Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти - Юриспруденция - Рефераты

Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

103 KB

Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти Режа: 1. Ички ишлар органларида режалаштириш ва ижрони ташкил этиш . 2. Ички ишлар органлари тизимида ишлаб чиқиладиган барча режаларни бошқаришнинг барча даражалари

Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятига оид асосий вазифалари қуйидагилардир: 1. Фуқароларнинг шахсий хавфсизлиги, ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш; 2. Жиноятлар ва маъмурий ҳуқуқбузарликларни аниқлаш, уларнинг олдини олиш, уларни бартараф этиш ва очиш чораларини кўриш, ички ишлар органлари ваколатига киритилган жиноят ишларини тергов қилиш; 3. Давлат мулки, хусусий мулк ва бошқа шакллардаги мулкларни муҳофаза қилишни ташкил этиш; 4. Жамоат тартибининг муҳофаза қилинишини, ижтимоий хавфсизлик, йўлларда ҳаракатланиш хавфсизлиги ва ёнғин хавфсизлигини таъминлаш; 5. Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатларида белгиланган доираларда фуқаролар, мансабдор шахслар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва жмоат бирлашмаларига уларнинг қонуний ҳуқуқлари ва манфаатларини амалга оширишда ёрдам кўрсатиш; 6. Ички ишлар органларининг ваколатига киритилган маъмурий жазоларнинг ижросини таъминлаш; 7. Ички ишлар органларига бўйсунувчи идораларга уларнинг зиммасига юклатилган вазифаларни бажариши, фаолиятини уюштириши ва такомиллаштириши борасида раҳбарлик қилиш; 8. Ички ишлар органларига бўйсунувчи идоралар фаолиятининг қонунунийлигини таъминлаш чораларини кўриш; 9. Ички ишлар органлари, бўлинмалари ва муассасалари кадрларини танлаш, ўқитиш, жой-жойига қўйиш ва тарбиялаш борасидаги ишларни ташкил қилиш, уларнинг моддий-техник базасини мустаҳкамлашдир. Ички ишлар органларининг яна бир ўта муҳим бўлган ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган сифатидаги ҳуқуқни муҳофаза қилиш функциясидан

келиб чиққан вазифаларидан бири бу суриштирув ва тергов ҳаракатларини олиб бориш фаолиятидир. Суриштирув: 1) жиноятнинг олдини олиш еки унга йўл қўймаслик; 2) далилларни тўплаш ва сақлаш; 3) жиноят содир этишда гумон қилинганларни ушлаш ва яширинган гумон қилинувчиларни ҳамда айбланувчиларни қидириб топиш; 4) жиноят туфайли етказилган моддий зиен қопланишини таъминлаш учун кечиктириб бўлмайдиган тергов ҳаракатларини юритишдан иборат. Суриштирув органлари зиммасига жиноят аломатларини ва жиноят содир этган шахсларни топиш, ушбу Кодекснинг қоидаларига мувофиқ текшириб чиқилганидан сўнг жиноят иши юзасидан далил тариқасида фойдаланиш мумкин бўлган маълумотларни аниқлаш мақсадида илмий-техника воситаларини қўллаган ҳолда зарур чораларни кўриш юклатилади Ўзбекистон Республикаси Жиноят Процессуал Кодексининг 344- модда си “ Дастлабки терговни олиб боришга ваколатли мансабдор шахслар ”ни белгилаган. Унга кўра, да стлабки терговни прокуратура, ички ишлар органлари ва миллий хавфсизлик хизмати терговчилари олиб боради. Дастлабки терговни прокурорлар ҳам олиб боришлари мумкин. Жиноят кодексининг 104-11З, 120, 122, 12З, 127, 130-135, 137-140, 164-166, 168-174, 176-181, 184, 185, 185-1, 188-192, 21З, 214, 222, 224, 226- 229, 24З, 247-250, 259-26З, 266-278-моддаларида назарда тутилган жиноятларга доир ишлар бўйича, шунингдек вояга етмаганлар содир этган барча жиноятларга доир ишлар бўйича дастлабки тергов ички ишлар органларининг терговчилари томонидан олиб борилади. (26.05.200 йил 82-II-сонли XVII бўлими, 15.12.2000 й 175-II-сонли 10- бўлими 30.08.2002 й 405-II-сондаги IV-бўлимига асосан рақамлар бекор қилинди ЎзР Қонунларининг таҳрири)

