Ta`lim turlarida bosqichli huquqiy ta`lim-tarbiya - Юриспруденция - Рефераты

Ta`lim turlarida bosqichli huquqiy ta`lim-tarbiya

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Ta`lim turlarida bosqichli huquqiy ta`lim-tarbiya Reja: 1. Maktabgacha ta`lim turida huquqiy ta`lim-tarbiya 2. Umumiy o`rta ta`limda huquqiy ta`lim-tarbiya 3. Dars o`tish tartibi

1. Maktabgacha ta`lim turida huquqiy ta`lim-tarbiya Jamiyatimizdagi har-bir bola o`zining inson – eng ulug` zot ekanligini, boshqa tirik mavjudodlardan nima bilan ajralib turishini go`dakligidan qalbi bilan his qilishi kerak. Maktabgacha ta`lim turida huquqiy ta`lim-tarbiya uch bosqichda olib boriladi: 1) o`rta yosh (3-4 yosh); 2) katta yosh (4-5 yosh); 3) maktabga tayyorlov davri (6-7 yosh). Maktabgacha ta`lim yoshdagi bolalarga ilk huquqiy ta`lim tarbiya berishda bolalarning yosh xususiyatlari hisobga olinadi. Huquqiy qoidalarni bayon qilib berishda o`yin usullaridan foydalanish tavsiya qilinadi. Bolalarga ilk huquqiy tushunchalarni berish orqali ularning shu davrdagi yoshiga mos qonun-qoidalarga rioya qilish maqsadi qo`yiladi va mashg`ulotlar tufayli ijobiy natijalarga erishiladi. Huquqiy ta`lim mashg`ulot tarzida bolalarga tevarak atrof, tabiat bilan tanishish, badiiy adabiyot, odobnoma mashg`ulotlarini mujassamlashtirib, har bir yo`nalishni bir-biriga moslab, uzviy ravishda olib boriladi. Umumiy o`rta ta`limda huquqiy ta`lim-tarbiya Umumiy o`rta ta`limda huquqiy ta`lim-tarbiya uch bosqichda olib boriladi; 1. boshlang`ich ta`limda (1-4 sinf); 2. umumiy o`rta ta`lim (5-7 sinf); 3. umumiy o`rta ta`lim (8-9 sinf). Boshlang`ich ta`limda bolaning yosh xususiyati e`tiborga olingan holda huquqiy ta`lim-tarbiya fanlar tarkibida olib boriladi. Xar bir sinfda 10 soatdan vaqt ajratilib, o`qituvchi «Ona tili», «Atrofimizdagi olam», «Odobnoma», «O`qish», «Tabiatshunoslik» darslarida o`tiladigan mavzular bilan bog`lab huquqiy tushunchalar berib boradi. Masalan, «Ona tili» darsida «O`quvchi kun

tartibi» mavzusida qoida tushunchasi, o`quvchilar qoidasi tushuntiriladi. Huquqiy nuqtai nazardan qoida nima sababdan o`rnatiladi, unga bo`ysunish majburiyat, burchligi o`rgatiladi. Bola ilk huquqiy terminlarning ma`nosini anglay boshlaydi. Beshinchi sifdan boshlab yettinchi sinfgacha har bir sinfda 17 soatdan dars soati ajratilib, bolaning qabul qilish layoqati, yoshi, fanlarning murakkablanib borishi hisobga olingan holda, huquqiy bilim ham chuqurroq o`rgatiladi. Masalan, bu sinflardagi o`quvchilar: huquq tushunchasini; inson va fuqarolarning huquqiy holati asoslarini; mustaqillik, davlat ramzlari tushunchasini; mulk huquqi, fuqarolik huquqiy munosabatlar asoslarini; inson huquqi, bola huquqi; qonun va o`smir; huquqbuzarlik tushunchalarini va boshqa huquqiy bilimlarni o`rganadi 8-9 sinflarda maxsus «Huquqshunoslik» darsi o`tiladi. Unda huquqshunoslikdan O`zbekiston davlati va huhuhi bilan bog`liq bilim olinib, 9- sinfda O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi o`rganiladi. Har bir sinfda 34 soatdan dars o`tilishi rejalangan. Yuqori sinflarda huquqiy ma`lumotlar berilganda har bir mavzu bo`yicha o`qituvchi darslik, o`quv qo`llanmalardan tashqari qo`shimcha huquqiy hujjatlardan foydalanib, ma`ruza matnini yangiliklar bilan to`ldirib borishi lozim. Maxsus dasturga binoan 5-7 sinflarda 17 soatdan, 8-9 sinflarda 34 soatdan bir o`quv yiliga dars ajratilib, haftasiga bir soat dars o`tiladi. O`qituvchi «Huquqshunoslik» darslarini huquqiy tarbiya bilan bog`lab olib borishi kerak. Masalan, birinchi darsda huquqshunoslik fanining maqsad, vazifasini bayon etish bilan birgalikda, mustaqillik, mustaqil davlat tushunchasini, unda shaxsning o`rnini, mustaqillik ulug` ne`mat deganda nima tushunilishini ham aytish maqsadga muvofiqdir. 3. Dars o`tish tartibi Dars o`tish tartibi: dars «Huquqshunoslik» to`g`risidagi ma`lumot berishdan boshlanadi. Birinchi darsda o`quvchilar bir yil davomida shu fandan nimalar o`rganadi, nima maqsadda bu fan kiritilgan, qanday huquqiy tushunchalar,

