Huquq fanining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari - Юриспруденция - Рефераты

Huquq fanining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58.5 KB

Huquq fanining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari Reja: 1. Huquq fanlarining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari 2. Huquq fani dasturi, uning tuzilishi va vazifasi 3. Huquq fani darsligi 4. Yuridik tushunchalar, ularni shakllantirish

Huquq fanlarining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari Mustaqillik va istiqlol yo`lini dadillik bilan belgilab olib o`z kelajagini, huquqiy davlatni qurish, fuqarolik jamiyatini bunyod etayotgan O`zbekiston Respublikasida «Ta`lim to`g`risidagi qonun», Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi ishlab chiqildi va hayotga tadbiq etilmoqda. 1997 yil 27 avgustda qabul qilingan bu hujjatlarning tashabbuskori Prezidentimiz ekanligi keng jamoatchilikka yaxshi ma`lum. Keyingi paytda ham ta`lim-tarbiya masalalariga oid qator qonun hujjatlari ishlab chiqildi. Ular jumlasiga: birinchidan, O`zbekistonda umumiy o`rta ta`limni tashkil etish to`g`risida; ikkinchidan, O`zbekistonda o`rta maxsus kasb-hunar ta`limini tashkil etish chora-tadbirlari to`g`risidagi Vazirlar Mahkamasining qarorlari kiradi. Prezidentimiz bu masalalarni hayotga tadbiq qilish sohasida tashabbus bilan faoliyat ko`rsatib kelmoqda. «Tafakkur» jurnalining muxbiriga bergan javoblarida yurtboshimiz ta`lim tarbiya masalalarini juda ham yuqori baholagan. Ta`lim- tarbiya ong mahsuli. Bu o`rinda Oliy Majlis raisi E.Halilovning «Huquqiy ongning ijtimoiy hayotdagi roli» asari muhim ahamiyat kasb etadi. Ta`lim-tarbiya tizimini o`zgartirmasdan turib, huquqiy ong va tafakkurni, belgilab olingan asosiy maqsadimiz - ozod va obod vatan, fuqarolik jamiyatini barpo etib bo`lmaydi. Huquq fani dasturi, uning tuzilishi va vazifalari «Ta`lim to`g`risida» gi qonunda, Kadrlar tayyorlash milliy dasturida ta`lim mazmunini yangilash, yoshlarning intellektual rivojlanishini ta`minlash, uning modellarini yaratish va boshqa vazifalar belgilab berildi. Bu hujjatda pedagogik texnikani rivojlantirishga katta ahamiyat berildi. Fanning alohida sohasiga aylanadigan pedagogika vositasida: birinchidan, ta`lim tizimida tub o`zgarish yuz beradi; ikkinchidan, o`qituvchi faoliyati yangilanadi va takomillashadi; uchinchidan, yoshlarning hurfikrlik va insonparvarlik tuyg`ulari shakllanadi. Texnika tushunchasi texnikaviy taraqqiyot bilan bevosita bog`liq holda fanga 1872

