Ҳуқуқшунослик дарсларида Ўзбекистон Конституциясини ўрганиш - Юриспруденция - Рефераты

Ҳуқуқшунослик дарсларида Ўзбекистон Конституциясини ўрганиш

Загружено в:

17.09.2022

Скачано:

0

Размер:

142.5029296875 KB

Ҳуқуқшунослик дарсларида Ўзбекистон Конституциясини ўрганиш Режа: 1. Ҳуқуқшунослик Дарсларида Ўзбекистон Конституциясини Ўрганиш 2. Конституция – эркинлик рамзи

Конституция - халқ тафаккури ва ижодининг маҳсулотидир. ( И.А.Каримов). Ўзбекистон Республикаси Конституциясини таълим тизимига киритилиши мамлакатимиз маънавий ҳаётида муҳим воқеадир. Ҳаётимизнинг асосий қонун Ўбекистон Конституциясининг жамиятдаги ўрни ва аҳамиятини, маъно мазмуни ва моҳиятини ўрганиш, ёш авлоднинг ҳуқуқий онги, тафаккури ва маданиятини тарбиялаш ҳамда юксалтириш, шунингдек конституцияни билиш, унинг мазмун-маҳиятини тарғиб қилиш мақсадида Республика Президенти томонидан 2001 йил 4 январда “Ўзбекистон Республикаси Конституциясини ўрганишни ташкил этиш тўғрисидаги фармони эълон қилинган”. Ана шу фармондан келиб чиққан ҳолда Конституцияни ўрганиш долзарб ва муҳим эканлигини ҳар бир Ўзбекистон фуқароси ҳис қилмоғи лозим. Шунинг учун устоз – муаллимлар Ўзбекистон Республикаси Конституциясини ўрганиш жараёнида мастақиллигимизни ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлаш ҳар бир Ўзбекистон фуқаросига қонун устиворлигини ўқтириш зарурдир. Ҳуқуқ ривожланиши айнан Конституциядан бошланади айнан унинг ўзи бошқача барча қонунлар ва юридик нормаларга суянади.Мабодо, ҳуқуқ тизимини чўққисида Конституция турган бир пирамида кўринишда тасавур қилсангиз, ёнбағирлари бўйлаб супачаларига қадар қолган барча норматив ҳужжатлар - қонунлар, қарорлар, тармоққа оид нормалар мавжудлигини кўрасиз. Айниқса бугунги кунда ДТС га мувофиқ 9 синф Конституциявий ҳуқуқ асослари фанида Конституцияни ўрганиш ушбу фаннинг негизидир. Ёшларнинг ҳуқуқий онгини ошириш мустақил ватанимизга бўлган ҳурматини ошириш, қонунларимизга Конституциямизга муҳаббатни ошириш Давлат ва ҳуқуқ асослари фанининг муҳим ўзагилир. Давлат ва ҳуқуқ асослари дарсларида Мустақил Ўзбекистон Конституцияларидан афзаллигини, чунки бу мустақил Ўзбекистон Конституцияси асосий мақсади биринчи навбатда инсон омили, фуқороларга ғамхўрлик, жамиятимизнинг

