сиёсий устамонлик (маневривания) санъати ижтимоий тўқнашувларнинг олдини олишнинг муҳим шартидир ҳисоблаган. Унинг сиёсий "устамонлик" тушунчаси қуйидагиларни назарда тутган: -усталик билан аҳолини умидвор қилиш, бир умидворликдан иккинчисига ўтказиш; аҳолининг эҳтиёжини қондиришнинг иложи бўлганида уни "бўлади " деб, «аллалаш»; - шу тарзда мавжуд салбий ҳолатни юмшатиш: -давлатга нодўстона мунособатда бўлган партиялар ва итфоқчиларни, уларни бир бирига гиж-гижлаш орқали, бўлиб, орасини бўзиб юбориш; -низолашувчи томонни йўлбошчисиз қолдириш ҳақида ғамхўрлик қилиш" низони тугатишнинг ажойиб чораси сифатида; халқнинг бесаранжомлигини бостиришга қодир бўлган (тинчликсевар, муҳим шахслар билан алоқадор) одамларниинг мавжудлиги; XVIII - асрда ҳарбий конфликтларни инглиз демократлари ва францўз маърифатпарварлари қаттиқ танқид қиладилар: В.О.Пристли, Ш.Монтескье, Д.Дидро, Ж.Ж.Руссо, Вольтерлар урушни, зўравонликни варварлик даври қолдиқлари сифатида қарашган ва мавжуд феодал тўзумни йўқотиш -абадий тинчликка олиб келади-деб ҳисоблашган. Жан-Ж. Руссо (1712 -1778) - «Жамиятининг табиий ҳолати» тушунчасини илгари сурган. Бироқ унинг бу қарашини И. Кант (1724 - 1804), Т. Гоббслар маъқуллашмаган. Кантнинг фикрига «ёнма-ён яшовчи қўшнилар орасидаги тинчлик, аҳиллик - табиий ҳолат бўлмай, аксинча, уруш ҳолатидир, ҳеч бўлмаса унинг таҳдидир, шу боис тинчлик ҳолати ўрнатилмоғи лозим» - деб ҳисоблаган. Т. Гоббс - табиий ҳолатни - ҳамманинг ҳаммага нисбатан уруш ҳолатидир деб ҳисоблаган, бироқ келажакда тинчлик ҳолатининг бутунлай янги даражаси ўрнатилишига Руссо каби ишонган.

XIX асрда ижтимоий конфликтлар масаласида янги ёндашув сезила бошлади. Г. В. Гегель жамият тараққиётида урушларнинг позитив роли хақида аниқроқ фикр билдирган. XIX асрнинг шиддатли ўзгаришлари назарияларида ўз ифодасини топиб, уларда курашлар, конфликтлар жамият ҳаётининг муқаррар ҳамроҳлари сифатида талқин этила борди. Томас Мальтус (1766 -1834) - инглиз иқтисодчиси, руҳоний - ўзининг "Опьгг о законе народонаселения" (1789) асарида ишсизлик сабабларини аниқлашга уриниб, "табиий қонун" га асосан аҳоли геометрик, яшаш воситалари эса арифметик прогрессия бўйича ўсади, шу боис низолар сабаби - аҳолининг кўпайиш масаласига енгил қарашда деб тушунтирган. Чарльз Дарвин (1809 -1882) - Дарвин ўзининг "табиий танланиш" назариясини жамиятга тадбиқ этганлиги аниқ бўлмасада бироқ, кейинчалик "ижтимоий дарвинизм" ғояси шакллана борган. Герберт Спенсер (1820 -1903) - жамиятнинг бош қонуни - бу энг мослашган индивидлар ўзларини сақлаб қола биладилар - деб ҳисобланган, шу боис тўқнашув ҳолати универсал характерга эга, у табиат ва жамият ўртасида мувозанатни таъминлайди 1 . Шундай қилиб конфликтлар қонуни умумий ва асосий қонун сифатида намоён бўлади ва у халқлар ўртасида ўзаро тўла иноқлик ўрнатилгунча давом этади. Уильям Самнер (1840-1910) - АқШ - Х1Х-ХХ аср - социал дарвинист - унинг фикрига "курашда энг кучсизлар синади", ғолиблар эса - энг яхшилардир - табиий танлаш махсуллари, шу боис давлат бу масалага аралашмаслиги керак, ҳаётни яхшилаш ғояси эса- бемаънилик. Людвиг Гумплович (1838 - 1909) - социал дарвинизмнинг поляк - австриялик вакили у ижтимоий конфликтларни - маданият типи билан боғлайди, унинг фикрича: конфликтлар - тарихий жараённинг моҳиятини ташкил этади;

