Адлия органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий йўналишлари - Юриспруденция - Рефераты

Адлия органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий йўналишлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

150.5 KB

Адлия органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий йўналишлари Режа: 1. Адлия вазирлигининг ташкилий тузулмаси. 2. Марказга директор, адлия вазирининг ўринбосари раҳбарлик қилади. 3. Адлия вазирлигининг вазифалари ва функциялари.

Адлия органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий йўналишлари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг қонунчилик ижодкорлиги ва ҳуқуқни қўллаш амалиёти соҳасидаги ягона давлат сиёсатини амалга ошириш, шунингдек инсоннинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш бўйича фаолиятини янада такомиллаштириш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси “ Ў збекистон республикаси адлия вазирлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” (Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2003 й., 15-16- сон, 138-модда, 22-сон, 226-модда; 2004 й., 3-сон, 31-модда, 17-сон, 199- модда, 29-сон, 334-модда; 2007 й., 50-51-сон, 523-модда; 2008 й., 44-45-сон, 443-модда) Қарор қабул қилган бўлиб, қарор талабига кўра, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан ижтимоий- сиёсий ҳаётни, давлат тузилишини, шу жумладан суд-ҳуқуқ соҳасини эркинлаштириш, инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишни таъминлашга йўналтирилган Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари ва Ҳукуматининг қарорлари ижросини таъминлаш бўйича аниқ мақсадга йўналтирилган ишлар амалга оширилмоқда. Тадбиркорлар ва хусусий мулк эгаларининг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишнинг самарали механизмлари яратилди, хўжалик юритувчи субъектларнинг шартномавий-ҳуқуқий ишлари такомиллаштирилмоқда, ҳуқуқни қўллаш амалиётини доимий таҳлил қилиш ва унинг мониторинги ҳамда амалдаги қонунчиликни такомиллаштириш бўйича асосланган таклифлар бериш тизими ишлаб чиқилди ва амалга оширилмоқда. Шу билан бирга, мамлакатда ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий-сиёсий, суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар адлия органларининг фаолиятини янада такомиллаштиришни тақозо этмоқда.

Қонунчилик ижодкорлиги ва ҳуқуқни қўллаш амалиёти соҳасида ягона давлат сиёсати амалга оширилишини таъминлаш Адлия вазирлигининг асосий ва энг муҳим вазифаси бўлиши лозим. Қуйидагилар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг энг муҳим вазифалари ва фаолияти йўналишлари этиб белгиланган:  қонунчилик ижодкорлиги фаолияти ва ҳуқуқни қўллаш амалиётини такомиллаштиришнинг устувор йўналишларини ишлаб чиқиш, улар амалга оширилишини таъминлаш;  Конституция ва қонунлар билан мустаҳкамланган инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишни таъминлаш, фуқаролик жамияти институтларини ҳар томонлама ривожлантириш, уларнинг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамлаш;  жамиятда ҳуқуқий онг, ҳуқуқий маданиятни оширишга ва қонунийликни мустаҳкамлашга йўналтирилган ҳуқуқий тарғибот бўйича давлат органлари фаолиятини мувофиқлаштириш;  судларни моддий-техникавий ва молиявий жиҳатидан таъминлаш бўйича ишларнинг самарадорлигини ошириш, уларнинг ҳақиқий мустақиллигини таъминлаш, суд ҳужжатлари ва бошқа давлат органлари ҳужжатлари ижросини таъминлашнинг самарали механизмини яратиш;  нотариат, адвокатура, ФҲДЁ органлари ҳамда фуқаролар ва юридик шахсларга ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи бошқа тузилмалар фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш ва уларнинг самарадорлигини ошириш;  тадбиркорликни ривожлантириш ва ҳуқуқий таъминлаш самарадорлигини оширишга, тадбиркорлик субъектлари ва хусусий мулк эгалари, хорижий инвесторларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга, хўжалик юритувчи субъектларни ташкил этиш ва рўйхатга олиш жараёнини соддалаштиришга, шартномавий интизомни мустаҳкамлашга йўналтирилган комплекс ташкилий-ҳуқуқий чора- тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;

 юридик шахслар, шу жумладан нодавлат нотижорат ташкилотларни рўйхатдан ўтказишда қонунчиликка риоя қилинишини таъминлаш;  тегишли давлат органлари билан биргаликда халқаро-ҳуқуқий муносабатлар соҳасида Ўзбекистон Республикаси манфаатлари самарали ҳуқуқий ҳимоя қилинишини таъминлаш;  замонавий талаблар ва стандартларни ҳисобга олган ҳолда ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш. Инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш самарадорлигини ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тизимида 6 кишидан иборат Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бошқармаси, Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармаларида эса 1-иловага мувофиқ тегишли бўлимлар ташкил этилиши; Адлия органлари ва муассасалари маҳаллий давлат ҳокимияти органларидан мустақилдирлар ва бевосита Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигига бўйсунадилар. Маълумки, давлат органлари турли хил масалаларни ҳал қиладилар, яъни иқтисодиёт фаолиятини таъминлаш, ташқи сиёсатни амалга ошириш, илм-фан ривожига шароит яратиб бериш, таълим, фан, маданият, мудофаа қобилиятини таъминлаш в.б. Ҳар бир давлат органи ўз вазифалари ва функцияларини амалга ошириш билан бир қаторда қонунийликни таъминлаш, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш, давлат ва нодавлат ташкилотлари, меҳнат жамоаларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини қўриқлаш, ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликка қарши кураш каби бир қатор ҳуқуқни муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолиятни ҳам амалга оширадилар. Давлат ва жамиятнинг асосий институтларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш йўналиши Ўзбекистон Республикаси Конституциясида ўз аксини топган. Хусусан, Конституциянинг 13-моддасида: "Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга

кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади. Демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилинади," дейилган. Ушбу масалалар ЎзР Конституциясининг 2,15,19,20,43-моддалари ва бошқа бир қатор моддаларда ўз аксини топган. Шу билан бир қаторда фуқаролар ўзларининг ҳуқуқ ва эркинликларини қонуний йўллар билан таъминлашни талаб қилишга ҳақлидирлар. Фуқароларнинг бу ҳуқуқ ва эркинликларини қонуний ҳимоя қилишнинг йўлларидан бири бу адлия вазирлиги тизимида бўлган органларга ариза билан мурожаат қилишларидир. Шуни таъкидлаш керакки, кўпгина давлат органларининг фаолият доираси инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш, жиноятчилик ва бошқа ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, қонунийликни таъминлаш масалаларини ҳал қилиш билан чегараланиб қолмайди. Биринчи навбатда улар хўжалик, фан, маданият, мудофаа қобилияти, ташқи сиёсат ва бошқа соҳалар билан шуғулланадилар. Қонунийликни ва ҳуқуқ-тартиботни муҳофаза қилиш функцияларини улар ўзларининг асосий фаолиятлари билан биргаликда уйғун равишда амалга оширадилар. Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тизимида ҳам мавжуд бўлган Низом, йўриқнома, амалдаги қонунлар ва қонун ости ҳужжатлари асосида қонунийликни ва ҳуқуқ-тартиботни муҳофаза қилиш функцияларини муштарак равишда амалга оширилади. Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар бўлиб, қонунга мувофиқ жисмоний (юридик) шахсларнинг ҳамда давлатнинг ҳуқуқ ҳамда қонуний манфаатларини муҳофаза қилувчи ҳамда қонунийлик ва ҳуқуқий тартиботни таъминловчи муассаса, мансабдор шахс ёки бошқа шахслар (масалан, судья, терговчи, юридик ёрдам кўрсатувчи фуқаро) ҳисобланади. 1 Дейилган. Айнан шу хусусиятлар адлия вазирлиги ва унинг қуйи органларида мавжуддир. 1 Рыжаков А.П. Правоохранительные органы. Дарслик. – М.: Контракт, Инфра – М, 2001. - Б.4

Бундан ташқари "Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари соҳавий фаолиятининг хусусияти бўйича алоҳида мустақил давлат органлари гуруҳини ташкил этиб, уларнинг олдиларига аниқ белгиланган вазифалари мавжуд" 2 бўлиб, адлия тизими учун амалда бўлган Низом ва йўриқномаларда бу идоранинг олдига қўйилган аниқ вазифаларни белгилаб берган. Назарияга кўра, юқорида таъкидлаганимиздек, Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг белгилари қуйидагилар: 1. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти махсус ваколатга эга бўлган, фаолияти, тузилиши, таркиби қонун билан қатъий тартибда белгиланган давлат органлари томонидан амалга оширилади. ( Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги ва унинг қуйи тармоқлари Қорақалпоғистон Республикаси Адлия Вазирлиги, Тошкент шаҳар, вилоят адлия бошқармалари ) 2. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти фуқаролар, жамият ва давлатни жиноятчилик ёки бошқа таҳдидлардан ҳимоя қилишга йўналтирилган. ( Жисмоний ва юридик шахсларни ариза, шикоят ва мурожаатларини ўз ваколатлари доирасида кўриб чиқиш ва уни олдини олиш, бартараф этиш ва қонунийликни таъминлаш юзасидан қонун ва қонуности ҳужжатларида белгиланган ваколатлардан фойдаланиши ). 3. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти қонун билан белгиланган қатъий тартибда амалга оширилади. Ваколатли орган у ёки бу таъсир таъсир чорасини қўллаш ёки қўлламасликдан олдин ўша ҳолат бўйича қонун билан белгиланган қоидаларга риоя қилишга мажбур. 4. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти фақат давлатнинг мажбурлов ёки бошқа ҳуқуқий таъсир чорасини қўллаш орқали амалга оширилади. 5. Ҳуқуқий таъсир чораси қатъий тартибда қонун асосида бўлиши лозим. Ҳозирги кунда ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти тушунчасини таърифлашда унга бир қадар чегараланган мазмун бериш анъанаси кенг 2 Правоохранительные органы Российской Федерации / В.П. Божьевнинг та ҳ рири остида. –М.: Спарк, 2001. - Б.17

тарқалган. Масалан, айримлар учун жиноятчиликка қарши кураш соҳасидаги ваколатли давлат органлари амалга ошираётган фаолият деб ҳисобланса, бошқалар учун эса жамоат тартибини таъминлаш деб қаралади. Бундай ёндашув анча соддалаштирилган тарзда намоён бўлади зеро, ҳуқуқни ҳимоя қилиш соҳаси кўлами жиноятчиликка ёки жамоат тартиби бузилишларига қарши кураш соҳаларига қараганда анча кенгдир. 2001 йил 22 сентябрда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 383-сонли қарори билан ташкил этилган Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техник ва молиявий жиҳатдан таъминлаш департаменти ўз фаолияти давомида лозим даражада иш ташкил этилмаганлиги оқибатида Суд департаменти фаолиятида жиддий хато ва камчиликлар мавжуд бўлиб, улар суд қарорларини мажбурий ижро этиш тизими самарадорлигига салбий таъсир кўрсатиб, масъул мансабдор шахслар томонидан мажбурий ундирувлар бўйича юклатилган мажбуриятлар мунтазам равишда бузиб келинаётганлиги оқибатида, суд ижрочилари иш юритувига келиб тушган ижро ҳужжатларидаги ижроси таъминланмаган ҳужжатлар қолдлиги йилдан йилга кўпайиб бориши ва 2005 йил якунларига кўра 26 фоизни ташкил этиши; кадрларни танлаш ва жой-жойига қўйиш, уларнинг малакасини ошириш масалаларига етарлича эътибор берилмаганилги; суд департаментида қонунийликни ҳамда ходимлар ўртасида интизомни мустаҳкамлаш бўйича ишлар сусайтириб юборилганлиги; текшириш мобайнида етарли иш тажрибасига, маълумотга эга бўлмаган ёхуд ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларидаги аввалги хизмати давомида ўз шаънига иснод келтирган шахсларни масъул лавозимларга тайинлашниши; ташкилий ва кадрлар билан ишлаш масалалари бўшаштириб юборилганлиги; суд департаменти раҳбарлари ва ходимлари томонидан қарздорларнинг мол-мулкини сотишда суиистеъмолликлар, ижро ишини юритишда сансалорлик ва муддат бузилишлар, кўчмас мулк объектлари ва автотранспорт воситалари нархини қасддан камайтиришлиши; ижро ҳужжатларини рўйхатга олмасдан яшириш

