Rossiya Federasiyasi 2 - География - Рефераты

Rossiya Federasiyasi 2

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Rossiya federasiyasi Rossiya – Yevrosiyoda joylashgan, maydoniga ko`ra er sharidagi eng yirik mamlakat. Maydoni 17075,400 km 2 . Shahar aholisi 107,3 mln, qishloq aholisi – 39,3mln kishi. Rossiya federasiya sifatida 1917 yil 7 noyabrda tashkil topgan. Rossiya siyosiy – ma`muriy jihatdan 21 respublika, 7 o`lka, 49 oblast, 1 avtonom oblast, 10 avtonom okrug va 2 federal shahardan iborat. Rossiya shimoldan janubga 2,5 -4 ming km gacha, g`arbdan sharqqa 9000 km ga cho`zilgan bo`lib, 3 ta okean suvlari bilan o`ralgan. Tabiiy resurslarga boyligi, ikki qit`ada joylashganligi (ayniqsa Evropada joylashganligi), 3 okean va 13 ta dengiz bilan o`ralganligi, quruqlik orqali MDH ning 7 mamlakati bilan va 5 ta xorijiy davlat bilan chegaradoshligi, suvlik orqali Yaponiya, AQSH va Xorijiy Evropa davlatlari bilan chegaradoshligi iqtisodiy geografik o`rnining qulayligidir. Rossiya hududining ¾ qismini dunyodagi eng yirik tekisliklar va pasttekisliklar egallagan. Misol: Sharqiy Evropa tekisligi, G`arbiy Sibir, Shimoliy Sibir tekisliklari, Kaspiy bo`yi pasttekisligi (-27m). Tog`li territoriyalar mamlakat xududining janubida va sharqida joylashgan. Ular: Katta Kavkaz (Elbrus cho`qqisi 5642m. Rossiyadagi eng baland nuqta), Ural, Oltoy, Kuznesk Olatovi, Sayan; tizmalaridan : Yablonovoy, Verxoyansk, Cherski, Sixote Alin, Stanovoy, Kalima, Keryak va h.k. Kamchatka yarim oroli va Kuril orollarida ko`plab harakatdagi vulqonlar bor. Ularning eng balanti: Klyuchevskaya Sopka 4750 m (4688m). Rossiyada uzunligi 10 km dan oshiq bo`lgan 120 ming daryo bor, ularning umumiy uzunligi 2,3 mln km. Eng uzun daryolari : Ob (5410km), Amur, Lena, Enisey, Volga. Rossiyada 2 mln atrofida ko`llar bor. Eng muhimlari: Baykal (chuqurligi 1637m), Ladoga, Onega, Taymir, Chud. Yirik suv omborlari: Bratsk (169,3 km 3 ), Krasnoyarsk, Zey, Ust – Ilimsk, Kuybishev. O`rmonlar Rossiya hududining 41 % ni egallagan.

Rossiyaning shimoliy Arktika muz sahrolaridan janubda chala cho`llargacha davom etadi. Rossiya hududi asosan mo``tadil mintaqada joylashgan bo`lib, g`arbda dengiz iqlimi, dengiz – kontinental, kontinental va mussongacha. Qora dengiz sohillari subtropik. O`rtacha harorat: Rossiya g`arbida 0 0 − -5 0 S gacha yanvarda Yakutskda -40 0 -50 0 S . Iyulning o`rtacha temperaturasi Sibirning shimolida +1 0 S, Kaspiy bo`yida +24 0 +25 0 S. Chekka nuqtalari: Chelyuskin burni 77 0 sh.k. Janubda Bazar-dyuzi tog`i 41 0 sh.k, g`arbda Baltika posasi (Kaliningrad), sharqda Dejnyov burni 169 0 g`.u. Rossiya davlat chegarasining uzunligi 60,9 ming km bo`lib, shundan quruqlik chegarasi 14,5 ming km, dengiz chegarasi 38,8 ming km, daryo chegarasi 7,1 ming km, ko`l chegarasi 0,5 ming km. Aholisi soniga ko`ra Rossiya jahonda birinchi o`nlik mamlakatlari qatoriga kiradi. (1986 yil 145,3 mln, 1999 yil 146,7 mln, 2006 yil 142 mln kishi). Tug`ilish – 1426000 kishi, o`lim – 2372000 kishi. O`rtacha umr 65 yosh. Tug`ilish koeffisienti 10‰ , o`lim 16‰ . Tabiiy o`sish – 0,6% (2006 y). 100 erkakga 113 ayol to`g`ri keladi. Aholisi juda notekis joylashgan bo`lib, zichligi 1 km 2 ga 8 kishi(2006 y). Aholisining asosiy qismi mamlakatning Evropa qismida joylashgan. Osiyo qismida esa faqat janubiy qismida va daryolarning bo`ylaridagina yashaydi. Rossiyada 100 dan ortiq xalq va millatlar yashaydi. Shundan : ruslar – 81,5 %, tatarlar – 3,8 %, ukrainlar – 3 %, chuvashlar – 1,2 % , boshqirdlar – 0,9 %, beloruslar – 0,8 %, mordlar – 0,7 % chechenlar – 0,6 % , armanlar va evreylar – 0,4 % ni tashkil etadi. Rossiya xududi 10 ta iqtisodiy rayonga bo`linadi. Elektr energiyasining asosiy qismini IES lar beradi.Tabiiy gaz Urengoy, Volgabo`yidan olinadi. Ko`mir Kuzbass, Kansk – Achinsk va Uzoq sharqdan olinadi.