1) ҳукмронлар ва бўйсунувчилар абадий, демак шу аснода конфликти ҳамабадий; 1) низолар жамиятнинг бирлигига хизмат қилади; Социал дарвинизмнинг издошлари ҳозирги кунда анча камайиб кетган; XIX - XX асралар чегарасида социология фани ривожланиб, у конфликтларни фактик маълумотлар асосида ўргана бошлади ва уларнинг жамият ҳаётида муҳим аҳамиятга эга эканлигини таъкидлаган. Георг Зиммель (1858 -1918) - "конфликтлар социологияси" атамасини илмий муомалага киритган. Унинг фикрича - конфликт интеграцияга олиб келади. XX асрнинг 20 йилларида социологиянинг Чикаго мактаби вакиллари қуйидагилардан иборат бўлган: - Роберт Эзра Парк (1864- 1944), - Эрнест Уотсон Берджесс (1886 - 1996), - Аббион Вудбери Смолл (1854 - 1926). Улар ижтимоий тараққиёти (ўзаро боғлиқ) 4 тип ўзаро ҳаракатдан иборат деб талқин қилишган: - мусобақа, - конфликт, - мослашув, - ассимиляция 1 Марксизм - конфликтларни тан олган, бироқ келажакда улар йўқ бўлади дейиши утопик характерга эга бўлган, албатта. Номарксистик анъана вакиллари - Макс Вебер (1864 - 1920) нинг фикрича анъанавий ва ҳозирги замон капитализми ўртасидаги зиддият асосий конфликтдир. Вильфредо Парето (1848 - 1923) - итальян тадқиқотчиси, элита назарияси асосчиларидан бири. Жамият ижтимоий жиҳатдан турлича, шу боис элитанинг алмашинуви ва улар ўртасидаги кураш - жамият асосини ташкил этади, деган фикрни илгари сурган.

Гаэтано Моска (1858-1941)- итальян юристи, политология асосчиларидан бири -«Жамият халқники бўла олмайди, реал хокимият доимо сиёсий синф қўлида бўлади, халқ -хокимият, жуда борса "халқнинг манфаатига хизмат қилиши мумкин", деган фикрни илгари сурган. Хулоса: 1. конфликтлар нормал ижтимоий ходиса; 2. улар муайян позитив функцияларни бажаради; 3. конфликтлар жамиятнинг тузилиши билан боғлиқ; 4. хукмдор ва бўйсунувчи ўртасида конфликт муқаррар; 5. жамиятдаги ўзгаришларга боғлиқ ҳолда конфликтлар келиб чиқади; 6. конфликтлар ёрдамида мувозанат тикланади, аниқланади. Юридик конфликтологиянинг бугунги аҳволи Конфликтлар ҳақидаги ҳозирги замон концепциялари: Толкотт Парсонс (1902-1979) - америкалик социолог назариётчи: - конфликт аномалия, ўзига хос касаллик ва уни йўқотмоқ керак деган фикрни илгари сурган. - Элтон Мэйо (1880 - 1949) - Гарвард Университети профессори - саноат соҳасидаги низоларга эътибор берган, конфликт - хавфли ижтимоий кассалик деб таъкидлаб, ижтимоий мувозонатга эришиш зарур деб ҳисоблаган. Роберт Мертон - ижтимоий аномалияларни тахлил этган. Ижтимоий конфликтнинг ҳозирги замон концепциялари XX асрнинг 50-60 йилларида пайдо бўлган. Льюис Козер - бу Америка тадқиқотчиси 1956 йилда "Ижтимоий конфликт функциялари" номли китоб чоп этган. У конфликтларнинг позитив ролини таъкидлаган. Ральф Дарендорф - 1965 йили "Синфий тузилма ва синфий конфликт" деган китобини чиқарган. "Конфликтнинг йўқлиги - нонормал ҳолатдир" деб таъкидлаган.

