Суд ҳокимиятининг ташкил этилиши ва функцияларининг умумий тавсифи - Юриспруденция - Рефераты

Суд ҳокимиятининг ташкил этилиши ва функцияларининг умумий тавсифи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Суд ҳокимиятининг ташкил этилиши ва функцияларининг умумий тавсифи РЕЖА: 1 . Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимияти органлари тизимида суд ҳокимиятининг тутган ўрни 2. Судлов ҳокимиятини амалга оширишнинг конституциявий - ҳуқуқий тамойиллари 3. Суд – ҳуқуқ ислоҳотлари

1. Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимияти органлари тизимида суд ҳокимиятининг тутган ўрни Ўзбекистон Республикасининг одил судлов органлари, давлат ҳокимиятининг бир тармоғига кирувчи ва қонун устиворлигини таъминлаб, тартибга солиб турувчи органдир. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 107-моддасида “Ўзбекистон Республикасининг суд тизими беш йил муддатга сайланадиган Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди, Қорақолпоғистон Республикасининг Олий суди, Қорақолпоғистон Республикасининг хўжалик судидан шу муддатга тайинланадиган вилоят судлари, Тошкент шаҳар суди, туман, шаҳар ва хўжалик судларидан иборат”дир-деб белгиланган. 2000 йилнинг 14 декабрида қабул қилинган "Судлар тўғрисида"ги қонуннинг янги таҳририга кўра юқорида санаб ўтилган суд тизимига ўзгартириш киритиб, судлар ихстисослаштирилди, яъни Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича Олий судлари, фуқаролик ва жиноий ишлари бўйича вилоят ва Тошкент шаҳар судлари, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман (шаҳар) судлари, жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судлари жорий қилинди. Ҳар бир давлатда одил судлов органлари тизими, маъмурий-ҳудудий тузилмаларда ташкил этилади ва жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий соҳаларини ривожлантириш жараёнларида корхона ва ташкилот, давлат органлари ва фуқаролар ўртасидаги ҳуқуқий муносабат натижасида келиб чиқадиган масалаларни белгиланган ҳудудий бирликлар миқёсида кўриб чиқади. Шунингдек,суд органларининг вазифалари ва мақсадлари одил судловни амалга ошириш, ҳамда Республика Конституциясида белгилаб берилган талабларни бажаришдан иборат. 2. Судлов ҳокимиятини амалга оширишнинг конституциявий - ҳуқуқий тамойиллари

Одил судловнинг конституциявий тамойиллари – умумий, раҳбарий, бирламчи қоидалар бўлиб, давлат фаолиятининг ушбу соҳага хос асосий хусусиятларини ёритиб беради. Ушбу тамойилларнинг одил судловга доир қонунларни яратишда, суд ҳокимияти давлат органлари механизмида, жамият сиёсий тизимида тутган ўрни ва ролини белгилаб беришда алоҳида хизмати бор. Одил судлов тамойилларининг йиғиндиси одил судловни ҳуқуқий тартибга солишда ва амалга оширишда муҳим қалқон ва пойдевор ҳисобланади. Бу ҳолат Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида мустаҳкамланган. Одил судлов тамойилларининг хусусияти шундан иборатки, унда белгиланган қоидалар нафақат фуқаролар, мансабдор шахслар ҳамда давлат органлари учун, балки қонун чиқарувчи идоралар учун ҳам таалуқлидир. Қонун чиқарувчи ва қонунга ўзгартириш киритувчи органлар ўз фаолиятлари давомида демократик талаблар ҳамда анъаналар қатори ушбу тамойилларга ҳам амал қиладилар. Ўзбекистон Республикасининг одил судловга оид конституциявий тамойилларни белгилашда бошқа мамлакатларнинг, шунингдек халқаро ҳуқуқнинг ижобий тажрибалари ҳисобга олинган. Одил судловни амалга ошириш ва унинг фаолиятини ташкил қилишда "Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон Декларацияси", "Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт" каби халқаро ҳужжатларнинг илғор ғояларини ўзида мужассам этганлиги учун ҳам ғоят катта аҳамият касб этади. Ушбу ҳужжатлар дунёнинг кўпчилик давлатлари, шу жумладан Ўзбекистон Республикаси томонидан ҳам эътироф этилган ҳамда ундаги қоидаларга амал қилиш мажбурийдир. Одил судловнинг конституциявий тамойилларига қуйидагилар киради: 1. Қонунийлик. Ўзбекистон Республикаси Конституциясига, қонунлар ҳамда қонун ости ҳужжатларига риоя қилган ҳолда ҳамма давлат ва нодавлат органлари, ташкилотлари, мансабдор шахслар томонидан олиб бориладиган фаолият қонунийликдир.