Qora metallurgiya Ural, Volgabo`yi, KMA, Kuzbass da. Rangdor metallurgiya Ural, Janubiy Sibir, Norilskda. Mashinasozlik - Markaz, Volgabo`yi, Ural, Janubiy Sibir, Uzoq sharq. Ximiya sanoati – Markaz, Volgabo`yi. Sanoat mahsulotining 1/3 qismi yoqilg`i energetika majmuyi tarmoqlariga to`g`ri keladi. Energetika tarmog`i ishlab chiqarish kuchlari rivojlanishining jamiyat moddiy – texnika ba`zasini yaratishning asosi hisoblanadi. Rossiyaning yoqilg`i energobloklari strukturasiga yoqilg`ini qazib chiqarish va ishlatishning taxminan 70% i neft va gazga to`g`ri keladi. Xalq xo`jaligi: Rossiyada xalq xo`jaligining hamma tarmoqlari mavjud. Sanoati – mamlakat xo`jaligining etakchi tarmog`i. Mamlakatda barcha sanoat turlari mavjud. Neft sanoati. Neft asosan Volgabo`yi, G`arbiy Sibir, Shimoliy Saxalindan olinadi. Konlardan qazib olingan neftning katta qismi mamlakat ichkarisidagi uzunligi 70 ming km ga yaqin bo`lgan neft quvurlari orqali tashiladi. Neft MDH davlatlariga, Sharqiy va G`arbiy Evropa davlatlariga eksport qilinadi. So`ngi yillarda o`rta hisobda yiliga 90 mln tonnadan 120 mln tonnagacha neft eksport qilinmoqda. Mashinasozlikning yirik markazlari: Moskva, Leningrad, Uralda, Volgabo`yida, G`arbiy Sibirda. Temir yo`l mashinasozligining yirik korxonalari Nijniy, Novgorod, Sank-Peterburg, Ulan-Ude, Lyudinov, Murom shaharlarida joylashgan. Dengiz va daryo kemasozligi, kema ta`mirlash Sankt- Peterburg, Astraxan, Nijniy, Novgorod, Tyumen, Xabarovsk va boshqa shaharlarda amalga oshiriladi. Samolyotsozlik Moskva, Qozon, Samara, Voronej, Saratov, Smolensk kabi yirik sanoat markazlarida joylashgan. O`rmon sanoati mamlakatning shimoliy va sharqiy rayonlarida rivojlangan. Rossiyada o`rmonlar maydoni 766 mln ga. ni tashkil etadi. Sellyuloza qog`oz

