Tuproq muhiti –pH ni aniqlash usullari - Геология - Рефераты

Tuproq muhiti –pH ni aniqlash usullari

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

332 KB

Tuproq muhiti –pH ni aniqlash usullari Reja: 1. Tuproq reaktsiyasi (pH) haqida. 2. Tuproqning pH ini aniqlash usullari.

Tuproq muhiti reaktsiyasi (pH) ni aniqlashdan iborat. Tuproq suvli so`rimi universal indikator ishtirokida rangga bo`yalishiga, rangning intensivligi shkalaga solishtirilib aniqlash uslubning mohiyatini tashkil qiladi. Tuproq paydo bo`lishida o`simlik va xayvonot organizmlarini qoldiqlarining chirishi, parchalanishi, shuningdek, tuproqdagi mineral moddalarning reaktsiyasiga kirishishidan hamda kislotali o`g`itlarning uzoq qo`llanishi tufayli tuproq muhitining kislotaliligi yoki ishqoriyligi ortadi. Tuproq eritmasining muhiti katta ahamiyatga ega. Chunki tuproqdagi mikrobiologik protsesslarning intensivligi, tuproq minerallarining erishi, ularning harakatchanligi, oziq moddalarning o`simliklar tomonidan uzlashtirilishi, koloidlarning koagunlanishi, peptizatsiasi, oqsidlanishi va qaytarilishish hamda boshqa fizik-ximiyaviy protsesslar tuproq eritmasi muhiti bilan o`zaro bog`liqdir. Ko`p yillik tajribalar agroximik va agronomlarning ma`lumotlariga ko`ra tuproq reaktsiyasi o`simlikning o`sishi va rivojlanishiga, hosilning ko`p va oz bo`lishiga ta`sir etishi isbotlangan. Tuproq reaktsiyasi xujayraning fermantativ apparatlariga salbiy ta`sir etadi. Natijada o`simliklarda sintezlash protsessi to`xtab qolishi mumkin. Tuproq reaktsiyasi o`simliklarning kaltsiy va magniy bilan oziqlanish protsessining buzilishiga sabab bo`ladi. Ayniqsa, tuproq kislotali bo`lganda tuproq eritmasida alyuminiy va marganets brikmalari hosil bo`lib, o`simliklarga katta zarar keltiradi. Masalan, choy o`simligi kuchsiz kislotali va kislotali tuproqlarda hamda yaxshi rivojlanadi. Kuchsiz ishqoriy muhitda esa u nobud bo`ladi. G`o`za va toqning ishqoriy muhitda ham yaxshi o`sa oladi. Umuman tuproq muhiti kislotali, ishqorli va neytral bo`ladi. Kislotali tuproqlarga - podzol tuproq, sur tusli o`rmon tuproq, qizil tuproq, torfli-botqoq tuproqlar kiradi.

Ishqorli tuproqlarga - kashtan tuproq, bo`z, sho`rtob sur tusli qo`ng`ir tuproqlar kiradi. Qolgan tuproqlar esa neytral tuproqlar hisoblanadi (qora tuproqlar). Tuproq muhitining kislotali yoki ishqoriy bo`lishi eritmadagi vodorod ioni (H+) va gidroqsil gruppa (OH-) larning nisbiy miqdoriga bog`liq. Agar eritmani vodorod ionlari gidroqsil ionlaridan ko`p bo`lsa, muhit kislotali, agar aksincha, gidroqsil ionlar vodorod ionlaridan ko`p bo`lsa, ishqoriy, agar ularning soni teng bo`lsa, muhit neytral hisoblanadi. 1 l mutlaqo toza suvda 22°C da 10-7 g - ion H+ va 10-7 g ion OH - bo`ladi, shuning uchun uning reaktsiyasi neytraldir. Suv va suyultirilgan eritmalar uchun bu ionlar kontsentratsiyalarining ko`paytmasi o`zgarmas qiymatdir: [H+]-[OH] =10 - 14. Binobarin, ionlardan birining kontsentratsiyasi ko`paysa, ikkinchisining kontsentratsiyasi kamayadi. Masalan, bir litr suvdagi vodorod ionlarining kontsentratsiyasi N+ = 10 -5 g ion bo`lsa, OH kontsentratsiyasi OH = 10-9 g ion bo`ladi, chunki 10-5-10-9 = 10-14. Odatda, vodorod ionloarining kontsentrattsiyasi aniqlanadi va uning qiymati 10 sonining logorifimi sifatida minus ishorani pulsga almashtirib ifodalanadi, ya`ni (N+) teng 10-5 o`rniga H+ = -5 yoki [H] = 5 yoziladi: - H + ifodida pH simvoli bilan almashtiriladi. Reaktsiya muhitini, ya`ni kislotali yoki ishqoriyligini aniqlash uchun alohida shkala belgilanadi, ya`ni pH>7 dan kichik bo`lsa, kislotali bo`ladi. Bunda kislotalilik ortib borsa pH<7 dan to 1 gacha kamayib boradi. Agar pH=7 dan katta bo`lsa, muhit ishqoriy bo`ladi, pH ning ortib borishi bilan ishqoriylik darajasi ham oshib boradi. Agar pH=7 bo`lsa, muhit neytral bo`ladi. Tuproq eritmasining reaktsiyasi pH miqdoriga ko`ra quyidagicha klassifikatsiyalanadi:

