Huquqni o`qitishning maqsad va vazifasi - Юриспруденция - Рефераты

Huquqni o`qitishning maqsad va vazifasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

Huquqni o`qitishning maqsad va vazifasi Reja: 1. Huquqni o`qitish fanining maqsad, vazifasi, predmeti 2. Huquqiy ta`lim tushunchasi 3. Huquqni o`qitish metodikasi

1. Huquqni o`qitish fanining maqsad, vazifasi, predmeti Hart bir huquqiy bilim beruvchi ustoz o`z oldiga aniq maqsad qo`yishi lozim. Huquqiy bilimning asosiy maqsadi shaxsda, guruh shaxslarida huquqiy tushunchani shakllantirish va uning asosida huquqiy tarbiyaga erishishdir. Huquqiy bilim olish jaraoyonida tinglovchilar qonunlarni bilishga, ulardan foydalanishga, hayotga tadbiq etishga erishishlari, o`z huquq, erkinliklarini mukammal bilib, qonunga rioya qilish majburiyatlarini o`rganishlari lozim. Huquqiy bilim bilan bog`liq huquqiy tarbiyada shaxslar huquqbuzarlik sodir etmasliklari, qonun doirasida ish tutishlari, o`zlarini va boshqa shaxslarni hurmat qilishlari, davlat, jamiyat va oilada o`rnatilgan tartib-qoidalarni buzmasliklari kabi tarbiyaga erishishlari kerak. Bu maqsadni amalga oshirishda eng birinchi o`rinni huquqiy bilim beruvchi shaxs egallaydi. Fanning va o`qituvchining vazifasi ham shundadir. Huquqiy bilim to`laligicha maxsus o`quv muassasalarida beriladi, u yerda mutaxassis - huquqshunoslar tayyorlanadi. Boshqa ta`limda esa umumiy huquqiy bilim beriladi. Masalan, maktab o`quvchisiga jinoiy ish yuritish asoslarini o`rgatish shart emas. Lekin u mehnat huquqidan, oila huquqidan va boshqa huquq sohalaridan o`ziga tegishli huquqiy ma`lumotlarni olib, bilimga ega bo`lishi lozim. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganishda Konstitutsiya qanday hujjat, unda nimalar bayon etilgan, davlat suvereniteti, inson huquqlari, erkinliklari va burchlari nima, shahsning qanday huquqlari mavjud, ular qanday kafolatlanadi? degan savollar javobini egallash darajasida tinglovchi bilim olishi kerak. Huquqiy bilim olgan shaxs o`z bilimini hayotda ishlata bilishi, tadbiq eta olishi kerak. Masalan, inson va fuqarolarning huquq, erkinliklari, burchlari bo`yicha dars jarayonida o`rganganlarini hayotda foydalana olishi, shaxsning qonun asosida o`zini himoya qilishi, o`z burchlarini bajarishi hatti-harakatlaridan kelib chiqadi. Mehnat huquqidan olgan bilimi aososida shaxs o`z mehnat faoliyatini huquqiy tartib doirasida bajaradi va o`zgalardan, ish beruvchidan o`zining huquqlarini himoya qila oladi. Ariza, dalolatnoma, talabnomama va boshqa ma`lumotlarni yozishni ham dars jarayonida o`rgatilganligi tufayli hayotda shaxs qiynalmasdan ish tutadi.