Жиноят кодексининг 167, 176-181, 184, 185, 185-1, 185-2, 188-192 244-1, 244-2, 244-3-моддаларида назарда тутилган жиноятларга доир ишлар бўйича дастлабки тергов ишни қўзғатган орган томонидан олиб борилади. (ЎзР нинг 15.04. 1999 йил 772-I-сонли VIII-бўлими 6-бандига асосан, 30.08.2002 йил 405-II-сонли Қонун IV-бўлимига, 31.12.2005 йил Қонунининг 4-моддасига, 22.06.2006 йил ЎРҚ-37-сон Қонунини 2-моддасига асосан таҳрирга рақамлар киритилди) Жиноят кодексининг 237-241-моддаларида назарда тутилган жиноятларга доир ишлар бўйича дастлабки тергов ушбу иш қўзғатилишига сабаб бўлган жиноят қайси органнинг терговига тегишли бўлса, ўша орган томонидан олиб борилади. Терговни олиб боришда бошқа дастлабки тергов органи терговига тегишли янги жиноят аниқланса, ишни юритаетган дастлабки тергов органи фақат тегишли прокурорнинг розилиги билан терговни тўлиқ ҳажмда тамомлаши мумкин. Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 346-моддаси “ Ҳудудий жиҳатдан терговга тегишлилик” ка оид бўлиб, унда қайд этилишича : Жиноят қаерда содир этилган бўлса, жиноят иши ўша туман (шаҳар) терговчисининг терговига тегишли бўлади. Дастлабки тергов, башарти иш ҳолатларини анча тез, пухта, тўла, холисона, ҳар томонлама текширишга ердам берса, иш қўзғатилган жойда еки гумон қилинувчи ехуд айбланувчи еки гувоҳларнинг қўпчилиги турган ерда ўтказилиши ҳам мумкин. Юқори турувчи прокурор еки юқори тергов бўлинмаси бошлиғининг фармойишига асосан дастлабки тергов ҳудудий жиҳатдан терговга тегишлилик қоидаларига риоя қилинмаган ҳолда олиб борилиши ҳам мумкин. Ички ишлар органлари ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг суриштирув ва тергов қилиш каби вазифаларини бевосита ташкилий тузилиш

тамойилларидан келиб чиққан ҳолда, ҳудудийлик принципига мувофиқ равишда олиб борадилар. Ички ишлар органлари ҳуқуқни муҳофаза қилиш фалиятини, уларга берилган давлат-ҳокимият ваколатларини амалга ошириш жараёнида уларга бўйсунмайдиган объектлар учун бажарилиши мажбурий бўлган кўп сонли қарорлар( бошқарув ҳужжатлари)ни қабул қиладилар. Масалан: ички ишлар органлари қабул қиладиган айрим бошқарув қарорларини муваффақиятли бажариш мақсадида, улар ҳақида жамоатчиликни, ё бундай қарорларнинг бевосита ижрочилари бўлган, ё уларни бажаришга муайян даражада жалб этилиши мумкин бўлган корхона, ташкилот, муассасалар маъмуриятини ҳабар қилиши зарур. Оммавий тадбирлар ўтказиладиган жойларда транспорт ва йўловчилар ҳаракатини чеклаш( бу ҳақда жамоатчилик ҳабардор қилинади), лицензия ва рухсатномалар бериш тизими объектининг фаолиятини тўхтатиш ( бу ҳақда тегишли маъмуриятга маълум қилинади)(, болалар қаровсизлигига қарши курашни кучайтириш ( ушбу ҳолда ички ишлар органининг вояга етмаганлар ҳуқуқбузарликларининг олдини олиш бўлими бевосита ижрочи бўлади, қарор ҳақида эса воята етмаган ишлари билан шуғулланувчи комиссияга, мактабларнинг маъмуриятлари ва педагогик жамоалари кабиларга ҳабар берилади) ана шундай қарорларнинг мисоли бўлиши мумкин. Ички ишлар органларида режалаштириш ва ижрони ташкил этиш . Ички ишлар органлари олдида режалаштиришнинг аҳамияти ва сифатини ошириш, режалаштирилаётган тадбирларни қарор топаётган оператив шароитга, унинг роивожланиш истиқболларини белгилаш натижаларига, шунингдек вакиллик ва ижроия ҳокимиятнинг олий ва маҳаллий органлари тизими ҳамда Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг олдига қўйилаётган-режалаштирилаётган барча тадбирларнинг энг муҳим ва аниқ муаммаларни ҳал қилиш ҳамда республикада жиноий (криминал) шароитнинг салбий тамойиллари ривожланишига қарши чора кўрилишини таъминлашдан иборатдир.

