Пенитенциар психология фанининг предмети мақсади ва вазифалари - Юриспруденция - Рефераты

Пенитенциар психология фанининг предмети мақсади ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

90 KB

Пенитенциар психология фанининг предмети мақсади ва вазифалари Режа: 1. Пенитенциар психология ҳақида тушунча ва унинг фанлар орасидаги ўрни 2. Криминал, суд ва пенитенциар психологияси

Жазони ижро этиш тизими – бу суднинг қонуний кучга кирган ҳукми, ажрими ёки қарори, шунингдек амнистия ёки афв акти асосида жазо ижросини таъминловчи, жазони ижро этиш муассасаларда маҳкумларни ахлоқан тузатиш билан шуғулланувчи, жиноятлар содир этилишининг олдини олувчи, маҳкумларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилувчи ички ишлар органлари таркибидаги бўлинмаларнинг фаолиятини акс эттиради. Жазони ижро этиш хизмати Ички ишлар вазирлиги тизимидаги тармоқ хизмат ҳисобланиб, ўз аппаратлари ва муассасаларига эга. Жазони ижро этиш хизматининг аппарат ва муассасалари Ўзбекистон Республикасининг маъмурий-ҳудудий бўлинишига асосан тизимлаштирилади. Пенитенциар психология номи фанлар тизимига ХХ асрнинг 90йилларида кириб келган бўлиб, унгача бу фанни «тузатиш – меҳнат психологияси» деб номланган. Психологиянинг мазкур тармоғи юзага келишига асосий сабаб ХIХ аср ўрталарида жазо муддатини ўтаётган маҳкумларни жамиятга қайтариш ва тарбиялаш жараёнининг инсонийлаштириш муаммосини илмий асосини яратиш масаласи кенг оммани ўзига жалб этди. Мазкур муаммонинг илмий асосини психологик ёндашувсиз амалга ошмаслиги исботлаб берилгандан сўнг пенитенциар психология фанига амалий тадқиқотлар асосида дастлабки тамал тошлари қўйилди. Юридик психологиянинг алоҳида тармоғи сифатида пенитенциар (лотинча poenitentiarius – тавба-тазарру, тузалишга мойил) психология ҳозирги кунда ҳам турлича номланиб келинади. Мисол учун: «Тузатиш – меҳнат психологияси», «Жазони ижро этиш психологияси», «Ахлоқ тузатиш психологияси» ёки «Қайта тарбиялаш психологияси» ва ҳоказо. Ҳозирги кунда «Пенитенциар» ва «Тузатиш» психологияси синоним сифатида қўлланиб келинмоқда. Пенитенциар психологиянинг юридик фанлар тармоғидан ажралиб чиқишига дастлаб, жиноий жазони ижро этиш шароитида юзага келаётган турли психологик ҳодисалар тўғрисида тўпланиб бораётган фактларни

умумлаштириш ва тизимлаштириш, муайян психологик қонуниятларни аниқлаш ва ўрганиш мақсади, шунингдек улар асосида илмий методларни ишлаб чиқиш ва қўллаш эҳтиёжи туртки бўлди. Баъзи олимлар кўпинча пенитенциар психология предметига жазони ўташ шароитида тузалиш ва қайта тарбияланиш жараёнида маҳкум шахсияти ва маҳкумлар гуруҳининг ҳаракатига оид фактлар, қонуниятлар ва механизмларни киритадилар. Мазкур ҳолатларда эса асосий таъсир воситалари асослантирилмайди. Бошқа олимлар эса жазони ўташ жараёнида тузатиш психологияси, жиноят содир этган шахсларнинг тузалиши, меҳнат фаолиятига жалб этилиши, нормал ижтимоий муҳитга мослашиши, маҳкум шахсининг ўзгариши, тузатишга таъсир этувчи омиллар, маҳкумлар жамоасининг тузилиши каби психологик томонларини тадқиқ этиши, шу билан бирга маҳкумларнинг тузалиши ва ижтимоийлашувига доир амалий тавсияларни ишлаб чиқиши лозим, деб ҳисоблайдилар. Масалан, М. И. Еникеев (1996) пенитенциар психологияга (пенитенциар – лотинча роепitепtariиs тавба-таззару қилиш) таъриф бераркан, унга маҳкумнинг айбига иқрор бўлиши, таззару қилиши ҳамда ижтимоийлашувини киритади, тузатиш психологияси аввало шахснинг жамиятда тўлақонли ҳаёт кечириш учун зарур бўлган илгари бузилган ижтимоий фазилатларини тиклаш – ижтимоийлашувнинг психологик асосларини ўрганади деб тушунтиради. Юқоридагилардан келиб чиқсак, пенитенциар психология жазо самарадорлиги муаммоларини, жазо ижроси жараёнида шахсият динамикаси, турли хил режимдаги жазони ижро этиш муассасалари шароитларининг хулқ хусусиятлари шаклланишига таъсирини, шахс ва кичик гуруҳ хулқининг ижтимоий изоляция шароитидаги қадриятлар йўналиши ўзгариши ва стереотипларнинг пайдо бўлишини, жорий жиноят-ижроия қонунчилигининг маҳкумни тузатишга доир вазифаларига мувофиқ келишини ўрганади.