Конституциянинг 15-моддасига биноан давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фуқаролар Конституция ва қонунларга мувофиқ иш кўрадилар. Конституция Олий даражадаги юридик кучга эга бўлиб, республиканинг бутун ҳудудларида бирдек қўлланилади. Шунга мувофиқ судлов ишларини кўриб чиқишда судьялар Конституция қоидалари ва қонун ости меъёрий-ҳужжатлар талабларига амал қилишлари лозим. Конституциянинг 16-моддасида белгиланганидек "бирорта ҳам қонун ёки бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжат Конституция нормалари ва қоидаларига зид келиши мумкин эмас". Суд ҳокимиятининг мустақиллиги . Бу тамойил қатор қонун ҳужжатларида мустаҳкамланган: Ўзбекистон Конституцияси (106-модда), "Судлар тўғрисида"ги қонун (4-модда), "Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди тўғрисида"ги қонун (4,5-моддалар), Жиноят- процессуал кодекси (14-модда) ва ҳоказолар. Конституцияга мувофиқ, Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади. Одил судловни амалга оширишда барчанинг қонун ва суд олдида тенглиги тамойили. Қонун ва суд олдида тенглик тамойили (принцип) асослари қонунларда етарли даражада ёритилган. (Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 18, 44, 46-моддалари, "Судлар тўғрисида"ги қонун 6-модда, Жиноят процессуал кодексининг 16-модда). "Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди шахси ва ижтимоий мавқеидан қатьий назар, қонун олдида, тенгдирлар." (Конституциянинг 18-моддаси) Қонун олдида барчанинг тенглигини таъминлаш қонунчиликда мустаҳкамлаб қўйилган қоидаларни барча шахсларга бирдек қўллашни талаб этади.

3. Суд – ҳуқуқ ислоҳотлари Бугунги кунда суд ҳокимияти давлат ҳокимиятининг мустақил тармоғи эканлиги тўғрисидаги нуқтаи назар тўла қарор топди. Ўзбекистон Республикасида давлат ҳокимиятининг бўлиниши, суд ҳокимиятини ташкил қилиш, унинг мустақиллигини таъминлаш, суд органлари фаолиятини ислоҳ қилиш, судьяларнинг ҳуқуқий мақоми масалалари, Республика Президенти асарларида баён қилинган. Юртбошимиз бу масалалар юзасидан кўрсатма, тавсия берар экан, жаҳон мамлакатларида суд ҳокимиятини ташкил қилишда қўлга киритилган тажрибаларга таянган. Шунинг учун уларни ҳақли равишда назарий асослар деб ҳисоблаш мумкин. Юртбошимизнинг «Адолат-қонун устиворлигида», «Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари”, “Бизнинг бош мақсадимиз - жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир», “ Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир”, “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш Концепцияси” ва бошқа асарларидаги давлатчиликка, жумладан, суд ҳокимиятига ва унинг такомиллашувига тааллуқли чуқур ва илмий асосланган таълимот ва қоидаларининг ҳаётдаги ўрни ва уларнинг аҳамияти ўтказилаётган ислоҳотларнинг назарий асосини ташкил этади. “Мустақиллик йилларида суд – ҳуқуқ тизимини эркинлиштириш ва демократлаштириш борасида муҳим қадамлар қўйилганини эътироф этмоқ лозим” 1 . Aввало, суд ҳокимиятини босқичма-босқич мустаҳкамлаб бориш, суднинг мустақиллигини таъминлаш, уни собиқ тузумда бўлгани каби қатағон қуроли ва жазолаш идораси сифатидаги орган эмас, балки инсон ва 1 Каримов И.А. “Адолат қонун устуворлигида”.. Т. Ўзбекистон. 2000 йил.