ҳолатлари аниқланганлиги; тизимда усулубий-таҳлилий ишлар лозим даражада ташкил этилмаганлиги, судьялар, суд процесслари ва уларнинг иштирокчилари хавфсизлигини таъминлаш даражаси бугунги кун талабларига жавоб бермаслиги, бу соҳада зарур ташкилий-ҳуқуқий механизмлар ишлаб чиқилмаганлиги сабабли Ўзбекистон Республикаси Президентининг 458-сонли 2006 йил 31 августдаги қарори билан такомиллаштирилди. Хуллас, суд ҳокимияти мустақиллигини мустаҳкамлаш ва суд ҳимоясининг самарадорлигини оширишга қаратилган мамлакат суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишнинг асосий вазифалари бўлиб, суд қарорларини ижро этишнинг самарали тизимини яратиш, судларни ҳар томонлама моддий- техника жиҳатидан таъминлаш ва молиялаштириш ҳисобланганлиги сабабли Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд департаменти фаолиятини янада такомиллаштириш Адлия вазирлигининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолиятининг кенгайишига олиб келади. Бу эса давлатимизда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларнинг пировард мақсадидир. Адлия вазирлигининг ташкилий тузулмаси. Мамлакатда ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий-сиёсий, суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар адлия органларининг фаолиятини янада такомиллаштиришни тақозо этмоқда. Қонунчилик ижодкорлиги ва ҳуқуқни қўллаш амалиёти соҳасида ягона давлат сиёсати амалга оширилишини таъминлаш Адлия вазирлигининг асосий ва энг муҳим вазифасидир. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 27 августдаги 370-сон қарорига 2-ИЛОВА билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тўғрисидаги низомига биноан Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги давлат бошқаруви органи ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири ўз мақомига кўра Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси таркибига киради.

Вазирлик тизимига Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш департаменти, бошқа адлия органлари ва муассасалари киради. Адлия органлари ва муассасалари маҳаллий давлат ҳокимияти органларидан мустақилдир ва бевосита Вазирликка бўйсунади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш департаментининг фаолияти Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланадиган Низом билан тартибга солинади. Вазирлик ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарорлари ва бошқа ҳужжатларига, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишларига, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ва фармойишларига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 27 августдаги 370-сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тўғрисидаги Низомга амал қилади 3 . Адлия органлари ва муассасаларини моддий-техник таъминлаш, шунингдек адлия тизимининг ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш Вазирликка ажратиладиган маблағ доирасида давлат бюджети ҳамда Судлар ва адлия органларини ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобидан амалга оширилади. Вазирлик, унинг органлари ва муассасалари юридик шахс ҳисобланади, Ўзбекистон Республикасининг Давлат герби тасвирланган ва ўз номи ёзилган муҳрга эгадир. 3 Адлия вазирлигининг ташкилий тузилмасига оид схемалар диссертация якунида илова қилинмоқда.

Вазирликка Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан лавозимга тайинланадиган ва лавозимдан озод қилинадиган Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири бошчилик қилади. Вазир ўз ўринбосарларига, шу жумладан бир нафар биринчи ўринбосарга эга бўлади. Вазир: 1) яккабошчилик асосида Вазирлик фаолиятига умумий раҳбарликни амалга оширади ва Вазирликка юкланган вазифалар ва функциялар бажарилиши учун шахсан жавоб беради; 2) ўз ўринбосарлари ваколатларини белгилайди, улар ўртасида вазифаларни тақсимлайди, Вазирлик тизимидаги бошқа мансабдор шахсларнинг ваколатларини, Вазирлик фаолиятининг алоҳида қисмлари ҳамда унга бўйсунувчи органлар ва муассасаларнинг иши учун ўз ўринбосарларининг ва бошқа мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги даражасини белгилайди; 3) Вазирлик ваколатига кирувчи масалалар бўйича белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларини имзолайди; 4) Вазирлик таркибий ва ҳудудий бўлинмалари тўғрисидаги низомларни, шунингдек, Вазирлик тизимига кирувчи бошқа ўзига қарашли органлар ва муассасаларнинг низом (устав)ларини тасдиқлайди; 5) ходимлар белгиланган умумий сони доирасида Вазирлик марказий аппарати тузилмасига ўзгартиришлар киритади, штат жадвалини тасдиқлайди; 6) Вазирлик марказий аппаратининг, шунингдек адлия органлари ва муассасаларининг харажатлар сметасини тасдиқлайди; 7) республика нотариат ва ФҲДЁ муассасалари тизимини тасдиқлайди; 8) тегишли давлат органларига адлия органлари ва муассасаларини ташкил этиш ҳамда уларнинг ходимлари сонини белгилаш тўғрисида таклифлар киритади;

