Mintaqalarning madaniy tarixiy merosi ulardan foydalanish va muhofaza qilish - География - Рефераты

Mintaqalarning madaniy tarixiy merosi ulardan foydalanish va muhofaza qilish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

26.1123046875 KB

Mintaqalarning madaniy tarixiy merosi ulardan foydalanish va muhofaza qilish Reja: 1. Jahon madaniy-tarixiy merosini saqlashda yunes k o va Butunjahon turistik tashkilotining (BTT) o ’ rni. 2. Shaharlardagi arxitektura yodgorliklari va tabiatda geoturistik yodgorliklar va ulardan foydalanish. 3. Mintaqalardagi madaniy merosda etnografiya, urf-odatlar va an’analarni tutgan o’rni. 4. Mintaqalarda mavjud muzeylar va ulardan foydalanish. 5. O ’ zbekistonda mintaqalar bo ’ yicha turistik resurslarning joylanishi.

Jahon madaniy-tarixiy merosini saqlashda yunes k o va Butunjahon turistik tashkilotining (BTT) o ’ rni Jahon madaniyati va turistik faoliyatda boshqarish va standartlashda asosiy rolni YUNESKO va BTT o’taydi. Mazkur tashkilotlar turli o’tkaziladigan anjumanlar, tadbirlarda mazkur resurslardan foydalanish bo’yicha tavsiyalar berib boradi. Ko ’ pgina tarixiy obidalar YUNESKO tasarrufida bo ’ lib, ular muhofaza ostiga olingan. Bu kabi meroslarni saqlash, muhofaza qilish bo’yicha Mexiko (1981 y) deklarasiyasi qabul qilingan. Ko’pgina hududlar o’ziga xos qadimiy shaharlar, arxitektura, tarixiy madaniy yodgorliklarga boy hisoblanadi. Turistik infrastruktura rivojlanishi tarixiy o’zlikni manzarasi buzilmasligi kerak. Har bir tashkil etilayotgan yangi turistik markaz (obekt) Milliylik bilan uyog’unlashgan, qaytarilmas o’ziga xoslikka ega bo’lishi lozim. Albatta, tarixiy-madaniy, arxitektura va madaniy majmualarni milliy qadr-qiymati, tarixiy bahosini tiklash va muhofaza qilish orqaligina turistlar qiziqishini orttirish, bu orqaldi turizmni rivojlantirish mumkin. Madaniy-tarixiy majmualarni qayta tiklashda umumiy (ansambl) va yakka (individual) uslubida loyihalashtirish qabul qilingan. Madaniy tarixiy va tabiiy merosni quyidagicha kategoriyalarga bo‘lishni mutaxasislar qo‘yidagicha taklif etgan: - asosan turistlar ishlatadigan obektlar (festivallar, namoyishlar, yodgorliklar va h.k.) - aralash foydalaniladigan obektlar (kamiga tarixiy yodgorliklar va muzeylar, teatrlar, qo‘riqxonalar va boshqa;) - asosan mahalliy aholi foydalaniladigan obektlar (fuqarolar inshootlari, madaniy obektlar, kinoteatrlar, kutubxona va boshqa;) Madaniy va turizm sohasida asosiy yo‘nalishlarida turli tashkilotlarning o‘zaro hamkorligini aniqlab olish juda muhim sanaladi. Turistik rivojlanish siyosati quyidagi talablarni keltirib chiqaradi:

- turistik resurslar ruyxatini tayyorlash, turizmni rivojlanishi uchun madaniy tarixiy, tabiiy merosni tasniflash muhim obektlarni ajratish; - turistik ahamiyatga ega joy va asosiy turistik hududlarni ajratishni hamda tegishli mahalliy madaniy, tarixiy va tabiiy yodgorliklarni muhofaza qilishni ta’minlash; - milliy boylik hisoblangan sun’iy va tabiiy, moddiy va nomoddiy obektlar hamda mahalliy aholi yashadiki (san’at,folkor va b.) turizm maqsadida foydalanish; Mintaqa madaniy merosiga nisbatan hurmat bilan qarashga mahalliy aholi va turistlarni tarbiyalashga yo‘naltirilgan tadbirlarni o‘tkazish. Hozirgi kunda jamiyatda iqtisodiy ijtimoiy va madaniy rivojlanish jadvallik bilan kechmoqda. Bu esa o‘z navbatida misollarda ish yuzasidag harakati, dam olish kunlarini ko‘payishi natijasida turisik faoliyatga ehtiyoj oshmoqda. An’anaviy turizm shakllariga yangicha yondoshishga talab oshmoqda. Ya’ni turlarning madaniy tarkibiga mahalliy diqqatga sazovor joylar bilan tanishini ham kiritish katta samara berib, sayohatni mazmunli va uzoq vaqtga cho‘zilishiga sabab bo‘ladi. Turizm hudud uchun foyda berishdan tashqari, mahalliy aholini o‘zining ajratib merosidan farqlanishiga olib keladi. Bu jihatdan foydalanib turistik resurslardan turizm maqsadida samarali foydalanish tizimini yaratish mumkin. Shaharlardagi arxitektura yodgorliklari va tabiatda geoturistik yodgorliklar va ulardan foydalanish. Milliy madaniy meros obektlarini ijodiy va ehtiyojli qondiradigan holatda namoyish qilish kerak. Hozirgi ilmiy texnik rivojlanish natijasida hamma mintaqalarda bir xil madaniy ko‘rinishlarni namoyon qilgan. Shuning uchun har bir hudud boshqa joylardan ajralib turadigan o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim. Shundagina ular turistik bozorga taklif etuvchi mahsulotlarga ega bo‘ladi. Madaniy meros obektlariga quyidagilar kiradi: - arxeologik yodgorliklar; - madaniy arxitektura; - landshaft arxitektura yodgorliklari;

