Huquqni qo’llash hujjatining yuridik texnikasi - Юриспруденция - Рефераты

Huquqni qo’llash hujjatining yuridik texnikasi

Загружено в:

28.10.2023

Скачано:

0

Размер:

40.0341796875 KB

Huquqni qo’llash hujjatining yuridik texnikasi Reja: 1. Huquqni qo’llash hujjatining tushunchasi va turlari. 2. Huquqni qo’llash hujjatlarining rekvizitlari va tuzilishi. 3. Huquqni qo’llash hujjatining kirish qismi. 4. Huquqni qo’llash hujjatining tavsiflovchi qismi. 5. Huquqni qo’llash hujjatining motivlashtiruvchi qismi. 6. Huquqni qo’llash hujjatining rezolyutsiya qismi.

1.Huquqni qo’llash hujjatining tushunchasi va turlari. Fuqarolar va tashkilotlar huquqiy munosabatlarga ixtiyoriy, majburlov kuchisiz va o’zaro kelishuvga asosan kirishadilar va shu munosabatlar orqali o’zlarining subyektiv huquqdaridan foydalanadilar, o’zlariga yuklatilgan majburiyatlarini bajaradilar hamda qonun bilan o’rnatilgan normalarga rioya qiladilar. Shu bilan birga ba’zi hollarda huquqni tatbiq etish uchun davlatning aralashuvi zaruriyati tugiladi, chunki busiz huquqni amalga oshirish mumkin bo’lmay qoladi. Bir qator huquqiy munosabatlar davlat va davlat organlarining bevosita ishtiroki bilan belgilanadi. Masalan, armiya safiga chaqirish, fuqarolarning nafaqa olish huquqini amalga oshirish, sodir qilingan huquqbuzarlik uchun tegishli ta’sir choralarini belgilash kabi faoliyat bo’yicha tegishli davlat organlarining bu masalalar bo’yicha huquqni tatbiq etishga qaratilgan qarori zarur bo’ladi. Umuman olganda, davlatning huquqni qo’llash borasidagi faoliyati jamiyat manfaatlaridan kelib chiqadi va qonunga muvofiq ravishda amalga oshiriladi. Huquqni qo’llash - ma’lum yuridik ishlar bo’yicha yuridik faktlar yoki muayyan huquq normalariga asoslanib, vakolatli davlat organlari yoki mansabdor shaxslar tomonidan individual qarorni tayyorlash va uni qabul qilish bilan bogliq, bo’lgan hokimlik faoliyatidir. Huquqni qo’llash – vakolatli organlar va shaxslarning yuridik ish bo’yicha yuridik faktlar va muayyan huquqiy normalar asosida alohida qarorni tayyorlash va qabul qilish borasidagi hokimiyat mazmuniga ega bo’lgan faoliyatidir. Huquqni qo’llash aktlari - konkret shaxs (shaxslar)ning huquqlarini, majburiyatlarini yoki ularning yuridik javobgarlik darajasini belgilovchi, yuridik faktlar va huquq normalariga asoslanib vakolatli organ yoki mansabdor shaxs tomonidan chiqariladigan huquqiy aktdir. Rossiyalik huquqshunos olim, professor V.I.Leushinning ta’rificha, “Huquq qo’llash hujjati – bu vakolatli davlat organi yoki mansabdor shaxsning yuridik hujjatlar va huquq normasi asosida chiqaradigan, konkret shaxslarning huquq va majburiyatlarni yoki yuridik javobgarligi doirasini belgilaydigan huquqiy