9) Вазирлик марказий аппарати, адлия органлари ва муассасалари ходимлари бажариши мажбурий бўлган буйруқлар чиқаради ва кўрсатмалар беради; 10) Вазирлик марказий аппарати ходимларини, унинг ҳудудий бўлинмалари раҳбарларини, шунингдек Вазирлик тизимига кирувчи бошқа ўзига қарашли органлар ва муассасалар раҳбарларини белгиланган тартибда лавозимга тайинлайди ва лавозимдан озод қилади; 11) адлия органлари ва муассасалари ходимларига белгиланган тартибда мартаба даражалари беради, адлия органлари ва муассасалари ходимларига олий мартаба даражалари бериш учун уларни Ўзбекистон Республикаси Президентига тақдим этади; 12) адлия органлари ва муассасаларининг ходимларини рағбатлантириш ва интизомий жавобгарликка тортиш масалаларини ҳал этади, Вазирлик тизимининг алоҳида ўрнак кўрсатган ходимларини фахрий унвонлар беришга ва Ўзбекистон Республикасининг давлат мукофотлари билан тақдирлашга тақдим этади; 13) қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади. 15. Адлия органлари ва муассасаларининг, шу жумладан Вазирлик тизимидаги илмий муассасалар ва ўқув юртлари ходимларига эгаллаб турган лавозимига ва иш стажига мувофиқ махсус даражали унвонлар ҳамда мартаба даражалари берилади ва белгиланган хизмат муддати учун устама ҳақи тўлаб борилади. Мартаба даражалари бериш ва ундан маҳрум этиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланадиган Низом билан тартибга солинади. Вазирликда Вазир (раис), вазир ўринбосарлари (лавозими бўйича) ва Вазирликнинг бошқа раҳбар ходимларидан иборат 11 кишидан иборат ҳайъат ташкил этилади. Ҳайъатнинг шахсий таркиби Адлия вазирининг тақдимномасига кўра Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади.

Вазирлик ҳайъати Вазирлик фаолиятининг асосий масалаларини кўриб чиқади, Вазирлик таркибий ва худудий бўлинмалари, ўзига қарашли органлар ва муассасалар раҳбарларининг ҳисоботларини эшитади, кадрларни танлаш, жой-жойига қўйиш, ўқитиш ва тарбиялаш, ижро назорати масалаларини, Вазирликнинг муҳим буйруқлари ва бошқа ҳужжатларининг лойиҳаларини, шунингдек текшириш натижаларини муҳокама қилади. Вазирликнинг ваколатига тааллуқли масалалар бўйича ҳайъатнинг мажлисларига вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар раҳбарлари таклиф қилинишлари мумкин. Ҳайъатнинг қарорлари Вазирнинг буйруқлари билан ҳаётга жорий этилади. Вазир билан ҳайъат ўртасида келишмовчилик юзага келган тақдирда, Вазир ўз қарорини амалга оширади. Вазир юзага келган келишмовчилик тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентига ахборот беради. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 15.12.2005 йидаги 237- сонли қарори билан шакллантирилаётган ҳуқуқий, қонунчилик базасининг ва ҳуқуқни қўллаш амалиётининг мамлакатни ислоҳ қилиш ҳамда модернизациялаш мақсад ва вазифаларига мувофиқлигини таъминлаш устидан мониторинг қилиш мақсадида норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг амалга оширилиши устидан мониторинг қилиш маркази ташкил этилган. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг амалга оширилиши устидан мониторинг қилиш маркази: юридик шахс ҳуқуқларига эга бўлган, ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирига ҳисобот берадиган мустақил ахборот-таҳлил муассасаси ҳисобланади; адлия вазирининг ўринбосари - директор раҳбарлиги остида фаолият кўрсатади; республика бюджети ҳамда Судлар ва адлия органларини ривожлантириш жам ғ армаси мабла ғ лари ҳисобидан молиялаштирилади.

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирига белгиланган чекланган ходимлар сони ва меҳнат ҳақи фонди доирасида Марказнинг тасдиқланган тузилмасига ўзгартиришлар киритиш ҳуқуқи берил ган. Марказга директор, адлия вазирининг ўринбосари раҳбарлик қилади. Марказ директори :  республиканинг барча ва жойлардаги давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари, тижорат ва нотижорат ташкилотларида Марказ манфаатларини ифодалайди;  Марказ олдига қўйилган вазифаларни бажариш учун шахсан жавобгар бўлади;  ходимларнинг ваколатларини белгилаб беради, улар ўртасида мажбуриятларни ва жавобгарлик даражасини тақсимлайди;  Марказ ходимлари учун бажарилиши мажбурий бўлган буйруқ ва кўрсатмалар беради;  Марказнинг штат жадвалини тасдиқлайди, ходимларга белгиланган тартибда моддий рағбатлантириш миқдор ва шаклини, мукофотлаш ва ёрдам беришни белгилайди;  Марказ номидан келишув ва шартномалар тузади, ишга қабул қилади, Марказ ходимларининг лавозимини оширади ва лавозимидан озод этади.  Қонунчиликка биноан Марказ фаолиятига оид бошқа масалаларни ҳал қилади. Директор Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири томонидан лавозимига тайинланадиган ва озод этиладиган битта ўринбосарга эга бўлади. Директор ўринбосари унга берилган фаолият йўналиши учун жавоб беради, шунингдек директор йўқлигида унга юклатилган вазифаларни амалга оширади.