Tuproq reaktsiyasi (pH) haqida. Tuproq tarkibidagi (H+) va (OH-) ionlarning miqdori tuproq suspenziyasining, suvli va tuzli so`rimning pH bilan ifodalanadi. Tuproq eritmasining reaktsiyasi (pH) o`simliklar va mikroorganizmlar xayotida muhim rol uynaydi. U tuproq tarkibiga hamda tuproq hosil kiluvchi protsesslarga bog`liq. Shu bilan birga u tuproqning agroximiyaviy, mikrobiologik, fizik va ximiyaviy xususiyatini aniqlab beradi. O`rta Osiyo tuproqlari eritmasining reaktsiyasi 7,2-7,6 ga to`g`ri keladi, ya`ni u kuchsiz ishqoriydir. Bu tuproq eritmasi Ca(HCO 3 ) 2 (kaltsiy bikorbanat) ga tuyinganligini ko`rsatadi. Chunki ularning sug`oriladigan suvlarda ko`p bo`lishi ayniksa ishqor va metallarning karbonat angidridda erishi ularning tuproqda ko`p bo`lishiga sabab bo`ladi.

Tarkibida ko`p miqdorda organik modda bo`lgan tuproqlar kuchsiz kislotalim bo`ladi. Bunda tuproq eritmasida pH - 6,6 atrofida bo`ladi. Sho`rxoq tuproqlar tarkibida ko`p miqdorida singdiruvchi kompleksi bo`lgan tuproqlar ishqorli harakterga ega bo`lib, pH - 8,2, xattoki 8,4 va undan ham ortadi. Tog` oldi tuproqlariga nisbatan shurlangan cho`l tuproqlar ko`proq ishqorili reaktsiyaga ega bo`ladi. Ayrim xollarda sho`rlangan tuproqlar orasida tarkibida natrniy karbonat Na 2 CO 3 bor tuproqlarni uchratish mumkin, bunday tuproqlar o`ta ishqorlidir. 1-jadval pH miqdori Tuproq reaktsiyasi 3 - 4 Kuchli kislotali 4 - 5 Kislotali 5 - 6 Kuchsiz kislotali 7 Neytral 7 - 8 Kuchsiz ishqorish 8 - 9 Ishqoriy 9 - 11 Kuchli ishqoriy Tuproqning pastki qatlamlarida pH juda kam o`zgaruvchan bo`ladi. Sug`oriladigan dexkonchilik sharoitda haydov qatlami chukulashib borgan sari pH ning kamayishi, ba`zan esa kuchsiz kislotali bo`lishi kuzatilgan. O`simliklarning rivojlanishi davrida tuproq eritmasida pH bir oz o`zgarishi mumkin, biroq, O`rta Osiyo tuproqlarida tarkibida korbanatning ko`pligi, yuqori darajada buferligi va vodorod ioniga nisbatan uning o`zgarishi uncha bo`lmaydi. Tuproqning pH i umumiy suvli yoki tuzli so`rimdan aniqlanadi (1 i KCl eritmasida). Bunda ishlatiladigan tuzning kationi singdirilgan kompleksdagi vodorodni sikib chiqaradi. Shuning uchun almashinuvchi kislotadan pH aniqlanadi.

