Ҳуқуқ фанининг таълим-тарбиявий вазифалари ( Хукук фанининг таълим - тарбиявий вазифалари ) - Юриспруденция - Рефераты

Ҳуқуқ фанининг таълим-тарбиявий вазифалари ( Хукук фанининг таълим - тарбиявий вазифалари )

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69 KB

Ҳуқуқ фанининг таълим-тарбиявий вазифалари Режа: 1. Ҳуқуқ фанларининг таълим-тарбиявий вазифалари 2. Ҳуқуқ фани дастури, унинг тузилиши ва вазифаси 3. Ҳуқуқ фани дарслиги 4. Юридик тушунчалар, уларни шакллантириш

Ҳуқуқ фанларининг таълим-тарбиявий вазифалари Мустақиллик ва истиқлол йўлини дадиллик билан белгилаб олиб ўз келажагини, ҳуқуқий давлатни қуриш, фуқаролик жамиятини бунёд этаётган Ўзбекистон Республикасида «Таълим тўғрисидаги қонун», Кадрлар тайёрлаш миллий дастури, жамиятда ҳуқуқий маданиятни юксалтириш миллий дастури ишлаб чиқилди ва ҳаётга тадбиқ этилмоқда. 1997 йил 27 августда қабул қилинган бу ҳужжатларнинг ташаббускори Президентимиз эканлиги кенг жамоатчиликка яхши маълум. Кейинги пайтда ҳам таълим-тарбия масалаларига оид қатор қонун ҳужжатлари ишлаб чиқилди. Улар жумласига: биринчидан, Ўзбекистонда умумий ўрта таълимни ташкил этиш тўғрисида; иккинчидан, Ўзбекистонда ўрта махсус касб-ҳунар таълимини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисидаги Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари киради. Президентимиз бу масалаларни ҳаётга тадбиқ қилиш соҳасида ташаббус билан фаолият кўрсатиб келмоқда. «Тафаккур» журналининг мухбирига берган жавобларида юртбошимиз таълим тарбия масалаларини жуда ҳам юқори баҳолаган. Таълим-тарбия онг маҳсули. Бу ўринда Олий Мажлис раиси Э.Ҳалиловнинг «Ҳуқуқий онгнинг ижтимоий ҳаётдаги роли» асари муҳим аҳамият касб этади. Таълим-тарбия тизимини ўзгартирмасдан туриб, ҳуқуқий онг ва тафаккурни, белгилаб олинган асосий мақсадимиз - озод ва обод ватан, фуқаролик жамиятини барпо этиб бўлмайди. 1. Ҳуқуқ фани дастури, унинг тузилиши ва вазифалари «Таълим тўғрисида» ги қонунда, Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида таълим мазмунини янгилаш, ёшларнинг интеллектуал ривожланишини таъминлаш, унинг моделларини яратиш ва бошқа вазифалар белгилаб берилди. Бу ҳужжатда педагогик техникани ривожлантиришга катта аҳамият берилди. Фаннинг алоҳида соҳасига айланадиган педагогика воситасида:

биринчидан, таълим тизимида туб ўзгариш юз беради; иккинчидан, ўқитувчи фаолияти янгиланади ва такомиллашади; учинчидан, ёшларнинг ҳурфикрлик ва инсонпарварлик туйғулари шаклланади. Техника тушунчаси техникавий тараққиёт билан бевосита боғлиқ ҳолда фанга 1872 йил кириб келганлигини таъкидлаш лозим. У юнонча «технос», яъни санъат, маҳорат, ҳунар, шунингдек, «логос»- фан сўзларидан ташкил топиб, маҳорат ва ҳунар фани маъносини англатади. Педагогик технология ўқитувчининг ўқувчи фаолиятига бевосита таъсири бўлиб, унинг шахсий сифатларини шакллантиришга амалий ёрдам беради. Методика ўқув жараёнини ташкил этиш ва ўтказиш бўйича тавсиялар йиғиндисидир. Педагогик технология эса ўқитувчининг касбий фаолиятини янгиловчи ва натижаларини кафолотловчи тадбирлар йиғиндисидир. Миллий дастур таълим тарбиянинг мақсадини янгилаш, уни эски мафкуравий сарқитлардан ҳалос этиш, юксак маънавий ва ахлоқий талабларга жавоб берадиган юқори малакали кадрлар тайёрлаш ваазифаларини белгилаб беради. Демак, таълим-тарбиянинг мақсади тубдан янгилаб борилади. Педагогик жараённинг янгиланиши билан инсон фаолиятнинг чегараси ҳам кенгаяди. Аудиторияга янги технология, саноат, электрон компьютерлар, ахборот воситалари ҳам кириб келмоқда. Ўқувчи компьютер тизимига кириши Республика ҳукуматининг махсус қарори бўлиб, 1998-1999 ўқув йилида ДТС асосида тузилган 23 та фан дастури йиллик мутахассис олимлар томонидан ишлаб чиқилди. Улар мамлакатимизнинг 346 мактабида тажриба синовларидан ўтган. Бу жараёнда мингдан ортиқ экспериментатор, эксперт олимлар иштирок этдилар. Республика ҳукуматининг қарори билан Халқ Таълими Вазирлигининг кўрсатмаси асосида 1998-1999 ўқув йили мобайнида ўқув дастурининг умумтаълим мактабларида синаб кўриш бўйича бир қанча тадбирлар ўтказилди. Ҳуқуқ фани ўқув дастури қуйидаги хусусиятларга; Биринчидан, жаҳон тажрибасида амал қилинаётган дастурлар билан қиёсий таҳлил бўлиши;

