Siyosiy, ma`naviy-madaniy munosabatlar ijtimoiy tuzumning tarkibiy qismi sifatida - Юриспруденция - Рефераты

Siyosiy, ma`naviy-madaniy munosabatlar ijtimoiy tuzumning tarkibiy qismi sifatida

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Siyosiy, ma`naviy-madaniy munosabatlar ijtimoiy tuzumning tarkibiy qismi sifatida Reja : 1. Siyosiy tizim, siyosiy hokimiyat, siyosiy va huquqiy madaniyat 2. Siyosiy partiyalar va jamoat tashkilotlarining siyosiy tizimda tutgan o`rni 3. Ma`naviy - madaniy munosabatlar tushunchasi 4. Ta`lim. Fan va madaniyat (Tunis konstitutsiyasi 1959 y. 1- mod.). Diniy munosabatlar.

Ijtimoiy munosabatlar odamlar o`rtasidagi turli aloqalar bo`lib bunday munosabatlar ularning birgalikdagi moddiy va ma`naviy faoliyati natijasida qaror topadi. Ijtimoiy munosabatlar moddiy va ma`naviy munosabatlarga bo`linadi. Moddiy ne`matlar ishlab chiqarish jamiyatining yashashi va rivojlanishining asosini tashkil etadi. Shu sababli ijtimoiy munosabatlardan eng eng muhimi ishlab chiqarish iqtisodiy munosabatlardir. Ishlab chiqarishi munosabatlari hamma boshqa ijtimoiy munosabatlarning siyosiy huquqiy ahlokiy diniy vahokazo munosabatlarning harakterini belgilaydi. Barcha ijtimoiy munosabatlarning ishlab chiqarish munosabatlariga bog`likligi jamiyat tarixiy tarakkiyotining qonuniyatlarini ilmiy ravishda izohlashaga imkon beradi. Ijtimoiy munosabatlar huquqiy shaklga ega bo`lishi mumkin bunda ular huquqiy munosabatlar deb ataladi. Ijtimoiy munosabatlarining hammasi ham huquqiy normalar vositasida tartibga solinmaydi. Odatda va jamiyat manfaatlari nuqtai nazaridan eng muhim ijtimoiy munosabatlar huquq bilan tartibga solinadi. Huquqiy munosabat ijtimoiy munosabat ijtimoiy tusdagi munosabat insonlar o`rtasidagi munosabat bo`lib, bu ularning faoliyati xulq-atvori bilan bevosita bog`lik. Huquqiy munosabat har kanday ijtimoiy munosabat kabi insonlar ongli faoliyatining natijasi xisoblanadi. Huquqiy munosabat ijtimoiy munosabatlarning maxsus ko`rinishi sifatida rang-barang ijtimoiy xayotining butun borlig`i va boyligi bilan uzviy bog`lik hamda mazmunan u bilan belgilanadi. Jamiyat siyosiy tizimi xaqidagi fikrlardan kelib chiqib uni kuyidagi ta`rifini berish mumkin. YA`ni jamiyatning siyosiy tizimi shaxslarning siyosiy hokimiyatni amalga oshirish jarayonida ularning tashkiliy mustakilligi va siyosiy faolligin oshirishga da`vat etadigan o`zaro bir-biriga chambarchas bog`lik davlat jamoat va boshka tashkilotlarning yig`indisidir. Siyosiy tizim jamiyatdagi muayan siyosiy funksiyasini bajaradigan ijtimoiy institutlar tizimi. Siyochiy tizimining ikki darajasi mavjud mamlakatning siyosiy tizimi va halqaro siyosat tizimi. Birinchisi u yoki bu jamiyatning siyosiy soxasini kamrab olsa ikkinchisi butunjahon hamjamiyatini o`z ichiga oladi.