hujjatidir”1. Masalan, taniqli huquqshunos olim Z.Islomov huquq qo’llash hujjatiga quyidagicha ta’rif bergan: “Huquq qo’llash hujjati – bu kompetentli subyekt tomonidan konkret yuridik ish yuzasidan subyektiv huquq yoki yuridik majburiyat bor yoki yo’qligini aniqlash va tegishli huquq normalari va ularning normativ amalga oshirish manfaatida ularning doirasini belgilash maqsadida qabul qilinadigan davlt-hokimiy, individual - aniq hujjatdir”2. Huquqni qo’llash: Birinchidan, ayrim normalarni amalga oshirish mexanizmida davlatning ishtiroki nazarda tutiladi. Bu, avvalo, moddiy ne’matlarni davlat tomonidan taqsimlash nazarda tutilgan normalardir. Masalan, pensiya huquqini amalga oshirish ijtimoiy ta’minot organi komissiyasining ayrim fuqaroga pensiya tayinlash to’g’risidagi qarorini zarur element sifatida o’z ichiga oladi. Davlat yer fondidan yer uchastkasi ajratish tegishli davlat organining alohida hokimiyat qarorini talab qiladi. Shu tartibda, ya’ni alohida hokimiyat qarori chiqarish yo’li bilan fuqarolar va tashkilotlarga foydalanish uchun davlat mulkiga kiruvchi yer uchastkalari ajratiladi. Ikkinchidan, davlat apparati doirasida davlat organlari va mansabdor shaxslari o’rtasidagi o’zaro aloqalar asosan hokimiyat va bo’ysunish xususiyatiga ega bo’ladi. Mazkur huquqiy munosabatlar zaruriy element sifatida hokimiyat qarorlarini, ya’ni huquqni qo’llash hujjatlarini (masalan, Prezidentning vazirni lavozimdan olish to’g’risidagi farmonini) o’z ichiga oladi. Uchinchidan, huquq normasi huquq to’g’risida nizo chiqqan hollarda qo’llaniladi. Agar taraflar o’zaro huquqlari va majburiyatlari xususida bir to’xtamga kela olmasalar, ular nizoni hal qilishni so’rab vakolatli davlat organiga murojaat etadilar (masalan, tashkilotlar o’rtasidagi nizolarni xo’jalik sudlari ko’rib chiqadi). To’rtinchidan, huquqni qo’llash sodir etilgan huquqbuzarlik uchun yuridik javobgarlik chorasini aniqlash, shuningdek tarbiyaviy, tibbiy yo’sindagi majburlov choralarini qo’llash uchun zarur bo’lishi mumkin. Huquqni qo’llashning quyidagi belgilari mavjud:

huquq normasini qo’llash vakolatiga ega bo’lgan organlar yoki mansabdor shahslar tomonidan amalga oshiriladi; individual xarakterga ega; muayyan huquqiy oqibatlarni-subyektiv huquq, majburi-yatlar, javobgarliklarni o’rnatishga yo’naltirilgan; maxsus belgilangan protsessual shakllarda amalga oshi-riladi; individual harakatga ega bo’lgan yuridik qaror chiqarish bilan yakunlanadi. Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni ta’kidlash mumkinki, huquqiy normalarni qo’llash davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat tashkilotlari va fuqarolar tomonidan amalga oshiriladi. Huquq qo’llash hujjatlarini yana ularni qabul qilgan subyektlarga qarab ham bo’lish mumkin: davlat organlari hujjatlari va jamoat birlashmalari hujjatlari. Davlat organlari hujjatlari ham o’z navbatida quyidagi turlarga ajratilishi mumkin: davlat boshqaruv organlari hujjatlari; qonun chiqaruvchi hokimiyatning individual xarakterdagi hujjatlari; vazirliklar, davlat qo’mitalari hamda boshqa markaziy idoralarning individual hujjatlari; nazorat qiluvchi, tekshiruvchi organlarning individual hujjatlari; korxona, muassasa va tashkilotlarning individual hujjatlari; sud organlari hujjatlari; prokuratura organlari hujjatlari; tekshiruvchi-nazorat qiluvchi organlar hujjatlari; notarial organlari hujjatlari va b. Huquqni qo’llash hujjatlarining klassifikatsiyasi: 1. shaxslar bo’yicha qabul qilinishi: ijro organlarining aktlari (masalan harbiy xizmatga chaqirish to’g’risidagi akt, professor chinini olish to’g’risidagi diplom), huquqni muhofaza qilish organlarining aktlari (masalan jinoyat ishi qo’zg’atish to’g’risidagi qaror, arizani ish yurituviga qabul qilishni rad etish to’g’risidagi qaror); 2. davlat faoliyatining asosiy yo’nalishlari: iqtisod sohasida(masalan Toshkent shahar Yunusobod tumaniga dotatsiya ajratish to’g’risida), madaniyat sohasida (masalan o’zbek-turkman madaniyat Markazini tashkil etish to’g’risida), huquqiy tartibotni saqlash (masalan tezlikni oshirganlik uchun jarima solish to’g’risida);

