Главная страница
Рефераты
География
Suv resurslarining inson hayoti va xalq xo'jaligi tarmoqlaridagi ahamiyati
Suv resurslarining inson hayoti va xalq xo'jaligi tarmoqlaridagi ahamiyati
Загружено в:
15.09.2022
Скачано:
0
Размер:
123.029296875 KB
Скачать
Похожие
Suv resurslarining shaharlar taraqqiyotiga ta'siri
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida iqlim, suv va boshqa resurslarning ahamiyati
Muzlik davri va inson
Mintaqalarning turistik resurslari tasnifi
Xitoy Xalq Respublikasi va Hindiston
![Suv resurslarining inson hayoti va xalq xo`jaligi tarmoqlaridagi ahamiyati Mutaxassislarning fikricha sanoqli yillardan so`ng «qora oltin» e`tibordan chetda qolib, jahon bozorida yetakchi o`rinni oddiygina chuchuk suv egallaydi. Hozirning o`zida 2,0 mlrd. dan ortiq aholi chuchuk suv yetishmasligi sharoitida yashamoqda. 2025 yilga kelib, ularning soni 3 mlrd. dan ortishi, namlik yetishmasligidan esa Yer sayyorasining 40% aholisi aziyat chekishi mumkinligi ta`kidlanmoqda [1]. Dunyo mamlakatlari aholisi sonining ko`payishi xuddi shu suratda bo`lsa, suv resurslariga bo`lgan talabning yildan-yilga ortib borishi aniqdir (1-jadval). Jadvalni tahlil qiladigan bo`lsak, qit`alar bo`yicha suvdan foydalanishning asosiy qismi Osiyoga to`g`ri keladi. 1-jadval Qit`alar bo`yicha suvdan foydalanish dinamikasi (km3G`y) Т.р. Қитъалар 1940 йил 1970 йил 2000 йил 1 Осиё 682 1417 2357 2 Шимолий Америка 221 555 705 3 Европа 96 325 463 4 Африка 49 124 235 5 Жанубий Америка 33 87 182 6 Австралия ва Океания 7 20 33 O`zbekiston ehtiyoji uchun yiliga o`rtacha qancha miqdorda suv zarur bo`ladi? Ushbu savolga javob berish uchun O`zbekistonda suv resurslaridan iqtisodiyotning turli tarmoqlarida foydalanish to`g`risidagi ma`lumotlarni tahlil qilamiz. 2-жадвал. Xalq xo`jaligi tarmoqlarida suvdan foydalanish [3]. Халқ хўжалиги тармоқлари км 3 % Ичимлик сув таъминоти 4,054 6,0 Ишлаб чиқариш 1,202 1,8 Қишлоқ х ўжалигини сув билан таъминлаш 0,906 1,3 Ирригация 57,0 84,2 Энергетика 4,073 6,0 Балиқчилик 0,368 0,5 Бошқалар 0,102 0,2 Жами 67,705 100](/data/documents/74e9b89a-6b6e-45a7-bb50-4c2470274b23/page-1.png)
![Jadval ma`lumotlaridan ko`rinib turibdiki, O`zbekistonda turli maqsadlarda yiliga o`rtacha 67 km3 yer usti va yer osti suvlaridan foydalaniladi. O`zbekiston aholisi to`g`risidagi 2007 yilgacha bo`lgan statistik ma`lumotlarga e`tibor beradigan bo`lsak, jon boshiga sutkasiga necha litr ichimlik suvi ishlatilganligini hisoblab chiqishimiz mumkin:1 киши = ичимлик суви ахоли сони ∗Т1йил = 4,054 км 3 26758900 ∗365 =4054 ⋅10 6м3 9766998500 = 415 л. Demak, 2007 yilda O`zbekistonda, qishloq va shahar aholisi birgalikda olinganda, jon boshiga sutkasiga 415 l ichimlik suvi to`g`ri kelgan. O`zbekiston suv resurslarining jon boshiga