Ички ишлар органларида режалаштириш функциясини амалга оширишнинг асосий воситаси режа ҳисобланади. Режа бошқарув қарорининг ўзига ҳос туридир. Режа - ички ишлар органининг келгуси даврга( ёки муайян операция бўйича давр оралиғига тааллуқли) мўлжалланган мақсад ва вазифалари, белгиланган тадбирлар, уларнинг кетма-кетлиги ҳамда мантиқий муштараклиги асносида ўз олдига бажаришни мақсад қилиб олган дастуридир . Режалаштириш дейилганида – бошқарув субъектининг ижтимоий тизимларнинг келгуси даврдаги фаолиятига мўлжалланган мақсад ва вазифаларини, уларга эришиш ва усул ва воситаларини, шунингдек уларни ҳал қилиш кетма-кетлиги ва бажариш муддатларини белгилаш тушунилади . Режалаштиришнинг аҳамияти шундан иборатки, у тизимнинг кундалик ишига аниқ мақсад, аниқ ҳусусият бағишлайди. Асосий кучларни жиноятчиликка қарши кураш ва жамоат тартибини қўриқлаш борасидаги энг долзарб муамоларни ҳал қилишга қаратишга, шунингдек қўйилган вазифаларнинг ўз вақтида бажарилишига имкон яратади. Режалаштириш иш кучи ва моддий ресурсларни иложи борича камроқ сарфлаб, энг яхши натижаларга энг қисқа муддатларда эришиш учун ички ишлар органининг куч ва воситаларидан самарали фойдаланиш имконини беради. Режалаштириш орқали бошқарувга қўйиладиган асосий талаблардан бири- унинг мақбуллиги таъминланади. Фаолиятни режалаштириш, шунингдек режалаштирилаётган давр мобайнида ишларнинг текис тақсимланишини, яъни умуман органнинг, хусусан унинг хизматлари, бўлинмалари ва алоҳида ходимларининг фаолияти бир маромдла бўлишини таъминлайди. Орган таркибий бўлинмаларининг кундалик фаолиятад қатъий ҳамкорликни ташкил қилишга имкон беради. Барча ижрочиларнинг топширилган иш учун масъулиятини оширади.