ҳуқуқий демократик давлат барпо этиш пировард мақсадимиз эканлигини уқтириш зарур. Мазкур фанни ўқитишга ўта илмий ёндашиш 1ёки меъёрдан ортиқ соддалаштиришга, насиҳатгўйликка берилиб кетишдан ҳам сақланиш керак. Ўзбекистон Республикаси Конститутциясига енгил – елпи ёндошмаслик, уни бир аддозага солиб қўймаслик керак, токи бу кутилганига нисбатан акс натижа бериб қолмасин. Ёшларда Конститутцияга бўлган ҳурмат эътибор ҳамиша устунлигини таъминлаш зарурдир. Ўзбекистон Республикаси Конститутцияси тамойилларини ўргатишда фикрлар хилма-хиллиги, ҳуқуқий демократик жамият қуриш ҳаёт тарзининг таркибий қисми эканини ўқувчилар онгига етказишга алоҳида эътибор бериш зарур. Бу соҳада айниқса “Конститутция оламига саёҳат”, “Конститутциявий ҳуқуқ асослари” дарсларида эски ташвиқот ва тарғибот тамойилларини қўллаш, мавзуларни нихоятда жўнлаштириш, сайоз фикр ва сийқаси чиққан мисоллардан файдаланиш йўлидан бўлмаслик керак. Масалан бугунги ёшларимиз демократик жамият қуришнингпойдевори халқ хокимятчилигини теран ангшламок лозим. “Демократия – халқ хокимятчилиги” асосий қонунимизнинг 7- моддасида акс эттирилган. Халқ хокимятчилиги принципини Ўзбекистон Конститутциясининг тамал ғояларидан биридир. “Халқ ҳокимятчилиги”атамаси грекча “демократия”(демос-халқнинг кратус-хокимят) сўзининг таржимасидир. Илк маротаба қадимги Грекцияда дунёга келган бу тушунча бутун жаҳонга кенг тарқалди. Демоератия-бу; фуқороларнинг давлатини бошқаришида иштирок этиши. Ҳамманинг ва ҳар кимнинг қонун олдида тенглиги; Жамият ва инсон хавфсизлиги; Фуқоролар ҳуқуқ ва эркинликларини тўла-тўкислилига; Инсон фаровонлиги ва манфаатлари хусусида давлат ғамхўрлиги; Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари мухофазаси кафолотланган механизм мавжудлигидир.

Ўз тарихи давомида инсолният демократиянинг икки шаклини ишлаб чиқди, яъни; бевосита, яъни тўғридан-тўғри демкратик, бунда халқ давлат ишларини вакилларсиз ўзи хал қилади; вакиллик демократияси, бунда халқ ўз суверен ҳуқуқларини ўзининг сайлаб қўйилган вакиллари орқали амалга оширади. Ўзбекистон халқи, мисол учун 1999 йиль декабрда олий мажлис депутатларини ва 2000 йил январда ўз мамлакати Президентини сайлаганда бевосита демократиядан фойдаланган эди. Жамият ва давлат ҳаётининг энг муҳим масалалари халқ муҳокамасига тақдим этидали, умумий овозга (референдумга)қўйилади. Референдум ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади.(Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, 9-модда) Давлат қарор қабул қилиш учун жамоатчилик фикрини билиш зарур бўлиб қолганда, Конституция, қонунларнинг лойиҳалари умумхалқ мухокамасига қўйилиши мумкин. Референдум бутун мамлакат миқиёсида ёки маҳаллий даражада ўтказилиши мумкин. Референдумда маълум масалага овоз берилади. Халқ шу тариқа мамлакат ҳаётига фаол тасир ўтказиши мумкин. Ёшларни Ўзбекистон Республикаси Конститутциясини буюк неъмат эканлигини англаб етишига, уларда миллий истиқлол ғояларига, қонун устворлигига чуқур ишонч хосил қилиш мумкин эканлигига алоҳида аҳамият бериш лозим. Адолатли ҳуқуқий демократик жамият қуришда Ўзбекистон Республикаси Когнститутцияси ҳар бир Ўзбекистон фуқоросининг муштарак лойиҳаси йўналиши бўлиб қолиши керак. Бунда ўқувчиларнинг диққатини Ўзбекистон Республикаси Конститутциясининг ҳаётбахш жиҳатларига қаратиш,унинг келажакка йўналтирилган, халқимизни проварт мақсадлар йўлида бирлаштирадиган тамомила янги ғоялар, мақсадлар билан суғорилган ғоя эканлигини уларнинг онгига сингдирилиши лозим. Мақсад ёш авлоднинг кўзини очиш, бугунги тахликали дунёда уларни оқ билан қоранинг фарқини

