Шимолий америка материгининг иклими ва ички сувлари - География - Рефераты

Шимолий америка материгининг иклими ва ички сувлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Шимолий америка материгининг иқлими ва ички сувлари Р е ж а: 1.Шимолий Америка иқлимининг ҳосил бўлиши. 2. Иқлим минтақалари. 3. Ички сувлари.

Шимолий Америка Арктика митақасидан тропик митақагача чўзилган. Шунинг учун унинг худудида радиация шароити ва ҳаво нинг циркуляция хусусияти жуда хилма-хилдир. Материкнинг шимолий ярмида радиация баланси бир йилда 20 ккал/см 2 , жанубий қисмларида эса 60 ккал/см 2 дан ортиқрок. Континентнинг катта қисми ўртача кенгликларда бўлиб, бу ерда ғарбий ҳаво массалари хукмрондир. Фақат энг жанубий қисмлари тропик минтақададир. Бу ерда меридиан буйлаб харакат қиладиган ҳаво массалари асосий ўрин тутади. Циркуляция жараёнлари ер юзасининг сув, қуруқлик ёки тоғлардан иборат эканлигига қараб анчагина ўзгаради. Бироқ, бу таъсир Евросиёдагичалик кучли эмас. Чунки Евросиё майдони Шимолий Америкадан жуда каттадир. Шимолий Америка материги устидан қиш пайтида, барқарор анитциклон ва ёзда барқарор циклонлар пайдо бўлади, лекин улар Евросиёдагичалик кучли эмас. Шимолий Америкага циклонлар Тинч океанидан келади. Циклонлар қисми Кордильера тоғларида ушланиб, барқарор циклон области Алеут минимумини ҳосил қилади. Бу минимум ҳам, Исландия минимуми каби, қиш пайтида иқлим шароитининг таркиб топишида сезиларли роль ўйнайди. Алеут минимуми туфайли материкнинг ғарбида 36° ва 60° шимолий кенгликлар орасида ўртача кенгликларнинг Тинч океан илиқ нам ҳаво хукмрондир. Бу ҳаво, асосан, жанубдан қирғоқ бўйлаб эсади ва Кордильера тоғларининг ғарбий ён бағирларида кўп миқдорда нам беради. Бу ҳаво шарққа томон харакат қилиб, Кордильера тоғларидан ўтади, бироқ Буюк текисликларга келганда жуда қуриб қолиб, ёғин бермайди. Физик хоссалари бир-биридан тубдан фарқ қиладиган ҳаво массаларининг ўзаро таъсири натижасида материк устида қиш пайтида жуда ўзгарувчан об-ҳаво таркиб топади. Вақти-вақти билан Кордильера тоғлари устидан ошиб ўтиб Буюк кўллар атрофиларида кучаядиган Тинч океан циклонлари таъсирида ҳаво массалари кўплаб алмашинади ғарбий чеккаси буйлаб

Арктика ҳаво массаси жанубга ўтади, шарқий чеккаси бўйлаб эса ўртача кенгликнинг ҳавоси Гренландияга етиб боради. Илиқ, қуруқ пассат ҳаво оқимлари Флориданинг жанубий қисми учун ҳам характерлидир. Лекин худди ана шу шамоллар куюк булутлар ҳосил қилиб, Шарқий Сьерра-Мадренинг шамолга рўпара шарқий Январнинг ўртача харорати Канада ахипелагининг шимолида - 30° дан Флорида ва Мексика тоғлигининг жануб қисмларида 20°С гача кўтарилади. Шимолий Америкада материкда энг паст хароратли "Совуқлик кутби" йўқ. Гренландия музлигида ва материкнинг субарктика кенгликларида энг қаттиқ совуқлар бўлиб туради. Материкнинг шимоли-ғарбида, шунингдек унинг шарқий чеккасида ёғин қишда энг кўп ёғади. Бу ерда ёғин-сочин ҳаво фронтлари билан боғлиқдир. Ёзда континент юзаси океан юзасига нисбатан тезроқ қизийди. Материкнинг шимолий ва жанубий қисмлари орасида термик фарқлар камаяди. Июн ойида радиация баланси кенгликлар буйлаб деярли ўзгармайди. Циклонлар қишдагига қараганда анча заиф бўлади. Океанлар устида босим максимумлари: шимолий Тинч океан ва Азор максимумлари тобора кучая боради. Бир йилда ўрта хисобда Тинч океан сохилининг шимолий қисмига энг кўп ёмғир ёғади, АҚШнинг жанубий шарқий қисмида 1000-1500 мм ёғин ёғади. Арктика митақасининг жанубий чегараси тахминан 5°С июл изотермаси бўйлаб ўтади. Бу зонанинг энг мухим хусусиятлари бутун йил давомида Арктика ҳавосининг хукмрон бўлиши, ёз ва қиш пайтларида хароратнинг паст бўлиши, ёғиннинг кам ёғишидир. Субарктика иқлими митақасида қиш харорати материкдаги энг паст харорат бўлиб, ёз харорати Арктика митақасидагига нисбатан анча юқори бўлади.