фуқаро ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя ва муҳофаза этишга хизмат қиладиган том маънодаги мустақил давлат институтига айлантиришга қаратилган кенг кўламли ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирлар амалга оширилди” 2 . Суд соҳасида амалга оширилиши лозим бўлган вазифаларга, суд –ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларга, бунда суд органлари фаолиятининг ташкилий ҳуқуқий асослари масалаларига тўхталиб Юртбошимиз И.А. Каримов шундай фикр билдиради: “ Ҳокимиятлар бўлинишига оид Конституциявий принципни изчил амалга ошириш мақсадида “Судлар тўғрисида”ги Қонун янги таҳрирда қабул қилинди, шунингдек, бу даврда жиноят-процессуал, фуқаролик-процессуал қонунчилигига тегишли ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди. Бу эса ўз навбатида суд тизимини ижро этувчи ҳокимият органлари назорати ва таъсиридан чиқариш имконини берганини алоҳида таъкидлаш лозим” 3 . “ Aйни пайтда судялик лавозимига номзодларни тақдим этиш, судяларнинг ваколатини тўхтатиш ва муддатидан олдин тугатиш, уларга нисбатан интизомий иш юритувни қўзғатиш вазифалари Aдлия вазирлиги ваколатидан чиқарилгани ҳам бу борада муҳим қадам бўлди. Бундан ташқари, судлар фаолиятини ташкилий жиҳатдан таъминлаш, хусусан, суд тизими учун кадрлар масалалари билан шуғулланиш вазифаси махсус орган – Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Судяларни танлаш ва лавозимларга тавсия этиш бўйича олий малака комиссиясига юклатилганини қайд этиш лозим” 4 . 2 Каримов И.А. “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш Концепцияси”Т. Халқ сўзи. 2010 йил 13 ноябр 3 Каримов И.А. “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш Концепцияси”Т. Халқ сўзи. 2010 йил 13 ноябр 4 Каримов И.А. “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш Концепцияси”Т. Халқ сўзи. 2010 йил 13 ноябр

Адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. - Т., «Ўзбекистон», 2 007 . 2. И.А.Каримов. Юксак маънавият-енгилмас куч. Т., Маънавият, 2008. 3. И.А.Каримов. «Ўзбекистон - келажаги буюк давлат». Т., «Ўзбекистон», 1992. 4. И.А.Каримов. «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли». Т., «Ўзбекистон», 1992. 5. И.А.Каримов. «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари». Т., «Ўзбекистон», 1997. 6. И.А.Каримов. «Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда». Халқ сўзи 1999 й. 15 апрель. 7. Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси Т. 1999. 8. Ўзбекистон республикаси «Олий Мажлиси тўғрисида»ги қонуни Т. «Адолат» 1994. 9. Ўзбекистон Республикаси «Судлар тўғрисида»ги қонуни. Т. «Адолат» 1993. 10. Р.К.Қаюмов. «Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий ҳуқуқи». Т., «Ўзбекистон», 1998. 11. Конституции Мира. 1-7-томах. Т., 1997-2000. 12. А.Саидов, У.Тожихонов. «Давлат ва ҳуқуқ асослари». Т.1999. 13. О.Каримова. Ў збекистон Республикаси Конституциявий қ онуни. Т., ТДПУ, 2007.

Похожие

Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятининг ташкил этилиши

Судлов ҳокимиятининг умумий тавсифи

Суд қарорларининг ижро этилиши

Суд қарорларининг ижро этилиши

Дастлабки терговда суд назорати ва прокурор назоратининг қиёсий тавсифи