Шунингдек органнинг қўйилган вазифаларни бажариш борасидаги фаолиятини назорат қилиш ва баҳолашни осонлаштиради. Ички ишлар органлари тизимида ишлаб чиқиладиган барча режаларни бошқаришнинг барча даражаларида уларнинг сақсади ва муддати бўйича 4 та турга ажратиш мумкин: 1) Стратегик, 2) ташкилий тактик, 3) ташкилий –оператив, 4) ўрта ва катта бошлиқлар таркибига кирувчи шахсларнинг шахсий режалари Стратегик режалар - асосан республика даражасида ишлаб чиқиладиган ҳам жиноятчиликка қарши кураш, жамоат тартибини сақлаш ва ички ишлар органлбарининг фаолитяни такомиллаштириш борасидаги энг муҳим муаммоларин ҳал қилишга қаратилган, анча узоқ муддатга мўлжалланган комплекс мақсадли дастурларни ўз ичида олади . Ташкилий – тактик режалар- ички ишлар органлари тизимида умуман органнинг, жумладан, унинг таркибий бўлинмаларининг йиллик, ярим йиллик, чорак йиллик ва ойлик иш режаларида, шунингдек тизим фаолиятининг айрим йўналишларини бажаришга қаратилган режаларда ўз ифодасини топади. Ташкилий-оператив режалар – асосан юзага келган муайян вазифаларни ҳал қилишга хизмат қилади. Ушбу режалар уларнинг ишлаб чиқилишига асос бўлган ҳолатларнинг такрорланишига қараб наъмунавий ва бир марталик режаларга бўлинади. Наъмунавий режаларга- биринчи навбатда, ички ишлар органлари, ички қўшинлар ва қоровул қўшинларининг фавқулодда вазиятларда ва ҳолатларда ҳаракат қилиш бўйичва оператив режалари киради. Ушбу режаларни Ўзбекистон Республикаси ИИВ, ИИББ, вилдоятлар ИИБ,

транспортдаги ИИБлардан тортиб, шаҳар, туман органларигача бўлган барча бошқарув даражаларида штаб бўлинмалари ишлаб чиқадилар. Ушбу режаларни ишлаб чиқишнинг ташкил қилиниши ўзбекистон Республикаси ИИВнинг махсус норматив ҳужжатлари билан тартибга солинади ва уларга мувофиқ равишда амалга оширилади. Ички ишлар органларининг иш режаси одатда қуйидаги асосий бўлимларни ўз ичига олади:  вазиятни таҳлил қилишнинг қичқача ҳулосалари ҳам келгуси даврга муўлжалланган асосий вазифалар ( режанинг муқаддимаси;  Ўтган даврдаги таҳлилий маълумотда берилган оператив вазиятнинг комплекс таҳлилидан чиқарилган ҳулосалар;  Юқори турувчи тизимларнинг яқин мақсадлари ҳамда органнинг ўзи режалаштирилаётган даврда беринчи навбатда бажариши лозим бўлган вазифаларга оид муаммолар;  Жиноятларнинг олдини олиш, уларни бартраф этиш ва очиш;  Жамоат тартибини сақлаш;  Фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари , ҳаёти ва соғлиғини муҳофаза қилиш борасидаги тадбирлар.  Ҳуқуқбузарликларнинг содир этилиш сабабларини аниқлаш ва бартараф этиш;  Хизмат кўрсатиш худудида жиноятларни очиш ва ҳуқукқий тартибни мустаҳкамлаш борасида органнинг барча куч ва воситалари имкониятларидан фойдаланишга қаратилган тадбирлар мажмуини ўз ичига олади. Мазмунига кўра ёрдамчи ёинки тармоқ ҳусусиятига эга бўлган режаларга қуйидагилар киради :  Техника воситалари, алоқа ҳамда ахборотни ҳимоя қилиш воситалари билан таъминлаш;  Илғор тажрибани амалиётга жорий этиш;  Аҳборот-таҳлилий иш;