Siyosiy tizimda hal qiluvchi butin vazifasini davlat o`taydi. Chunki davlatsiz har kanday siyosiy sistemasining bo`lishi mumkin emas. Siyosiy tizimga davlatdan tashkari siyosiy partiyalar turlmi ijtimoiy –siyosiy tashkilotlar siyosiy ta`sir etishi ko`mitalari, turli nistitutlar va zaruriy qaror qabul qilish imkonini beruvchi mexanizmlar kiradi. Ushbu institutlarni tashkil etish tamoyillari jamiyatning siyosiy tizimni belgilaydi. Davlatning siyosiy tizimidagi o`rni va roli kuyidagi jihatlar bilan belgilanadi. 1. davlat asosiy asosiy ishlab chiqarish qurollarining egasi sifatida jamiyatni takomillashtirishida muhim rol o`ynaydi, hamma va har bir odam manfaatlari yo`lida uni rivojalantirishning asosiy yo`nalishlarini belgilaydi; 2. davlat barcha fukarolarning tashkiloti sifatida maydonga chikadi; 3. davlat boshkaruv va majburlovning maxsus maxkamalariga ega; 4. davlat turli ishontiruv va majburlovning maxsus maxkamalariga ega; 5. davalat turli ishontiruv va majburlov uslublaridan foydalanish imkonini beradigan keng tarmokli yuridik vositalar tizimiga ega. 6. davlat suverenitetiga ega; 7. davlat butun mamlakat mikyosida yagona tulakonli hokimiyat tashkilotidir. Siyosiy tizim tarkibidagi bosh va asosiy buginlar tushunchalari bir xil ma`noni anglatmaydi. Bosh bugin vazifasini shaxs bajaradi, Shu bilan birga asosiy bugin davlatdir. Tizim ma`lum aloqalar tufayli birlashgan elementlar yig`indisini ifoda etadi. Siyosiy tizim esa siyosiy hokimiyat bilan aloqador bo`lgan jamiyatlarini o`zida birlashtiradi va mavjud imkoniyatlarini amalga oshirishga safarbar qiluvchi mexanizmidir. Demak, jamiyatning siyosiy tizimi siyosiy hokimiyatni shakllantiruvchi va amalga oshiruvchi vositalari bo`lgan davlat davlat tashkilotlari va munosabatlarining yig`indisidir.

Uning mohiyati kuyidagi vazifalarida o`z ifodasini topadi. Siyosiy tizim jamiyatning iqtisodiy ijtimoiy va milliy tuzilmalarini aholining ma`lumot darajasi ijtimoiy ong holatini ma`naviy marifiy xayotni halqaro ahvolni aks ettiradi. Siyosiy tizimni tashkil etuvchi elementlar siyosiy hokimiyatni shakllantirish va amalga oshirishda tutgan o`rniga qarab quyidagi to`rtta kichik tizimlar guruhga ajratiladi : birinchisi tashkiliy tizim bo`lib, o`z ichiga davlat siyosiy partiyalar ijtimoiy siyosiy tashshkilotlar va harakatlarni, ikkinchisi, madaniy mafkuraviy tizim bo`lib, unga siyosiy madaniyat siyosiy ong mafkura jamoatchilik fikri kiradi, uchinchisi, me`yoriy tizim bo`lib, (unga siyosiy madaniyat siyosiy ong ) siyosiy huquqiy tashkiliy ahlokiy siyosiy va boshqa me`yorlarni to`rtinchisi axborot kommunikatsiyatizimi bo`lib u o`z ichiga ommaviy informatsiya vositalari va ilmiy infrostrukturalarin oladi. Faqat jamiyat siyosiy xayotida tashkiliy tizimga kiruvchi davlatlar va siyosiy partiyalar siyosiy maqsadlarni amalaga oshirish uchun tuziladi. Qolgan tizimlar esa siyosiy maqsadlar uchun emas balki ma`lum guruhlarning madaniy jismoniy va malaka manfaatlarini qondirishga xizmat qiladilar. Madaniy mafkuraviy tizimining vazifasi jamiyat siyosiy partiyalarning ma`lum g`oyalar va qarashlarga tayanishlari bilan bog`likdir. Siyosiy partiyalar o`zlarining jamiyat tarakkiyotining yo`nalishlari hokimiyatni qo`lga kiritishdagi uslublari va konsepsiyalaridan kelib chiqib, turli mafkuralarni ilgari surishlari mumkin. Bungacha dunyodagi siyosiy partiyalarning faoliyatlarida liberalizm konservatizm, millatchilik sotsializm va boshqa turdagi mafkuralar ilgari surilganligi ko`rishimiz mumkin. Siyosiy hokimiyat ma`lum ijtimoiy guruhlar yoki alohida olgan shaxsning siyosiy irodasining odamlarning katta guruhlari o`rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni amalaga oshira olish qobiliyatining o`ziga xos shaklidir. Siyosiy partiya mamlakatda amalga oshirilayotgan siyosiy o`zgarishlar ijtimoiy rivojlantirish va tarakkiyot jarayonlarini vokealarni oldindan bilib olish, mavjud siyosiy jarayonlariga insonlarning xayotiga bevosita daxldor bo`lgan qarorlarni ishlab chikish, qabul qilish va amalga oshirishda xalqning faol ishtirok

