Tuproq tarkibidagi gumus miqdorini I.V. Tyurin usulida aniqlash - Геология - Рефераты

Tuproq tarkibidagi gumus miqdorini I.V. Tyurin usulida aniqlash

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

230 KB

Tuproq tarkibidagi gumus miqdorini I.V. Tyurin usulida aniqlash Chirindi yoki gumus tuproqning organik qismi tarkibiga kiradi. Chirindi moddalar gumin kislotalar, fulvokislotalar va ularning tuzlaridan, shuningdek tuproqning mineral qismidagi kompleks birikmalardan iborat bo`ladi. Tuproqning organik moddalari tarkibiga, chirindining o`zidan tashqari, chirimagan va chala chirigan o`simlik hamda hayvonot qoldiqlari, mikroorganizmlar tanalari, o`simlik qoldiqlarining parchalanish mahsullari va boshqalar ham kiradi. Ammo tuproqdagi jami organik moddalarning 90% gacha qismi chirindi (gumus) dan iborat bo`ladi. Tuproq unumdorligi chirindining miqdori va sifatiga bog`liq (1-jadval). 1-jadval MDH dagi tuproq tiplari tarkibidagi chirindi (gumus) miqdori Tuproq tipi Haydalma qatlamidagi gumus miqdori,% 1 gektardagi gumus zahirasi, t. (har xil tuproq qatlamlarida) 0-20 sm 0-100 yoki 1-120 sm Chimli podzol 2-7 53 80-120 Podzollashgan kul rang o`rmon 4-6 109 150-300 Qora tuproq: yuvilgan 7-8 192 500-600 Qalin qavatli 10-12 224 650-800 Oddiy 6-8 137 400-500 Janubiy 4-5 - 300-350 To`q tusli kashtan 3-4 99 200-250 Kashtan va och tusli kashtan 1,5-3 - 100-200 Bo`z 1-2 37 50 Qizil tuproq 5-7 153 150-300

Chirindi miqdori ikki usulda : chirindi moddalarni quruq holda yondirish va kislota ta ` sirida namlab yondirish yo ` li bilan aniqlanadi . Quruq holda yondirish tuproqni qizdirishdan va yondirganda ajraladigan karbonat angidridi miqdorini aniqlashdan iborat . Nam holida kislota bilan yondirish tuproq chirindi moddalarini xrom kislotasi bilan oksidlashga asoslangan. Shuning uchun ham bu usul xromli usul deb ham yuritiladi. Xromli usul amaliyotda ko`proq qo`llaniladi. Bu usul ikki modifikatsiya (ko`rinish) da qo`llanilib og`irlik va hajmiy usulda chirindini aniqlash imkonini beradi. I.V. Tyurin usuli nomi bilan ma`lum bo`lgan hajmiy usul ancha keng ko`lamda qo`llaniladi. Bu usul ko`pgina tuproq tiplari tarkibidagi chirindi miqdorini aniqlashga yaroqlidir. Tarkibida temirning chala oksidlari (zakisi) bo`lgan botqoqlangan tuproqlar bundan mustasnodir. I.V. Tyurin usuli ishlash uchun oson, sodda va aniq usul hisoblanadi. Kerakli reaktiv va texnik vositalar: elaklar, tuproq, konussimon kolba, byuretka, elektr plita, xromli aralashma, fosfor kislota, difenilamin, Mor tuzi (1- rasm).

Chirindi miqdorini hajmiy xromli usulda aniqlash (I.V. Tyurin usuli). Usulning mohiyati. Mazkur usul chirindi tarkibidagi uglerodni kaliy bixromat (K2Cr2O7) ning 0,4 n li eritmasi bilan oksidlashga asoslangan. Ushbu eritma kuchli sulfat kislotasi asosida tayyorlanib suvda 1:1 nisbatda suyultirilgan bo`ladi. Juda kuchli kislotali muhitda (kaliy bixromat eritmasiga kuchli sulfat kislota qo`shilganda) quyidagi tenglama bo`yicha kislorod ajralib chiqadi: 2K2Cr2O7 + 8H2SO4 = 2Cr2(SO4)3 + 2K2SO4 + 8H2O + O2 Ajralib chiqayotgan kislorod tuproqdagi organik moddalar uglerodini oksidlaydi. Ammo ma`lum miqdorda olingan xromli aralashmadagi kislorodning hammasi ham chirindi uglerodini oksidlashga sarflanmaydi. Bevosita chirindini oksidlashga sarflanmagan kislorodning ortiqcha qismi Mor tuzi ( 6FeS0 4 (NH 4 ) 2 S0 4 ) tarkibiga kiruvchi temir chala oksidi (zakisi) tuzining oksidlanish darajasiga qarab aniqlanadi. Bunda xromli aralashma eritmasini oshiqcha qismini Mor tuzining 0,2 n eritmasi bilan qayta titrlash olib boriladi. Reaktsiya ushbu tenglama bo`yicha kechadi: 6FeSO4(NH4)2SO4 + K2Cr2O7 + 7H2SO4 = Cr2 (SO4)3 + 3Fe2(SO4)3 + 6 (NH4)2SO4 + K2SO4 + 7H2O Titrlashning borishi va oxiri difenilamin indikatori asosida olib boriladi. Reaktsiyaning tugaganini aniqroq bilish uchun, eritmaga difenilamindan tashqari, 85% fosfor kislota ham qo`shiladi. Titrlanayotgan eritmaning qo`ng`ir rangdan ko`kimtir yashil tusga o`tishi chirindini oksidlashga sarflanmagan xromli aralashmadagi ortiqcha kislorodning hammasi Mor tuzi tarkibidagi temirning chala oksidi (zakisi) ni oksidlashga sarflanganligini ko`rsatadi. Analiz boshlanishidan oldin yoki undan keyin, ana shu analiz uchun olingan ma`lum hajmdagi xromli aralashmadagi kislorodning umumiy miqdorini aniqlab olishimiz kerak. Buning uchun tuproq chirindisini oksidlash maqsadida olingan hajmdagi xromli aralashmani Mor tuzining eritmasi bilan titrlanadi. Bunga quruq (tuproqsiz) titrlash deyiladi.