- katta va kichik tarixiy shaharlar; - qishloq joylari; - muzeylar, teatrlar, ko‘rgazma zallari va b.; - sasiomadaniy infratruktura; - etnografiya obektlari, xalq udumlari va an’analari amaliy madaniyat markazlari; - texnik komplekslar va asbob - anjomlar. Mamlakatga keluvchi chet ellik sayyohlar o‘rtasida katta talab bilan foydalaniladigan yo‘l ko‘rsatkichlarni chet tillarda chiqarishda tashabbus ko‘rsatishi rus, ingliz, fransuz va nemis tillarga ustunlik berish lozim. Diqqatda sazovor joylar to‘g‘risidagi ma’lumotldar yonida shu tillarda yozma yoki ovoz tasviridagi tushuntirishlar berilishi lozim. Mehmonxonalar va sayyoxlar uchun yo‘nalish beruvchi axborot markazlarini shaklantirish turizm rivojida muxim ahamiyat kasb etadi. Samarqand shahrida turistik axborotlar markazini vujudga keltirish, mehmonxonalarni taklif qilish, diqqatga sazovor joylar xaqidagi materiallarni ko‘rsatish va asosiy e’tiborga loyiq hudatlarni reklama qilish muhim ahamiyatga egadir. Markaz tijorat asosida ishlashi ham mumkin (kirish badali, turlar, yo‘l ko‘rsatkichlar va boshqa xizmatlarga, mehmonxonada joylarni bron qilish hisobiga haq olish, yodgorlik buyunlarini sotish va h.k). Bunda qo‘yidagi ishlarni amalga oshirish kerak: Mavjud diqqatga sazovor joylani mustahkamlash: - axborot lavhalari, plakatlar, ko‘rgazmalar va boshqa shu kabi vositalar yordamida turistlarni asosiy malumotlar bilan ta’minlash bo‘yyicha dasturlarni amalga oshirish. Mumkin bo‘lgan barcha joylarda oddiy varaqalardan foydalanib bir necha tillarda ma’lumotlarni yetkazib berish; - ayrim asosiy shaharlarda audio-turlarni tashkil kilish; - muzey ekspozisiyalarini kengaytirish va arxeologik kazishmalar amalga oshirilayotgan joylarda (yeng qiziqarli punktlarda to‘xtab o‘tish bilan) piyoda sayir qilishni tashkil kilish juda muxim.

Yangi diqqatga sazovor joylar: - ipak to‘lasi ishlab chiqarish bazasida tashrif buyurishning yangi joylarni tasheil qilish; - ipak to‘qishdan boshdab, tayyor mahsulotgacha jarayonlar haqida hikoya qilish bilan eskursiyalar uyushtirish; Buning uchun juda mos joy Marg‘ilon bo‘lishi mumkin. U yerda pillaga ishlov berishdan boshlab, ipak matolar ishlab chiqarish bilan tudallanadigan barcha bosqichlarni o‘z ichida olgan juda qiziqarli ipakka qo‘lda ishlov berish fabrikasi mavjud. Bunga qo‘shimcha ravishda Irak to‘lasi yetishtirishning barcha jarayonlarini qo‘rsatadigan va fabrikali ishlab chiqprish bosqichlarini ancha to‘liq tushuntirib beradigan Markaz tashqil qilincha yanada maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ekskursiya mavsumi ipak to‘lasi yetishtiriladigan xo‘jalik (ferma)larga tashrif buyurish bilan boshlanishi mumkin. Ekskursiyaning yakunlovchi bosqichi tayyor mahsulotlar ko‘rgazmasi hisoblanadi. Bu yerda ipakdan tayyorlangan buyumlarni taklif qilib, ularning xadid qilish imkoniyatini ham yaratish mumkin. Jadval 9. O’zbekistonga chet elliklarning segmentar bo’yicha tashrif buyurishi (1998- 2006 yillar, ming kishi) № Segmentlar 1998 y 2000 y 2006 y 1. 2 . 3. 1 . 2. Barqaror segmentlar Mahnat ta’tilida keluvchi turist (sayyoh)lar Xalqaro tadbirkorlar Konferensiya qatnashchilari Jami(I) Ikkinchi darajali segmentlar Xususiy tartibda ta’tilga keltiruvchilar Savdogar va boshqalar Qarindoshlarinikida va diniy maqsadlarda 21 25 48 94 14 80 36 33 75 144 24 132 54 40 101 195 35 150

3.keluvchilar Jami( II ) 212 306 350 650 420 605 Jami ( I va II ) 400 650 800 Milliy turistik mahsulot infratuzilmasini shakllantirish investitsiyalar barqarorligini va uning darajasini o‘stirishni taqozo qiladi. Bu davlatda milliy turistik mahsulotni rivojlantirishga va turizmning barqaror o‘sishiga yordam ko‘rsatishni talab etadi. Milliy turistik mahsulotni rivojlantirishning xususiy sektoriga va O‘zbekistonda turizm infratuzilmasi shakllantirish va takomillashtirishga xalqaro investitsiyalarining jalb qilish va joylashtirish turizm industriyasini rivojlantirishnig muhim omili hisoblanadi. Mintaqalardagi madaniy merosda etnografiya, urf-odatlar va an’analarni tutgan o‘rni O’zbek xalqi boy tarixiy o’tmishga ega. O’zoq rivojlanish davrida u O’rta Osiyoning boshqa xalqlariga o’xshash, insoniyatga ilm va san’atning buyuk namoyondalarini berdi. Asrlar davomida boy o‘ziga xos madaniyat yaratildi. O‘rta Osiyoning ko‘pgina bosqinchiligi natijasida o‘tmish yodgorliklarida turli qadimiy madaniyatlar-yunon, xind, eron, arab-ta’siri ko‘rinadi. Ammo bu ta’sirlar o‘zbek madaniyatini boyitib, uning o‘ziga xosligini yo‘qotmadi. O‘zbek xalqining san’ati o‘zining badiiy an’analarini, ustalik qonunlarini, ifodalash vositalarini ishlab chiqdi. Xalq ijodining turli janrlari yaratildi. Bu bir-biriga ta’sir qilish va bir birini boyitish jarayoni asrlar davomida O‘zbekistonga o‘zining badiiy madaniyatini keyingi rivojlanishiga imkoniyat yaratadi. Moddiy madaniyat yodgorliklari (qoyadagi naqshlar, monumental xaykallar, bareleflar, xaykalchalar va b.), shuningdek bizgacha yetib kelgan yozma manbalar (m.a. 2 asr), o‘zbek xalqining musiqa merosining ashula, raqs va kiyimlar qadimiy manbalariga guvoxlik beradi. Ularning O‘rta Osiyo xalqlari xayotidagi muhim roli xaqida m.a. 5 asrda Yunon olimi Gerodot yozib qoldirgan. Musiqiy san’atning yuqori namunalari og‘zaki xalq sheriy ijodidir. Folklorning g‘oyaviy boyligi va janrining turli tumanligi ruhiy va badiiy

