Узбекистон ахолиси - География - Рефераты

Узбекистон ахолиси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38.5 KB

Ўзбекистон аҳолиси Республика аҳолиси 2000 – йил бошида 24487,7 минг кишини ташкил қилди. Аҳоли вилоятлар, шаҳарлар ва туманлар бўйича турлича тақсимланган. Аҳоли энг кўп вилоятлар жумласчига Самарқанд (2670,3 минг киши), Фарғона (2664,4 минг киши), Тошкент (2350,2 минг киши), Андижон (2186,2 минг киши), Қашқадарё (2166,8 минг киши) вилоятлари киради, аксинча Сирдарё (642,2 минг киши), Навоий (788,3 минг киши), Жиззах (974,8 минг киши) вилоятлари аҳолисининг озлиги билан ажралиб туради. Шунингдек мамлакат пойтахти Тошкент шаҳри, демографик салоҳияти (2142,3 минг киши) бўйича нафақат Ўзбекистонда балки Марказий Осиёдаги йирик шаҳарлардан биридир. Республика аҳолиси ҳудудлар бўйича жуда нотекис жойлашган. Аҳоли зичлиги 1 км кв га ўртача 55 минг кишини ташкил этади. Ушбу кўрсаткич аҳоли энг зич жойлашган Андижон 520 киши, Навоий ва Қорақолпоғистон республикасида мос равишда 7 ва 9 кишини ташкил этади. Республика ҳудудида аҳоли қадимдан сув манбаларига (дарёлар, сойлар) яқин, суғориб деҳқончилик қиладиган ерларга зич яшаб келган. Бундай ерларда шунчалик қишлоқлар, шаҳарлар вужудга келган. Ўзбекистон аҳолиси турлича таджирий ўзгаришларга эга. 1950 – йили жами аҳоли 6264 минг кишини ташкил қилган бўлса, 1970 – йили 11800 минг киши, 1990 – йил 20222 минг кишига тенг бўлган. 2000 – йили Республика аҳолиси 1990 йилга нисбатан 120,0%га ўсди, яъни ушбу даврда жами аҳоли ҳар йили ўртача 2% дан кўпайди. Вилоятлар орасида аҳоли сонининг ўсиш суратларига кўра Сухондарё (134,7% ) ва Қашқадарё (131,8 %) вилоятлари юқори кўрсаткичларга эга.

Уларнинг аҳолиси 1990 – 2000 йиллар мобайнида ҳар йили ўртача 2,8 – 2,0 % дан кўпайиб борди. Ушбу кўрсаткич Сирдарё вилоятида 1,0 – 1,5% ташкил қилди. Мамлакат аҳолисининг кўпайиб боришида етакчи омил бу туғулишдир.Туғилишнинг кўп қисми қишлоқ аҳолисига тўғри келади. У даврлар мобайнида турлича ўзгариб борди. Жумладан, ҳар минг аҳолига нисбатан туғилган болалар сони жами аҳоли таркибида 1950 – йили 30,9 ни, 1970 -33,6, 1981 – йили 34,9 бола ва 1999 йилга келиб эса, 22,3 болани ташкил этди. Шунингдек жами аҳоли таркибида ўлганлар сони ҳар минг кишига нисбатан 1950 – йили 8,8 кишини, 1970 – йили 5,5, 1981 – йили 7,2 ва 1999 – йилга келиб эса 5,3 кишини ташкил қилди. Табиий ўсиш кўрсаткичи Республика жами аҳолиси таркибида 1950 – йили ҳар минг кишига нисбатан 22,1 кишидан, 1999 - йилга келиб, 17 кишигача пасайди. Юқоридагилардан кўринадики Ўзбекистон аҳолиси учун туғилишнинг юқори даражалари кўпроқ ўтган асрнинг 70 – 80 йилларида кузатилади. Умумий ўлим кўрсаткичлари эса нисбатан пастлиги билан ажралиб туради. Ҳозирги даврда ҳар минг кишига нисбатан туғилишлар сони бўйича Ўзбекистон ўртача даражаларга эга. Булар ўз навбатида аҳоли сонининг ўсиш суръатларини пасайиб боришига олиб келади. Жумладан, Республика аҳолиси 1950 – 1970 йиллар мобайнида ҳар йили ўртача 3,2 % дан ўсган бўлса, Ушбу кўрсаткич 1970 – 1990 йилларда 2,7 %, 1990 – 2000 йилларда эса 1,95 % ни ташкил қилади. Мамлакат аҳолисининг тадрижий ўзгаришларида миграция жараёнлари ҳам таъсир кўрсатади. 1998 – йилга қадар, миграция қолдиғи мусбат кўрсаткичга эга, яъни келганлар кўпчиликни ташкил қилган бўлса, 1998 – йилдан бошлаб у манфий кўрсаткичгача эга бўлди. Миграция натижасида Республика аҳолиси 1990 йили 13918 кишига кўпайган бўлса, аксинча 1998 – йили 30844 кишига камайди. Бундай манфий миграция қолдиғининг энг ката кўрсаткичи 1994 – йилда кузатилди, яъни Ушбу йили республика аҳолиси миграция натижасида 138914 кишига камайди.

Фойда ла нилган адабиётлар 1. Абрамов М.А. 2. География сорвиса. М. Мысль, 1985. 3. Акрамов З.М. 4. Истиқлол ва география. Ўзб. Рес. География жамияти IV – съезди материаллари. Т. 1995 йил. 5. Асанов Г.Р. 6. Аҳоли географияси. Т, 1978 йил. 7. Солиев А. 8. Иқтисодий ва ижтимоий географиянинг долзарб масалалари. Т, 1995 йил. 9. Теоретические основы рекреационной географии. М. 1995

Похожие

Ўзбекистон ахолиси ўсиши, жойланиши ва мехнат ресурслари

Узбекистон ички сувлари

Узбекистон геологик тузилиши

Узбекистон хайвонот дунёси

Узбекистон табиатини мухофаза килиш