ХХ асрдаги тарихий географик тадқиқотлар - География - Рефераты

ХХ асрдаги тарихий географик тадқиқотлар

Загружено в:

10.09.2023

Скачано:

0

Размер:

39.5 KB

ХХ Асрдаги тарихий географик тадқиқотлар Режа: 1. ХХ асрнинг ўзига хос тадқиқотлари тавсифи. 2. Амунсен (Нарвегия) тадқиқотлари. 3. Роберт Скатт (Англия) тадқиқотлари. 4. Ричард Бэрд (1928-30-1933-36, 1939-41 йй) тадқиқотдари.

Таянч иборалар : XX асрнинг ўзига хос тадқиқотлари; Амундсен (Норвегия), Роберт Скотт (Англия), Ричард Бэрд (Америка), Париж Халқ аро географик конференцияси ҳақида. ХХ асрга оид тарихий географик тадқиқотлар Ер шари табиат ва табиий ресурсларини хўжалик жихатидан аҳамиятга молик тадқиқотларидан иборат бўлган. ХХ асрнинг ўзига хосгеографик тадқиқотлари биринчидан, айрим туманларни хўжалик нуқтаи назардан чуқур ва мукаммал ўрганиш кучайганлиги, иккинчидан табиатни ўрганиш умумгеографик характерда бўлмай, махсус ихтисослашган илмий дастур асосида, айрим географик туман, уезд ва алоҳида компонентларини, комплекс равишда иқтисодий жихатдан аниқлаш ҳамда картага тасвирлашдан(йирик мактабда) иборат бўлган, учинчидан энди экспедицияда қатнашувчилар асосан илмий мутахасисликларда ибоарт бўлиб, улар айримс районларни машрут бўйича эмас майдон бўйича (рел p ефи, тупроқ, ўсимлик, ҳайвон ва хоказо) ўрганиш билан чегараланмай, умугеографик, махсус карталар тузишлар асосий мақсаддан иборат бўлган. Бу даврдаги энг йирик географик кашфиётлар қутбий худудларни (ҳар иккала қутбий ўлкаларни) тадқиқ этишда иборат бўлиб, бу ишларда норвегиялик тадқиқотчи Амундсен Руал p (1872-1928 йиллар) катта натижаларга эришди. У 1903 йил Христания (12 0 шк.у. 60 0 ш.к.) шаҳрида Ғарбга томон сузиб Буюк Британия оролини штимолий қисми ва Исландия, Греландия оролларини жанубини айланиб ўтиб шимолга томон сузиб (77 0 ш.к даги) жанубий Ғарбий томон бурилиб, Шимолий Американинг Шимолий қисмидаги Норт-Девон оролини Сомерсе ороли, Бутия ярим оролини (70 0 ш.кдан жануб) Виктория оролини (105 0 г.у) Амуцена буҒози (125 0 г.у.дан)

Маккензи дарёсини қуйилиш қисми Барроу бурнидан Ғарбга юриб Чукотка денгизига, сўнгра Беринг буҒози орқали Тинч океани бўйлаб Шарққа томон сузиб Шимолий Американинг Ғарбидаги Сан-Францискс шаҳрига келади. 3 йил давом этган сайёҳат давомида сайёҳ «Й.О.А» кемасида, Шимолий Музли ва Тинч океани бўйлаб қутбий ўлкани айланиб ўтиб, жуда кўп аҳоли пунктларини табиати, хўжалиги ахолиси ҳақида ма o лумотлар тўплаган. 1911 йил баҳорида сайёҳлардан 5 таси Амундсен бошчилигида 52 та итлар қўшилган ченалар билан жанубий қутбга, томон юриб дастлаб қор ва музликлар билан қопланган Росса текислигидан ўтиб (17 декабр) да жанубий қутбга (2700 метр баландликда) етиб келганлар. Сайёҳлар бу ерга палата қуриб, сутка давомида қуёш баландлигини кузатиш ишлари олиб борилади. Сайёҳлар бир суткадан сўнг орқага қайтиб (1912 йил 7 март куни) Тасмания оролидаги Хобарт шаҳрига келган. Амундсен бу шаҳардан телеграф орқали ўз Ғалабасини бутун дунёга э o лон қилган. Сўнгра сайёҳлар Янги Зелландиянинг шимолий қисми орқали Тинч океани бўйлаб сузиб Жанубий Американинг жанубидаги Оловли ер ороли орқали юртига қайтиб келаган. 1912 йил (18 январ p ) Англия сайёҳи Роберт Скотт жанубий қутбга келиб жуда кўп геологик коллекциялар олиб қайтган. Аммо Р.Скотт отряди қайтишда озиқ-овқат қолдирган палаткаларга етолмай ҳалок бўлганлар. 1912 йил (ноябр p ) қутқариш отряди Скотт отрядининг музлаб қолган мурдалари ва улар томонидан тўпланган қўл ёзмалар ва геологик каллекцияларни топган. Бу даврда тарихий географик татқиқотларнинг асосий вазифаси табиатни тушунтириш ва ундан фойдаланиш мақсадида тадқиқ қилишдагина иборат бўлмай, уни ўзгартириш йўлларини ҳам ишлаб чиқади. Амундсен ва англиялик сайёҳ Скоттлар бошлаган тарихий географик тадқиқотлар кейинчалик америкалик сайёҳ Ричард Бэрд (1928-1930, 1933- 1936, 1939-41 й) австралия сайёҳи Дуглас Моусон (1929-1931 й) томонидан давом эттирилган.

1955 йил Парижда бўлиб ўтган географик конференцияда ҳар қайси мамлакатга алоҳида жанубий қутб районининг ма o лум дастур асосида тадқиқ қилиш масаласи келишиб олинди. Париж конференциясига асосан Россия, Англия, Америка, Австралия ва бошқа мамлакатлар жанубий қутбда ўзларини бир неча тадқиқот станциялари кўриб жанубий қутбни ер устки тузилиши, геологияси, қазилма бойликлари, иқлими тўҒрисида мукаммал ма o лумотлар тўплаб натижада қутбни иқлимий жиҳатдан районлаштирилган картасини туздилар. Дастлаб Жанубий қутбга ченаларда борибтадқиқот ишлари олиб борилган бўлса, ҳозирги кунда тадқиқот усуллари самалётларда ва космик кемаларда Аэрос o ёмка йўли билан амалга оширилмоқда. Ҳозирги пайтда 12 мамлакат биргаликда бу қутбий ўлкаларда тинч мақсадда фойдаланишга келишган ҳолда ҳар томонлама кузатиш ишлари олиб бормоқдалар ва хилма-хил карталар яратмоқдалар.

Адабиётлар : 1. Исаченко А.Г. Развитие географических идей. М., 1971. 2. Магидович И.П. Магидович Я.П. Очерки ва истории географичеких открқтий. М., 1982-1985 (1-2-3-4-5 том.) 3. Раҳимбеков Р.У. Донцова З.Н. Ўрта Осиё табиатини географик ўрганиш тарихи. Т., 1982.

Похожие

Орол денгизининг тарихий географик номлари

Ўзбекистон табиатининг географик ўрганилиши тарихи

Табиий географик районлаштириш

Европанинг географик ўлкалари

Ахолининг географик урганилиши