Марказ қуйидаги беш бўлимдан иборат: 1. Жамият ва давлат бошцқарув соҳасида норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни амалга ошириш устидан мониторинг бўлими; 2. Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, прокуратура ва суд ишларини юритишда норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни амалга ошириш устидан мониторинг бўлими; 3. Иқтисодий ривожланиш соҳасида норматив-ҳужжатларни амалга ошириш устидан мониторинг бўлими; 4. Ижтимоий ва гуманитар ривожланиш соҳасида норматив- ҳужжатларни амалга ошириш устидан мониторинг бўлими; 5. Умумий бўлим. Хуллас Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг ташкилий тузилмаси юқорида кўрсатилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган бўлиб, улар вазирликни ташкил этишдаги асосий манба бўлиб хизмат қилади. Адлия вазирлигининг вазифалари ва функциялари. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги адлия соҳасида давлат сиёсатини амалга оширувчи марказий давлат ижро органи ҳисобланади. Унинг мақоми 2003 йил 27 августда Ўзбекистон Республикасида қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тўғрисидаги низом ва бошқа норматив ҳуқуқий актлар билан тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги (кейинги ўринларда "вазирлик") давлат бошқарув органи ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазири ўз лавозими бўйича Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг таркибига киради. Вазирлик таркибига: Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари, вазирлик ҳузуридаги суд қарорларининг ижросини ташкил этиш, суд фаолиятини моддий техник ва

молиявий жиҳатдан таъминлаш департаменти, бошқа адлия орган ва муассасалари киради. Жойларда адлия органлари ва муассасалари давлат ҳокимият органларидан мустақил ва фақат вазирликка бўйсунади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги департамент фаолияти Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланган Низом билан тартибга солинади. Вазирлик ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг меъёрий актлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти қарор, фармон ва фармойишлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарор ва фармойишлари ва ўз низомига мувофиқ амалга оширади. Вазирлик, унинг орган ва муассасалари Давлат герби туширилган муҳр ва ўз номига эга бўлган юридик шахс ҳисобланади. Вазирликнинг асосий вазифалари қуйидагилар ҳисобланади: а) ҳуқуқ тизимини қўллаш ва қонун ижодкорлиги соҳасида ягона давлат сиёсатини юритиш; б) кишиларнинг Конституция ва қонунлар билан мустаҳкамланган асосий ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимоясини таъминлаш; в) жамиятда ҳуқуқий маданият ва қонунчиликни мустаҳкамлашга қаратилган фаолият олиб борувчи давлат органларининг фаолиятини мувофиқлаштириш; г) судлар фаолиятини моддий техник жиҳатдан таъминлаш ишларини ривожлантириш, судларнинг мустақиллигини мустаҳкамлаш, судлар ва бошқа давлат органлари қарорларининг ижро этилиш механизмини такомиллаштириш; д) нотариат, адвокатура, ФХДЁ органлари, фуқаролар ва юридик шахсларга ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи бошқа тузилмалар фаолияти устидан давлат бошқарувини ўрнатиш;

е) тадбиркорликнинг ривожланиши, чет эл инвесторлари, чет эл инвестициясига асосланган корхоналар, хусусий мулк эгалари ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларининг таъминланишига кўмаклашиш; ж) хўжалик субъектларига хўжалик шартномаларини тузиш ва шартнома интизомини мустаҳкамлаш борасида ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш; з) юридик шахслар, шу билан бирга нодавлат, нотижорат ташкилотларни рўйхатга олишнинг қонунийлигини таъминлаш; и) халқаро ҳуқуқий муносабатлар соҳасида тегишли давлат органлари билан ҳамкорликда Ўзбекистон Республикаси манфаатларини ҳимоя қилиш; к) кадрларни замонавий талаб ва стандартлар асосида тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш; л) адлия органлари ва муассасалари тизими устидан раҳбарликни амалга оширади. Юқорида кўрсатиб ўтилган вазифаларни амалга ошириш мақсадида вазирлик қуйидаги соҳаларда фаолият юритади: 1) ҳуқуқ тизимини қўллаш амалиёти ва қонун ижодкорлиги борасида ягона давлат сиёсатини юритиш соҳасида; 2) фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш мақсадида; 3) давлат органларининг ҳуқуқ-тарғибот соҳасидаги ишларини мувофиқлаштириш; 4) суд ва бошқа давлат органлари қарорларини ижро этиш, суд фаолиятини моддий техник жиҳатдан таъминлаш соҳасида; 5) ҳуқуқий хизмат борасида давлат бошқарувини ўрнатиш соҳасида; 6) чет эл инвесторлари, чет эл инвестициясига асосланган корхоналар, хусусий мулк эгалари ва тадбиркорлар ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, тадбиркорликни ривожлантириш соҳасида; 7) шартномавий ҳуқуқий муносабатлар соҳасида; 8) юридик шахсларни давлат рўйхатидан ўтказиш соҳасида;

9) халқаро ҳуқуқий муносабатлар борасида Ўзбекистон Республикаси манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасида; 10) ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш соҳасида; 11) корхона, ташкилот, муассаса ва фуқаролар мурожаатларини кўриб чиқиш соҳасида; 12) ҳуқуқий статистика соҳасида; 13) адлия органлари ва муассасаларини моддий техник ва молиявий таъминлаш соҳасида; 14) суд экспертиза, илмий муассасаларини ривожлан-тириш соҳасида; Вазирлик ҳуқуқни қўллаш ва қонун ижодкорлиги соҳасида давлат сиёсатини юритиб, қуйидаги функцияларни амалга оширади : - давлат бошқарув органлари қонун ижодкорлик соҳасидаги фаолиятини мувофиқлаштиради ва услубий раҳбарликни амалга оширади; қонун ижодкорлиги фаолиятини такомиллаштириш чора тадбирларини ишлаб чиқади ва уларнинг амалга оширилишини таъминлайди Ушбу функцияни амалга ошириш учун Ўзбекистон Республикаси президентининг 2005 йил 15 декабрдаги «Норматив-ҳуқуқий актларни реализация қилишни маниторинг қилиш Марказини ташкил этиш ҳақидаги» қарорига асосан Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги қошида Марказ ташкил этилиб, унинг асосий вазифалари этиб қуйидагилар белгиланган: мамлакатнинг қонун ижодкорлиги, ҳуқуқий базасини ривожланиши ва ислоҳ этилиши, уларнинг жамиятни демократлаштириш ва янгилаш бўйича устувор мақсад ва вазифаларига, мамлакатни ислоҳ этиш ва модернизация қилинишига мувофиқлигини системали таҳлил этиш; Вазирликлар ва идоралар томонидан ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий- сиёсий, гуманитар ва бошқа соҳалардаги фаолиятида демократик янгиланишларни амалга оширишда зарур бўлган норматив-ҳуқуқий актларни тайёрлаш дастурларини бажарилишини мониторинг қилиш, уларнинг ўтказаётган ислоҳотларини мақсад ва вазифаларига, инсон ҳуқуқ ва