 Назоратни такомиллаштириш, шунингдек ижро ҳамда ҳисобга олиш ва қайд этиш интизомини мустаҳкамлаш;  Кадрлар билан ишлаш, қонунийликни мустаҳкамлаш, фуқароларнинг ҳуқуқларига риоя этиш;  Озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазоларни ижро этишни;  Ҳорижга чиқиш, келиш ва паспорт тизими режимларини фаолиятини таъминлаш;  Назорат-лицензия тизимларини ишини, йўлларда ҳаракатларниш ҳавфсизлигини таъминлаш;  Давлат ёнғин хавфсизлиги хизматининг тегишли бўлинмалари билан ҳамкорлик қилиш;  Фуқаролар ҳимояси тадбирларининг бажарилишини таъминлаш. Режалаштиришни ташкил қилиш жараёнининг сўнгги босқичида :  -орган бошлиғи режани тасдиқлайди ва у ижрочиларга етказилади.  Режани тасдиқлашдан аввал орган бошлиғи: режалаштирилаётган тадбирлар мазмунининг қўйилган вазифаларга мослигини ҳамда уларни амалга ошириш имкониятининг даражасини баҳолайди;  Режалаштирилаётган тадбирларнинг қонунийлигини ҳамда уларнинг фан тавсияларига ва илғор тажрибага мослигини текширади;  Тадбирларни уларнинг ўз вақтидалиги, бажариш мумкинлиги ҳамда одамлар, моддий-техник ва молиявий ресурслар билан таъминланганлиги нуқтаи назаридан баҳолайди;  Ишнинг вақт бўйича ҳамда жалб этилган хизматлар ва бўлинмалар бўйича бир текис тақсимланишини текширади;  Режанинг ҳар бир банди бўйича ижросини текшириш тартиби ва муддатларини аниқлайди;  Шунингдек навбатдан ташқари вазифалар ва режага кирмаган тадбирларни бажариш учун вақт захираси мавжудлигини текширади.

 Органнинг иш режасини унинг бошлиғи режалаштирилаётган давр бошланишидан камида беш кун аввал тасдиқлайди ҳамда у дарҳол ижрочиларга ( танишганликлари ҳақида имзо чектириб) етказилади. Ижрони назорат қилиш ва текшириш маъмурий –ташкилий усуллардир. Улар ёрдамида қарорларнинг амалга оширилишига тўсқинлик қилувчи камчиликлар ва сабаблар аниқланади, қўйилган вазифларнинг бажарилиши учун аниқ амалий ёрдам кўрсатилади. Ижронинг назорат қилиниши ва текшириши ишнинг мавжуд аҳволини белгиланган мақсадлар билан солиштиришга имкон беради. Ички ишлар органлари фаолиятида ижрони назорат қилиш ва текширишнинг кенг тарқалган шакллари қуйидагилардан иборат:  -ички ишлар органлари фаолиятини ялпи текширувдан ўтказиш;  -назорат қилиш натижалари асосида тадбирларнинг бажарилишини назорат тартибида текшириш;  -фаолиятнинг алоҳида йўналишлари(масалалари) бўйича махсус(мақсадлли) текширувлар ўтказиш;  -органлар, апппаратлар, хизматлар ва бўлинмаларнинг юқори турувчи органлар қарорларини, шунингдек орган раҳбарининг режалари ва кўрсатмаларини амалда бжарилишини жорий тартибда оператив назорат қилиш;  -хизмат йиғилишлари, ҳайъат мажлисларида ижрочиларнинг ҳисоботларини тинглаш;  -бўйсунувчи органларнинг фаолиятига оид маълумотлар ва бошқа ҳужжатларни ўрганиш кабилардир.  Назорат қилиш ( текширувдан ўтказиш) маъмурий –ташкилий усулдан биридир.

Ички ишлар органлари фаолиятини ташкил этишда бошқарув усулларининг ҳуқуқий шакли қуйидагиларди р: - қонунлар(асосий ва жорий); -фармонлар; -қарорлар; -Низомлар; -қоидалар; -йўриқномалар; -ҳал қилув қарорлари; -фармойишлар; -буйруқлар; -ҳужжатлардаги резолюциялар(устхат, сипоришлар); -хизмат ёзишмалари ва ҳ.к. Ички ишлар органларида ички назорат. Ички ишлар органларида ички назорат-бошқарув фаолиятининг энг муҳим бир туридир. Назорат натижасида субъект ишнинг ҳақиқий аҳволи, қабул қилинган қарорларнинг амалда бажарилиш даражаси ҳақида ахборотга эга бўлади. Назорат бошқарув жараёнининг мустақил функцияси ҳамда қарор ижросини ташкил қилишнинг элементларидан бири ҳисобланади. Назорат бошқарув субъекти фаолиятининг туридир. У барча бошқарув вазифаларини бажаришга амалга оширилади. ( маълумки, ахборотни таҳлил қилиш, режалаштириш, кадрларни танлаш, жой-жойига қўйиш ва тарбиялашни назорат қилишнинг аҳамияти режа, буйруқ кабиларнинг ижросиникига қараганда кам эмас). Ички ишлар органларида назоратнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат :  -ички ишлар органлари фаолиятини тартибга солувчи қонунлар ва қонуности ҳужжатларининг оғишмай бажарилишини таъминлаш;