yil kirib kelganligini ta`kidlash lozim. U yunoncha «texnos», ya`ni san`at, mahorat, hunar, shuningdek, «logos»- fan so`zlaridan tashkil topib, mahorat va hunar fani ma`nosini anglatadi. Pedagogik texnologiya o`qituvchining o`quvchi faoliyatiga bevosita ta`siri bo`lib, uning shaxsiy sifatlarini shakllantirishga amaliy yordam beradi. Metodika o`quv jarayonini tashkil etish va o`tkazish bo`yicha tavsiyalar yig`indisidir. Pedagogik texnologiya esa o`qituvchining kasbiy faoliyatini yangilovchi va natijalarini kafolotlovchi tadbirlar yig`indisidir. Milliy dastur ta`lim tarbiyaning maqsadini yangilash, uni eski mafkuraviy sarqitlardan halos etish, yuksak ma`naviy va axloqiy talablarga javob beradigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash vaazifalarini belgilab beradi. Demak, ta`lim-tarbiyaning maqsadi tubdan yangilab boriladi. Pedagogik jarayonning yangilanishi bilan inson faoliyatning chegarasi ham kengayadi. Auditoriyaga yangi texnologiya, sanoat, elektron kompyuterlar, axborot vositalari ham kirib kelmoqda. O`quvchi kompyuter tizimiga kirishi Respublika hukumatining maxsus qarori bo`lib, 1998- 1999 o`quv yilida DTS asosida tuzilgan 23 ta fan dasturi yillik mutaxassis olimlar tomonidan ishlab chiqildi. Ular mamlakatimizning 346 maktabida tajriba sinovlaridan o`tgan. Bu jarayonda mingdan ortiq eksperimentator, ekspert olimlar ishtirok etdilar. Respublika hukumatining qarori bilan Xalq Ta`limi Vazirligining ko`rsatmasi asosida 1998-1999 o`quv yili mobaynida o`quv dasturining umumta`lim maktablarida sinab ko`rish bo`yicha bir qancha tadbirlar o`tkazildi. Huquq fani o`quv dasturi quyidagi xususiyatlarga; Birinchidan, jahon tajribasida amal qilinayotgan dasturlar bilan qiyosiy tahlil bo`lishi; Ikkinchidan, dasturni bajarish bo`yicha uslubiy yo`l-yo`riqlar bo`lishi; Uchinchidan, bloklarga ajratilgan mavzular bo`lishi; To`rtinchidan, dars soatlari aniqligi; Beshinchidan, bilim standarti darajasini belgilovchi savollar majmuasi borligi; Oltinchidan, o`zlashtirishni ta`minlash uchun zaruriy darslik va qo`llanmalar bo`lishi shart.

3. Huquq fani darsligi Kadrlar tayyorlash milliy dasturida hozirgi paytda darsliklarning mazmunini ham tubdan yangilash, o`zgartirish zarurligi ko`rildi. Hozirgacha amalda bo`lgan milliy boyligimiz mashhur ota-bobolarimiz tomonidan yaratilgan va jahon taraqqiy etgan davlatlarida o`rganilayotgan manbalarimiz darslikda aks ettirilmagan edi. Masalan: Marg`iloniyning «Hidoya» asari, A.Temurning «Temur tuzuklari» yoki Husayn Shamsning 1935 yilda nashrdan chiqqan «Huquq» kitobi e`tibordan chetda edi. Maktabda o`qitiladigan huquq darslarida o`zlarining oldilariga qo`ygan maqsad va ularning mazmuni belgilab berilganki, ular jumlasiga quyidagilar kiradi: ular hozirgi davr huquq fani darajasida bo`lishi lozim; darslik dastur talablariga to`la mos bo`lishi, uning mazmunini ochib berishi, o`quvchilarni dastur talabi darajasidagi bilim bilan qurollantirmog`i lozim; darslik, mavzularning xarakteri, mazmuniga ko`ra bir-birlaridan ham mustaqil bo`lishi shart; belgilangan mavzuni ajratilgan soatda o`tilishi, materiallar esa bolalarning tayyorgarlik darajasiga mos bo`lishi shart; darslik mazmunan qisqa va kerakli detallarni o`z ichiga olmog`i lozim; darslik o`quvchilar uchun tushunarli tilda sodda va ravon qilib yozilishi shart; darslik mavzularini tez va oson o`zlashtirib olishga yordam beradigan ko`rgazmali vositalar, illyustratsiyalar bilan boyitilishi shart; har bir darslik materiallari o`quvchilarni zeriktirmaydigan, qiynamaydigan bo`lmog`i lozim; kitobning rang va bezaklari bolalar sog`lig`iga, ko`rish organlariga salbiy ta`sir etmasligi lozim. Bularning hammasi huquq darsliklariga qo`yiladigan eng asosiy talablar hisoblanadi. Darslik huquqdan majburiy bilim hajmini belgilab beradi.