3. individual xarakterga ega bo’lgan buyruqlar: huquqni qo’llash faoliyatini doimiy rasmiylashtirishga qaratilgan aktlar (masalan lavozimga tayinlash to’g’risida); 4. vaqt bo’yicha: bir martalik faoliyat aktlari (masalan Toshkent shahrini 2200 yillik yubileyini nishonlash to’g’risidagi), davom etuvchi aktlar ( yuridik shaxsni ro’yxatdan o’tkazish to’g’risida); 5. hudud bo’yicha: umumrespublika (masalan Nuroniy jamg’armasini yopish to’g’risida), mahalliy (Buxoro davlat universitetini tashkil etish to’g’risida va boshqalar). Huquqshunos olim H.Odilqoriyev huquqni qo’llash hujjatlarini quyidagicha klassifikatsiya qilgan: Huquqni qo’llash hujjatlarini qabul qiluvchi subyektlarga ko’ra, mazkur hujjatlar: qonunchilik hokimiyati organlari hujjatlari; ijro hokimiyati organlari hujjatlari; sudlov organlari hujjatlari; o’zini o’zi boshqarish organlari hujjatlari; jamoat tashkilotlari hujjatlari; korxona, muassasa va tashkilotlar ma’muriyati tomonidan chiqariladigan hujjatlarga bo’li nadi. Huquqni qo’llash hujjatlarining ifoda etilishi shakliga ko’ra: rasmiy, tavsiya xarakteridagi va ko’rsatma (rezolyutsiya) hujjatlari kabi turlari mavjud. Huquqni qo’llash jarayoni muayyan ketma-ketlikda bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. Huquqiy adabiyotlarda huquqni qo’llash bosqichlari to’g’risida yagona fikr mavjud emas. Aksariyat adabiyotlarda huquqni qo’llashning uch bosqichi ajratib ko’rsatiladi: birinchisi, ishning faktik tomonini aniqlash; ikkinchisi, ko’rilayotgan yuridik ishga mos keladigan huquq normasini tanlab olish; uchinchisi, ishni mazmuni bo’yicha hal etish, ya’ni huquqni qo’llash aktini chiqarish.

Bundan tashqari huquqni qo’llashning mustaqil bosqichlari sifatida quyidagilar e’tirof etiladi: a) ishning holatlarini aniqlash va tadqiq etish; b) huquq normasini qonuniylik, zamon, makon hamda shaxslar bo’yicha amal qilishi nuqtai nazaridan tanlash va tahlil etish; v) huquq normasi mazmunini tahlil etish va qaror qabul qilish (yakka tartibdagi hujjat chiqarish); g) qabul qilingan qaror mazmunini manfaatdor davlat organlari, jamoat tashkilotlari va mansabdor shaxslarga yetkazish. Huquqni qo’llash bosqichlarining soni jiddiy ahamiyatga ega emas. Muhimi, huquqni qo’llashning mazmun va mohiyatini ochib berishdan iboratdir. Huquqni qo’llash bosqichlarining har biri qonunchilik talablariga javob beruvchi ma’lum fakt va yuridik harakatlarning sodir bo’lishi bilan bog’liq. Huquq normalarini qo’llash bosqichlari quyidagilardan iborat: - huquq normasining qo’llanishini talab qiluvchi ishning faktik tomonini tahlil etish; - ko’rilayotgan ishga mos keladigan huquq normasini tanlab olish, uning mazmunini aniqlash va sharhlash; - huquqni qo’llash aktini chiqarish va uning bajarilishini ta’minlash chora- tadbirlarini ko’rish; - ko’llanish aktining amalda bajarilishini tekshirish va uning ustidan nazorat o’rnatish. Bu harakatlarning hammasi qonunchilik talablari asosida vakolatli davlat organlari, mansabdor shaxslar yoki jamoat tashkilotlari tomonidan ularning vakolatlari doirasida olib borilish lozim. Huquqni qo’llash hujjatlari quyidagi talablarga javob berishi lozim: a) mazkur hujjatlar qaysi normativ-huquqiy hujjatlar asosida qabul qilingan bo’lsa, ularga aniq mos kelishi; b) huquqni qo’llovchi organ yoki mansabdor shaxsning vakolati doirasida qabul qilinishi; v) chuqur va har tomonlama asoslantirilgan bo’lishi; g) huquqni qo’llash hujjatlariga rasmiy tus beruvchi barcha zarur rekvizitlarga