эркинликлари ҳимояси талабларига, ҳалқоро норма ва стандартларга Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига мос келишини баҳолаш; Қонунни қўллаш амалиётини системали таҳлил этишни амалга ошириш, янгиланаётган ва янги қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжат лари , вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралар,ҳуқуқни мўҳофаза қилиш органлари, жумладан, прокуратура ва суд иши юритиш органларида шунингдек, Адлия вазирлиги бўлинмаларида шунингдек, жойлардаги давлат ҳокимияти органлари фаолиятларида амалда қай даражада қўлланилиши устидан доимий назорат ўрнатиш; ислоҳотларни ҳуқуқий ва қонунчилик базаларини янгилаш ва ривожлантириш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш, ҳуқуқни қўллаш амалиётини мукаммаллаштириш, жамиятни демократлаштириш ва янгилаш мақсад ва вазифаларини, мамлакатни ислоҳ этиш ва модернизация қилинишини ҳисобга олиб, ҳуқуқий тартиботни яҳлитлиги, тизтмини, қонунчилик нормаларини бир ҳил қўлланилишини таъминлаш белгилаб берилган. Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш соҳасида инсон ҳуқуқлари борасидаги қонунчиликни таҳлил қилади ва уларни такомиллаштириш учун таклифлар ишлаб чиқади; бу соҳадаги халқаро амалиётни ўрганиб, халқаро ҳуқуқий нормаларни Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига жорий қилиш учун тавсиялар тайёрлайди. Инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари соҳасида аҳолининг ҳуқуқий онгини ошириш тадбирларини ишлаб чиқади, шу билан бирга жамиятда инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш Ғояларини тарғиб қилади; инсон ҳуқуқлари соҳасидаги қонунчиликка амал қилиш даражасини умумлаштиради ва таҳлил қилади ҳамда тегишли давлат органларига таклифлар тақдим этади; инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасида адвокатура тизимининг ўрнини мустаҳкамлайди, фуқаролик жамиятлари институтлари ва уларнинг ҳуқуқий

асосларини ривожлантириш ишларига кўмаклашади; инсон ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиш мониторинги соҳасида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон Ҳуқуқлари бўйича Вакили (Омбудсман) ва Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий Маркази билан ҳамкорлик қилади; фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинликлари бузилганлиги тўғрисидаги мурожаатларини ҳар томонлама кўриб чиқади ва қонунларга мувофиқ уларнинг таъминланиши юзасидан чоралар кўради. Давлат органларининг ҳуқуқ-тарғибот соҳасидаги фаолиятларини мувофиқлаштириш соҳасида, ҳуқуқий таълимот ва ҳуқуқий-тарғибот ишларини ўрганади, уларни яхшилаш учун таклифлар ишлаб чиқади; аҳоли орасида ҳуқуқий билим, ҳуқуқий маданият ва қонунийлик борасида тарғибот ишларини юритади; ҳуқуқий соҳани методик таъминлайди ва ҳуқуқий тарбия ва ҳуқуқий таълимнинг замонавий шаклларини жорий қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқади; Олий ва ўрта-махсус таълим масканлари талабалари ва ўқувчилари учун ҳуқуқий дарсликлар, ҳуқуқий нормалар мажмуаси ва бошқа муҳим адабиётлар нашр этиш ишларини ташкиллаштиради; адлия орган ва муассасаларини зарурий ҳуқуқий ҳужжатлар билан таъминлайди, Ўзбекистон Республикаси Миллий маълумотлар базасини ташкил этиш ва қўллаб-қувватлаш ташкил этади ва унга жисмоний ва юридик шахсларнинг киритилишини таъминлайди, халқаро маълумотлар алмашинувини таъминлайди ва бошқа функцияларни амалга оширади. Адлия вазирлиги суд ва бошқа давлат органлари қарорларини ижро этиш, суд фаолиятини моддий-техник ва молиявий жиҳатдан таъминлаш соҳасида судларни молиялаш соҳасида таклифлар ишлаб чиқади; судларнинг фаолият кўрсатиши учун шароит яратиш мақсадида суд биноларини таъмирлаш учун ажратилган маблағларнинг мақсадли сарфланишини таъминлайди; суд мажлислари ва судьяларнинг хавфсизлигини таъминлаш ишларини ташкил этади; суднинг мустақиллигини мустаҳкамлаш масалалари

