Ахолининг географик урганилиши - География - Рефераты

Ахолининг географик урганилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Аҳолининг географик ўрганилиши Қадим замонлардан бошлаб олимлар турли мамлакатларнинг табиати ва хўжалигини ўргани, тасвирлаш билан бирга уларнинг аҳолисини тавсифлашга ҳам катта эътибор берганлар. Аҳолини ўрганиш бўйича табақаланиш яъни демография ҳамда этнографиянинг вужудга келиши XVIII-асрнинг бошларига келиб рўй берди. XIX – асрнинг охирларида эса антропогеография (Германияда, Ф.Рацель) шакилланди. Унинг негизида географик детирминизм, яъни «Инсон ва халқларнинг руҳи ва жисмига» табиий муҳитнинг ҳал қилувчи таъсир этиш ғояси ётган. XIX – асрнинг охирларида ва XX – асрнинг бошларига келиб Францияда инсон географияси шакилланди. Унинг йирик номоёндалари (П. Видаль де ла блаш, Ж.Брюн) асосий Эътиборни табият ва жамиятнинг ўзаро таъсири масалаларига қаратдилар. Мазкур йўналишнинг вакиллари антропогеографиядан фарқли ўлароқ, аҳолининг географик ривожланиши хусусиятларининг сабабларини нафақат табиий, балки, иқтисодий, ижтимоий, тарихий ва рухий омиллар билан ҳам тушунтирилади. Ҳозирда, аҳоли географияси турлича йўналишлар геодеморафия, шаҳарлар географияси, тиграция географияси, аҳоли географиясида математик моделлаштириш бўйича ривожланган мамлакатларнинг университетларида ўқитилади. Аҳоли географияси тадқиқ этилган кўплаб асарлар рус тилида ҳам чоп этилади. Улар жумласига Д.Форрестер ва бошқаларнинг «география городов», «динамика развития города», Ж.Боже Горнўе ва Ж.Жаболарнинг «очерки по географии городов » каби асарларни киритиш мумкин. Аҳоли географиясини ривожланишида собиқ совет даври ҳам адоҳида ўрин тутади. Бу даврда аҳоли географиясининг ривожланишига

Н.Н.Баранский, Р.М.Кабо, В.В.Покишевский, О.А. Константинов, Ю.Г. Сауткин , С.А.Коволевлар катта ҳисса қўшдилар. Бу соҳада ҳозирда ҳам салмоқли тадқиқотларни амалга ошираётган йирик олимлар жумласига Г.М.Лаппо, Б.С.Хорев, В.П.Масковский, А.Н. Алексеев ва бошқаларни киритиш мумкин. Ўзбекистонда аҳолини турли жиҳатдан географик ўрганишда Ковалев С.А , Ташбеков Э, Валиева Р, Қорохонов М, Салимов Х, Ахмедов Э, Қаюмов А, Бўриева М ва бошқаларни таъкидлаш лозим. Ўзбекистоннинг демографик ривожланиши эса И.Р.Муллажоновнинг ишларида батафсил ёритилган. Ўтган асрнинг 90- йилларидан бошлаб, Ўзбекистонда аҳоли ва унинг ижтимоий ривожланиши масалаларини география ўрганиш кучайди. Ижтимоий географиянинг яна бир принципи демоцентризм ёки антропоцентризмдир. Чунки, барча ҳудудий, иқтисодий муносабатлар асосида энг аввало инсон моддий ва маънавий бойликларни яратувчиси ва айни пайтда уларнинг истеъмолчиси жой олади. Қолаверса тарих, жамият тарихи ҳам инсонсиз бўлмайди. Бундан ташқари, даставвал соф маънавий маънога эга бўлган экалогия тушунчаси ҳам индустриялаштириш ва урбанизация туфайли социал ёки инсон экалогиясига айланмоқда. Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришда, ижтимоий – техника тараққиёти ва бошқаларда инсон омили, унинг талаб ва эҳтиёжи, дунёқараши муҳим ўрин тутади. Шу нуқтаи назардан демоцентрик тамойил ишлаб чиқаришни ҳудудий ташкил этишда эътиборга олиниши билан бир қаторда инсоннинг ўзи ҳам ўрганилиши аҳамиятдан ҳоли эмас. Чунончи, унинг ўқиши, дам олиши, даволанишига ўхшаш бевосита ишлаб чиқариш жараёнидан ташқарида ётган ва киши яшаши билан боғлиқ барча масалалар социология, этнография, психология фанлари қиррасида тадқиқ этилиши керак. Шундай қилиб, ҳудудийлик, комплекслик, тарихийлик, экалогия ҳамда демоцентрик ёндашувлар ижтимоий географиянинг мустақиллиги ва мустаҳкамлигини, барқарор ва қатъийлигини таъминлайди. Шу билан бирга

бу асосий принциплар алоҳида – алоҳида эмас, балки биргаликда кучли, таъсирчан бўлади.

Фойда ла нилган адабиётлар 1. Абрамов М.А. 2. География сорвиса. М. Мысль, 1985. 3. Акрамов З.М. 4. Истиқлол ва география. Ўзб. Рес. География жамияти IV – съезди материаллари. Т. 1995 йил. 5. Асанов Г.Р. 6. Аҳоли географияси. Т, 1978 йил. 7. Солиев А. 8. Иқтисодий ва ижтимоий географиянинг долзарб масалалари. Т, 1995 йил. 9. Теоретические основы рекреационной географии. М. 1995

Похожие

Ахолининг таркиби

Ахолининг худудий жойлашуви

Урушлар ва ахолининг табиий усиши

Коракалпогистон Республикасида ахолининг ривожланиш жараёнлари

Табиий географик районлаштириш