(hujjatning nomi, qabul qilinish joyi va vaqti, mazkur hujjatni qabul qilgan organ nomi, tegishli muhr, imzoning mavjudligi va hokazo) ega bo’lishi. Huquq qo’llash hujjatlari normativ hujjatlardan farq qilgan holda, o’zida umumiy qoida emas, balki individual aniq bir qoida, amrni ifodalaydi, masalan, “Ipoteka to’g’risida”gi qonun o’zida ko’pchilik huquq subyektlariga daxldor qoidalarni ifodalasa, huquq qo’llash hujjati esa o’zida aniq bir yuridik ahamiyatga molik qarorni, xususan, muayyan bir fuqaroga yer uchastkasi ajratish to’g’risida, yoki ma’lum bir shaxsni mukofotlash haqidagi qarorni ifodalashi mumkin; normativ - huquqiy hujjat huquqning asosiy manbalaridan hisoblansa, huquq qo’llash hujjati bunday xususiyatga ega emas – u huquq manbasi hisoblanmaydi, chunki yangi umumiy qoida yaratmaydi. Normativ hujjat huquqiy tartibga solishning umumiy normativ asosi hisoblanib, u huquqiy normalarni o’rnatadi, o’zgartiradi va bekor qiladi. Huquq qo’llash hujjati esa bunday vazifani bajara olmaydi. U normativ hujjatning umumiy qoidalarini konkret hayotiy holatlarga tadbiq etadi, shu tariqa umumiy normativ qoidalarni hayotga olib kirishning vositasi sifatida amal qiladi. Huquq qo’llash hujjatlari huquqiy munosabatlarning vujudga kelishi, o’zgarishi va bekor qilinishi uchun yuridik fakt- asos bo’lib xizmat qiladi. Huquq qo’llash hujjati –huquqiy tartibga solish mexanizmidagi yuridik vositalardan muhimi hisoblanib, ular individual, konkret munosabatlarni tartibga solish yo’li bilan, jamiyatda tartibot va barqarorlik o’rnatadi. Sud hujjatlari esa huquq qo’llash hujjatlarining muhim va o’ziga xos ko’rinishi xisoblanadi. Huquqni qo’llash hujjatlarining rekvizitlari va tuzilishi Huquqni qo’llash hujjatlar quyidagi rekvizitlarga ega bo’lishi kerak: hujjatning turi va nomi; hujjat qabul qilingan joy, sana; hujjatni qabul qilayotgan shaxsning mansabi, unvoni, familyasi, ismi, otasining ismi;

tegishli huquqni qo’llash hujjatini chiqargan shaxsning lavozimi, imzosi, ismining bosh harfi va familiyasi va muhr. Ta’kidlash zarurki, huquq qo’llash hujjatlarining tashqi rasmiylashtirilish shakliga nisbatan ham qator talablar mavjud. Odatda, huquq qo’llash hujjatlari yozma tusda rasmiylashtiriladi Hujjatning boshida uning nomi aniq ko’rsatiladi: hukm, bo’yruq, qaror, hal qiluv qarori va shu kabilar. Shu bilan bir qatorda, ayrim hollarda esa, hujjatga sarlavha ham qo’yiladi. Ayni paytda, huquq qo’llash hujjatida, albatta quyidagi ma’lumotlar bo’lishi kerak: huquq qo’llash hujjati qabul qilingan sana; huquq qo’llash hujjati qabul qilingan joy; huquq qo’llash hujjatini qabul qilgan organnning to’la nomi; huquq qo’llash hujjatini qabul qilishga vakolatli shaxsning imzosi; huquq qo’llash hujjati;muhr va b. Huquqni qo’llash hujjatining kirish qismi. Huquqni qo’llash hujjatining kirish qismi huquqni qo’llash hujjatining mustaqil qismi bo’lib, u huquqni qo’llash hujjatining qabul qilish sabablari, maqsadlari va vazifalariga doir tushuntirishlarni ifoda etadi. Muqaddima xatboshilarga bo’linadi. huquqni qo’llash hujjatining muqaddimasi: mustaqil normativ ko’rsatmalarga ega bo’lmaydi; moddalarga bo’linmaydi; raqamlanmaydi. Huquqni qo’llash hujjatining tavsiflovchi qismi. Hujjat-aktlarni tuzilishiga qarab, quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: to’rtta asosiy qismni, ya’ni kirish qismi, bayoniy qism, asoslantiruvchi qism va xulosa qismidan iborat bo’lishi mumkin.(masalan, sudning hukmi, hal qiluv qarori va boshqa yurisdiksion hujjatlar); uch qismdan iborat bo’lgan, ya’ni kirish, bayoniy va xulosa qismdan iborat tarzda bo’lgan hujjatlar.(tergov va ma’muriy organlar tomonidan qabul qilinadigan bayonnomalar); ikki qism – kirish va xulosa qismidan iborat bo’lgan hujjatlar.( muayyan harakatlarni sodir etishga

