Chorvachilikni hududiy tashkil etish va uning ixtisoslashuvi - География - Рефераты

Chorvachilikni hududiy tashkil etish va uning ixtisoslashuvi

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

74.5205078125 KB

Chorvachilikni hududiy tashkil etish va uning ixtisoslashuvi (Qoraqolpog`iston Respublikasi misolida) Aholining oziq – ovqatga bo`lgan talabini qondirish va ishlab chiqarishni qishloq xo`jalik xom ashyosiga bo`lgan ehtiyojini ta`minlashda chorvachilik qishloq xo`jaligining ajralmas qismi ekanligini hisobga olib mamlakatimiz tomonidan bu tarmoqni rivojlantirishga katta e`tibor qaratilmoqda. Respublikamiz qishloq xo`jaligida olib borilayotgan iqtisodiy islohatlarda chorvachilik tarmog`ini xususiylashtirishga va xo`jalik yuritishning ijara, shirkat, jamoa va hissadorlik jamiyatlari, fermer xo`jaliklari joriy qilish ko`zda tutilgan edi. Jumladan, Respublika Vazirlar Mahkamasining 1995 yil 16 apreldagi “Chorvachilik tarmog`ida iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish va xususiy tadbirkorlikni qo`llab quvatlash chora – tadbirlari to`g`risida”gi 96 – sonli qarori, “Shaxsiy yordamchi dehqon va fermer xo`jaliklarida chorva mollarini ko`paytirishni rag`barlatirish chora – tadbirlari to`g`risida”gi 2006 yil 23 martdagi 308 – sonli qarori, 2006 – 2010 yillar davomida shaxsiy yordamchi, dehqon va fermer xo`jaliklarida chorva mollarini, birinchi navbatda qoramollar sonini ko`paytirishni rag`barlantirish dasturlarini amalga oshirish chora tadbirlari to`g`risida”gi 2006 yil 12 aprelda 67 – sonli qarori qabul qilindi. Bular, o`z navbatida, mamlakatimiz chorvachiligini rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo`ldi. Respublikadagi barcha viloyatlar iqtisodiyoti agrar soha bilan bog`langan. Shuningdek, Qoraqalpog`iston Respublikasi ham bundan mustasno emas. Qishloq xo`jaligining barcha tarmoqlari qatori chorvachilikni rivojlantirish hozirgi kuning dolzarb talabidir. Albatta, har bir sohaga baho berilganda u yerdagi miqdor ko`rsatkichlarga ham e`tibor qaratiladi. Statistik ma`lumotlardan ma`lum bo`ldiki, Qoraqalpog`iston

Respublikasida jami qoramollar soni 601,0 ming (shu jumladan, sigirlar 209,4), qo`y va echkilar 622,3 ming (qorako`l qo`ylari 304,7 ming bosh), parrandalar 967,6 ming, cho`chqolar 3,4 ming boshni tashkil etgan. Ushbu ko`rsatkichlardan ma`lum bo`ldiki, hozirgacha chorva mollarining bosh soni va ulardan olingan mahsulotlarda dehqon xo`jaliklarining xissasi yuqori. Masalan, qoramollarning 88,5 foizi (sigirlarning 90,4), qo`y va echkilarning 67,5, parrandalarning 89,2, cho`chqalarning 67,5, yetishtiriligan go`shtning 94,8, sutning 94,0, tuxumning 72,8, qorako`l terisining 79,3, va jun mahsulotlarining 67,2, dehqon xo`jaliklari ulushiga to`g`ri keladi. Jadval Qoraqalpog`iston Respublikasida chorva mahsulotlarini ishlab chiqarishda mulkchilik shakllarining hissasi Т. р. Хўжаликлар тури 1995 й. 2006 й. 2006 й. – 1995 йилга нисбатан, % да 1. Гўшт ( минг тонна ҳисобида) Қишлоқ хўжалик корхоналари Деҳқон хўжаликлари Фермер хўжаликлари 5,2 0,9 -82,6 18,6 25,8 138,7 1,1 0,5 -54,4 2. Сут ( минг тонна ҳисобида) Қишлоқ хўжалик корхоналари Деҳқон хўжаликлари Фермер хўжаликлари 28,9 0,9 -96,9 118,6 135,1 140,0 7,5 7,7 102,6 3 Тухум (миллион дона ҳисобида) Қишлоқ хўжалик корхоналари Деҳқон хўжаликлари 3,3 8,2 148,5 15,1 21,5 142,4 Jadval Qoraqalpog`iston Respublikasi Statistika bosh boshqarmasi ma`lumotlari asosida tuzilgan. Chorvachilik tarmoqlarini mintaqaning tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy imkoniyatlarini hisobga olgan holda hududiy tashkil etish chorvachilik mahsulotlari hajmini ko`paytirish va ularning tannarxini pasaytirishga yordam beradi.