Кеннет Боулдинг америкалик социолог ва иқтисодчи "Конфликтлар умумий назарияси" китоби муаллифи. У ҳам табиат, ҳам жамиятдан конфликтларни таҳлил этган. Алвин Гоулднер -америкалик социолог, у низолар сабабини аниқлаб, уни йўқотиш - социологиянинг вазифасидир, деб ҳисоблаган. Халқаро ноҳукумат ташкилоти «Рим клуби» (1968й) аъзолари давлатларнинг ўзаро бир-бирига боғлиқлиги кучаётган бир шароитда янги глобал тафаккурга эҳтиёж мавжуд, сайловдан сайловгача ишлайдиган ҳукуматлар фундаментал муаммоларни самарали ҳал этишга улгуриша олмайди, зеро бугунги кунда жамиятдаги муаммолар шунчалик мураккабки, уларни бирин- кетин ва алоҳида ҳал этиб ўтиришнинг имкони йўқ, зотан бу муаммолар ўртасида кутилмаган ва олдиндан кўриб бўлмайдиган мураккаб алоқалар, боғлиқлик мавжуд 1 . Фақат давлатларнинг ўзаро ҳамкорлиги, дўстона муносабатлари ҳамда уларнинг уйғунлашган тарзда ривожи 1 орқалигина дунёда тинчлик ўрнатилишига эришиш мумкин. Юридик конфликтлар тушунчаси Таъкидлаш жоизки, илмий адабиётда конфликтлар тушунчаси масаласида якдиллик кузатилмайди. Конфликтларнинг универсаллиги, кўп қирралиги ҳамда конфликтларнинг бир-бири билан ўзаро боғлиқлиги ―конфликтлар умумий назарияси‖ни яратишга интилишни кучайтирмоқда. Бундай назария конфликтларнинг барча турларини тушнишга ёрдам бериши керак 2 . Айни пайтда конфликтсиз жамиятнинг ўзи бўлмаслиги, ― фақат қабристондагина конфликтлар бўлмаслиги‖ маълум ҳолатдир. Совет фанида конфликтология ман этилган эди, фалсафа фани эса фақат зиддиятларини ўрганиш билан чекланар эди, холос. Фақат 90 йилларнинг бошида "Юридик конфликтология" деган китоб чиққан. СССР барҳам

топгандан сўнг, Россияда 1997 йили "Конфликт асослари" деган монография нашр этилган. Россия олимлари ичидан ҳуқуқшуносларнинг тадқиқотлари анча кўзга кўринарли ҳисобланади. Йирик ҳуқуқшунос В.Н. Курдрявцев ҳуқуқий фанлар нуқтаи назариядан конфликтларни ўрганиб, бу масалалардан асосий ёндошувларни ишлаб чиққан. Юридик конфликтология - конфликтларни хусусиятларини, ҳуқуқ нуқтаи - назаридан умумлаштиради ва ўрганади. Тарафларнинг ҳуқуқий муносабатлари билан боғлиқ бўлган ва конфликт субъектлари ва уларнинг хатти - ҳаракати мотивацияси ёки низо объекти ҳуқуқий белгиларга эга бўлган ҳамда юридик оқибат келиб чиқарадиган ҳар қандай низо юридик конфликтдир. "Юридик энциклопедия" таърифига кўра - юридик конфликт - бу тарафларнинг, давлатлар ва улар органларининг, жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқ субъекларининг мақоми ва юридик ҳолатини ғайриҳуқуқий тарзда ўзгартириш мақсадида ўзаро бир - бирига қарши бориши, тўқнашувидир. Юқоридаги фикрдан хулоса шуки: -юридик конфликт - бу қачонки ҳуқуқ субъектларининг мақоми ва давлат тартибини ғайри - ҳуқуқий ўзгартиришга қаратилган конфликтлардир; - конфликт - бу ман этилган ҳолат, давлатнинг конституциявий принципларини бузиш мақсадидаги қарама қаршилик ҳисобланади. Юридик конфликтология муаммоси И.А. Ильин томонидан кўтарилган: Юридик конфликтология - бу табиий ва ижобий ҳуқуқ ўртасидаги (кураш) конфликтдир. Жамиятда ҳуқуқий норматив қадриятлар тизими мавжуд бўлиб, у (у ёки) юридик ва жисмоний шахсларнинг у ёки бу ҳаракатларини баҳолаш жараёни билан боғлиқ. Баҳолашни эса конкрет субъект амалга оширади, хўш, у ким ўзи ва қандай баҳо беради, қандай тегишли ҳуқуқ нормативини қўллайди, қонунчиликка риоя этиладими? - йўқми, - шунга қараб адолат ё тантана қилади ёки қарор топмайди.