 ички ишлар органларида қабул қилинадиган қарорларнинг ўз вақтида ва сифатли бажарилишини таъминлаш;  ташкилий ва оператив хизмат-фаолиятининг умумий даражасини кўтариш;  ишдаги камчиликларнинг олдини олиш, уларни ўз вақтида аниқлаш ва бартараф этиш;  ижобий тажрибани аниқлаш ва жорий этиш;  ходимларнинг интоизомини ва масъулиятини ошириш;  кадрларни тўғри баҳолаш ва улардан тўғри фойдаланиш (уларни бошқа лавозимларга ўтказиш) да кўмаклашиш. Юқорида қайд этилган вазифаларнинг турличалиги ички ишлар органларида ички назоратнинг бир қанча турлари бўлишини тақозо этади : Бошқарув циклидаги ўрни бўйича: 1) олдини олувчи; 2) жорий 3) кейинги назорат Олдини олувчи ( превентив) назорат бўйсунувчи органлар ёки ходимлар қарор қабул қилаётган босқичда (масалан, иш режасини тасдиқлаётганда) амалга оширилади. У бўуйсуноувчи ходимларнинг юқори турувчи субъект қарорларини бажаришга ёҳуд муайян, жумладан, фавқулодда( экстремал) шароитларини ҳаракатланишга тайаёрлигини текшириш учун 9 масалан, органнинг фавқулодда вазият шароитида ҳаракат қилишга тайёрлигини текширишда) қўлланиши мумкин. Жорий назорат (оператив) –ни субъект қарор ижросини уюштириш жараёнида амалга оширади. Назоратнинг ушбу тури ташкилий ишнинг эелементи ҳисобланади (масалан, орган раҳбарининг маълум бир тадбир (операция) ўтказилишини назорат қилиши, у ушбу операцияни ўтказиш жараёнида амалга оширилади) ҳамда қарорларга тузатишлар киритиш, бошқарув тизимини тартибга солиш имконини беради.

Кейинги назорат (ижрони текшириш ) қарор бажарилиб бўлганидан кейин ( масалан, режа, буйруқ кабиларнинг қандай бажарилганлигини текширганда) амалга оширилади. Таъкидлаш жоизки, жорий назоратдан фарқли ўлароқ, назоратнинг бу тури камроқ оперативликни талаб этади. У бўйсунувчи ходимларнинг муайян қарорни бажариш фаолиятига аралашиш имкониятини бермайди, чунки бу жараён тугаган бўлади( бунда хато ва камчиликларга йўл қўйилган бўлиши ҳам мумкин). Аҳамияти шундан иборатки, аниқланган ва мавжуд бўлган барча камчиликларни бартараф этиш учун тегишли чоралар ижросини таъминланади. Вазифаси(мақсади ва ҳажми) бўйича – умумий ва махсус назоратга фарқланади. Умумий назорат назоратдаги орган, бўлинма ёки ходим фаолиятининг барча томонларини; Махсус (мақсадли, тармоқ) назорат эса, ишнинг айрим йўналишларини (масалан, вояга етмаганларнинг ҳуқуқбузарликларига қарши курашни) қамраб олади. Ички ишлар органларидаги ички назоратнинг мақсадлари, текширадиган масалалар доираси ва субъектининг даражаси бўйича назорат турли шаклларда амалга оширилиши мумкин . Шу мазмунда уларни асосан 3та гуруҳга бўлишимиз мумкин: 1) ижрочиларнинг фаолияти билан жойларда бевосита танишиш; 2) уларнинг ишини кўрсатувчи ахборот ҳужжатларини ўрганиш; 3) ижрочиларнинг ўз ишлари бўйича берган ҳисоботларини тинглаш. 1)Ижрочиларнинг фаолияти билан жойларда бевосита танишиш қуйидаги йўллар билан амалга оширилиши мумкин: -раҳбарнинг ижрочилар ишини бевосита кузатиб туриши. ( Масалан, патруль-пост хизмати ходимларининг постларда хизматни ўташини, профилактика инспекторларининг аҳолини қабул қилишини, жиноят қидирув бўлимлари оператив вакилларининг жингоятларни очиш