Respublika qishloq xo`jaligi ikkita zonaga, ya`ni sug`orma dehqonchilik va cho`l yaylov zonasiga bo`linadi. Sug`orma dehqonchilik zonasi paxtachilik, donchilik, sabzavotchilik, bog`dorchilik va sut-go`sht yo`nalishidagi chorvachilik xo`jaliklardan tashkil topgan bo`lsa, cho`l yaylov zonasida qorako`lchilik, tuyachilik va yilqichilik xo`jaliklari rivojlangan. Qishloq xo`jaligini, shu jumladan, chorvachilikni hududiy tashkil etishda mavjud yer resurslaridan oqilona foydalanish lozim. Ayni paytda Qoraqalpog`istonda mazkur tarmoqning samarali rivojlanishida muhim omil bo`lgan yaylovlarning umumiy maydoni 4645,2 ming gektarga teng bo`lib, u asosan Ustyurt va Qizilqum cho`llarida joylashgan va hozirgi kunda qorako`lchilik yaylovlari sifatida foydalanilmoqda. Respublikada ozuqabop ekin maydonlari Amudaryo bo`yida joylashgan. Uning umumiy maydoni 34,7 gektar tashkil etib, shundan hashaki poliz va qand lavlagi maydoni 161 gektarni (o`rtacha hosidorligi 85,8 s/ga), bundan tashqari, bir yillik o`simliklar maydoni 15217 gektardan iborat. Silos uchun ekilgan makkajo`xorining maydoni 44,6 ming gektar bo`lib, uning hosildorligi gektariga o`rtasha 75,1 s.ni tashkil etadi. U o`zining to`yimligi bilan boshqa ozuqabop ekinlari tarkibida salmoqli o`rin egallaydi. Shuning uchun xo`jaliklarda chorvachilik tarmoq mahsulotlarini va samaradorligini yuqori ko`tarishda makkajo`xori va beda ekin maydonlarining kengaytirish maqsadga muvofiq yo`nalishlaridan biridir. Sut – go`sht chorvachiligini tashkil etishda shahar aholisi ehtiyojlari asosida shakllantirish ma`qul. Shahar atrofi xo`jaliklarida chorvachilikning sut – go`sht yo`nalishi bilan birga parrandachilik, cho`chqachilik, sabzavotchilik, bog`dorchilik yo`nalishidagi xo`jaliklarni rivojlantirish uchun imkoniyatlar mavjud. Chunki, almashlab ekish sistemasining xo`jaliklarda keng joriy etilishi sabzavot, kartoshka va poliz ekinlari hosildorligini oshirish bilan bir qatorda chorva uchun ozuqa bazasini yaratadi. Shu bilan chorvachilikning bu yo`nalishi transport ta`siri ostida uzoq masofalarda ham joylashtirilmoqda. Tadqiqot mintaqasi shahar atrofi xo`jaliklarida hozirgi kunda yetishtirilayotgan poliz, sabzavot, kartoshka va ozuqa ekinlari yalpi hosili mavjud chorva mollari ehtiyojini qondirish talab darajasidan past.

Xulosa qilib aytish mumkinki, respublika chorva mollarini asosan dehqon va fermer xo`jaliklari ixtiyoriga o`tkazish bilan bir qatorda tarmoqni rivojlantirishning asosiy omillaridan biri - ozuqa bazasini mustahkamlashda qishloq xo`jalik ekinlari tarkibida ozuqabop ekin maydonlari ulushini ko`paytirishdan iboratdir. Sababi, chorvachilik qishloq xo`jaligining ixtisoslashgan tarmog`i bo`lib, iqtisodiyotning yuksalishida, shu bilan bir qatorda, ekin maydonlarining unumdorligini oshirishda va aholining turmush sharoitini yaxshilashda katta ahamiyatga ega. Bu borada chorva mollar zotini yaxshilash asosida tarmoqni intensivlashtirish va seleksiya ishlarini yo`lga qo`yish, yangi mahsuldor zotlar yaratish muhim vazifalardan hisoblanadi.

Adabiyotlar 1. Soliyev A. Hududiy majmualarning nazariy asoslari.- T., 2007 2. Umarov YE. Qaraqalpag`standa mal sharuashilig`qn rauajlandiriu maseleleri.- Nukus, 2005. 3. www.ziyonet.uz

Похожие

Ishlab chiqarish kuchlarini hududiy tashkil etish shakllari

Qashqadaryo viloyat sanoati va uning hududiy tuzilmasi

Sanoat rivojlanishi va hududiy tashkil qilinishida tabiiy sharoitning tutgan o'rni

Geografiya darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish

Ishlab chiqarishning ijtimoiy tashkil etish shakllari