бўйича ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ва бошқа давлат органлари билан ҳамкорлик қилади; суд ва бошқа давлат органлари қарорларининг ижро этиш механизмини шакллантиради. Вазирлик юридик хизмат соҳасида давлат бошқарувини амалга ошириш мақсадида давлат нотариал идораларини ташкил этади ва тугатади, нотариус лавозимини таъсис этади; нотариус фаолиятини лицензиялайди; давлат нотариал идоралари ва хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар устидан давлат реестрини юритади; нотариусда иш ўрганиш тартибини белгилайди; нотариал фаолият билан шуғулланиш учун лицензия бериш тартибини ишлаб чиқади, малака ва аттестация комиссиялари низомларини тасдиқлайди, ҳужжатлардаги имзоси ва муҳрининг ҳақиқийлигини тасдиқлайди, белгиланган тартибда нотариуслар томонидан ўз хизмат вазифаларига ва нотариал иш юритиш қоидаларига риоя қилиш устидан назорат ўрнатади, уларнинг ишларини умумлаштиради ва бошқалар. Вазирлик адвокатура ва юридик хизматни ривожлантириш соҳасида республика адвокатлар бирлашмаси билан ҳамкорликда малака комиссиялари фаолиятини ташкил этиш тартибини белгилайди, республика адвокатлар бирлашмаси билан биргаликда адвокатлар Олий малака комиссияси таркибини тасдиқлайди; адвокатларга лицензия бериш ва адвокатлар идоралари, ҳайъат ва фирмаларини давлат рўйхатидан ўтказиш ишларини амалга оширади; адвокатлар, адвокатлик идоралари, ҳайъат ва фирмалари реестрини юритади; адвокатлар идоралари, ҳайъатлари фаолиятига услубий ёрдам кўрсатади; адвокатлар малакасини оширишга қаратилган тадбирларни амалга оширишга кўмаклашади; адвокатлар фаолияти билан боғлиқ тўсиқлардан ва таъқиқлардан ҳимоя қилади; адвокатлар фаолиятини тартибга солувчи қонун нормалари, адвокатлик этикаси қоидаси ва адвокатларни касбий тайёргарлиги устидан назорат қилади; ҳуқуқий ишлар амалиётини жорий қилинишини текширади ва анализ қилади; юзага келган камчиликларни бартараф этиш ва ижобий амалиётни давлат бошқармалари ва хўжалик корхоналарининг юридик хизматларига

тарқалишини таъминлайди, корхона, муассаса ва ташкилотларнинг юристконсультларини аттестациядан ўтказади. Ҳалқаро ҳуқуқий муносабатлар соҳасида Ўзбекистон респубдикаси манфаатларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш борасида ҳалқаро шартнома лойиҳаларини юридик экспертизациясини ўтказади, ўз ваколатлари доирасида Ўзбекистон Республикаси ва унинг фуқаролари ҳуқуқлари вақонуний манфаатларини ҳимоясини таъминлайди, тарафлардан бири Ўзбекистон Республикаси ҳисобланган чет давлат судларида низоларни кўриб чиқишида вакиллик қилади. Ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш ва улар малакасини ошириш соҳасида вазирлик давлатлар ҳуқуқшунос кадрларга бўлган эҳтиёжини аниқлаб, Тошкент Давлат юридик институти, Тошкент юридик коллежи, ТДЮИ қошидаги академик лицей ва бошқа вазирлик тизимидаги таълим муассасалари ишини ташкил этади ва раҳбарлик қилади; ҳозирги замон талаб ва стандартларига мувофиқ равишда ҳуқуқшуносларни қайта тайёрлайди ва малакасини оширади; ҳуқуқшунослар кадрлар сиёсатини ривожлантириш бўйича таклифлар ишлаб чиқади; кадрлар заҳирасини ташкил қилиш ва бошқалар. Суд-экспертиза, илмий-тадқиқот муассасаларини ривожлантириш соҳасида: — ҳуқуқий билимларни ривожлантириш бўйича чоралар кўради; — криминалистика ва суд экспертиза соҳасида илмий тадқиқот ишларини ташкил этади; Ўзбекистон Республикаси суд экспертиза муассасалари фаолиятини мувофиқлаштиради ва илмий методик раҳбарлик қилади; — Х. Сулаймонова номидаги Республика маркази, юристлар малакасини ошириш маркази, ТДЮИ, ТЮК, ҳуқуқий тарғибот маркази ва бошқа муассасалар фаолиятига раҳбарлик қилади.

Унга юклатилган вазифа ва функцияларни бажаришда қуйидаги ваколатларга эга: — Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасида тегишли аналитик, статистик ва бошқа ҳужжатларни олиш учун тегишли давлат органлари, корхона, муассаса, ташкилот ва мансабдор шахсларга сўровномалар юбориш; — қонунчиликни ривожлантириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентига, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига тегишли таклифлар бериш; — норматив ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилиш, рўйхатга олиш ва эълон қилиш бўйича тегишли давлат корхоналари, муассаса, ташкилот ва қўмиталарда текширишлар ўтказади; — белгиланган тартибда вазирликлар, давлат қўмиталарининг қарорларини давлат реестридан чиқаради ва қисман ёхуд бутунлай тўхтатади; — Ўзбекистон Республикаси қонунларининг, вазирликлар, давлат қўмиталари, жойлардаги давлат ҳокимияти органлари, муассаса, ташкилот ва мансабдор шахслар томонидан бир хилда қўлланилиш ҳолатини ўрганади, таҳлил этади; — таҳлил этиш натижалари бўйича тегишли давлат органларига Ўзбекистон Республикаси қонунчилигини тўғри қўлланишини таъминлаш тўғрисида кўрсатмалар беради; — Ўзбекистон Республикаси Президенти, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига давлат органлари ва хўжалик юритувчи субъектлар мансабдор шахслари томонидан вазирлик ваколати доирасига кирувчи масалалар юзасидан чиқарилган Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Вазирлар Маҳкамаси қарор ва фармойишлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармон, қарор ва фармойишлари-нинг ижро этилмаётганлиги туфайли уларни жавобгарликка тортиш тўғрисидаги таклиф билан мурожаат қилади. Ўзбекистон Республикасининг инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги қонун