Иккинчидан, дастурни бажариш бўйича услубий йўл-йўриқлар бўлиши; Учинчидан, блокларга ажратилган мавзулар бўлиши; Тўртинчидан, дарс соатлари аниқлиги; Бешинчидан, билим стандарти даражасини белгиловчи саволлар мажмуаси борлиги; Олтинчидан, ўзлаштиришни таъминлаш учун зарурий дарслик ва қўлланмалар бўлиши шарт. 3. Ҳуқуқ фани дарслиги Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида ҳозирги пайтда дарсликларнинг мазмунини ҳам тубдан янгилаш, ўзгартириш зарурлиги кўрилди. Ҳозиргача амалда бўлган миллий бойлигимиз машҳур ота-боболаримиз томонидан яратилган ва жаҳон тараққий этган давлатларида ўрганилаётган манбаларимиз дарсликда акс эттирилмаган эди. Масалан: Марғилонийнинг «Ҳидоя» асари, А.Темурнинг «Темур тузуклари» ёки Ҳусайн Шамснинг 1935 йилда нашрдан чиққан «Ҳуқуқ» китоби эътибордан четда эди. Мактабда ўқитиладиган ҳуқуқ дарсларида ўзларининг олдиларига қўйган мақсад ва уларнинг мазмуни белгилаб берилганки, улар жумласига қуйидагилар киради: - улар ҳозирги давр ҳуқуқ фани даражасида бўлиши лозим; - дарслик дастур талабларига тўла мос бўлиши, унинг мазмунини очиб бериши, ўқувчиларни дастур талаби даражасидаги билим билан қуроллантирмоғи лозим; - дарслик, мавзуларнинг характери, мазмунига кўра бир-бирларидан ҳам мустақил бўлиши шарт; - белгиланган мавзуни ажратилган соатда ўтилиши, материаллар эса болаларнинг тайёргарлик даражасига мос бўлиши шарт; - дарслик мазмунан қисқа ва керакли деталларни ўз ичига олмоғи лозим;

- дарслик ўқувчилар учун тушунарли тилда содда ва равон қилиб ёзилиши шарт; - дарслик мавзуларини тез ва осон ўзлаштириб олишга ёрдам берадиган кўргазмали воситалар, иллюстрациялар билан бойитилиши шарт; - ҳар бир дарслик материаллари ўқувчиларни зериктирмайдиган, қийнамайдиган бўлмоғи лозим; - китобнинг ранг ва безаклари болалар соғлиғига, кўриш органларига салбий таъсир этмаслиги лозим. Буларнинг ҳаммаси ҳуқуқ дарсликларига қўйиладиган энг асосий талаблар ҳисобланади. Дарслик ҳуқуқдан мажбурий билим ҳажмини белгилаб беради. Ўқувчи янги материал ва маълумотларни энг аввало ўқитувчининг оғзидан эшитади. Ҳуқуқ дарсида ўқитувчи болаларни дарслик билан, унинг тузилиши билан таништиради. Мазкур фанга оид янги тушунчалар ҳақида фикрлар беради. 4. Юридик тушунчалар ва уларни шакллантириш Ўқувчиларда ҳуқуқий тушунчаларни шакллантириш муҳим аҳамият касб этади. Ҳуқуқий тушунчалар ҳар бир кишининг дунёқараш ва ахлоқий қарашларини тартибга солади. Ҳуқуқий нормалар ёрдамида нима қилиш мумкинлигини, нима зарурлигини, нима қилиш мумкин эмаслигини ўргатади. Барча ҳуқуқий тушунчалар ҳуқуқ, ҳуқуқ нормаси, ҳуқуқий муносабатлар, ҳуқуқбузарлик, ҳуқуқий жавобгарлик, меҳнат шартномаси, ҳуқуқий лаёқат ва ҳоказолар объектив ҳақиқатнинг юридик тавсифномасини ташкил этади. Бунда иқтисодий мазмун, сиёсий йўналиш, ахлоқий позиция, юридик аҳамияти сингари хусусиятлар очиб берилди. Ижтимоий