yuridik terminlarni bilib oladi, hayotda o`z bilimlaridan qanday foydalanishlari kerakligi tushuntiriladi. Har bir mavzuni o`tishda o`quvchilarning boshqa fanlardan, ayniqsa, tarix, odobnoama, milliy istiqlol mafkurasi va shu kabilardan bilimlari hisobga olinadi. Masalan, davlat shaklini tushuntirganda, o`quvchi tarix fanlaridan bu mavzularni o`rganganligi e`tiborga olinib, mavzuni takrorlamasdan yoritishga harakat qilinadi. Darsni faqat ma`ruza shaklida emas, suhbat yoki axborot shaklida o`tish mumkin. Suxbatda o`qituvchi o`quvchilarga savol berib, javob oladi va ularning o`zlashtirishiga qarab, o`z fikrlarini bildiradi, rejadagi masalalarni alohida-alohida so`zlab beradi. O`qituvchi o`quvchilarga jadval, sxemalar tayyorlab kelishni topshirishi mumkin va dars yakunida ular tuzgan jadvallarni ko`rib, ularga o`z fikrlarini bildiradi. Darsni boshqa usulda ham o`tish mumkin. Masalan, o`qituvchi avval mavzuni tinglovchilarga yaxshilab tushuntiradi va dars davomida savollar beradi. Javobni eshitishdan oldin o`qituvchi o`quvchilarga bu mavzu tarix yoki boshqa o`tilgan fanlar bilan qanday bog`liqligini eslatadi. Shunda o`quvchilar savolga javob berishda o`tilgan boshqa darslar bilan qiyoslab, o`z tushunchalarini kengroq ifodalaydilar. Huquqiy bilim darsda, darsdan tashqari o`tkaziladigan mashg`ulotlarda ham olib boriladi. Masalan, huquq to`garaklarida huquqshunoslik fanining aniq bir sohasini mukammal o`rganish mumkin. To`garak o`zining nomiga ega bo`lib, to`garak a`zolari usha nom bilan bog`liq reja asosida ish olib borishi mumkin. To`garaklar quyidagicha nomlanishi mumkin «Qilich va qalqon», «Yosh huquqshunoslar», «Yosh avtonazoratchilar», «Qonun himoyachilari» va boshqa. To`garak a`zolari o`zining tor ma`nodagi, tugarakning mazmunini bayon etadigan, uni to`la o`rganishga yordam beradigan qonun hujjatlarini topishga harakat qiladilar, va shu soha bo`yicha o`z huquqiy bilimlarini boyitib boradilar. Masalan, «Yosh avtonazoratchilar» to`garagi o`quvchilarning ko`cha harakati bilan bog`liq barcha muammolarni o`rganishlariga yordam beradi. Maktablarda bu to`garak a`zolariga avtomashinalar xaydashni o`rgatish ham

mumkin. To`garaklar tuzishning asosiy maqsadi o`quvchilarga fuqarolik huquklari, erkinliklarni o`rgatish, ulardan o`z burchlarini sitqi dildan bajarishga erishishdir. Undan tashqari, to`garak a`zolari bir-birlariga sadoqatli bo`lishni, intizomlikni, huquqiy faollikni, ijrochilik mahoratini, Vatanga, uning qonun-qoyidalariga, mulkiga, o`z mulkiga munosabatini to`g`ri yo`lga solishga yordam beradi. To`garakda ayrim qonun loyihalari muhokama qilinadi. Masalan, bo`lajak Oliy Majlisning ikki palatadan tashkil topishi to`g`risidagi tushunchalarni, «Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to`g`risida» gi va boshqa qonun loyihalarini o`qib, tinglovchilarning takliflarini bilish mumkin. Undan tashqari huquqbuzarlik va huquqiy javobgarlik to`g`risda bolalarning fikrlarini o`rganish ham ijobiy natija beradi. Masalan, voyaga yetmaganlarning 13 yoshdan qasdan odam o`ldirish uchun jinoiy javobgarlikka tortilishiga munosabatini, bola dunyo qarashi bilan o`rganilib, keng muhokama hilinsa, ularda jinoyatga, umuman huquqbuzarlikka nisbatan nafratlari uyg`onishi va kelgusida hech qachon jinoyat qilmasliklariga erishish mumkin. Demakto`garakda olib borilgan ish, o`quvchilarning hayotida ijobiy iz qoldirib, ularning haqiqiy inson bo`lib yetilishlariga yordam beradi. Maqsadga erishishning natijasi mehnatning samaradorligiga bog`lik. To`garakdagi nazariy bilim hayot amaliyati bilan bog`lanib, shaxslarga tug`ri yo`l tanlashda yordam beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.A.Karimov. «O`zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari». - T., «O`zbekiston», 1995. 2. 1918-1920 yillardagi Turkiston ASSR Konstitutsiyalari. 3. 1920-23 yillardagi Xorazm Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari. 4. 1921-23 yillardagi Buxoro Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari. 5. 1927-1937-1978 yillardagi O`zbekiston SSR Konstitutsiyalari. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Huquq fanining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari

O`lim jazosini bekor qilishning huquqiy asoslari

Qadimgi Rimda siyosiy-huquqiy ta`limotlar

XX ( 20 ) asrdagi siyosiy- huquqiy ta`limotlar

XX ( 20 ) asrdagi siyosiy- huquqiy ta`limotlar