qimmatidir. Unda xalq tarixi, xayoti aks ettirilib, eng yaxshi insoniy sifatlar, do‘stlikka, sevgiga sodiqlik tasdiqlanadi. Qurg‘oqchilikda dexqonlar «Sus xotin» (yomg‘ir yog‘ishini so‘rash) ashulasini, kuchli shamol bo‘lganida «Moy- moma» (shamolga murojaat) ashulasini aytish bilan boradigan udumni bajarishadi. Xalq ozaki ijodi doim rivojlanadi, uning ko‘p asarlari ajdodlarning dunyo qarashi, ijtimoiy, xo‘jalik va oilaviy turmushini aks ettiradi. Xalq she’riyat ijodining asosiy xususiyati asar yaratish va ijro etishning ommaviy harakteridir. O‘zbekistonning ma’naviy va madaniy hayoti O‘rta Osiyo xalqlarining hayoti bilan birlikda shakllandi. Xalqimizda afsonalar, qabila to‘g‘risidagi bitiklar keng tarqalgan. Jun ishlab chiqishning rivojlanishi kigiz, palas, jundan qilingan gilamlar va yupqaroq jun matolarining-sidirga, naqshli, suratli-chiqarishni oshishiga olib keldi. Mahalliy xalqlar kiyimining o‘ziga xosligi, avvaldan iqlim, turmush sharoiti moslashganligi turistlar uchun juda qiziqarlidir. O‘rta Osiyo xalqlarining raqs san’ati, ashula sa’nati ham xorijiy turistlarni befarq qoldirmaydi. Shu sababli milliy san’atchilik asosida turli shoular tashkil etish orqali turistlarni yanada jalb qilish lozim. Mintaqalarda mavjud muzeylar va ulardan foydalanish Turli kolleksiyaga ega bo‘lgan muzeylarning mavjudligi O’zbekistonning ijtimoiy va madaniy rivojlanishini xususiyatlarini aks etdiradi. Muzeylar madaniy, tarixiy, badiiy me’rosimiz, xalqlar dini va e’tiqoti, ularning an’analari bilan tanishtirib, yoshlarimizni vatanparvarlikka va buyuk ajdodlarimiz bilan faxrlanishga o‘rgatadi. Davlatimiz mezeylarni rivojlanishi, yodgorliklarni tiklanishga katta ahamiyat beradi. Temuriylar tarixi muzeyining yaratilishi bunga misol bo‘la oladi. Respublika muzeylarining ichida 3 ta muzey-qo‘riqxona: Samarqand, Buxoro, Xiva («Ichan-Kala»); 3ta yirik badiiy muzeylari: O‘zbekiston Davlat san’at muzeyi (Toshkent shahari); Davlat xalq-amaliy san’ti muzeyi, Nukus shaharidagi Saviskiy nomidagi Davlat san’at muzeyi mavjud. O’zbekistonda yagona bo’lgan (Toshkent sh.) Tabiat muzeyi 120 yildan beri mavjuddir. Muzey jamgarmasida 1.5 mln. ekponatlar bor. Qadimiy muzeylardan biri-O‘zbekiston xalqlarining tarixi muzeyi respublika tarixini o‘rganish bo‘yicha

ilmiy tekshiruvlar olib boryapti. A.Navoiy nomidagi Davlat adabiyot muzeyi juda katta kitob va qo‘lyozma jamgarmasiga ega. O‘zbekiston tibbiyot muzeyi (Toshkent) tibbiyot bilimlari tashviqoti, ekologiya muammolari, sanitariya va gigiyena tarixi bilan tanishtiradi. Abu Ali ibn Sinoga bagishlangan zali bor. Toshkentda Olimpiya shon-sharafi muzeyi, Urush va mehnat sharafi muzeyi, kino san’ati muzeyi tashkil qilingan; badiiy ko‘rgazma direksiyasi, RTVS «O‘zeksposentr», U.Tansikbayev, Tamara xonum, A.Qahhor, G‘afur G‘ulom muzeylari ishlaydi. Har bir viloyatda o‘lka muzeylari mavjud. Angren, Sirdaryo, Urganchda badiiy galereyalar ochilgan. Respublika muzeylari shuningdek turli ekskursiya, ma’ruza, adabiyot kechalari, Mustaqillikka, «Navro‘zga» bag‘ishlagan etnografik ko‘rgazmalari va b. o‘tkazadi. O’zbekiston madaniyati vazirligi xalqaro «Oltin meros» xayriya fondi, Badiiy akademiyasi bilan birgalikda muzeylarning kelajak faoliyatini yaxshilash dasturini yaratdi. Respublikaning madaniy hayotidagi yutuqlarini tashviqot qilish maqsadida «Moziydan sado» jurnali yaratildi. Xorij tajribasidan ma’lumki muzeylardan turizm faoliyatida keng foydalaniladi. Shu sababdan mavjud muzeylarimizni keng targ‘ibot qilish orqali turizm maqsadida foydalanish hozirgi kunning dolzarb masalasidir.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.«O`zbekistonda turizmni rivojlantirishning 2005 yilgacha bo`lgan davlat dasturi», O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning 15.01999 yildagi UP-2286 farmoni. 2. O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so`zi gazetasi 109.1999. 3. Александров А.Ю. Международный туризм. Уч.пособие для вузов.- М.: Аспект Пресс, 2000 Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004 5 . Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 6 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2000

Похожие

O’zbekistonning suv boyliklari, ulardan samarali foydalanish va muhofaza qilish

Mintaqalarning turistik resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini baholash

Landshaftlarni muhofaza qilish

O'zbekistonda madaniy va tarixiy turizmni rivojlanishi xususida

Mintaqalarda ekologik turizm resurslari va ulardan foydalanish