1. Ko`zlarining o`lchami 0,25 mm bo`lgan elakdan o`tkazilgan tuproq namunasidan 0,3 yoki 0,4 g tuproq olinadi (qancha olinishi tuproqdagi chirindi miqdoriga bog`liq). 0,0002 g gacha aniqlik bilan tortib oliigan tuproq namunasi daftarga yozib qo`yiladi (P). 2. Tuproq namunasi 100 ml sig`imli konussimon kolbachaga solinadi. 3. Kolbachaga byuretkadan 10 ml xromli aralashma quyiladi. Kolbachadagi tuproq va suyuqlik ehtiyotlik bilan yaxshilab aralashtiriladi. Analiz davomida xromli aralashma ishlatayotganda xavfsizlik choralariga rioya qilish zarur. 4. Kolbacha bo`g`ziga kichkina voronka qo`yiladi, u aralashma qaynayotgan chog`da sovitkich vazifasini o`taydi. 5. Kolbacha elektr plita yoki asbest to`r bilan qoplangan gorelka ustiga qo`yiladi va suyuqlik qaynaguncha isitiladi. Qaynay boshlash vaqti yozib qo`yiladi va aniq 5 minut davomida bir maromda qaynatiladi. Agar kolbachadagi qaynatilayotgan suyuqlik yashil rangga kirsa (bu hol uglerodni oksidlantirish uchun xromli aralashma kamligini bildiradi), kolbachani olib, sovitish va unga yana 10 ml xromli aralashma qo`shish kerak. 6. 5 minut qaynatilgandan so`ng kolbacha olinadi va sovitiladi. 7. Soviganidan keyin kolbacha ichidagi aralashma katta konussimon kolbaga o`tkaziladi. Bu kolbaga taxminan 100 ml distillangan suv quyiladi va uning ustiga kichik kolbachadagi aralashma quyiladi. Kolbachani suv bilan bir necha marta chayib, katta kolbaga solinadi. Bunda katta kolbadagi eritmaning umumiy hajmi 250-300 ml dan oshib ketmasligi lozim. Suv miqdorini o`lchamasa ham bo`ladi, chunki u analizning borishiga ta`sir qilmaydi. 8. Katta kolbadagi eritmaga 85% li fosfor kislotadan 10 tomchi va difenilamindan 10 tomchi tomizilib, yaxshilab aralashtiriladi. 9. Katta kolba ichidagi eritmani Mor tuzi bilan titrlashga kirishiladi. Bunda to`q qizg`ish-qo`ng`ir rangli erntma asta-sekin dastlab intensiv zangori, keyin esa xira binafsha rangga kiradi. Ana shu paytdan boshlab ehtiyotlik bilan tntrlash lozim, shu paytdan boshlab Mor tuzini bir tomchidan tomizish va kolba ichidagi eritmani yaxshilab aralashtirib titrlash zarur. Reaktsiyaning tugaganligini