Шу тариқа, ҳуқуқда объективлик билан субъективлик ўртасида бирлик зиддиятли. Бу зиддиятлар диалектикаси қатор низолар, конфликтлар келиб чиқариш учун реал имкониятлар яратади. Шундай зиддиятлар сирасига қуйидагилар киради: - ҳукукий онг ҳолати ва даражасининг ҳуқуқий муносабатлар реллигига, уларни яъни юридик нормалари билан тартибга солишнинг объектив этиёжларига мос келмаслиги; - одат билан қонун ўртасидаги зиддият; - эски қонунлар ва амалиёт томонидан бевосита шаклланган, (қонун чиқарувчи фаолиятидан ташқарида) янги умуммажбурий қоидалар; -қонунлар мажмуаси; - позитив ҳуқуқ билан бир қаторда диний характердаги ҳуқуқнинг мавжудлиги; - Ушбу зиддиятнинг оқибатида шундай ҳолат вужудга келадики, бунда ҳар бир ҳуқуқ субъекти икки хил ҳуқуқий тартиботнинг қатнашчисига айланиб қолади: - эски, бироқ ҳали амалдаги; - эскининг ўрнига келаётган янги, бироқ ҳали давлат томонидан расмийлаштирилмаган. Бундай зиддиятларда одат ва қонуннинг консервативлиги катта роль ўйнайди, Улар ижтимоий маанфатларнинг амалга ошишига ёрдам беришса, бу ҳолда регулятор ролини бажаришади, ва конфликтлар вужудга келмайди, одат ўз кучини йўқотаётганини сезганда одамлар ёзма қонунга мурожаат қилишади. Ҳуқуқий онг ҳам муайян даражада консервативлик ҳолатига эга, у мавжуд ҳуқуқий тартибга, баъзан ҳуқуқий ақидага айланган ҳолда анча тез мослашиб олади. Айни пайтда у муайян мустақиллика эга, чунки унга диний қарашлар, ахлоқий нормалар, шунингдек, санъат таъсир этиши мумкин. Ҳуқуқий онг консерватизмнинг яна бир сабаби - у доимо ўрнатилган ҳуқуқий тартибот ва сиёсий хокимият тизимига нисбатан қўриқловчилик

функциясини бажаради ва шу аснода барқарорлик омили сифатида намоён бўлади. Ҳуқуқий онг билан ҳуқуқий борлиқ ўртасидаги зиддият, ҳуқуқий онг ва ҳуқуқни янгилаш учун кураш қатор вазифаларнинг бажарилишини тақозо этади. 1) мавжуд ҳуқуқ нормаларини ўзгартириш зарурати пишиб - етилганлигини объектив мазмунини англаб етиш; 2) янги ҳуқуқий ғояни шакллантириш; 2) мавжуд ҳуқуқий тартибнинг шаклланган ёки таркиб топаётган ижтимоий мунасобатларга номунофиқлигипи асослаш. Ҳуқуқ тарихий характерга эга, бир тўзумдан иккинчисига ўтишда албатта конфликтли вазият вужудга келади, яъни конституциявий жараён ва янги ҳуқуқий муносабатларни легитимлаш масаласи кун тартибида туради. Давлат ва ҳуқуқ пайдо бўлиши билан давлатнинг, хокимиятнинг инсонга, индивидга муносабати масаласи шаклланган. Бу масала ҳали ҳал бўлмаган ва конфликтлар майдони сифатида қолиб кетмоқда. қонун билан аҳолининг оммавий хулқ - атвори ўртасидаги асрий конфликт, ҳуқуққа ишонмаслик, ҳуқуқий нормалар билан хокимият сақитлари хулқ ҳаракатларининг номутаносиблиги ҳамон мавжуддир. Ҳуқуқий нигилизм ва унга боғлиқ конфликтлар ўтиш даврида кучаяди ва кўпаяди. Маърифий - ҳуқуқий хулқ атвор ва ноҳуқуқий хулқ- атвор ўртасидаги қарама -қаршиликнинг энг муҳим сабабларидан бири - бу - мавжуд давлат тузуми ва мавжуд ҳуқуқий тартибнинг легитимлик даражаси, ҳолатидир. Айниқса, ўтиш даврида легитимация муаммоси ўткир конфликт предметига айланиши мумкин. Ҳуқуқий - конфликт доимо субъектнинг конкрет қилмишига баҳо бериш билан тавсифланади, баҳолаш эса шаклан субъективдир. қонунлар давлат томонидан ўрнатилганлиги боис муҳим бўлмай, балки уни ким қандай қўллайди. Бу ҳолат ҳам жуда аҳамиятлидир. Бу ҳолат айнан конфликтли вазият билан боғлиқ. қонунга бўйсуниш:

-хоҳламай, бироқ қўрқув остида-ўз ихтиёри билан, тушунган ҳолда амалга ошади. Биринчисида - конфликт вужудга келиш хавфи сақланади. Юридик конфликтларнинг турлари Конфликтларнинг турли таснифлари мавжуд, аввало улар икки гуруҳга бўлинади: 1) айнан ҳуқуқий; 2) ифодалаш шакли, тартибга солиш усули ва ҳал этилиш усулига қараб бўлинадиган конфликтлар. Биринчиси ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий мунособатларга хос бўлса, иккинчи ҳуқуқнинг ижтимоий ҳаётнинг бошқа соҳалари билан ўзаро ҳаракати доирасида вужудга келади. (аралашган). биринчисида мажбурлов қўланилмайди. Иккинчиси амалий - ҳаётий масалалар юзасидан вужудга келади, мас. ҳуқуқий -иқтисодий мунособатлар. Конфликтларни яна: 1) конструктив - яратувчи конфликтлар 1) деструктив - бўзувчи конфликтлар гуруҳларига ажратиш мумкин 1 . Биринчисига ҳуқуқий тизимни амалга оширишга доир конфликтларни киритиш мумкин: қонунлар коллизияси, конституциянинг легитимлиги масаласи, хокимият тармоқлари коллизияси ва б. Жиноятчиликни - аномал - конфликтлар деб гуруҳлаш мумкин. Қарама қарши турувчи субъектлар судга мурожат қилишади. Суд - махсус давлат институти сифатида конфликтни мажбурий тарзда ҳал этади. Юридик конфликтларнинг сони анча бўлиб, олимларниинг ҳисоблашича, ҳуқуқда ва юридик амалиётда 200 дан ортиқ конфликтли зоналар мавжуд. Улар ҳуқуқий онг ва ҳуқуқ қўллаш амалиётининг жонли тўқимаси ҳисобланади, ва улар фақат ҳуқуқбўзарликдан иборат эмас, улар кўп қиррали бўлиб, ижтимоий муносабатларнинг яхлит тизимига мансуб ва уни бошқариш технологиясини ташкил этади.

Юридик конфликтларни ҳал этиш муаммолари Ҳар қандай аҳамиятга молик конфликт у ёки бу тарзда юридик оқибат билан тугаши мумкин. Ҳар қандай юридик конфликтда учинчи тараф-суд иштирок этиб, низони ҳал этади ва тегишли қарор қабул қилади 1 . Бундан ташқари, низоларни ҳал қилувчи бошқа давлат органлари ҳамда турли тузилмалар ҳам мавжуд. Конфликтни ҳал этиш бир неча босқичдан иборат бўлишиш мумкин: 1) конфликт иштирокчисининг бирида юридик мазмундаги мотивнинг вужудга келиши; 2) конфликт иштирокчилари ўртасидаги муносабатнинг институтлашуви; 3) ишнинг судда кўрилиши муносабати билан ҳуқуқий муносабатнинг кейинги ривожланиши; 4) Конфликтни ҳал этувчи ҳуқуқий актнинг қабул қилиниши. Конфликтларни суд орқали ҳал этишнинг устунликлари сирасига қўйидагиларни киритиш мумкин: - конфликтларни кўриб. Ҳал этадиган суд органининг бошқа ҳокимият тармоғидан мустақиллиги, шу боис унингўз моҳияти ва аҳамиятига кўра ишни адолатли ва қонунларга асосланган ҳолда кўришдан манфаатдорлиги; - судда ишларни кўришда ишнинг фактик ҳолатини аниқлаш бўйича қоида- таомилларнинг аниқ ишлаб чиқилганлиги ва мавжудлиги; - суд фаолиятнинг аниқ норматив базаси мавжудлиги ва унинг қонунга ва ўз ички ишончига асосланиб ишларни кўриши; - конфликт юзасидан қабул қилинган қарорнинг конфликтдаги тарафлар ҳамда бошқа шахслар учун бажаришга мажбурийлиги. Шундай қилиб, бугунги кунда юридик низоларни ҳал этишнинг самарали ташкилий шакли бўлиб одил судлов ҳисобланади.