Пенитенциар психология жиноят-ижроия ҳуқуқи билан ўзаро таъсирига асосланиб маҳкумларни ижтимоийлашуви бўйича тавсиялар ишлаб чиқиши, ҳуқуқбузар шахсиятининг психологик коррекцияси усуллари, методлари, воситаларини излаб топишга қаратилган. Мустақилликнинг дастлабки йилларида қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексининг 42-моддасида жазо тушунчаси ва мақсадлари белгиланиб, жазо – жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсга нисбатан давлат номидан суд ҳукми билан қўлланиладиган ва маҳкумни қонунда назарда тутилган муайян ҳуқуқ ва эркинликлардан маҳрум қилиш ёки уларни чеклашдан иборат мажбурлов чораси эканлиги, унинг мақсади маҳкумнинг ахлоқан тузатиш, унинг жиноий фаолиятни давом эттиришга тўсқинлик қилиш ҳамда маҳкум, шунингдек бошқа шахслар янги жиноят содир этишининг олдини олишдан иборатлиги кўрсатилди. Кодекснинг 43-моддасида жиноий жазолар тизими белгиланган бўлиб, уларга жарима, муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш, ахлоқ тузатиш ишлари, хизмат бўйича чеклаш, қамоқ, интизомий қисмга жўнатиш, озодликдан маҳрум қилиш, умрбод озодликдан маҳрум қилиш киради. Кўрсатилган жиноий жазо турларидан қуйидагиларнинг ижроси Ўзбекистон Республикаси ИИВ Жазони ижро этиш бош бошқармаси ва унинг қуйи тизимлари томонидан таъминланади: қамоқ – шахсни батамом ажратган шароит остида сақлашдан иборат бўлиб, бир ойдан олти ойгача муддатга белгиланади (ЖК 48-модда); озодликдан маҳрум қилиш – маҳкумни жамиятдан ажратиб жазони ижро этиш колонияси ёки турмага жойлаштиришдан иборат бўлиб, олти ойдан йигирма йилгача муддатга белгиланади. Узоқ муддатли озодликдан маҳрум қилиш йигирма йилдан ортиқ, лекин йигирма беш йилдан кўп бўлмаган муддатга белгиланади ва фақат жавобгарликни оғирлаштирадиган ҳолатларда қасддан одам ўлдириш (ЖК 97-модданинг иккинчи қисми) ва терроризм (ЖК 155-модданинг учинчи қисми) учун тайинланиши мумкин.

Озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинаётган эркакларга нисбатан: а) ижтимоий хавфи катта бўлмаган жинояти, эҳтиётсизлик оқибатида содир этилган жинояти учун ва қасддан унча оғир бўлмаган жиноят содир этганлик учун озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинаётганларга нисбатан жазони манзил-колонияларда; б) қасддан оғир жиноят содир этганлик ва ўта оғир жинояти учун биринчи марта озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинаётганларга нисбатан жазони умумий тартибли колонияларда; в) илгари қасддан содир этган жинояти учун озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазони ўтаб чиқиб, қасддан янги содир этган жинояти учун ҳукм қилинаётганларга нисбатан жазони қаттиқ тартибли колонияларда; г) ўта хавфли рецидивистларга нисбатан жазони махсус тартибли колонияларда ўташ тайинланади. Умрбод озодликдан маҳрум қилишга ҳукм этилганлар, шунингдек афв этиш тартибида умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазоси озодликдан маҳрум қилиш билан алмаштирилган шахслар ҳам жазони махсус тартибли колонияларда ўтайдилар. Озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинаётган аёлларга нисбатан: а) ижтимоий хавфи катта бўлмаган жиноят, эҳтиётсизлик оқибатида жиноят содир этганларга ҳамда қасддан унча оғир бўлмаган жиноят содир этганларга нисбатан жазони манзил-колонияларда; б) оғир ва ўта оғир жиноят учун жазони умумий тартибли колонияларда; в) илгари озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазони ўтаб чиқиб, янги содир этган ўта оғир жинояти учун ҳукм қилинаётганларга, шунингдек ўта хавфли рецидивист деб топилганларга нисбатан жазони қаттиқ тартибли колонияларда ўташ тайинланади.

Турмага қамаш тариқасидаги озодликдан маҳрум қилиш, жазонинг муайян қисмига, лекин беш йилдан кўп бўлмаган муддатга: а) ўта хавфли рецидивистларга; б) оғир ёки ўта оғир жинояти учун беш йилдан ортиқ муддатга озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахсларга нисбатан тайинланиши мумкин (ЖК 50-модда). Умрбод озодликдан маҳрум қилиш – фавқулодда жазо чораси бўлиб, маҳкумни махсус тартибли жазони ижро этиш колониясига жойлаштириш орқали жамиятдан муддатсиз ажратиб қўйишдан иборатдир. Ушбу жазо фақат жавобгарликни оғирлаштирадиган ҳолатларда қасддан одам ўлдириш (ЖК 97-модданинг иккинчи қисми) ва терроризм (ЖК 155-модданинг учинчи қисми) учун белгиланади. Умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазоси аёлга, ўн саккиз ёшга тўлмасдан жиноят содир этган шахсга ва олтмиш ёшдан ошган эркакка нисбатан тайинланиши мумкин эмас (ЖК 51-модда). Кўриниб турганидек, мамлакатимизда Жиноят кодексида кўрсатилган иккита ҳолат бўйича умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланадиган бўлса, бу борада дунёнинг бошқа давлатларида, яъни Польша ва Германияда 5, Бельгия ва Россия Федерациясида 6, Германия 7, Данияда 9, Грузияда 11, Щвецияда 13, Белорусда 14, Япония ва Азарбайжонда 16, Қозоғистон ва Кореяда 17, Франциядек демократик давлатда 18, Голандияда 19, Молдавада 24, Хитой халқ Республикасида 64 хил жиноят учун умрбод озодликдан маҳрум этиш жазосига ҳукм этилади. Жиноят-ижроия кодекси – жазони ижро этиш хизматлари фаолиятини тартибга солувчи асосий норматив-ҳуқуқий ҳужжат бўлиб, унда жиноий жазоларни ижро этиш тартиби ва шартлари, жазони ижро этиш муассасаларидаги режим, маҳкумларнинг моддий-маиший таъминоти ва уларга тиббий хизмат кўрсатиш, озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахслар меҳнати, озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахсларга тарбиявий таъсир кўрсатиш, озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган

шахслар таълими ва касб тайёргарлиги, озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахсларга нисбатан қўлланиладиган рағбатлантириш ва интизомий жазо чоралари, жазони ижро этиш муассасаларининг турлари ва уларда жазо ижросини ташкил этиш тартиби, айрим тоифадаги маҳкумлар томонидан жазони ўташ хусусиятлари, умрбод озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазони ижро этиш тартиби ва шартлари, жазони ўташдан озод қилиш масалалари тартибга солинган. Жиноят-ижроия ҳуқуқи барча психологик омилларни, шахсни ижтимоий-мослашувчанлик хулқини шакллантириш учун зарур бўлган шахс ички тузилиши механизмини ҳам ҳисобга олиши зарур. Жиноят-ижроия қонунчилигида жазо давлат мажбурловининг алоҳида чораси ҳисобланиб, маҳкумни содир этган жинояти учун муайян неъматлардан маҳрум этишда намоён бўлади. Маҳкумларни ижтимоийлашуви ва тузалиши жараёни мазкур назарий асосга қурилади. Жазо, жазолаш, тавба-таззару каби тушунчалар аслида азал-обод муҳим психологик-этик категориялар бўлиб келган. Жазо – бу ижтимоий салбий санкция бўлиб, индивид ёки ижтимоий гуруҳ томонидан йўл қўйилган ҳуқуқбузарлик учун келиб чиқадиган оқибатдир. Ҳар қандай мажбурлов чораси ҳам жазо бўлавермайди, ўзини жазолаш (виждон азоби)дан таъсирлироқ ҳеч нарса йўқ. Жазо қўллашнинг ҳам мақсадлари ҳар хил: қўрқитиш, қасос, тузатиш, олдини олиш – бошқалар учун ўрнак бўлиши мумкин. Одатда, жиноят учун жазо – бу интиқом, ёвузлик учун муқаррар қўрқитувчи ҳаракат. Одамнинг юриш-туриши, ахлоқи унинг фойда ёки зарар ҳақидаги муайян қарашлари билан белгиланади. Кўп ҳолларда одам ўзи учун фойдали бўлган барча нарсани оқлашга мойил. Қўлга киритиши мумкин бўлган неъматлар олдида унинг фойдаланаётган воситаларига нисбатан танқидий муносабат билдириш қобилияти кескин пасаяди. Бунинг учун у психологик ҳимоя воситасини қўллайди. Инсоннинг ҳаёт тарзида маънавияти қанчалик

паст бўлса, фойдаланаётган воситаларининг маънавий жиҳатлари уни шунча кам ташвишлантиради. Шахс тузалиши негизида, унинг ўз гуноҳига иқрори – пушаймонлиги, таззаруси, ўзини-ўзи жазолаши, жазони сабр қилиб ўташи, ҳуқуққа риоя қилишга йўналганлиги ётади, зеро жазони ўтаганларнинг кўпчилигида пушаймон қилиш у ёқда турсин, аксинча жиноий хатти-ҳаракатларни давом эттириш аҳди қатъийлашади. Дастлаб тавба-тазарруга асосланган пенитенциар ғоялар АҚШда пайдо бўлди, уларда шахс ички оламини ташқи оламига қарамақарши қўйишга ҳаракат қилинди. Америкалик квакерлар 1 қамоқни тавба қиладиган жой (penitentiare) шаклида уюштиришга уриндилар. Пенитенциарлик – бу жиноятчини пушаймон қилиши орқали тузатиш. Тузатиш муассасаларининг стратегик вазифаси эса, бу – жиноятчини аксилижтимоий муҳитдаги алоқалари билан шартланган ва ҳуқуқбузарликка йўналтирилган хулқни шакллантирган криминаллашган шароитдан суғуриб олиш эди. Пенитенциар психологиянинг тадқиқот предметини ўзига хос гуруҳларда бирлашган кишилар (маҳкумлар ва маҳкумлар жамоаси, шунингдек, тарбиячилар ва жазони ижро этиш муассасалари ходимлари жамоаси) психик фаолиятига доир фактларни, қонуниятларни ва механизмларини ҳамда улар фаолиятини ўрганиш ташкил этади. Шу тариқа пенитенциар психологиянинг объектларига қуйидагиларни киритса бўлади: - маҳкум шахсияти, унинг турли шароитларда жазони ўташ ва ижтимоийлашуви жараёнида ўзига хос хусусиятлари динамикаси, намоён бўлиши усуллари; - маҳкумлар гуруҳи ва жамоаси, уларнинг ижтимоий-психологик тавсифи, қадриятлар тизими хусусиятлари, аксилижтимоий субмаданияти, маҳкумлар қатламлари орасидаги ўрни; 1 Квакерлар (ингл. quakers) – насронийликдаги йўналиш, ХYII аср ўртасида Англия ва Уэльс ўртасидаги инқилоб даврида пайдо бўлган. Мустақил диний ташкилотлар бирлашмаси, улар ўртасида эътиқод ва амалиётда бир-биридан фарқланишига йўл қўйилган.