ҳужжатларига давлат бошқарув ва ҳокимият органлари томонидан амал қилинишини текширади; — кўрсатиб ўтилган органлар мансабдор шахсларига ижро этилиши мажбурий бўлган, қонунларга риоя қилмаслик сабаблари ва оқибатларини бартараф этиш тўғрисида топшириқ беради; шу билан бирга бузилган инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини тиклаш чораларини ишлаб чиқиш вазифасини топширади; чет эл судларида Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқлар ва қонуний манфаатлари юзасидан даъвогар ва жавобгар сифатида иштирок этади; — Ўзбекистон Республикаси Президенти ва экспрезиденти вакили сифатида судларда иштирок этади; — тегишли давлат органларига судьялар ва суд аппарати ходимларининг моддий-ижтимоий ва меҳнат шароитларини яхшилаш бўйича таклифлар киритади; — адвокатлик идоралари ва нотариусларга берилган лицензияларнинг ҳаракатини тўхтатади ёки тугатади; адвокатлар малака комиссияларига адвокатларни интизомий жавобгарликка тортиш масаласини киритади; — адвокатлар идоралари, ҳайъат ва фирмаларга қонунбузарликларни бартараф этиш юзасидан топшириқнома юборади; вазирликлар, қўмиталар, жойлардаги давлат ҳокимияти органлари, корхона, муассаса ва ташкилотлар ва уларнинг юридик хизматлари фаолиятининг ҳуқуқийлигини текширади; — уларнинг раҳбарларига ҳуқуқбузарликларни бартараф этиш тўғрисида топшириқномалар беради; — юқори турувчи орган ёки судга қонунчиликни бузган ҳолда корхона ёки ташкилотга зарар етказган мансабдор шахсларга нисбатан чоралар кўриш лозимлиги ҳақида мурожаат қилади. Вазирлик чет эл инвесторлари, чет эл инвестициясига асосланган корхоналар ва бошқа тадбиркорлик субъектларини жавобгарликка тортиш асосларини фуқаролик, жиноий ва маъмурий ҳужжатлар билан танишган ҳолда текширишга ҳақли; чет эл инвесторлари, чет эл инвестициясига асосланган корхоналар ва бошқа тадбиркорлик субъектлари ҳамда

фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган ҳуқуқ ва эркинликларини бузадиган хатти-ҳаракатлар содир этган мансабдор шахсларни жавобгарликка тортиш масаласини тегишли органларга тақдим этишга ҳақлидир. — Чет эл инвесторлари, чет эл инвестициясига асосланган корхоналар ва бошқа тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини бузувчи фуқаролик, жиноий, маъмурий ва хўжалик ишларини судда кўриб чиқиш учун давлат божини тўламаган ҳолда, таклиф киритади; — манфаатдор шахсларга тадбиркорлар ва хусусий мулк эгаларининг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини ҳурмат қилинишини сўраб ёзма огоҳлантириш юборади; — ўз ваколатлари доирасида чет эл давлатлари ва халқаро ташкилотлар билан тўғридан-тўғри алоқалар ўрнатади; — давлат, юридик ва жисмоний шахслар манфаатини кўзлаб судга, давлат божларини тўламаган ҳолда даъво аризалари ва аризалар билан мурожаат қилади; адлия орган ва муассасаларининг фаолиятини таъминлаш мақсадида тегишли бўлинмаларни тузиш, тугатиш ва уларнинг низомини белгилаш ва ҳ.к. Вазирлик ўз ваколати доирасида вазирликлар, давлат қўмиталари, жойлардаги давлат ҳокимияти органлари, нотариуслар, адвокатлар, корхона, ташкилот ва муассаса, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурий бўлган норматив ҳуқуқий ҳужжатлар чиқаради. Бундан ташқари вазирлик, зарур ҳолларда, бошқа вазирликлар ва давлат қўмиталари билан биргаликда қарор ва бошқа норматив актлар чиқариши мумкин. Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига мувофиқ вазирлик зиммасига қонун ижодкорлиги соҳасида давлат сиёсатини юритиш ва ўзига юклатилган бошқа вазифаларни самарали амалга ошириш мажбурияти юклатилган. Ишларни ташкил этиш ва якуний қарор чиқаришда вазирлик ҳайъати муҳим роль ўйнайди. Ҳайъат вазир, унинг ўринбосарлари ва вазирликнинг бошқа ходимларидан иборат таркибда фаолият юритади. Ҳайъат таркиби

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. Вазирлик Ҳайъати ўзининг доимий ўтказиладиган мажлисларида вазирлик, адлия орган ва муассасалари фаолияти билан боғлиқ асосий масалаларини кўради. Ҳайъат қарорлари қоида тариқасида вазир бўйру ғ и билан кучга киради. Вазир Ўзбекистон Республикаси қонунлари ва Ўзбекистон Республикаси Президенти фармон, қарор ва фармойишлари ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарор ва фармойишларини ижро этиш мақсадида буйруқ, инструкция, тушунтириш ва бошқа норматив ҳуқуқий ҳужжатлар чиқариш ҳуқуқига эга. Бундай қарорлар орқали давлат нотариати, ФХДЁ органлари, суд экспертизаси ва статистикаси ташкилотларининг фаолиятини ташкил этиш билан боғлиқ масалалар ҳал этилиш лозим. Улар суд ходимлари, адлия орган ва муассасалари, бошқа давлат органлари, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурийдир. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг бир қатор функциялари Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар адлия бошқармалари томонидан амалга оширилади. Уларнинг ваколатлари, албатта, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ваколатларидан сезиларли даражада кам. Масалан, улар ҳарбий суд фаолиятини ташкилий жиҳатдан таъминламайди, ижро ҳокимиятининг марказий органларининг норматив актларининг рўйхатини юритмайди, улардан қонун ижодкорлиги соҳасида кенг иштирок этиш талаб қилинмайди. Уларнинг асосий вазифаси — лозим даражада юридик хизмат кўрсатиш шароитларини яратиш, нотариат ва ФХДЁ органларига раҳбарлик қилиш, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳар адлия бошқармалари тизими уларга юклатилган вазифаларнинг даражасига қараб ташкил этади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 7.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М. , 2000. 8. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди».

Похожие

Адлия органларининг ҳуқуқни ҳимоя қилиш фаолиятининг бошқа йўналишлари бўйича ишларни ташкил этиш

Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи давлат органларининг экологик функцияси

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд департаментининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш