P-elementlarini umumiy tavsifi. Galogenlarning umumiy tavsifi. Umumiy olinish usullari va xossalari

P-elementlarini umumiy tavsifi. Galogenlarning umumiy tavsifi. Umumiy olinish usullari va xossalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36.5 KB

P-elementlarini umumiy tavsifi. Galogenlarning umumiy tavsifi. Umumiy olinish usullari va xossalari Reja : 1. Elementlarning umumiy tavsifi. 2. Atomlarning tuzilishi. 3. Elementlarning atom radiusi, ionlanish potentsiali. 4. Elektronga moyilligi va elektromanfiyligini guruh boylab o’zgarishi. 5. Ftorga xos xususiyatlar. 6. Yodning metallik alomatlari.

Oddiy moddalarning fizik xossalari, kimyoviy xossalari. Galogenlarning tabiatda uchrashi. Xlor, brom va yodning kislorodli xossalari. Bu gruppaga F 2 , Cl 2 < Br 2 va J2 va astatilar kiradi. Galagen degan suv, tuz hosil qilishni bildiradi. Bu Elementlarning elektron tuzilishiga e‘tibor qilinsa ftor va xlorda 35, 3r (1-arbitallar tuldirilmaydi. Qolgan galogenlarda elektronlarning oshib borishini ularning fizik-ximik xossalariga ta‘sir etadi, masalan: ionizatsion potentsiallari kamayib, metallik xossalarga intilishi oshib boradi. Masalan: (ftor, xlor) metalmaslar xossani namoyon qilsa yod va astatlar metallik xossalarni ba‘zi bir elementlarini namoyon qilib boradi. Ftor eng kichik radiusga ega bo’lib eng kuchli oksidlovchilardan biri hisoblanadi. Ftor, xlor oddiy sharoitda gaz, kuchsiz sariq rangli bo’lib, brom, og’ir qaramtir qizil rangli suyuqlik, yod va astat qoram- tir rangli qat tiq moddadir. FTOR. 1886 yilda A. Muassano birinchi marta ftor elementini sin tez qildi va ftoros grekcha so’zdan olingan bo’lib, gapiruvchi ma‘noni annglatishini aytdi. 1810 yilda A. Amper CaF 2 meniralini tarkibidan ftorni sin tez qildi. 1818 yilda kamey biftorid KNF ni 240S da elektro liz qilish natijasida ham ftor olindi. Ftorning fizikaviy ximiyaviy xossalari. Ftor-odatdagi sharoitda gaz bo’lib bitta izotopna ega, ya‘ni 19 boshqa izotoplari suniy ravishda olingan. 17, 18, 20 ftor nihoyatda zaxarli gaz. Ftor aktiv bo’lganligi hamda kuchli zaxarli bo’lganligi sababli texnikada kam ishlatiladi. Ftor bilan ishlash qiyin bo’lsada, uning xossa xususiyatlari o’rganilmoqda. Ftor atomi uchun eng xarakterli xossalaridan ionlanish potentsiali masalan: 17, 42 eV hamda, ftor molekulasini dissotsiatsiyalanish energiyasi 158,34 kDj molga teng. Bu fizik xossalar shuni ko’rsatadiki ftor molekulalardagi ikki atom o’rtasidagi bog’ uzunligi ancha kichikdir. Ftorning oksidlanish-qaytarilish potentsiali juda yuqori bo’lganligi uchun, masalan: (+2,85v). U kuchli oksidlovchi hisoblanadi. Ftorni suvda eritib bo’lmaydi, chunki suvdi shiddat bilan parchalaydi. 2F 2 + 2H 2 O = 4HF+O 2 1 Ftor kremniy 310 IV-oksid bilan ham reaktsiya kirishadi.

SiO 2 + 2F 2 = SiF 4 +O 2 HNOga F 2 ta‘sir ettirilsa uch okeid ftorid azotinm hosil qiladi. 2HNO 3 + 2F 2 = 2FNO 3 +H 2 F 2 oksid F 2 vodorod bilan kuchli reaktsiyaga kirishadi. CaF 2 + H 2 SO 4 = CaSO 4 + 2HF Ftor vodorod suyuq holatda assotsiyalangan molekulalar hosil qiladi, bunga sabab HF vodorod bog’lar kuchli bo’lganligi uchun bir nechtasi o’zaro bog’langan. Gaz holatdagi NR yukori temperaturada barqaror bo’ladi. Keyingi holatdagi ma‘lumotlarga qaraganda gaz holatda NR polimer molekulalarni dimer geksalar molekulalarni (H 6 F 6 ) tsiklik strukturalarga ega ekanligi aniqlandi. Ftor ishqorlar bilan ham reaktsiyaga kirishib tuzlar hosil qiladi. 2F 2 +2NaOH=2NaF+H 2 O+F 2 O Ftor birikmalari keyingi vaqtlarda sanoatda xalq xo’jaligida keng kulamda ishlatilmoqda. Masalan: (S F) uglerod bilan birikmasidan tetraftoretilen polimer birikmalari (teflon) deb nomlanuvchi issiqlikka chidamli, hamda kislotalar, ishqorlar va boshqa korroziyaga chidamli material hisoblanadi. Xlorning eng muhim tabiiy birikmasi osh tuzi, NaCl. Bu tuzning asosiy qismi dengiz va okean suvlarida 3,5% buladi. Masalan: Elton va Boskunchok kullarida esa 26% atrofida bo’ladi. Xlorning, osh tuzidan tashqari boshqa birikmalari ham tabiatda uchraydi. Masalan: silvin KSl va karnallit , KSl. IdSl shular jumlasidandir. Brom birikmalari xlor singari tabiatda asosan kaliy, nat riy va magniy metallari bilan birikkan holda kam miqdorda uchraydi. Dengiz suvida va ba‘zan kullarning suvida oz miqdorda metallarning bromidlari bo’ladi. Yod birikmalari dengiz suvlarida bo’ladi.

Galogenlarningfizikxossalari. Ftor odatdagi sharoitda gazdir, uning rang kukimtir-sariq rangda bo’ladi. Sl 2 sarg’ish-yashil rangli gazdir, u havoga qaraganda 2,5 marta og’ir. Suyuq holdagi xlor, odatda, po’lat ballonlarda saqlanadi. Brom to’q qo’ng’ir tusdagi og’ir suyuklik, u juda tez bug’lanib, qizgish- qung’ir rangli bug’ hosil qiladi. Brom teriga tegsa, kuydiradi. Yod qattiq modda bo’lib, metal kabi sal yaltiraydigan to’q kul rang kristallar hosil qiladi. Galogenlar eng muhim fizik xossalaridan biri ftordan yodga tomon utilganda suyuqlanish va qaynash temperaturalari kutariladi, atomlarining radiuslari uzayadi. Galogenlar suvda eritib bo’lmaydi, chunki suvni tarkibiy qismlarga shiddat bilan parchalaydi va O ajratib chiqarib, NF hosil qiladi. 2F 2 +2H 2 O=4HF+O 2 Galogenlarning kimyoviy xossalari. Galogenlar g’oyat aktiv elementlardir. Bular qariyib qayta metallar bilan reaktsiyaga kirishadi. 1. Och yashil FlCl 2 «eritmasiga xlor yuborilganda, temir II xlorid oksidlanib, temir III xlorid FeCl 3 ga aylanganidan, suyuq sariq rangga kiradi: 2FeCl 2 +Cl 2 =2FeCl 3 yoki ionli shaklda yozilsa, 2Fe 2+ + Cl 2 = 2Fe +++ + 2Cl - 2... Agar brom eritmasiga N S - li suv yuborilsa, bromning sar- g’ish-qo’ng’ir rang yo’qoladi. H 2 S+Br 2 =S+2HBr H 2 S+Br 2 =S+2H + + 2Br - 3. Natriy sulfit Na 2 SO 3 eritmasiga yodning suvdagi eritmasi ta‘sir ettirilganda, eritma rangsizlanadi, chunki yod natriy sulfitni oksilab, natriy sulfatga aylantiradi. Na 2 SO 3 +J 2 +H 2 O-Na 2 SO 4 +2HJ

Galogenlarning ximiyaviy xossalaridan shunday xulosaga kelish mumkinki, ularning aktivligi F 2 dan J 2 ga tomon asta-sekin kamayadi. Shunday qilib, galogenlarning aktivligini quyidagicha yozish mumkin. F 2 > Cl 2 > Br 2 >J 2 Xlor hozirgi vaqtda osh tuzi eritmalarini elektroliz qilish yo’li bilan ko’p miqdorda olinadi. Laboratoriyada xlor turli oksidlovchilarni xlorid kislota ta‘sir ettirish yo’li bilan oli nadi. Masalan: MnO 2 + 4HCl - - > MnCl 2 + Cl 2 + 2H 2 O Xlor olingani kabi, brom va yod ham olinadi. Sanoatda, odatda metall bromid va metall iodidlarning eritmasiga xlor ta‘sir ettirish yo’li bilan olinadi. 2HBr+Cl 2 =2HCl+Br 2 2HJ+Cl 2 =2HCl+J 2 Galogenlar, asosan, xlor ximiya sanoatida keng ishlatiladi. Ftor hozirgi vaqtda uglevodorodlarning nodir xossalariga ega bo’lgan ba‘zi qimmat baho ftorli hosilalari yuksak temperaturaga chidamli surkov moddalari, ximiya reagentlari bardosh beradigan plastmassa (teflon) va xakozolar uchun ishlatiladi. Xlor ko’pgina anorganik va organik birikmalar tayyorlash uchun ishlatiladi. U xlor kislota, xlorli oxak, gipoxloridlar va xakozolar tayyorlashda ishlatiladi. Brom xar xil dori-darmon ba‘zi buyoqlar, shuningdek fotog rafiya sanoatida ko’p ishlatiladigan kumush bromid ishlab chiqarish uchun zarurdir. Yod meditsinada keng ishlatiladi. Ya‘ni uning 10% li zritmasi antisentik va kon okyuini tuxtatuvchi kuchli doridir.

Похожие

Katalitik jarayonlar umumiy tavsifi

Neft tarkibi to‘g‘risida umumiy malumot

Gazni qayta ishlash zavodlaridagi asosiy texnologik jarayonlar tavsifi

Beshinchi guruxning p-elementlari. Azot va uning birikmalari

To'rtinchi guruxning p-elementlari. Uglerod va uning birikmalari