борачсидлаши ишларини ҳодиса юз берган жойда, оператив тадбирлар ўтказиш чоғида текшириши ва ҳ.к.); -Бўйсунувчи ички ишлар органлари фаолиятини инспекторлик ( комплекс) , назорат ва бошқа тартибларда текшириш. Инспекторлик текшириш- назоратнинг шаклларидан бири бўлиб, оператив-хизмат фаолиятини, бўйсунувчи мустақид ички ишлар органларининг ишини барча йўналишлар ва участкалар бўйича ялпи текширишдан иборат. Инспекторлик текширувини ИИВ, ИИБ шаҳар, туман, транспортдаги ички ишлар органлари тармоқ, хизматлари бўлинмаларининг фаол иштирокида ташкил қиладилар. Инспекторлик текшируви махсус ташкил этиладиган комиссиялар томонидан дастур бўйича амалга оширилади. Дастурни ташкилий- инспкекторлик бўлинмалари манфаатдор хизматлар иштирокида ишлаб чиқадилар ва текшириш ўтказиш ҳақида қарор қабул қилган раҳбар тасдиқлайди. Комиссия таркибига, ташкилий-инспекторлик аппаратлари ва тармоқ хизматлари ходимларидан ташқари, Ўзбекистон Республикаси ИИВ таълим, илмий тадқиқот муассасаларининг ходимлари ҳам кириши мумкин. Инспекторлик текширувининг вазифалари ҳамда оператив хизмат фаолиятининг текшириши лозим бўлган асосий йўналишлари қайд этилган дастур текширилувчи органга текшириш бошланишидан 10 аввал юборилади. Айрим ҳолларда бу қоидага риоя қилинмаслиги мумкин. Назорат текширувлари инспекторлик текширувлари давомида аниқланган камчиликларнинг қандай бартараф этилаётганини, унинг натижалари бўйича ишлаб чиқилган тадбирларнинг бажарилишини ва самарадорлигини текшириш мақсадида ўтказилади. Уларни инспекторлик текшируви ўтказишни тайинлаган раҳбарнинг қарори бўйича ИИВ, ИИБнинг штаб бўлинмалари одатда инспекторлик текшируви тугагандан сўнг бир йилдан кейин ташкил қиладилар.