2. Huquqiy ta`limning asosiy belgilari Huquqiy ta`lim jarayonida tinglovchilarga quyidagilar o`rgatilishi lozim; birinchidan, bilim berilishi, bilim davlat va huquq bilan bog`langan bo`lishi kerak; ikkinchidan, olingan bilimni hayotga tadbiq etish mahorati o`rgatiladi; uchinchidan, shaxs doim o`z ustida ishlashi, izlanishi biror natijaga ega bo`lishlikka harakat qilishi kerak; to`rtinchidan, davlat va jamiyat ishlari bilan qiziqish hislatlariga ega bo`lishni shakllantirish. Huquqiy ta`limning asosini bilim tashkil etadi. Bilim shaxsning har tomonlama rivojlanishiga yordam beradi. O`qituvchi dars jarayonida jamiyat va davlatdagi yangiliklarni o`zi mukammal bilishi va ularni tinglovchilarga o`rgatishi lozim. Masalan, yangi qabul qilingan qonunlarda, inson huquqiga, mehnat, fuqarolik, oilaviy munosabatlariga bog`liklarini o`quvchi o`qituvchisidan o`rganadi. Dars jarayonida tinglovchilar: davlat, uning boshqarilishini; huquqqa bog`liq tushunchalarni; huquqiy munosabatlar tushunchasini; huquqiy munosabatlarning kelib chiqish asoslarini; huquqbuzorlik tushunchasini, turlarini; huquqiy javobgarlik tushunchasi va boshqa bir qancha huquqiy ma`lumotlarni bilib olishlari lozim. Masalan, O`zbekiston Respublikasining 2002 yil 12 dekabrda O`zbekiston Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan «O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati to`g`risida»gi Konstitutsiyaviy Qonunini tinglovchilarga o`qituvchi sharhlab berishi lozim. Unda Senat O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining (yuqori palatasi) hududiy vakillik palatasi ekanligini, uning tashkil topishini, vakolatlarini va boshqa faoliyatini tushuntirib berishi lozim. Har bir qonun yangiliklarini o`quvchi ilk o`qituvchisidan eshitishi maqsadga muvofiqdir. Chunki boshqalar qonun sharhini yetarli darajada bilmasligi tufayli noto`g`ri tushuncha hosil qilib qo`yishlari mumkin. Yuqorida ko`rsatilgan masalalardan kelib chiqqan xolda o`qituvchi darsga kirishdan oldin mavzu bo`yicha maxsus huquqiy xujjatlar bilan tanishib, dars matnini tayyorlab, tinglovchilardan tushgan savollarga javob berish darajasida tayyorgarlik ko`rishi lozim. Agar u yoki bu savolga javob berishga qiynalsa, o`qituvchi tinglovchilarga kelgusi darsda bu savolga javob berishini aytishi

mumkin. Tegishli qonuniy hujjatlar yoki adabiyotlardan foydalanib har bir javobsiz qolgan savol, kelgusi darsda tushuntiriladi. Olingan bilimlarni hayotga tadbiq etish. Bu shaxsning hayotida uchragan huquqiy muammalarning yechimini topishi demakdir. Huquqiy bilimga, ma`lumotlarga ega bo`lgan shaxs, huquqiy munosabatlarga kirganda harakatlarini qonun asosida amalga oshirishga erishadi. Masalan, yozgi kanikulda ishlayotgan o`quvchi: bir kunda necha soat ishlashi mumkinligini; mehnat haqqi qanday to`lanishini; mehnatni o`qish davrida davom ettirishi mumkinmi, degan bir qancha savollarning javobini dars jarayonida bilganligi sababli, mehnat faoliyatini qonun asosida amalga oshirilishini kuzatadi. Olingan huquqiy bilimlar shaxsga o`z ilmiy yoki ijodiy izlanishlarida ham yordam beradi. Buning uchun tinglovchi dars jarayonida bilganlaridan tashqari o`z ustida ishlab, qo`shimcha manbalar, adabiyotlardan foydalanishi kerak. Masalan, o`quvchilarning ba`zilari referatlar yozish, devoriy gazetalarga maqolalar yozish, huquq burchaklarini tashkil qilish, to`garaklarida qatnashishga qizaqadilar. Bunday shaxslarning o`z maqsadlariga erishish uchun o`qituvchi ularga to`g`ri yo`l ko`rsatishi, yordam berishi maqsadga muvofiqdir. Tinglovchilar orasidan davlat, jamiyat hayoti bilan qiziquvchilar, rahbarlik hususiyatiga ega shaxslar ham aniqlanadi. Ular davlat va huquq nazariyasi, davlatdagi mavjud qonunlar, ularning yaratilishi bilan alohida qiziqadi. Ularni to`g`ri yo`lga solish uchun o`qituvchilari avvalambor o`zi yaxshi huquqiy bilimga ega bo`lishi, qonun yangiliklari bilan tanishgan bo`lishi shart. Agar o`qituvchining ma`lumoti u yoki bu huquq soxasi bo`yicha to`la bo`lmasa, tinglovchiga mahsus manbalar, yoki mutaxasislar bilan uchrashuviga yordam berishi lozim. Ana shundagina jamiyatimizda haqiqiy bilimdon, o`z kasbini sevadigan, uning huquqiy asoslarini biladigan mutaxasislar yetishib chiqadi. 3. Huquq o`qitishning umumiy metodikasi Huquq o`qitish metodikasi bo`lajak o`qituvchilarga dars berish yo`llarini o`rgatadi. Fanni o`qitish sifatini belgilashda metodika fani katta o`rin egallaydi. Metodika bilan qurollangan har bir o`qituvchi to`g`ri, ijodiy va samarali ishlash imkoniyatiga ega bo`ladi. Huquq fani o`qituvchisi zimmasiga yosh avlodni har tomonlama yetuk va barkamol kishi qilib tarbiyalash singari katta va ma`suliyatli