ажратадиган кишилар бўлиб етишишига қаратилган бвлиши лозим. Бу борадаги ишларда узилиш бўлмаслиги, тасодифийликка, мавсумийликка йўл қўйилмаслиги, хўжакўрсинга иш қилинмаслиги бундай салбий холатлар рўй берганда зудлик билан уларни олдини олиш зарур. Дарс бериш жараёнида, турли оммавий тадбирларда Ўзбекистон Республикаси Конститутциясидан фойдаланиш ва шу хусусда мисоллар келтириш билан ёшларнинг фанга қизиқишига эришиш мумкин. Бунда оммавий ахборот васиталари хабарлари, жойларда қонун бузишликларга оид телекўрсатувлар, хабарлар, янгилаклардандан, ўқитишнинг янги технологиялардан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Ушбу жараён ёшларнинг Давлат ва ҳуқуқ асослари дарсларида Ўзбекистон Республикаси Конститутциясини ҳаётга тадбиқ этишда фаол қатнашишларини, уни амалга оширишда омилкор бўлишларини тақозо этади. Бу эса ўз навбатида ушбу фандан дарс берадиган ўқитувчилар зиммасига янада кўпроқ вазифалар юклайди, уларни жонкуяр ва фидоий бўлишларини тақозо этади. Уларни барчаси давлат ва ҳуқуқ аслслари дарсларида Ўзбекистон Конститутциясини ўқитиш ва ўргатишнинг қуйидаги асосий талабларига амал қилиш шарт эканлигини кўрсатади; -ўқитишда меъёрдан ортиқ соддилаштириш, эски услуб ва тамойилларни қўллаш натажасида фанни қадрсизлантириш холларидан сақланиш; -ўқувчиларни эркинлигини чекламасдан, таълимда тайзиқ ўтказмасдан, уларда Ўзбекистон Республикаси Конститутциясига тўғри фикрлаш малакаларини шакллантириш; -таълим жараёнида ўқувчилар билан қонун ҳимоячиларининг ҳамкорлигини таъминлаш ва такомиллаштириш, ушбу фанни ўқитишда ҳаётий ва таъсирчан мисоллар асосида унга нисбатан қизиқиш ва интилишни ҳосил қилиш;

-ёшлар онгида қонун ҳақида тўлиқ тасаввурни шакллантириш, Ўзбекистон Республикаси Конститутцияси ҳақида чуқур тасаввур хосил қилаш; -Ўзбекистон Республикаси Конститутциясини инсонпарварлик моҳиятини кўрсатиш асосида мустақилликнинг муқаддас қадрият эканлигини ҳар бир фуқоронинг қалбан хис этишга эришиш, бу борада ҳар бир ўқувчининг қалбида қонунларимизга бўлган ҳурматни таъминлаш; -Ўзбекистон Республикаси Конститутциясини ўрганиш ҳар бир Ўзбекистон Республикаси фуқороларнинг муқаддас бурчи ва шарафли иши, келажакдаги умидли кунлар учун пойдевор эканлигини ёшлар қалбига сингдириб бориш лозим. Конституция – эркинлик рамзи Хар кандай давлат ёхуд жамиятнинг хукукий пойдевори булмоги лозим .Зеро,бундай пойдевор булмас экан жамият,миллат таназзулга юз тутади. Хуш,хукукий пойдевор кандай яратилади . Якин утмишга назар ташласак, аникроги собик СССР давлати тарихини куриб чикканимизда шу нарсага амин буламизки,бу давлатда хам хукукий пойдевор яратилган эди.Аммо, у кабул килган асосий конун – конституция иттифок таркибига кирган республикаларга уз такдирини узи белгилаш хукукини бермас эди. Барча максадлар ва манфаатлар марказга буйсундирилган эди.Бундан ташкари фукароларга эркинликлар беришни чеклар эди . Фукороларни хукукларидан хам кура купрок мажбуриятлари бор эди .Бундан шу нарса аён буладики ,социалистик тузум уз конституция ва конун хужжатларини халк билан мутлоко хисоблашмай ,унинг фикрини инобатга олмасдан маълум бир сиёсий доиралар томонидан ,маълум бир максадларни кузлаган холда кабул килган .Шуни унутмаслик керакки , хар кандай даврда хам ва хар кандай жамиятда хам давлат манфаатлари халк манфаатларидан устун куйилар экан,бир кунмас бир кун у халкнинг норозилигига ,нафратига ва каршилигига

