Ingliz tili davlat tili hisoblangan mamlakatlar. Kanada - География - Рефераты

Ingliz tili davlat tili hisoblangan mamlakatlar. Kanada

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Ingliz tili davlat tili hisoblangan mam lakatlar. Kanada Reja: 1. Siyosiy va iqtisodiy geografk o `rni. 2. Aholisi va mehnat resurslari. 3. Kanada sanoati va qishloq xo `jaligi. 4. Kanadaning tashqi aloqalari.

Tayanch iboralar : Hamdostlik tarkibidagi federa - tiv davlat , temir , nikel , uran , neft , gaz , o ` rmon , kanada - lik ingilizlar , kanadalik fransuzlar , eskimoslar , indeyslar , ovchilik , baliqchilik . Rasmiy nomi – Kanada. Poytaxti – Ottava shahri. Hududi – 9.970 610 kv.km. Aholisi – 34.600 000 kishi. Davlat tili – ingliz va fransuz. Davlat dini – xristian dini (katoliklar (46%), protes-tantlar(25%), shuningdek, pravoslavlar, musulmonlar, in-duistlar, buddistlar). Pul birligi – Kanada dollari. Mustaqillik (Kanada) kuni – 1-iyul 1867-yil. Eng yirik shaharlari : Monreal, Kalgari, Toronto, Ed monton, Vankuver, Sent- Djons, Saskatun va boshqalar. 1. Siyosiy va iqtisodiy geografk o `rni. Kanada – Shi-moliy Amerika materigidagi davlat. Quruqlikda janub va shimoli-g`arb tomondan AQSH bilan chegaradosh. Kana-da hududini sharqda Atlantika okeani: Boffn dengizi orqa-li Grenlandiya (Daniya), San-Pьer va Mikelon (Fransiya) orollari, g`arbda Tinch okeani, shimol va shimoli-sharqda Shimoliy Muz okeani suvlari o`rab turadi. Chegarasining umumiy uzunligi 8893 km. Hududining kattaligi bo`yicha dunyoda ikkinchi (Rossiyadan keyingi) o`rinda turadi. Eng yirik yarim orollari: Lobrodor, Yangi SHotlandiya; Orol-lari: Baffn Yeri, Elsmir, Viktoriya, Banks, Nyufaundlend, Keyp-Breton va boshqalar. Kanadaning g `arbiy qismi burmali tog` tizmalaridan iborat bu esa foydali qazilmalarni qazib olishda katta aha-miyatga ega. Britaniya Kolumbiyasining qirg`oqlarida joylashgan Vankuver Kanadaning Osiyo-Tinch ocean mintaqasida eksport va import aloqalarda ahamiyatga ega. Tog `li hududda joylashgan Yukonda rangli metallar mav- jud. Kanada umuman tabiiyresurslarga boy mamlakat. 81 2. Kanada aholisi va mehnat resurslari . Kana-da aholisiga ta ’rif beradigan bo`lsak, uni «ko`chirilgan» mamlakati deb hisoblashimiz mumkin. Kanadaning

hozirgi aholisi ommaviy immigratsiya ta’sirida shakllan-gan. Bular Yevropadan va dunyoning boshqa regionlari-dan ko`chib kelganlar avlodi bo`lib, Kanada ko`p millatli mamlakatdir. Kanada aholisi hozirgi kunda 36 048 521 kishini tash-kil etadi va uning milliy tarkibi qo `yidagicha: 40%-ingliz- kanadaliklar, 28% fransuz-kanadaliklar, 15% - yevropalik- lar, 2% - indeys-hindular, 15% - turli millatlardan iborat. (1-chizma) Hozirgi vaqtda Kanada tub joy aholisi indeys-hindular 780 ming kishi, eskimoslar esa 49 ming kishini tashkil etadi. Mamlakatda indeys-hindular o `z urf- odatlari bo`yicha o`z tilda mulaqat qilishsa-da, biroq ularning ko`pchiligi ras- miy davlat tili hisoblangan ingliz tilida so`zlashadi. (8-jadval) Kanada yuqori urbanizatsiyalashgan mamlakat, ahol-ining 80 foizi shaharlarda yashaydi. Toronto, Monreal, Vankuver kabi shaharlar mamlakatning millioner shahar-lari hisoblanadi. Kanada aholisiga xos bo `lgan demografk ko`rsatkichlar. Tug`ilish – 10,3‰, o`lim - 10‰, tabiiy o`sish – 0,3‰. Yosh tarkibi: bolalar – 15,7%, kattalar – 68,5%, qariyalar – 15,8%. O`rtacha umr ko`rish – 81 yosh: erkaklarda – 79 yosh, ayollarda – 84 yosh. O`rtacha zichlik – 1 km.km.ga 3 kishi. Aholi jon boshiga YaMM – 47. 066 AQSH dollari. 3. Kanada sanoati va qishloq xo `jaligi. Hozirgi Ka-nada AQSH, Yaponiya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Fran siya, Italiya, Rossiya davlatlari bilan birga «katta sak- kizlik» mamlakatlar guruhiga kirib, xorijiy dunyoning in dustrial yetakchi mamlakatlaridan biridir. Mamlakatda qisqa tarixiy vaqt davomida bozor munosabatlariga aso-slangan iqtisodiyot barpo etildi. Kanada xorijiy dunyoda nikel, rux, asbets, kaliy tuz-lari va sellyuloza- qog `ozlari ishlab chiqarish bo`yicha ye-takchi mamlakatdir. Bundan tashqari mamlakat oltin, ku-mush, uran, oltingugurt, kobalt, temir rudasi, mis qazib chiqarishda yetakchi o`rinlarni egallaydi. Kanada qazib oluvchi sanoat mahsulotlari xom-ashyo va yarim fabri-kantlarning jami 80 foizini jahon bozoriga chiqaradi.