ruxsat beruvchi hujjatlar); yuqorida ko’rsatilgan qismlarga ega bo’lmagan, biroq tegishli mansabdor shaxsning “ijro etilsin” “rad etilsin” “tasdiqlansin” “to’lansin” kabi buyruq-rezolyutsilariga ega bo’lgan hujjat-aktlar. Huquqni qo’llash hujjatining motivlashtiruvchi qismi. Ayni paytda, huquq qo’llash hujjati mazmunan uch qismdan iborat bo’ladi: 1.bayoniy qism; 2.asoslantiruvchi qism; 3.xulosa qismi. Masalan, O’zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksida ham ishga qabul qilish haqidagi huquq qo’llash hujjati – bo’yruqqa nisbatan quyiladigan talablar ushbu Kodeksning “Ishga qabul qilishni rasmiylashtirish tartibi” deb nomlangan 82-moddasida mustahkamlangan. Unga ko’ra, ishga qabul qilish ish beruvchining buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi, buyruq chiqarishga asos bo’lib esa xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasi hisoblanadi. Ishga qabul qilish haqidagi buyruq tuzilgan mehnat shartnomasining mazmuniga to’la muvofiq ravishda chiqariladi. Buyruq xodimga ma’lum qilinib, undan tilxat olinadi. Ushbu Kodeksning 96-moddasida mehnat shartnomasini o’zgartirishni rasmiylashtirish tartibi belgilab qo’yilgan. Bu talablarga rioya etish- fuqarolarning mehnatga doir huquqlarini ta’minlashga xizmat qilishi shubhasizdir. Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, , huquq qo’llash hujjatlariga nisbatan amaldagi qonunchilikda qator talablar qo’yilgan bo’lib, har bir davlat organi yoki mansabdor shaxsi bu talablarni huquq qo’llash hujjati qabul qilishda rioya etishlari shart, shundagina kompetentli hujjatlar yuzaga kelishi ta’minlanadi.

Huquqni qo’llash hujjatining rezolyutsiya qismi. Huquq qo’llash hujjatlariga qo’yiladigan talablardan ikkinchisi -huquq qo’llash hujjatini qabul qilishda qonuniylik talabiga rioya etilishi. Bu talabning mazmuni o’z ichiga quyidagi holatlarni oladi: 1) har bir davlat organi yoki mansabdor shaxsi o’zining vakolatiga tegishli bo’lgan ishni ko’rishi va hal etishi kerakligi; 2) dalillarni yig’ish va ularni ta’minlash, ishni ko’rib chiqishga doir barcha protsessual hoidalarga to’la amal qilinishi; 3) to’plangan dalillarga, ishning fhujjatik holatiga eng to’la mos keladigan huquqiy normaning qo’llanishiga –ya’ni to’g’ri yuridik tavsiflashga erishish; 4) ish yuzasidan qaror, qo’llanilayotgan normaning dispozitsiyasi (sanksiyasi) da belgilangan talablarga mos holda chiqarilishi lozimligi; 5) Huquq qo’llash hujjatini qabul qilishda maqsadga muvofiqlik talabi. Da’vo ariza (Boquvchisining o’limi natijasida keltirilgan zararni undirish haqida, da’voning qiymati 2100 so’m) 1999 yil 19 avgust kuni fuqaro Abror Malikov mast holda 8-mart ko’chasida ketayotgan Ixtiyor Abilovni sababsiz urib yiqitadi Shu onda shaharning 15-taksoparkiga qarashli taksi haydovchisi K.Azizov mashinasi bilan o’rnidan turishga harakat qilgan I.Abilovni urib ketadi natijada I.Abilov voqea sodir bo’lgan joyda vafot etadi. K.Azizov ustidan qo’zg’atilgan jinoyat ishi tuman prokuraturasi tomonidan uning harakatlarida jinoyat alomatlari bo’lmaganligi sababli bekor qilingan. Bundan tashqari, tergov jarayonida K.Azizov harakatida avtotransportni haydash qoidalari buzilganligi ham aniqlangan. Marhum I.Abilov qaramog’ida 1996 yil 10 mayda tug’ilgan Nodir Abilov ismli balog’atga yetmagan o’g’li tarbiya topmoqda. Toshkent shahri, Shayxontoxur tumani ijtimoiy ta’minot bo’limi boquvchisining o’limi tufayli bolaga nafaqa to’lashni ta’minlamagan, bunga asos qilib I.Abilov yetarli darajada ish stajiga ega emasligi ko’rsatilgan. Mikond zavodi