etishlarini ta`minlashda muhim rol uynaydi. Bundan tashqari siyosiy partiyalar dunyo tarakkiyotidagi demokratik jarayonlar inson huquq va erkinliklarini himoya qilish ularga teng imkoniyatlar yaratish va uni qo`llab quvvatlash, fuqarolarni davlat va jamiyatni boshqarishda faol ishtriok etishlari ham shu mamlakatdagi siyosiy partiyalarning tashkiliy uyushganlik umumsiyosiy faollik darajasi bilan ham bog`lik bo`ladi. Partiyalarning paydo bo`lishi ularning soni dasturiy yo`l yo`riklarining o`ziga xosligi va hoqazolar esa ijtimoiy manfaatlar yig`indisi va va jamlanishi orqali tabiiy yo`l bilan belgilanmog`i kerak. Siyosiy partiyalarning mavjud bo`lishining asosiy va birdan-bir prinsipi davlatning Konstitutsiyaviy meyorlarini hurmat qilish va va ularga rioya etishdan iborat bo`lmog`i lozim. Jamiyatda siyosiy partiyalar xilma-xil bo`lishi mumkin. Ularning siyosiy maqsad va vazifalari partiyaning dasturlarida o`z ifodasini topadi. Dunyodagi siyosiy partiyalar tajribasi shuni ko`rsatadiki o`z mazmun va maqsadlariga ko`ra partiyaning siyosiy maqsadi siyosiy hokimiyat uchun kurash faoliyatidan iborat. Ammo turli mamlakatlardagi partiyalarning maqsadlarining tanlagan yo`llarining xilma-xil ekanligi bu partiyalar mamlakatlardagi siyosiy o`rni va maqsadi bilan bog`lik. Shuning bilan birga mamlakatlarda mavjud bo`ladigan hamma partiyalarni ham yetakchi partiya deb bo`lmaydi. Mamlakat aholisini o`z orkasidan ergashtirib umummaqsadlarga yo`naltirishiga qodir bo`lgan partilargina yetakchilik maqomini oladi. Partiya jamiyat xayotini demokratiyalashtirishda va har bir mamlakat oldida turgan vazifalarni amalga oshirishda o`ziga xos o`ringa ega bo`ladi hamda muayan funksiyalarni bajaradi. Siyosiy partiyalarning eng asosiy vazifalaridan davlat hokimiyatiga ega bulishdir. Dunyoda partiyalar xilma-xildir. Ko`shimcha ular o`z ijtimoiy mohiyati va vazifalari g`oyalari va dasturiga siyosiy tizimdagi ichki tuzilma va o`rniga ko`ra bir-biriga o`xshaydi hamda bir-biridan farq kiladi.

