Ҳуқуқни ҳимоя қилиш шакллари - Юриспруденция - Рефераты

Ҳуқуқни ҳимоя қилиш шакллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

Ҳуқуқни ҳимоя қилиш шакллари Режа: 1. Ҳуқуқни ҳимоя қилиш ва ўзини ўзи ҳимоя қилиш тушунчаси. 2. Ҳуқуқни давлат томонидан ҳимоя қилиниши. 3. Легисакцион процесс. 4 . Формуляр процесс . 5. Экстраординар процесс . 6. Интердикт ишларни олиб бориш. 7. Ҳуқуқни ҳимоя қилиш ва амалга оширишда вақтнинг таъсири. 8. Даъво муддати тушунчаси ва турлари .

Қадимги Рим давлатининг ҳуқуқий нормалари бошқа шахслар томонидан бузилган ҳуқуқларни тиклаш, яъни ҳуқуқи бузилишидан олдинги бўлган дастлабки ҳолатига қайтаришга катта эътиборни қаратган. Рим ҳалқи бошқа ҳалқлар каби бузилган ҳуқуқларнинг давлат органлари орқали, айниқса давлат судининг вужудга келишига қадар, ҳуқуқ бузилишларидан ўз-ўзини ҳимоя қилиш институти орқали ҳимоя қилганлар. Улар ўз ҳуқуқларининг бузилганлигини билишгандан сўнг, энг аввало, ҳуқуқий муносабат иштирокчиси ўз кучи, илмий, ақлига суянган ҳолда ҳамда бошқа ҳусусиятларидан фойдаланиб, ўзини ўзи ҳимоя қилишга киришган. Жамият тараққиётининг янада юқори босқичига қадам қўйиши билан ўзини ўзи ҳимоя қилиш институти, яъни индивидуал асосида, ёввойилик, варварлик усулидаги курашлар, қаршилик кўрсатишлар ўз моҳиятини йўқотиб борди. Уни ўрнига интизомлилик асосида, давлат томонидан бузилган ҳуқуқларни ҳимоя қилиш муносабатлари келиб чиқди, лекин бу муносабатларнинг тўлиқ кучга кирганига қадар, барибир ривожланган Рим ҳуқуқи асосида ҳам ўзини ўзи ҳимоя қилиш интститути мавжуд бўлиб қолди. Бу институт асосидаги ҳаракат фақат манфаатдор бўлган шахслар томонидан ўз фойдаларига фавқулодда ҳолатлардагина қўлланиши лозим бўлган ҳаракатларни англатса, ўзини-ўзи томонидан ҳимоя қилиш бирданига тортиб олинган мулкни эгасига қайтарилишидек, тез орада бажариладиган муносабатлардан иборат бўлган. Бу муносабатлар бузилган ҳуқуқни тиклаш, унинг бошқа содир этилмаслигини таъминлаш ва содир этилган ҳолатларни йўққа чиқариш, содир этадиган ҳаракатларнинг олдини олиш масалаларидан иборат бўлган. Бу мавзуни ўрганишда Рим давлатидаги мавжуд бўлган суд процесс босқичлари, даъво тушунчаси ва турларига катта эътибор бериш лозим. Рим ҳуқуқида даъволар системаси юқори даражада такомиллаштирилиб, тажрибавий мисоллар билан бойитилган институтлардан бири бўлиб ҳисобланади.

Рим ҳуқуқи даъволар (акцио) системасидан ташкил топган, чунки ҳуқуқи бузилган шахслар ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишни даъволар орқали амалга оширган. Мавзуни ёритишда ашёвий даъволар (акционес ин рем) ва шахсий даъволар (акционес ин персонам) даъволарнинг мулк ҳуқуқи эгасининг эрки, манфаатини ифодалаш ва мулк эгасининг ҳуқуқлари бузилган ҳолда, ким томонидан қонунсиз эгалланишидан қатъий назар қайтариб олинганлигини ва бу ҳимоя қилиш мутлоқ ҳимоя қилиш институти деб аталишини диққат билан ўзлаштириб олиш керак. Шахсий даъволар қатъий конкрет белгиланган шахслар томонидан бузилган ҳуқуқларни ҳимоя қилишга қаратилган бўлиб, мажбурият ҳуқуқий муносабатлари вужудга келган пайтда қўлланилган. Ҳуқуқий муносабатларда қатнашувчи тарафларнинг бири кредитор, иккинчи тараф яъни қарздордан, муносабат доираси бўйича маълум бир ҳаракатларни содир этишни талаб этади. Демак, бу муносабат мажбурият даъволари деб аталиб, нисбий ҳимоя қилиш муносабатлари орқали амалга оширилади, чунки мутлоқ муносабатдан фарқи, ҳуқуқий муносабатда қатнашувчи субъектларнинг маълум бўлган шахснинг ҳуқуқини ҳимоя қилиши билан ажралиб туради. Даъволар системасининг моҳиятини тушунишда жаримали ва кондификацион даъво турларига тўхталиб, преторлар томонидан амалга ошириладиган даъволарга, интердиктларга (ман этиш ёки таъқиқлаш) ёки бузилган ҳуқуқларни дастлабки ҳолатига келтирувчи даъволарга кўпроқ эътибор берилиши ва даъво муддатининг тушунчаси, қўлланиладиган соҳалари, қайси вақтдан даъво қилиш муддати бошланиши, қачон ва қайси пайтда даъво муддати ўтишининг тўхталиши ва бузилиши даврларига, ҳамда келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатларга кўпроқ аҳамият берилиши лозим.

Адабиётлар : 1.Косарев А.И. Римское право М., 1986. 2.Бартошек Милан. Римское право. Понятия, термины, определения. М., 1989. 3.Новицкий И.Б. Претерский И.С. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 4.Черниловский З.М. Римское частное право. М., «Проспект» 2001. 5.Муҳамедов Ҳ. «Хорижий мамлакатлар давлати ва ҳуқуқи тарихи.» Т., «Адолат» 1999. 6.Дождев Д.В. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 7.Уразаев Ш.З. Римское право. Т., «Академия» 2000. 8.Памятники Римского право: Законы XII таблиц, институция Гая, Дигесты Юстиниана. М., «Юрист» 1997. 9.Эрназаров О.Э. , Топилдиев В.Р. Рим фуқаролик ҳуқуқи, Ўқув қўлланма, Т., «Университет» 2002.

Похожие

Адлия органларининг ҳуқуқни ҳимоя қилиш фаолиятининг бошқа йўналишлари бўйича ишларни ташкил этиш

Ҳуқуқ ҳаракати жараёни ва ҳуқуқни амалга ошириш шакллари

Mолиявий хизматлар соҳасида истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва суд орқали истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш

Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти

Адлия органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий йўналишлари