- жиноий жазони ижро этувчи муассасаларининг шахслари ва ходимлар жамоалари, маҳкумлар тузалиши ва ижтимоийлашуви жараёнини ташкил этиш фаолияти; - маҳкумлар тузалиши ва ижтимоийлашувида асосий воситаларининг психологик жиҳатдан асослантирилиши; жиноят-ижроия қонунчилиги нормаларини психологик экспертизаси, ва уларни маҳкумлар тузалиши ва ижтимоийлашуви вазифаларига мувофиқлиги. Мустақиллик йилларида мамлакатимизда озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазоларнинг ижросини таъминлаш, жазони ижро этиш хизматларининг фаолиятини такомиллаштириш мақсадида бир қатор тизимли ишлар амалга оширилди. Бунда озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазоларни қўллашни либераллаштириш, жазони ижро этиш муассасаларининг моддий-техник базасини бойитиш ва уларда шарт- шароитларни яхшилаш, ишлаб чиқариш тизимини такомиллаштириш, маҳкумларнинг халқаро стандартларда белгиланган ҳуқуқларини таъминлаш ва бошқа омилларга асосий мезон сифатида қаралди. Кўзланган мақсадларга эришиш учун ўтган йиллар ичида жазони ижро этиш хизмати фаолиятининг ҳуқуқий асослари ҳам такомиллаштирилди, бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди. Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ соҳасида амалга оширилган тизимли ишлар жараёнида қонунлар билан тайинланадиган жазо турлари, уларни ижро этиш тартиби ва шартлари, тегишли органлар ва мансабдор шахсларнинг ваколатлари ва бошқа масалалар тартибга солиниб, тизимлаштирилди. Модомики, жиноятчининг ўтмиши, у содир этган жиноят тўғрисида, тергов ва суд жараёнидаги хулқ-атвори, содир этган жиноятга ва тайинланган жиноятга бўлган муносабати ҳақида билимлар биз учун муҳим экан, пенитенциар психология юридик психология тармоғи сифатида унинг бошқа соҳалари: криминал ва суд психологияси билан чамбарчас боғлиқ бўлиб қолаверади.

Криминал, суд ва пенитенциар психологияси ҳуқуқбузарнинг шахси деб юритиладиган – умумий ягона объектга эга бўлиб, психологиянинг ҳар бир тармоғи уни маълум босқичларда ўрганиб боради. Пенитенциар психология жиноят-ижроия ҳуқуқи билан узвий боғлиқ, бир томондан психологик фактлар, механизмлар, қонуниятлар ҳуқуқий маконда намоён бўлса, иккинчи томондан жиноят-ижроия ҳуқуқи озодликдан маҳрум этиш жойларида жазони ўтаётган шахсларнинг психологик хусусиятлари, ҳуқуқий нормаларнинг одамга қай тарзда психологик таъсир этишини ҳисобга олмай иложи йўқ. Шу билан яна бир қаторда пенитенциар психология умумий психология, ижтимоий психология, ёш психологияси ҳамда педагогика ва психология фанларининг бошқа соҳалари билан ҳам узвий боғлиқ бўлади. Пенитенциар психология томонидан кўпгина тушунчалар, ўрганиш объектининг таҳлилий принциплари ва муайян методлари мазкур фанлардан ўзлаштирилган. Жазони ўташ муассасаларидаги инсонпарварлик ғояларини рўёбга чиқариш, асосий мақсад – маҳкумларнинг тузалишига эришишнинг ягона шарти сифатида уларга таъсир этишни психологик-педагогик методларининг муҳим аҳамиятини англаш, пенитенциар психологияни пенитенциар педагогика билан чамбарчас боғлаб қўяди. Шу тариқа пенитенциар психология кўпгина бошқа фанлар билан икки томонлама муносабатга киришади: бир томондан улардан олинган маълумотлар ҳисобига кенгаяди, иккинчи томондан унинг ўзи зарур илмий маълумотлар эвазига бошқа фанларни бойитади. Пенитенциар психология фан сифатида шахсий ва гуруҳий психологик жараёнлар ва ҳодисалар намоён бўлишининг объектив қонуниятларини ўрганишга хизмат қилади, шу билан бирга жазони ижро этиш муассасалари амалиётига мунтазам равишда илмий билимларни татбиқ этади. Кейинги вақтларда пенитенциар психологиянинг амалий муаммолари фаол суръатларда ишлаб чиқилиб, унинг янги тармоқлари ривожланаётганлигини яққол намоён этиб бормоқда. Пенитенциар психологиянинг аҳамияти озодликдан маҳрум қилиш жойларининг маҳкумларга бўлган зарарли таъсирини камайтириш, содир