Biroq, ishqorli tuproqdgi asoslar eritmasi (1 n KCl) ta`sirida karbonatlarning eruvchanligi ortib boradi. Bundan tashqari, bunday tuproqlarda asos bilan tuyingan va ortiqcha tuproqka singgan vodorodning bo`lishi unchalik amaliy ahamiyatiga ega emas, chunki bu protsessni baland tog`li oblastlardagi tuproqlarda uchratish ancha kiyin, ular ichida korbonatsiz sharoitda kuchsiz kislotali tuproqlar uchrab turadi. Tuproq tarkibidagi pH ning miqdorini aniqlashda quyidagilarga rioya qilish kerak: 1. pH tuzli so`rim suspenziyasidan aniqlanadigan bo`lsa, avval tuproq reaktsiyasini aniqlab olish zarur. 2. tuproq eritmasining reaktsiyasi aniqlanmoqchi bo`lsa, tuproqdan suniy suspenziya yoki so`rim tayyorlanadi. 3. tuproq tarkibidagi almashinuvchi kislota aniqlanmoqchi bo`lsa analiz uchun olingan tuproq 1ni KCl eritmasi bilan ishlanadi. Tuproqning pH ini aniqlash usullari. Tuproqning pH ini turli usullar, jumladan unversal idiqatorda, N.I. Alyamovskiy asbobida, Zyorensenu (furfer bilan aniqlash) va xlorimetrik usulda, Mixaelis asbobi asosida pHni vodorodli elektrolitda, xingidron, oynali elektrolitda aniqlanishni o`rganish. Kerakli reaktiv va texnik vositalar: texnik tarozi, filtr, pipetka, probirkalar, indikator, Mixaelis asbobi (quticha) (1-rasm).

Texnik tarozida 20 g tuproq tortib olib, 200 ml li kolbaga solinadi va unga 50 ml distillangan suv quyib 30 minut chayqatiladi, tindiriladi. Vaqt utgandan so`ng aralashma filtr orqali filtrlanadi. Filtratdan pipetkada 5 ml olib, ustiga 3 ml unversal indikatordan quyiladi, so`ngra yaxshilab aralashtirib rangli qog`oz shkalaga solishtiriladi (qog`oz shkalada pH miqdori 3,0 dan 8,0 gacha kursatilgan). Solishtirishning aniq bo`lishi uchun probirkalarni yaxshilab yuvib so`ng ularga aralashma solinadi, shisha orqali teshikchadan qurib turib qog`oz shkalaga toqkoslanadi hamda shu bilan eritmaning pH ni aniqlanadi.

Adabiyotlar: 1. B о b о xo ’ jaev I ., Uz о q о v P . Tupr о qning tarkibi x о ssalari va analizi . – T о shkent : “ Mehnat ”, 1990. 2. Bah о dir о v M ., Rasul о v A . Tupr о qshun о slik . – T .: “ O ’ qituvchi ”, 1975. 3. Агрохимия (учeбник) пр. проф. Б.А.Ягодина. М., ВО “Агропромиздат”, 1989. 4. Мeтоды агрохимия исслeдований почв и растeний. Т., Союз НИХИ, 1977. 5. Musaev B.S. Agrоkimyo (darslik). T.: «Shar» nashriyot-matbaa aktsiyadоrlik kоmpaniyasi bоsh tahririyati, 2001. 6. Niyozaliev I.N., Оtabekоv N.A. va bоshqalar. Agrоximiyadan amaliy mashg’ulоtlar. T., “Mehnat”, 1989. 7. Smirnоv P.M., Muravin E.A. Agrоximiya. – Tоshkent: “O’qituvchi”, 1984. 8. Qishlоq xo’jaligida islоhоtlarni chuqurlashtirishga dоir qоnun va me’yoriy xujjatlar to’plami. 1-2 jildlar. T., «Sharq» nashriyot-matbaa kоntserni bоsmaxоnasi, 1998. 9. Qishlоq xo’jaligida iqtisоdiy islоhоtlarni chuqurlashtirish dasturi (1998-2000 yillar). T., “O’zbekistоn”, 1998.

Похожие

Tuproqning mexanik tarkibini aniqlash usullari

Tuproq tarkibidagi gumus miqdorini I.V. Tyurin usulida aniqlash

Tuproqda III va IV-guruh elementlari. Tuproqda III-guruh elementlari va tuproq muhiti

Tuproqning suyuq qismi kimyosi Tuproq eritmasining manbalari, ajratib olish usullari

Tuproq qattiq qismi kimyosi. Tuproq-kimyoviy jarayonlari