Ўзбекистонда бугунги кунда конституциявий, жиноий, маъмурий, фуқаролик, хўжалик ишлари бўйича суд ишларини юритиш мавжуд 1 . Таъкидлаш жоизки, юридик конфликтларни ҳал этиш усули конфликт характерига мос ҳолда бир-биридан фарқланади. Масалан, оилавий, айрим меҳнат, фуқаролик-ҳуқуқий низоларда суд тарафларни яраштиришни ҳам назарда тутса, жиноят-ҳуқуқий муносабатларда эса аксари ҳолларда айбдорни жазолаш ва жиноятни тўхтатиш мақсадини кўзлайди. Шу ўринда, мамлакатимизда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари, жумладан, унинг муҳим бир йўналиши бўлган жиноий жазоларни либераллаштириш сиёсати айрим тоифа жиноий ишларини ҳал этишда ярашув институтини жорий этилганлигини таъкидлаш ўринли. Бу мамлакатимизда жиноий жазолар тизимининг инсонпарварлашувидан далолатдир. Бундан ташқари аҳолида судларга нисбатан низоларни ҳал этувчи ва фуқаронинг ҳақ-ҳуқуқини ҳимоя этувчи орган сифатида қарашни кучайтириш ҳам муҳим. Дарҳақиқат, суднинг ҳақиқий мустақил бўлиши жамиятимиз ҳаётини янги сифат жиҳатига кўтариши табиийдир, чунки яқин ўтмишимизда мавжуд бўлган бир ҳолат, яъни аҳолининг онгидаги судга жазо берувчи орган тарзида қараш, аста-секин, ўз ўрнини ин- сонларнинг судга ҳақ-ҳуқуқни тиклайдиган ва муҳофаза этадиган ор ган сифатида қарашга бўшатиб беришига эришиш долзарб масаладир.

Адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. -Т.: Ўзбекистон.2003. 2. Каримов И.А. Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари. -Т.: Ўзбекистон.2002. 76 б. 3. Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз - жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлақатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Халқ сўзи, 2005 йил 29 январ. 4. Каримов И.А. Янги ҳаётни эскича қараш ва ёндашувлар билан қуриб бўлмайди. Халқ сўзи. 2005 йил 17 феврал. 5. Исламов З.М. Давлат ва ҳуқуқ. Умумий масалалар. Давлат назарияси. Т. Адолат. 2000.270-б. 6. Исламов З.М. Обшество. Государство. Право. -Т.: 2001. ТДЮИ нашри. 7. Исламов З.М. Ўзбекистан: на пути к модернизации. Т.: ТГЮИ, 2005. - 160 с. 8. Исломов З.М.Давлат ва ҳуқуқнинг умумназарий муаммолари: ҳуқуқни тушуниш, ҳуқуқий онг ва ҳуқуқ ижодкорлиги. Т.: ТДЮИ, 2005. - 187 б. 9. Одилқориев Х. Конституция ва фуқаролик жамияти. Т.: Шарқ, 2002.

Похожие

Юридик конфликтология фанининг предмети, шаклланиши ва методлари

Юридик шахслар

Юридик меҳнат психологияси ) Юридик мехнат психологияси

Ёзма юридик нутқ. Юридик терминлар тизимининг ўзига хос хусусиятлари

Юридик психологиянинг методологик асослари