to`g`ri keladigan yillik miqdorini aniqlash uchun esa hududda hosil bo`ladigan daryo oqimini hisobga olish kerak (3- jadval). O`zbekiston hududida yiliga o`rtacha 9,701 km3 hajmda suv hosil bo`lib, 1 kishiga 362 m3 suv to`g`ri keladi. Bu ko`rsatkich boshqa davlatlarda, masalan, Islandiyada 609319 m3, Gvianada 316689 m3, Surinamda 292566 m3, Rossiyada 30522 m3, Birlashgan Arab Amirliklarida 58 m3, G`azo Sektorida 52 m3, Quvaytda 10 m3 ga teng kelishi aniqlangan. 3-jadval. O`zbekiston Respublikasi suv resurslari [5]. Ҳавза ва ҳудуд Q , м 3 Ғс W , км 3 Ғйил Сурхондарё ҳавзаси (Сурхондарё вилояти) 96,2 3,033 Қашқадарё ҳавзаси (Қашқадарё вилояти) 42,4 1,336 Зарафшон дарёси ҳавзаси (Самарқанд вилояти) 7,96 0,251 Амударё ҳавзаси бўйича жами 146,6 4,620 Фарғона водийси (Андижон, Фарғона, Наманган вилоятлари) 6,12 0,193 Туркистон ва Нурота тоғ тизмаларининг шимолий ёнбағридан бошланувчи дарёлар (Жиззах, Навоий вилоятлари) 4,49 0,142 Оҳангарон дарёси ҳавзаси (Тошкент вилояти) 38,5 1,214 Чирчиқ дарёси ҳавзаси (Тошкент вилояти) 112,0 3,532 Сирдарё ҳавзаси бўйича жами 161,1 5,081 Ўзбекистон бўйича жами 307,5 9,701](/data/documents/74e9b89a-6b6e-45a7-bb50-4c2470274b23/page-2.png)
![Suvning inson hayotida qay darajada ahamiyatli ekanligini quyidagi oddiygina misollar orqali ko`rishimiz mumkin. Masalan, rivojlanayotgan davlatlarda chuchuk suv zahirasining 70-90%i qishloq xo`jaligi ekinlarini sug`orishda foydalaniladi. Sholining har 1 kg ni yetishtirish uchun 3000 l suv talab qilinadi Qayd etish lozimki, yiliga bir kishi o`rta miqdorda 58 kg guruch iste`mol qiladi. 400 grammli non mahsuloti ishlab chiqarishga ketadigan bug`doyni yetishtirish uchun 550 l, rivojlanayotgan davlatlarda 100 gramm go`sht mahsulotini tayyorlash uchun 1500 l, rivojlangan davlatlarda esa 7000 l suv kerak bo`ladi [4]. Sayyoramizda suv resurslari cheklangan bo`lishiga qaramasdan hozirgi kunda uni tejab ishlatishga va muhofaza qilishga kam e`tibor berilayapti. Natijada suvning ko`p qismi bekorga sarf bo`lmoqda. Mutahassislarning asosiy qismi suv resurslaridan oqilona foydalanishning quyidagi asosiy variantlarini taklif qilishmoqda: 1. Suv resurslarini tejab ishlatish, ya`ni mahsulot ishlab chiqarish jarayonida suv kam talab qilinadigan tehnologiyalarni qo`llash; 2. Suv resurslarini muhofaza qilish. Buning uchun oqava suvlar miqdorini kamaytirish va ularni tozalash jarayonini oxirigacha yetkazish. Suv resurslaridan samarali foydalanishni amaliyotda qancha keng qo`llasak, kelajakda kutilishi mumkin bo`lgan global muammolar xavfini shuncha kamaytirgan bo`lamiz. Zero suv – bu yashash va ishlab chiqarish, sog`lom va go`zal hayot, shuningdek, insoniyat taraqqiyotining fundamental asosidir.](/data/documents/74e9b89a-6b6e-45a7-bb50-4c2470274b23/page-3.png)