Kanada davlati yirik savdo hamkorlariga ega. Kanada mahsulotining 80 foizi AQSHga eksport qilinsa, AQSH-dan 70 foiz mahsulot import qilib olinadi. Kanadaning ko `pgina korxonalari aholini ish bilan ta’minlash maqsa-dida shaharlarda joylashgan. Kanada iqtisodiyoti tez sura’tlar bilan rivojlanmoqda. Iqtisodiyoti asosan yangi innovatsion texnologiyalar asosida tashkil etilgan. Fan ta- lab korxonalari ya’ni biotexnologiya va axborot texnologi-yalari universitet ilmiy tadqiqot ishlarini olib boruvchilar bilan hamkorlikda ish olib borish maqsadida shaharlarda joylashgan. Sanoati. Energetika – mamlakat yoqilg`i energetika balansida birlamchi energiya manbalari hissasiga neft – 35 foiz, tabiiy gaz – 37 foiz, ko`mir – 13 foiz, gidro-energiya resurslari – 9 foiz, atom energiyasi – 2,4 foiz to`g`ri ke-ladi. Mamlakatning neft va tabiiy gaz qazib oluvchi asosiy rayonlari Britan Kolumbiyasi, Alberta va Soskachevan provinsiyalarida joylashgan. Bu yerda g `arbdan sharqga qarab transkanada quvirlari o`tkazilgan. Mamlakatda qa-zib olinayotgan neft va gaz asosan AQSHga eksport qili-nadi. Biroq Kanadaning sharqiy provinsiyalari neftni chet-dan import qiladi. Kanada rivojlangan neftni qayta ishlash sanoatiga ega. Mamlakatning yirik neftni qayta ishlash za- vodlari Monreal, Sarnii, Vankuver, Edmonton shaharlarida joylashgan. Kanadada toshko `mir asosan g`arbiy provinsiyalar-dan qazib olinadi. Mamlakatda yiliga 62 mln tonnadan ko`proq toshko`mir qazib olinadi. Kanada elektroener-giya ishlab chiqarish bo`yicha dunyoda yetakchi mam-lakatlar guruhiga kiradi. Mamlakatda yiliga 535 mlrd kvt/soat elektr energiya ishlab chiqariladi. Ishlab chiqa-rilayotgan elektroenergiyaning katta qismi ya’ni 60% GES ga qolgan 28% IES ga, 12% AES ga to`g`ri keladi. Tog `-kon sanoati – mamlakat iqtisodiyotida muhim ahamiyatga ega bo`lib, qayta ishlash sanoatini xom-ashyo bilan ta’minlaydi. Shu bilan birgalikda tog`-kon sanoati mamlakat eksport qiymatida 30 foiz ulushni tashkil etadi. Qora metallurgiya sanoati mahalliy kapital negizida shakllangan. Yiliga 13-15 mln tonna po `lat ishlab chiqa-riladi. Mamlakatning yirik metallurgiya markazlari Atlan- tika qirg`oqbo`yi va Buyuk ko`l bo`yida joylashgan. Yirik metallurgiya