tomonidan berilgan ma’lumotga qaraganda, baxtsiz hodisaga qadar I.Abilov keyingi 12 oy ichida har oyda olgan maoshining o’rtacha miqdori 200 so’mni tashkil qilgan. Oilada marhumning qaramog’ida 1996 yilda tug’ilgan Nodir ismli o’g’lidan boshqa hech kim bo’lmagan. Demak, o’g’liga nafaqa tayinlashning o’rtacha miqdori 100 so’mni tashkil qiladi. FKning 999-moddasida ortiqcha xavf manbai tufayli yetkazilgan zararni javobgardan undirish lozimligi ko’rsatilgan. Ushbu ish bo’yicha qabul qilinadigan qaror A.Malikov va K.Azizovlarning huquq va majburiyatlariga ta’sir etishi mumkinligini inobatga olib, ularning javobgar tarafida qatnashuvchi mustaqil talabi bo’lmagan uchinchi shaxs sifatida ishga jalb qilinishi lozim. Yuqoridagilarga ko’ra, FKning 999-moddasiga hamda FPKning 5, 46- moddalariga asoslanib, So’rayman: 1. Toshkent shahar, Shayxantohur tuman, 15-avtosaroyning hisobidan Rahima Abilova foydasiga 1996 yil 10 mayda tug’ilgan o’g’li Nodir Abilovning tarbiyasi uchun har oyiga 100 so’mdan, 1999 yil 3 sentabridan toki bola 16 yoshga to’lgunga qadar, agar o’qishni davom ettirgan holda esa 18 yoshga qadar undirishni. Ish bo’yicha sud xarajatlarini esa, javobgardan davlat foydasiga undirishni, A.Malikov va K.Azizov FPKning 45-moddasiga asosan mustaqil talablar bilan arz qilmaydigan uchinchi asos sifatida ishga jalb etishni,

Adabiyotlar ro’yxati U.A. Tuxtasheva. Ijro ishi yuritish. Darslik. T., TDYUI, 2009, 308 -bet. M.Q. O’razaliyev. Ijro ishi yuritish. O’quv qo’llanma. T., TDYUI, 2011,369- bet. D. Habibullayev. Sud qarorilari ijrosi muammo va yechim. “Huquq va burch” T 2009 № 10, 36-38-bet. B. Yusupov. Sud hujjatini ijro etmaganlik uchun jinoiy javobgarlik muammolari. Yurid.fan.nomz.ilm.darajasini olish uchun yozilgan diss. avtoref. T., 2011, 26-bet. B. Yusupov. Sud hujjatini ijro etmaganlik uchun jinoiy javobgarlik muammolari. Monografiya. T.,2011,173-bet. A. Norqulov. Burch ado yetilsa, huquq toptalmaydi. “Huquq va burch”. T.,2012, №5,34-35-bet.

Похожие

Sud hujjatlarining yuridik texnikasi

Normativ-huquqiy hujjatning yuridik texnikasi

Yuridik shaxslar

Yuridik javobgarlik

Yuridik javobgarlik