Мўътадил иқлим митақасида йил буйи ўртача кенгликларнинг ҳавоси асосий ўрин тутади. Субарктика минтақасидагига нисбатан харорат баландроқ (ёзда 20°С дан юқори). Айниқса, Тинч океан сохилида ёғин анча кўп тушади. Субтропик минтақада қишда ўртача географик кенгликлар ҳавоси, ёзда тропик ҳаво хукмрондир. Текисликларда қишда харорат 0°га яқин, ёзда 25°С дан баланд. Ёзда шарқий қисмига муссон кўп ёғин олиб келади. Океандан чекка тизмалар билан ажралган ички платолар ва ясси тоғликлар иқлими кескин континентал, қурғоқчил, ғарбий сохилда-типик Ўрта денгиз буйи иқлимидир. Тропик иқлими митақасига Флорида яриморолининг ва Мексика тоғлигининг жанубий қисмларигина киради. Бу жойларнинг иқлими йил бўйи хароратнинг баланд бўлиши ва ёзда ёғин кўп ёгиши билан фарқ килади. Ички сувлари. Дарёлари. Материкларда океанларга оқиб борадиган дарёлар сувининг 13 % Шимолий Америкага тўғри келади. Материкнинг тропик, субтропик минтақаларидаги ва ўртача минтақанинг жанубий қисмидаги дарёлар ёмғирдан тўйинади. Бу дарёлар йилнинг ёмғиргарчилик даврида анча серсув бўлади. Қишки иссиқлик режими ва ёзги иссиқлик режими бир-биридан фарқ қиладиган мўътадил ва субтропик митақаларда, шу билан биргаликда, ёз даврида сув микдори анча камайиб колади. Марказий текисликларнинг шимолий қисмида ва Буюк текисликларнинг ўрта қисмларида дарёларнинг туйинишида ёмирлардан ташқари қор-муз сувлари муҳим роль ўйнайди. Бу ерда Миссисипининг ирмоқлари - Огайо ва Миссури энг йирик дарёлардир. Материкнинг 48° шимолий кенгликдан шимолдаги анча қисмида, шунингдек, Сеьрра-Невада ва Қояли тоғларда шу кенгликдан шимол ва жанубда қордан туйинадиган дарёлар характерлидир. Бу дарёлар қишда

саёзлашиб қолади, баҳорда ёки ёзда бирдан тўлиб оқади, Дарёлар узоқ вақт давомида муз билан қопланиб ётади. Музлардан сув оладиган дарёлар Канада Кордильера тоғлари ва жануби- ғарбий Аляска учун характерлидир. Бундай дарёлар жуда серсув бўлиб, ёзда тўлиб оққанлиги яққол сезилади. Калифорния водийсидан оқиб ўтадиган Сакраменто ва Сан-Хоакин дарёлари асосан сизот сувларидан туйинади. Бу дарёлар Съерра-Невада тоғларидан оқиб тушадиган сувлар хисобига кўпайиб турадиган сизот сувларини йиғиб олади. Улар кўклам пайтида айниқса тўлиб оқади. Бу дарёларнинг сувидан водийдаги унумдор ерларни суғоришда кенг фойдаланилади. Кўллари. Шимолий Американинг кўпчилик кўллари музликлар босган худудларда: Лаврентий ясси тоғлиги ва айниқса Марказий текисликларнинг ён-веридаги қисмларидир. Буюк кўллар системаси қуруқликдаги чучук сувли энг катта хавзадир.

Фойдаланишга тавсия этиладиган адабиётлар 1. Ермаков Ю.Г. и др. Физическая география материков и океанов. М: Вқсшая школа, 1988. 2. Рябчиков А.М. Физическая география материков и океанов. М: Вқсшая школа, 1988. 3. Физическая география мирового океана. М: Издательство Московского Университета, 1988. 4. Рябчиков А.М. Дунё қитъалари табиий географияси, Тошкент, 1968. 5. Власова Т.М. Физическая география материков и океанов. Том I - II , М: Просвеўение, 1976. 6. Власова Т.М. Материклар ва океанлар табиий географияси. I - II том.Тошкент, 1985. 7. Леонтьев О.К. Физическая география мирового океана. М: 1982. 8. Энциклопедицеский словарь географических терминов. М: 1968. 9. www.ziyonet.uz

Похожие

Австралия материгининг иклими ва ички сувлари

Жанубий Америка материгининг иклими ва ички сувлври

Осиёнинг иклими ва ички сувлари

Шимолий Америка материгининг табиат зоналари

Африка материгининг иқлими ва ички сувлари