ҳодисаларнинг моҳияти ҳуқуқ ва бурчлар бирлигини ҳуқуқнинг умумийлигини очиб бериш ҳам ҳуқуқий тушунчалар воситасида амалга оширилади. Ҳуқуқий тушунчаларнинг туб моҳияти ёшларнинг дунёқарашини шакллантириш, уларнинг ҳуқуқ нормалари ва ҳуқуқ тартиботга муносабатларини белгилаб беришдан иборат. Ҳуқуқшунослик фани актуал муаммоларидан бири ўқувчиларда ижтимоий ҳақиқат ҳақида тасаввур ҳосил қилишдан иборат. Ўқитувчи бундай тушунчаларни очиб бериши, баён қилиш учун тегишли тайёргарликларни кўриши лозим. Масалан, маъмурий ҳуқуқ фанидан: маъмурий қилмиш тушунчасини: давлат ёки жамиятга етказилган зарарларнинг аниқ турларини; ахлоқ қоидаларини бузилиш асосларигни; маъмурий-ҳуқуқий муносабатларнинг мавжудлигини; шу қилмишини муайян қонуний жазога сазоворлиги баён этилмоғи лозим. Ҳуқуқий тушунчаларни шакллантиришда ўқувчиларнинг ана шу тушунчаларни тўла ва пухта билиб олиши муҳим рол ўйнайди. Масалан: ўқувчилар давлат ва ҳуқуқ назарияси мавзусидан қуйидаги мазмуний йўналишларини: давлатда ҳокимиятнинг мавжудлигини; ҳокимиятни мустаҳкамлашга қаратилган қонунларнинг ишлаб чиқилганлиги; давлат ўзининг ҳудудий чегарасига эга бўлиши сингари хусусиятларни билиб олиши шарт. Бундай мураккаб ҳуқуқий тушунчаларни шакллантиришда кўргазмалар, тадқиқот материаллари катта аҳамият касб этади. Масалан, ўқитувчи бундай тушунчаларни аниқ шакллантириш учун жамиятнинг ижтимоий тизимини нима ташкил этади, давлат ҳокимияти кимнинг қўлида, қонунлар кимнинг манфаатини ифодалаяпти; давлат қандай мақсадларни ифодалайди деган саволларга жавоб бера оладиган бўлсин. Юридик тушунчаларни шакллантириш жараёнида ўқитувчи муаммоли вазиятни ҳосил қилиши керакки, бу ўқувчиларда катта қизиқиш ҳосил қилади. Юридик атамаларни шакллантиришда ўқувчиларнинг иштирокини таъминлаш ўқитувчининг педагогик маҳоратига боғлиқ, чунки у муаммоли

масалаларни танлайди, ўқувчиларни унга жалб этади ва қизиқишларнинг фаоллигини оширади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. И.А.Каримов. «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли». – Т., «Ўзбекистон», 1992. 2. И.А.Каримов. «Ўзбекистон - келажаги буюк давлат». - Т., «Ўзбекистон», 1992. 3. И.А.Каримов. «Буюк келажагимизнинг ҳуқуқий кафолати». - Т., «Ўзбекистон», 1993. 4. И.А.Каримов. «Биздан озод ва обод Ватан қолсин!». – Т., «Ўзбекистон», 1993. 5. И.А.Каримов. «Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари». - Т., «Ўзбекистон», 1995. 6. 1918-1920 йиллардаги Туркистон АССР Конституциялари. 7. 1920-23 йиллардаги Хоразм Халқ Республикаси Конституциялари. 8. 1921-23 йиллардаги Бухоро Халқ Республикаси Конституциялари. 9. 1927-1937-1978 йиллардаги Ўзбекистон ССР Конституциялари. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Психология фанининг предмети, мақсади ва вазифалари

Оила ҳуқуқи фанининг предмети ва вазифалари

Нутқ маданияти ва ҳуқуқ. Юристнинг нутқ маданияти фанининг мақсад ва вазифалари

Пенитенциар психология фанининг предмети мақсади ва вазифалари

Интеллектуал мулк муҳофазаси фанининг моҳияти, мақсади ва вазифалари