vazifalarni yuklaydi. Huquqni o`qitish va tarbiyalash metodikasi o`quvchilarga nimani o`qitish va qanday o`rgatish degan savolga javob berib: birinchidan, o`qituvchilarga fan asoslarini singdiradi; ikkinchidan, ularni o`rgatish metodlarini aniqlab beradi. Fan asoslari, huquq bo`yicha bilimning hajmi esa huquqshunoslik fani dasturida belgilab qo`yilgan. Huquq fani o`qitish metodikasining o`ziga xos bir qancha xususiyatlari mavjud: dars obyektlari har xil bo`lib, mashg`ulotlarning mazmuni bir biridan tubdan farq qiladi; darsning mazmuni, mohiyati, yo`nalishlarini belgilashda o`qituvchining sifatlari, bilim darajasi, mahorati va hokozolar muhim o`rin egallaydi; o`quvchilarning bilim natijasi har xilligi inobatga olinadi; darslarda berilgan bilimlar hayotiy hamda amaldagi tartib qoidalar va me`yoriy normalar bilan bevosita bog`liq bo`ladi; huquq fani asoslari doimiy ravishda yangilanayotganligi hisobga olinadi va h.k. O`qitishning dialektik qonuniyatiga amal qiluvchi huquq o`qituvchisi, metodika fanini ham turlicha uslub va tamoyillarga ega ekanligini bilib olishi shart. Birinchidan, har bir mavzuni turlicha usullar bilan o`tish qonuniydir. Ikkinchidan, har bir mashg`ulot turli tuman huquq manbalari asosida tashkil etiladi. Uchinchidan, huquq mashg`ulotida asosan me`yoriy normalar o`rgatiladi. To`rtinchidan, darslarda hukumat tomonidan olib borilayotgan siyosatning huquqiy asoslari o`rgatib boriladi. Beshinchidan, yoshlarga intizom va tartib qoidalar muntazam ravishda o`rgatib boriladi. Bular pedagogik qonuniyatlar bo`lib, ularni huquq o`qitish metodikasi fanida ham qo`llanilishi maqsadga muvofiqdir. Fan asoslarini o`qitish va metodikani bir-biridan farq qilmoq kerak. Metodika talabalarga nazariy bilim bilim bilan birgalikda undan foydalanish yo`llarini ham ko`rsatadi. Nazariya fanning asoslarini, uning maqsad, fazifasi, dolzarbligini o`rgatadi. Huquq fanidan ko`pgina dars o`tish nazariyasini amalda qo`llash yo`llarini metodika o`rgatadi. Nazariya amaliyotga ishonch bahsh etadi. Nazariyasiz amaliyot qanotsiz qush, shuning uchun ham har bir o`qituvchi metodikani albatta bilishi shart. Metodika hayotda qo`llash mahoratini keltirib chiqaradi. Metodikani bilmagan o`qituvchi; birinchidan, ko`r-ko`rona ish olib boradi; ikkinchidan, mehnat natijalariga erisha olmaydi; uchinchidan, o`qituvchilik faoliyatida hatto kamchiliklarga yo`l qo`yadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.A.Karimov. «O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li». – T., «O`zbekiston», 1992. 2. I.A.Karimov. «O`zbekiston - kelajagi buyuk davlat». - T., «O`zbekiston», 1992. 3. I.A.Karimov. «Buyuk kelajagimizning huquqiy kafolati». - T., «O`zbekiston», 1993. 4. I.A.Karimov. «Bizdan ozod va obod Vatan qolsin!». – T., «O`zbekiston», 1993. 5. I.A.Karimov. «O`zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari». - T., «O`zbekiston», 1995. 6. 1918-1920 yillardagi Turkiston ASSR Konstitutsiyalari. 7. 1920-23 yillardagi Xorazm Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari. 8. 1921-23 yillardagi Buxoro Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari. 9. 1927-1937-1978 yillardagi O`zbekiston SSR Konstitutsiyalari. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Huquqni muxofaza qilish faoliyati, uning bеlgilari tushunchasi, maqsad hamda vazifalari

O`rta maxsus, kasb-hunar ta`limida huquqni o`qitish

Huquqni tatbiq etish va qo`llash

«O`zbekiston respublikasi huquqni muhofaza qilish organlari» tushunchasi, tizimi, predmeti

Huquqni qo’llash hujjatining yuridik texnikasi