O`quvchi yangi material va ma`lumotlarni eng avvalo o`qituvchining og`zidan eshitadi. Huquq darsida o`qituvchi bolalarni darslik bilan, uning tuzilishi bilan tanishtiradi. Mazkur fanga oid yangi tushunchalar haqida fikrlar beradi. 4. Yuridik tushunchalar va ularni shakllantirish O`quvchilarda huquqiy tushunchalarni shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Huquqiy tushunchalar har bir kishining dunyoqarash va axloqiy qarashlarini tartibga soladi. Huquqiy normalar yordamida nima qilish mumkinligini, nima zarurligini, nima qilish mumkin emasligini o`rgatadi. Barcha huquqiy tushunchalar huquq, huquq normasi, huquqiy munosabatlar, huquqbuzarlik, huquqiy javobgarlik, mehnat shartnomasi, huquqiy layoqat va hokazolar obyektiv haqiqatning yuridik tavsifnomasini tashkil etadi. Bunda iqtisodiy mazmun, siyosiy yo`nalish, axloqiy pozitsiya, yuridik ahamiyati singari xususiyatlar ochib berildi. Ijtimoiy hodisalarning mohiyati huquq va burchlar birligini huquqning umumiyligini ochib berish ham huquqiy tushunchalar vositasida amalga oshiriladi. Huquqiy tushunchalarning tub mohiyati yoshlarning dunyoqarashini shakllantirish, ularning huquq normalari va huquq tartibotga munosabatlarini belgilab berishdan iborat. Huquqshunoslik fani aktual muammolaridan biri o`quvchilarda ijtimoiy haqiqat haqida tasavvur hosil qilishdan iborat. O`qituvchi bunday tushunchalarni ochib berishi, bayon qilish uchun tegishli tayyorgarliklarni ko`rishi lozim. Masalan, ma`muriy huquq fanidan: ma`muriy qilmish tushunchasini: davlat yoki jamiyatga yetkazilgan zararlarning aniq turlarini; axloq qoidalarini buzilish asoslarigni; ma`muriy-huquqiy munosabatlarning mavjudligini; shu qilmishini muayyan qonuniy jazoga sazovorligi bayon etilmog`i lozim. Huquqiy tushunchalarni shakllantirishda o`quvchilarning ana shu tushunchalarni to`la va puxta bilib olishi muhim rol o`ynaydi. Masalan: o`quvchilar davlat va huquq nazariyasi mavzusidan quyidagi mazmuniy

yo`nalishlarini: davlatda hokimiyatning mavjudligini; hokimiyatni mustahkamlashga qaratilgan qonunlarning ishlab chiqilganligi; davlat o`zining hududiy chegarasiga ega bo`lishi singari xususiyatlarni bilib olishi shart. Bunday murakkab huquqiy tushunchalarni shakllantirishda ko`rgazmalar, tadqiqot materiallari katta ahamiyat kasb etadi. Masalan, o`qituvchi bunday tushunchalarni aniq shakllantirish uchun jamiyatning ijtimoiy tizimini nima tashkil etadi, davlat hokimiyati kimning qo`lida, qonunlar kimning manfaatini ifodalayapti; davlat qanday maqsadlarni ifodalaydi degan savollarga javob bera oladigan bo`lsin. Yuridik tushunchalarni shakllantirish jarayonida o`qituvchi muammoli vaziyatni hosil qilishi kerakki, bu o`quvchilarda katta qiziqish hosil qiladi. Yuridik atamalarni shakllantirishda o`quvchilarning ishtirokini ta`minlash o`qituvchining pedagogik mahoratiga bog`liq, chunki u muammoli masalalarni tanlaydi, o`quvchilarni unga jalb etadi va qiziqishlarning faolligini oshiradi.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. И . А . Каримов . « Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли ». – Т ., « Ўзбекистон », 1992. 2. И.А.Каримов. «Ўзбекистон - келажаги буюк давлат». - Т., «Ўзбекистон», 1992. 3. И.А.Каримов. «Буюк келажагимизнинг ҳуқуқий кафолати». - Т., «Ўзбекистон», 1993. 4. И.А.Каримов. «Биздан озод ва обод Ватан қолсин!». – Т., «Ўзбекистон», 1993. 5. И.А.Каримов. «Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари». - Т., «Ўзбекистон», 1995. 6. 1918-1920 йиллардаги Туркистон АССР Конституциялари. 7. 1920-23 йиллардаги Хоразм Халқ Республикаси Конституциялари. 8. 1921-23 йиллардаги Бухоро Халқ Республикаси Конституциялари. 9. 1927-1937-1978 йиллардаги Ўзбекистон ССР Конституциялари. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Ta`lim turlarida bosqichli huquqiy ta`lim-tarbiya

Iqtisodiy islohotlarni huquqiy ta`minlashda huquq fanlarining vazifalari

Davlat va huquq tarixi fanining predmeti metodi va vazifalari

Huquq haqida ta`limot

O`lim jazosining bekor qilinishi – inson huquq va erkinliklari ustuvorligini ta`minlashning muhim omili