этилган жиноятга ва тайинланган жазога адекват муносабатни шакллантириш, қилмишидан пушаймон қилишга йўналтириш, озод этилишга тайёрлаш, бўшатилгандан кейин озодликдаги ҳаётга ижобий мослаштириш (адаптив ёхуд ноадаптив хулқ-атвор) билан белгиланади. Адаптив хулқ-атвор (ижтимоийлашув) – бу маънавий ва моддий қадриятларни қабул қилиш ва англаш, бурч ҳиссини ривожлантириш, ўз хулқи устидан қатъий назоратни амалга ошириш, мавжуд шароитларга нисбатан адекват муносабатда бўлиш демакдир. Ноадаптив хулқ-атвор (ижтимоийлашмаслик) – бу маънавий ва моддий қадриятларга беписандлик ва ҳурматсизлик, ижтимоий индифферентлик, атрофдаги воқеликни яхши тушунмаслик, субъективлик, ўзини идора этишда назоратни сустлиги, аксилижтимоийлик (жиноий хулқ-атвор). Психологик билимлар пенитенциар муассасалар ходимлари фаолиятини самарадорлигини ошириб: а) маҳкумлар индивидуал-психологик хусусиятларини тўғри баҳолашга; б) янги пайдо бўлган ижобий фазилатлар ўз вақтида аниқлаб, салбий хислатларни олдини олишга; в) маҳкумлар орасида ўрин тутиши мумкин бўлган жараёнларни (гуруҳий кайфият ва юзага келган фикрлар, одат ва анъаналар, шахслараро мулоқот тизими, кичик гуруҳлар пайдо бўлиш хусусиятлари, улардаги етакчилик, низолар, гуруҳий тартиббузарликларни) аниқлашга; г) сақлаш тартиботи, меҳнат, касбий тайёргарлик ва умумий таълим, тарбиявий ишларни ижобий таъсири учун психологик асосланган йўлларни излаб топиш, тарбиявий таъсирнинг индивидуал ва гуруҳий таъсир воситаларини психологик жиҳатдан тўғри қўллашга; д) жазони ўтаётган маҳкумларнинг кўчиши ва озодликка чиқишга тайёрлаш бўйича мослаштириш жараёнини психологик жиҳатдан саводли бошқаришга;

е) маҳкумлар орасида ўз фаолият ташкилотларини шакллантириш, ижобий йўналган ва соғлом муҳитли маҳкумлар гуруҳини ташкил топтиришга; ж) маҳкумлар ўзгариши натижаларини объектив баҳолаш, жамоа ташкилотлари билан ҳамкорликда зарурий тавсиялар ишлаб чиқиш ва амалиётда ундан фойдаланишга ёрдам беради. Пенитенциар психология – турли тоифадаги маҳкумлар психологиясини ўрганиш ва шарҳлаш билан чегараланмай, маҳкумларни тузатиш ва тўғри йўлга солиш жараёнида психик фаолиятнинг қонунияти ва механизмларини ҳамда жазони ижро этиш муассасаси ходимларининг касбий фаолиятини ўрганувчи курсдир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Агзамова Е.Ю., Шигакова Ф.А. Ахборотнинг ишончлилигини баҳолашда прорфайлинг технологияси ва полиграфнинг аҳамияти: Ўқув-методик қўлланма. –Т., 2015. 2. Андреев В. Н. Психолог следственного изолятора. – М., 1989. 3. Антонян Ю.М. Терроризм. – М., 1998. 4. Арифходжаева И. Х. Ички ишлар идоралари ходимлари психологияси. – Т., 2007. 5. Асямов С.В., Пулатов Ю.С. Ички ишлар органлари ходимларининг касбий- психологик тренинги. – Т., 2002. 6. Байдаков Г. П. Воспитательная направленность исправительнотрудового права. – Рязань, 1996.

Похожие

Психология фанининг предмети, мақсади ва вазифалари

Оила ҳуқуқи фанининг предмети ва вазифалари

Интеллектуал мулк муҳофазаси фанининг моҳияти, мақсади ва вазифалари

Пенитенциар психологиянинг принциплари ва методлари

узбекистонда демократик жамият куриш назарияси ва амалиёти фанининг предмети максади ва вазифалари.