Ularning ayrimlari o`rtasidagi raqobat jamiyat oldida turgan vazifalarni hal qilishning ustunligi birinchi navbatda ijtimoiy manfaatlarining ta`min etilishi davlat hokimiyatini egallashga olib boradigan “issiq urindiklarni” taqsimlashdagi faoliyatlar bilan bog`lik. Ammo yetakchilik kilayotgan partiyalarning o`zaro raqobatlari hukumronlik kilayotgan ijtimoiy katlamlarning tub manfaatlariga ta`sir etmaydi. Partiyalar umuminsoniy va dunyoviy tamoyillari saqlab qolishga jamiyatni ijtimoiy larzalar va siyosiy mojarolardan holi etishda siyosiy barqarorlik yutug`iga va konsepsusga erishishda muhim o`rin tutadi. Siyosiy tizimda davlat va siyosiy partiyalar bilan birga jamiyat tashkilotlari ham faoliyat ko`rsatadilar. Jamoat tashkilotlariga kasaba uyushmalar yoshlar ijodiy madaniy ilmiy va boshqalar kiradi. Ular o`zlarining mohiyati siyosiy tizimda tutgan o`rinlari bilan davlat va siyosiy partiyalardan farq qiladilar. Birinchidan, ular davlat maqomiga ega emaslar va siyosiy hokimiyat uchun kurash olib bormaydilar; ikkinchidan, ular mamlakat aholisining bir qismini o`ziga birlashtirmaydilar balki ma`lum bir qismini birlashtiradilar, uchinchidan, ular tomonidan qabul qilinadigan qarorlar va xujjatlar mamlakat aholisi tomonidan majburiy ravishda bajarilishi maqomiga ega emas to`rtinchidan, ular siyosiy maqsadlarini emas, balki ma`lum guruhlarning moddiy madaniy ijodiy va ilmiy soxadagi manfaatlarini kondirishni maqsad kiladilar. Ammo jamoat mashkilotlari ma`lum bir ijtimoiy guruhlarni o`z atroflariga birlashtiradilar va ularning manfaatlarini ifoda etganliklarini uchun davlat faoliyatiga o`zlarining ta`sirini o`tkazadilar. Shuning uchun davlat jamoat tashkilotlari bilan hamkorlik qiladi va ularning ta`sirchan imkoniyatlaridan foydalanadi. Siyosiy tizimni takomillashtirishda ko`ppartiyaviylik tizimining rivojlanishi va jamoat tashkilotlarinining faoliyatini oshib borishi katta ahamiyatga egadir. Ma`naviy madaniyatning rivojlanishini ta`minlashda fanning roli ayniksa kattadir. Zero jamiyat orqali ilmiy tafakkurning yutuqlariga asoslanib rivojalanadi.

Ana shu tafakkurning yutug`i bo`lgan fan bir tomondan tabiat va jamiat qonunlarini o`rganish va uni amaliyotda ko`llash jarayonida mustahkamlanib boradi. Hozirgi kunda fan chinakam ishlab chiqaruvchi kuchga aylanib bormokda. Ijtimoiy fanlar insonlarda yaratuvchanlik va vatanparvarlik ruhiyatini shakillantirishi orqali ham jamiyat tarakkiyotiga salmokli hissasini qo`shadi. Davlat o`z siyosatida ma`naviy madaniyatini rivojlantirishda mamlakat va millati manfaatlarini o`zida uyg`unlashtirgan mafkuraga tayanadi. Jamiyatning siyosiy tizimi siyosiy tashkilotlar munosabatlar siyosiy ong va siyosiy madaniyat bilan tugamaydi, uning ana shu tarkibiy qismlari ham borki ularni hisobga olish siyosiy o`zgarishlarini chuqur anglab olish zarurdir.

Adabiyotlar : 1. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T. «Adolat» 2003 y. 2. Karimov I.A. O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li. — T., “O`zbekiston”, 1992. 3. Karimov I.A. O`zbekiston — kelajagi buyuk davlat. — T., “O`zbekiston”, 1992. 4. Karimov I.A. Buyuk kelajagimizning huquqiy kafolati. — T., “O`zbekiston”, 1993. 5. Karimov I.A. O`zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. — T., “O`zbekiston”, 1993. 6. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin! — T., “O`zbekiston”, 1993. 7. Karimov I.A. Buyuk kelajagimizning huquqiy kafolati. — T., “O`zbekiston”, 1993. 8. Karimov I.A. O`zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. — T., “O`zbekiston”, 1995. 9. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi. — T., “Adolat”, 1992. 10. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. — T., “Adolat”, 1998. 11. Qayumov R.Q. O`zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy huquqi. — T., “Adolat”, 1998. 12. Inson huquqlari to`g`risidagi xalqaro bill(. — T., 1992.

Похожие

Iqtisodiy munosabatlar ijtimoiy tuzumning tarkibiy qismi sifatida

Ijtimoiy tuzumning konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari

Konstitutsiyalarning shakllari, turlari va tuzilishi

Fuqarolik jamiyati va uning asosiy xususiyatlari

Davlat – fuqarolik-huquqiy munosabatlar subyekti sifatida