sanoati korxonalarini joylashtirishda xom ashyo omilining axamiyati katta. Hozirgi vaqtda bu tarmoqning asosiy markazlari shimoliy rayonda , Uralda, Volga – Vyatka rayonida joylashgan. Qishloq xo`jaligi. 1986 yili qishloq xo`jaligining yalpi mahsuloti 1980 yildagiga nisbatan 18 % o`sdi. Qishloq xo`jaligiga yaroqli yerlar 218,5 mln ga, shu jumladan haydaladigan yerlar 134,0 mln. ga. (60% dan oshiq), pichanzorlar (23,7 mln ga.), yaylovlar 59,4 mln ga. (1986 y.) Rossiya federasiyasi qishloq xo`jaligi asosini don etishtirish tashkil qiladi. Bug`doy ekiladigan joylardan shimolroqda, o`rmonlar zonasida javdar ekiladi. Zig`ir Rossiyaning Yevropa qismining shimoli-g`arbida etishtiriladi. Kungaboqar Rossiya xududining Yevropa qismining ancha quruq va serquyosh janubi-sharqiy dasht rayonlarida, Volgabo`yi dashtlarida etishtiriladi. Haydaladigan erlarning 4/5 qismi markaziy qoratuproq rayonlariga, Volgabo`yi, Shimoliy Kavkaz, Ural va G`arbiy Sibirga to`g`ri keladi. Qishloq xo`jaligining yalpi mahsulotini 39% dan ziyodini dehqonchilik, qariyb 61 % ini chorvachilik beradi. Asosan qishloq ekinlari : g`alla, qand lavlagi, kungaboqar, kartoshka, zig`ir. Chorvachiligi go`sht-sut va go`sht-jun etishtirishga ixtisoslashgan. Mamlakat Evropa qismida o`rmon va o`rmon – dasht zonalarida hamda Sibirda sersut qoramol boqiladi. Rossiyada transportning barcha turlari rivojlangan. Umumiy yuk tashish aylanmasida dengiz (13,0 %), quvur (29,0 %) transportning xissasi hozirga kelib ko`paydi, temir yo`l (52,7 %) va daryo (3,7 %) transportiki kamaydi. Rossiyaning asosiy transporti temir yo`l transportidir. Temir yo`l tarmoqlari Moskvadan chekka o`lkalarga ketgan. Temir yo`llar uzunligi bo`yicha Rossiya dunyoda AQSH dan keyin 2-o`rinda turadi.

Temir yo`llarning umumiy uzunligi taxminan 90 ming km, ularning 3/1 qismi elektrlashtirilgan. Suv transporti dengiz va daryo transportiga bo`linadi. Dengiz transportining geografiyasi va mamlakatni o`rab turadigan 14 dengiz bilan belgilanadi. Rossiya floti yuk ko`tarish qobiliyati jihatidan faqat 6 ta davlatdan keyin turadi: 1.Liberiya 4. Norvegiya 2. Yaponiya 5. Gresiya 3. Buyuk Britaniya 6. Panama. Suv yo`llari sistemalari: Oq dengiz, Boltiq kanali, Moskva kanali, Volga – Don kanali, Volga – Boltiq suv yo`li, Kursk- Magnit – Anamaliyasi, G`arbiy Sibir, San, Jan, Yoqutiston va boshqalar. Yuk yuborish jihatidan Qora dengiz, Azov dengizi havza portlari 1-o`rinda turadi. Kema qatnovida 142 ming km daryo yo`llaridan foydalaniladi. Rossiyada tashiladigan jami yukning 11,3 % i dengiz transportida, 4,7 % i avtomobil transportida, 55 % i temir yo`l transportida, 27,5 % i quvur transportida, 1,5 % i ichki suv transportida tashiladi. Rossiyada tashiladigan jami yo`lovchining 33 % i avtomobil transportida, 33,2 % i temir yo`l transportida, 18,6% i havo transportida, 15,2 % i boshqa transport turlarida tashiladi. Rossiya tashqi aloqalarida MDH davlatlari, Xitoy va rivojlangan davlatlar muhim o`rin tutadi. Rossiya chetga yoqilg`i va elektr – energiyasi , ruda va konsenrtatlar, metallar va metal buyumlar, yog`och, taxta va sellyuloza qog`oz mahsulotlarini va boshqa tovarlarni eksport qiladi. Importida mashina va jihozlar, oziq-ovqat mahsulotlari va boshqa tovarlarni, paxtani chetdan oladi. Germaniya, Italiya, Fransiya, Avstriya, Polsha, Vengriya,

Chexiya, Bolgariya, Ruminiya va boshqa Evropa davlatlari Rossiya nefti va gazining asosiy iste`molchilaridir. Rossiya federasiyasi 10 ta iqtisodiy rayonga bo`linadi: 1. Markaziy rayon 2. Markaziy qoratuproq rayoni 3. Volga – Vyatka rayoni 4. Shimoli – G`arbiy rayon 5. Volgabo`yi rayoni 6. Shimoliy Kavkaz rayoni 7. Ural rayoni 8. G`arbiy Sibir rayoni 9. Sharqiy Sibir 10. Uzoq Sharq rayoni.

Похожие

Rossiya ( Rossiya Federasiyasi, R.F. )

Rossiya Federatsiyasi

Rossiya Federatsiyasi

Rossiya Federatsiyasi xo`jaligi geografiyasi

Rossiya imperiyasining O`rta Osiyoni istilo qilishi tarixiy geografiyasi