markazlarga Gamilton, Su-Sent-Mari, Uel-lend, Sidni kabi markazlarni misol keltirish mumkin. Rangli metallurgiya-mazkur sanoat tarmog `ining ri-vojlanishida AQSH va Buyuk Britaniya sarmoyasi mav-qei kuchli. So`nggi yillarda mamlakatda rangli metallar ishlab chiqarishda (mis, qo`rg`oshin, nikel, rux) katta yu-tuqlarga erishildi. Mashinasozlik sanoatiga jami sanoat mahsulot qiymatining va qayta ishlash sanoatida band sanoat ishchi xodimlarining 30 foizi to `g`ri keladi. Kimyo sanoati. Ushbu sanoat tarmog `i asosiy kimyo, mineral o`g`itlar, polimerlar, plastmassalar, sintetik mah-sulotlar ishlab chiqaradi. Kanada mineral o`g`itlar ishlab chiqarish bo`yicha dunyoda 4-o`rinda turadi. Mamlakatda Sarniya, Monreal, Toronto, Niagara-Fols, Kitchener kabi kimyo sanoatining muhim markazlari ishlab turibdi. Qishloq xo `jaligi . Kanadada qishloq xo`jaligida foy-dalaniladigan yerlarning umumiy maydoni 79 mln gek-tarni tashkil etadi. Mamlakatning shimolidagi bepoyon hududlarida qishloq xo`jaligini rivojlantirish uchun iqlim sharoitlaridan foydalanish noqulay. Kanada shimoliy hududlarida yashovchi tub aholining asosiy xo`jaligi, o`tmishda bo`lgani singari dengiz ovchiligi, baliqchilik, tundraning kontinental qismida esa bug`u va mo`ynali hayvonlar ovchiligi kabi an’anaviy tarmoqlar tashkil etadi. Kanadada qishloq xo `jaligida foydalaniladigan yerlar tarkibida haydaladigan yerlar katta qismini ya’ni 60 foizni egallaydi. Shudgor qilinadigan yerlarning katta qismi 75 foizi janubdagi Dasht provinsiyasida joylashgan. Mamlakatning bosh qishloq xo `jaligi rayoni Dasht provinsiyasi (Soskachevan, Albert, Manitoba provinsi-yalari) va (Ontario, Kvebek) provinsiyalari hisoblanadi. So`nggi yillarda uzoq g`arbning qishloq xo`jaligi mah- sulotlarini ishlab chiqarishdagi hissasi oshmoqda. Dasht provinsiyalari don yetishtirishdagi yaylov go`sht qoramol-chiligi va qo`ychilikning go`sht-jun mahsulotlari yetishti-rishga ixtisoslashgan. Transport tarmoqlari. Kanadada transport tarmoqlar- ining barcha turlari rivojlangan. Biroq transport tarmoqlari mamlakat hududi bo `ylab notekis

joylashgan. Mamlakat hududining katta qismida (shimoliy rayonlarda) amalda transport yo `llari qurilmagan. Kanada temir yo `llarning uzunligi bo`yicha dunyoda AQSH va Rossiyadan keyinda turadi (Temir yo`llarining umumiy uzunligi 97389 ming km dan ortiq). 4. Kanadaning tashqi aloqalari. Kanadaning AQSH bilan bevosita qo `shnichiligi, uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim va hal qiluvchi rol o`ynaydi. Eksporti – 400 mlrd.dan ortiq AQSH dollari hisobida. Asosiy mahsulotlari: avtomobillar va butlovchi qismlar, sanoat tarmoqlari uchun asbob-uskunalar, mineral xom ashyo, yog`och, elektr uskunalar va boshqalar. Kanada 1991-yil 25-dekabrda O `zbekiston Respub-likasining suverenitetini tan oldi va O`zbekiston Respub-likasi bilan 1992-yil 7-aprelda diplomatik munosabatlarni o`rnatdi.

Adabiyotlar: 1. Abirqulov Q. Iqtisodiy geografiya. – T ., « O ‟ zbekiston » 2004. 2. География, политика и култура (современ. проблемы географии). Л .,1990. 3. Jahon mamlakatlari iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi Elektron ta`lim resurslari www.arxiv.uz www.ziyonet.uz

Похожие

Ingliz tili davlat tili hisoblangan mamlakatlar. Avstraliya

Ingliz tili davlat tili hisoblangan mamlakatlar. Yangi Zelandiya

Kanada

Mamlakatshunoslik faniga kirish

AQSh geografik o‘rni, aholisi va tabiiy qazilma boyliklari