учрайди .Худди шундай социалистик тузум хам халкларнинг буюк каршилигига учради. Узбекистон мустакилликка эришгандан сунг киска вакт ичида уз миллий хукукий асосларига эга булди . Жумладан, мустакиллигимизнинг мустахкам пойдевори булмиш- конституциямизга эга булдик .1992йил 8 декабрдаги ун иккинчи чакирик Узбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ун биринчи сессиясида комунистик мафкура саркитларидан мутлоко холи булган , узида халк эрки ва иродасини ифода этган Узбекистон Республикасининг Конституцияси кабул килинди. Албатта ушбу конституция куккисдан , бирданига кабул килингани йук . Унгача булган даврда конституцион комиссия тузилиб ,ушбу комиссия зиммасига хар бир боб ва модда юзасидан чукир тахлил утказиш халк билан хисоблашган холда, унинг фикрларини инобатга олиш, керак булса уларнинг таклифлари асосида лойихалаштириш вазифаси юклатилди. Бу ишларнинг хаммасига шахсан президент Ислом Каримов ва бошка хукумат аъзолари рахбарлик киладилар.Хуллас, асосий конунимиз жамоатчиликнинг кизгин мухокамасидан сунг кабул килинди. Орадан ун уч йил вакт утиб Олий Мажлиснинг икки палатали тизимга утиши муносабати билан 2002йил 27 январда умум халк референдуми утказилди .Референдум натижаларига кура хамда унинг асосида кабул килинган 2003йил 24 апрелдаги Узбекистон Республикасининг конунига мувофик Конституциянинг Х VIII , XIX , XX , XXIII бобларига тузатиш ва кушимчалар киритилди, ва умумжахон стандартларига тула мос келувчи узининг мукаммал нусхасига эга булди.Конституциямизнинг мукаддимасида куйидаги сузлар ёзилган: Узбекистон халки : -инсон хукукларига ва давлат суверенитети гояларига содиклигини тантанали равишда эълон килиб, хозирги ва келажак авлодлар олдидаги юксак масъулиятни англаган холда, узбек давлатчилиги ривожининг тарихий тажрибасига таяниб, демократия ва ижтимоий адолатга садокатини намоён килиб, халкаро хукукнинг умум эътироф этилган коидалари устунлигини тан

олган холда ,республика фукороларининг муносиб хаёт кечиришларини таъминлашга интилиб, инсонпарвар демократик хукукий давлат барпо этишни кузлаб, фукаролар тичлиги ва миллий тотувлигини таъминлаш максадида, узининг мухтор вакиллари сиймосида Узбекистон Республикасининг маскур Конституциясини кабул килади. Хулоса урнида шуни айтиш керакки ,Конституциямиз бизга сиёсий, иктисодий, маданий ,маърифий,маънавий,ва ижтимоий сохаларда кенг хукук ва имкониятлар берди. Умуман хаётда эркин яшаш ва эркин харакат килиш тушунчаларини сингдириб,том маънода эркинлик рамзига айланди.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T.: «O’zbekiston», 2003. 2. Karimov I. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T. – T.: «O’zbekiston», 1996, 364-bet. 3. Karimov I. Bizdan obod va ozod Vatan qolsin. T. 2. – T.: «O’zbekiston», 380-bet. 4. Karimov I. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. T. 3. – T.: «O’zbekiston», 1996, 338-bet. 5. Karimov I. Bunyodkorlik yo’lidan. T. 4. – T.: «O’zbekiston», 1996, 349-bet. 6. www.lex.uz

Похожие

Ўзбекистон республикаси конституциясини ўрганиш ўқув курси

Ҳуқуқ ( Хукук ) дарсларида манбаларидан фойдаланиш

Ҳуқуқ дарсларида кўргазмали қуроллардан фойдаланиш ( Хукук дарсларидан кургазмали куроллардан фойдаланиш )

Таълим турларида боскичли хукукий таълим-тарбия

Узбекистон Конституциясини урганиш укув курси, унинг максад ва вазифалари