Объектив комплекс чиқишлар ҳам фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича паст кўрсатгичларга эга бўлган ёки мураккаб вазиятларда иш олиб бораётган ички ишлар органларининг фаолиятини комплекс текшириш шаклларидан ҳисобланади. Объектив комплекс чиқишлар тарзидаги текширишлар ИИВ, ИИБнинг турли бўлинмалари ва хизматлари вакилларидан иборат махсус тузилган комплекс гуруҳлар томонидан амалга оширилади. Объектга чиқишлардан кўзланган мақсадларга, амалий ёрдам кўрсатиш билан бир қаторда, на0зорат қилинаётган орган фаолиятининг йўналишларини текшириш, хизмат фаолиятини ташкил қилишга доир ҳужжатларни ўрганиш кабилар киради. Комплекс гуруҳлар ИИВ, ИИБга камида икки йилда бир марта, шаҳар, туман, йўналиш органларига эса камида йилига бир марта юборилади. Тармоқ текширувларининг асосий мақсади ички ишлар органларининг муайян тармоқ хизмати бўйича фаолиятини текшириш ва амалий ёрдам кўрсатишдан иборат. Танлаб ўтказиладиган (мақсадли, предметли) текширувлар бир ёки бир неча ички ишлар органининг муайян бошқарув қарорини бажариш борасидаги ишини назорат қилиш ёҳуд у ёки бу тадбирни амалга ошириш самарадорлигини текшириш мақсадида ўткавзилади. Ички ишлар органларидаги тармоқ текширувлари ва танлаб ўтказиладиган текширишлар мақсадли(мустақил) чиқишлар айни вақтда юзага келаётган шароитлардан келиб чиқиб амалга оширилиши мумкин. Инспекторлик текширувлари, назорат текширувлари, комплекс ва мақсадли (мустақил) чиқишлар юзага келган шароитдан келиб чиқиб, ИИВ, ИИБ махсус гуруҳларини ёки айрим ходимларини ички ишлар органларига хизмат сафарларига юборишнинг ташкилий шаклларидан ҳисобланади. Предметли текширувларнинг турларидан бирини кўриклар( масалан, саф кўриги, техника кўриги) ташкил этади.

Текширишларда мутахассислардан кенг фойдаланилади. Мутахассислар (ижрочилар) – махсус билимлари ва кўникмаларидан фойдаланадиган, аммо ички ташкилий бошқарув ҳуқуқига, бинобарин, бўйсунувчи ходимларга эга бўлмаган шахслардир. Жумладан: -ташқи бошқарув сохасида бошқарув қарорларини қабул қиладиган ва ижро этадиган, яъни ички ишлар органларининг асосий функцияларини бевосита амалга оширадиган шахслар( профилактика инспекторлари, оператив вакиллар, йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматининг инспекторлари ва ш.к); - асосан ёки фақат бошқарув қарорларини тайёрлаш ва ижросини текшириш билан шуғулланадиган шахслар ( ИИВ, ИИБ инспекторлар таркиби); - тор маънода тушуниладиган мутахассислар, яъни муайян бир соҳа ёки тармоққа оид маҳсус билимларга эга бўлган шахслар ( экспертлар, муҳандислар, шифокорлар ва ҳ.к.); Техник ижрочилар (хизмат кўрсатувчи ходимлар)- ахлборотни ва унинг моддий ташувчиларини тўплаш, қайта ишлаш, қайд этиш, юбориш, тайёрлаш ва сақлашга доир техникавий операцияларни амалга оширувчи шахслар ( иш юритувчилар, котиблар, компьютер операторлари, хисобчилар ва ҳ.к.) Ижрочиларнинг ишини кўрсатувчи ахборот материалларини ўрганиш қуйидагиларни ўз ичига олади:  жиноятчиликнинг аҳволи ҳамда бўйсунувчи органлар, бўлинмалар, ходимларнинг оператив хизмат фаолияти ҳақидаги оператив ва статистик маълумотларни мунтазам таҳлил қилиш;  бўйсунувчи органлар, хизматлар ва бўлинмалародан улар ишининг натижалари, аниқланган камчиликларни бартараф этиш борасида кўраётган ҳақида ёзма ҳисобот талаб қилиб олиш;  жиноят ишлари, оператив материаллар ҳамда бўйсунувчи ходимлар ишини ифодалайдиган бошқа ҳужжатларни ўрганиш;

 бўйсунувчи органлар ва ходимларнинг иши ҳақидаги жамоатчилик фикрини матбуот материаллари, фуқароларнинг шикоятлари ва аризалари, бошқа давлат органлари ва жамоат ташкилоталрининг маълумотлари асосида ўрганиш9;  бўйсунувчи органлар ва ходимлар тайёрланган иш режалари ва ўзга бошқарув қарорларини кўриб чиқиш ва тасдиқлаш.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 7.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М. , 2000.

Похожие

Ички ишлар органларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Адлия органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий йўналишлари

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи давлат органларининг экологик функцияси

Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларининг ўзаро ҳамкорлигини ташкил этиш