eritmaning xira binafsha rangdan to`q ko`k yashil tusga o`tishidan bilish mumkin. Eritmaning yorqin yashil rangga o`tishi Mor tuzining ko`p quyilganini ko`rsatadi va analiz natijalari noto`g`ri chiqadi. 10. Titrlash tugagach, bunga necha millilitr Mor tuzi ketganligi yozib qo`yiladi. 11. Quruq (tuproqsiz) xromli aralashmani titrlash natijalarini (a) odatda Mor tuzi solingan idish- butillar ustiga yozib qo`yish qabul qilingan (10 ml xromli aralashmaga odatda taxminan 20 ml 0,2 n miqdorda; Mor tuzi sarflanadi). Buning uchun boshqa bir kolbachaga 10 ml xromli aralashma olinib (tuproqsiz) avvalgidek tartibda qaynatilib Mor tuzi bilan titrlanadi. 12. Olingan natijalar quyidagicha yozib boriladi: 1) quruq (tuproqsiz) 10 ml xromli aralashmani titrlashga sarflangan Mor tuzining miqdori, ml (a); 2) oksidlangandan keyin qolgan ortiqcha kislorodni titrlashga ketgan Mor tuzining miqdori, ml (v); (xrom aralashmasi bilan tuproq uchun olib borilgan titrlash); 3) chirindi miqdorini aniqlash uchun olingan tuproq namunasining og`irligi, g (P); 4) 1 ml 0,2 n Mor tuziga 0,0010362 g chirindi mos kelishi ko`plab tajribalar asosida aniqlangan (Ishcheryakov koeffitsienti); 5) gigroskopiklik koeffitsienti GK: A (chirindi %) - ( a - v )-0,0010362-100- GK Ushbu formula yordamida hisoblashlar mutlaqo quruq tuproq uchun protsent hisobida olib boriladi. Chirindining miqdor va sifat tarkibini genetika hamda agronomiya nuqtai nazaridan baholash uchun 2-jadvalda tuproqning chirindili yoki gumusli holatini belgilovchi umumiy ko`rsatkichlar keltirilgan.

jadval Tuproqlar chirindi (gumusli) holatining ko`rsatkichlari (D.S.Orlov, L.A.Grishina, 1981 y.) Alomati Alomat darajasi Chekli qiymatlari Chirindi miqdori, % Juda yuqori > 10 Yuqori 6-10 O`rtacha 4-6 Past 2-4 Juda past >2 20-100 sm li qatlamda chirindining umumiy miqdori, t/ga Juda yuqori >200 600 Yuqori 150-200 400-600 O`rtacha 100-150 200-400 Past 50-100 100-200 Juda past <50 <100 Azot bilan boyiganlik darajasi, C:N Juda yuqori <5 Yuqori 5-8 O`rtacha 8-11 Past 11-14>14 Juda past >14 Organik moddaning chirindiga aylanish (guminifikatsiya) darajasi, Cgk *100, % Cfk Juda yuqori >40 Yuqori 30-40 O`rtacha 20-30 Past 10-20

Juda past <10 Chirindi (gumus) ning tipi, Cgk : Cfk Gumatli >2 Fulvat-gumatli 1-2 Gumatli-fulvatli <0,5-1 Fulvatli 0,5 Tuproqlarning biologik aktivligi (nafas olishi) gektariga kg/soat Yuqori >10 O`rtacha 5-10 Sust <5

Adabiyotlar: 1. B о b о xo ’ jaev I ., Uz о q о v P . Tupr о qning tarkibi x о ssalari va analizi . – T о shkent : “ Mehnat ”, 1990. 2. Bah о dir о v M ., Rasul о v A . Tupr о qshun о slik . – T .: “ O ’ qituvchi ”, 1975. 3. Агрохимия (учeбник) пр. проф. Б.А.Ягодина. М., ВО “Агропромиздат”, 1989. 4. Мeтоды агрохимия исслeдований почв и растeний. Т., Союз НИХИ, 1977. 5. Musaev B.S. Agrоkimyo (darslik). T.: «Shar» nashriyot-matbaa aktsiyadоrlik kоmpaniyasi bоsh tahririyati, 2001. 6. Niyozaliev I.N., Оtabekоv N.A. va bоshqalar. Agrоximiyadan amaliy mashg’ulоtlar. T., “Mehnat”, 1989. 7. Smirnоv P.M., Muravin E.A. Agrоximiya. – Tоshkent: “O’qituvchi”, 1984. 8. Qishlоq xo’jaligida islоhоtlarni chuqurlashtirishga dоir qоnun va me’yoriy xujjatlar to’plami. 1-2 jildlar. T., «Sharq» nashriyot-matbaa kоntserni bоsmaxоnasi, 1998. 9. Qishlоq xo’jaligida iqtisоdiy islоhоtlarni chuqurlashtirish dasturi (1998-2000 yillar). T., “O’zbekistоn”, 1998.

Похожие

Tuproqdagi CO2 karbonatlar miqdorini (atsidimetrik usulida) aniqlash

Go'ng tarkibidagi ammiakli azоtni miqdоrini Mamchenkо-Rоmashkevich usulida aniqlash

Tuproqning organik moddalari va tabiati. Tuproqning organik moddalari

Ammiakli va ammiakli-nitratli o'g'itlar tarkibidagi azоtni fоrmalin usulida aniqlash

Tuprоq tarkibidagi nitrat shaklidagi azоt miqdоrini grandval-lyaju usulida aniqlash