AQSHning Xitoy va boshqa hududlardagi geosiyosiy manfaatlari

AQSHning Xitoy va boshqa hududlardagi geosiyosiy manfaatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33.5 KB

AQSHning Xitoy va boshqa hududlardagi geosiyosiy manfaatlari Reja: 1. AQSH ning Xitoy va boshqa hududlardagi geosiyoviy manfaatlari 2. AQSH va Xitoy hozirgi kundagi geosiyosati 3. Xitoyning geosiyosiy qarashlari

AQSH NING O’RTA OSIYO VA BOSHQA HUDUDLARDAGI GEOSIYOVIY MANFAATLARI AQSH manfaatlari dunyoning deyarli barcha mintaqalarida mavjud.O'rta Osiyo mintaqasida AQSH manfaatlari Turkiya va Xitoy manfaatlari bilan to'qnashadi.Turkiyaning o'ziga G'arb va Islom tarafdorlari bir-biriga qarama-qarshi turadi.AQSH o'zining geosiyosiy manfaatlarini Afg'onistonda tartib o'rnatishdan boshladi.Buning uchun u 0'zbekiston,Tqjikiston va Qirg'iziston bilan ulardan mavjud aerodromlardan foydalanish bo'yicha shartnomalar imzoladi.AQSH O'rta Osiyo davlatlaridan tashqari Ozarbayjon, Eron va boshqa davlatlar bilan o'z aloqalarini yaxshilashga harakat qilmoqda.Bu o'rinda uning Ozarbayjon neftini Turkiya porti Seyxanga eksport qiluvchi quvur qurilishini qo'llashi diqqatga sazovordir.AQSH Eron bilan bo'lgan munosabatlarini ham har tomonlama yaxshilashga harakat qilmoqda.AQSH Eronda barpo qilinayotgan AES qurilishini qoralab,asosiy aybni asbob-uskunalar yetkazib berayotgan RosSiyaga qo'ymoqda. AQSH-Xitoy munosabatlarini asosiy maqsadi Xitoyda mintaqaviy muammolar bilan cheklanib,global muammolarga aralashmaslik tamoyilini tushuntirishdan iboratdir.Amerikaliklar Xitoy tonmonidan Tayvanni o'ziga kuch orqali qo'shib olish maqsadida amalga oshirilgan har qanday faoliyat AQSH investitsiyalar oqimini to'xtatib qo'yishga sabab bo'lishi mumkin,deb ta'kidlamoqchilar.Lekin investitsiyalarning asosiy qismi AQSH G'arbiy Yevropa mamlakatlari yoki Yaponiya tomonidan emas,balki Tayvan va Xuatsyu,ya'ni xorijda yashovchi xitoyliklar tomonidan ta'minlanmoqchi.Janubi Sharqiy Osiyoda joylashgan 500 ta korxonaning umumiy qiymati 540 mlrd dollarni tashkil etadi.Ana shu jihatlarni hisobga olmaslik Amerika-Xitoy munosabatlariga putur yetkazishi va AQSH ni Sharqiy va Janubiy Sharqiy Osiyodagi geostrategik manfaatlardan mahrum qilishi mumkin.Shuning uchun AQSH Xitoy uni "tabiiy ittifoqdoshi" sifatida qabul qilinishini juda xohlamoqda va bu maqsadga erishish uchun o'zining barcha imkoniyatlarini ishga solmaqda.Ana shu va boshqa maqsadlarini hayotga tatbiq

etishga AQSH o'zining doimiy,barqaror ittifoqdoshi-Yaponiyaga tayanmoqda va u bilan bo'lgan munosabatlarini mustahkamlashga katta e'tibor qaratmoqda. Janubi Sharqiy Osiyo Bruney, Myanma, Tailand, Laos,Vyetnam, Kambodja, Indoneziya ,Malayziya,Singapur,Fillippin va Sharqiy Timol davlatlaridan iborat. Sharqiy Osiyo Xitoy, Mo'g'iliston, Yaponiya, KXDR,Koreya Respublikasi,Tayvan davlatlaridan tashkil topgan.Bir necha yuz yillar mobaynida Xitoyning geosiyosiy qarashlari ikki tomonlama xususiyatga ega edi.Bunday xolat birinchidan,Xitoy,ya'ni "O'rtalik qirolichasi" ning qadimgi nomi Rimlandga qarashliligi va ikkinchidan,Xitoyning hech qachon dengiz mamlakati bo'maganligi bilan bog'langan. Xitoy XX asrning 70-yillaridan "Atlantik" geosiyosat olib bora boshladi.Bunday holat Xitoy islohotlarining "otasi" Den Syaopinning pragmatik falsafasi bilan bog'langan Ana shunday geosiyosat Xitoyga G'arbdan katta dividendlar olishga imkon beradi.Xitoy g'arbdan pul,kredit va texnologiyalar olib,iqtisodiyotini tez suratlar bilan rivojlantirishga erishdi. Xitoy o'ziga xos rivojlanish xususiyatlariga ega.Mazkur xususiyatlar quyidagilardan iborat: a) tabiiy resurslarnibng chegaralanganligi; b)juda katta inson resurslariga ega ekanligi; d)ish kuchlarining nihoyatda arzonligi. Iqtisodiy rivojlanishning yuqori sur'atlari tufayli Xitoyda so'nggi paytlarda qator muhit tabiiy resurslarning yetishmasligi kuzatilmoqda (ko'mir, temir va mis rudasi,alumin xomashyosi,o'g'itlar). Hozirgi paytda Xitoyning qishloq aholisi 800 million kishini tashkil qiladi,ularning 700 millioni qishloq xo'jalik ishlab chiqarishida band, 100 millioni esa ishsiz,shuning uchun har yili 10 million kishi qishloqlardan shaharlarga ish qidirib ko'chib ketadi.

Jahon bankining ma'lumoti bo'yicha XXI asr boshlarida Xitoyning importi 650 mlrd dollar atrofida bo'ladi,Yaponiyaniki esa 530 mlrd dollar deb hisoblanmoqda.Bu paytda lining yalpi ichki mahsuloti deyarli 10 trillion dollarni tashkil qiladi.AQSHniki esa 9,7 trillionni tashkil qiladi.Bu Xitoyni muhim iqtisodiy qutbga aylantiradi.Hozirgi paytda Xitoy geosiyosiy maydonning rivojlanish o'qlarini va kuchlarni aniqlab beradigan davlatlar qatoriga kirib oldi. Xitoy dunyodagi aholisi eng ko'p mamlakatdir.Uning aholisi XXI asr o'rtasida 1,5 mlrd kishiga yetishi mumkin.Xitoyda investitsiyalar va iqtisodiy rivojlanish davlat tomonidan reja asosida boshqarilmoqda.Davlatning eksport imkoniyatlarini kuchaytiradigan yuqori texnologiyalarini o,zlashtirish davlat tomonidan rivojlantirilmoqda.Bu davlatni tez sur'atlar bilan rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlaridan biri-Yevrosiyoda gi eng katta ichki bozorga ega ekanligi va harbiy qudratining tez sur'atlar bilan ortib borishidir.Rossiya-Xitoy munosabatlari keyingi yarim asr mobaynida keskin o'zgardi.XX asrning 50-yillarida "uka" bo'lgan Xitoyliklar hozirgi vaqtda iqtisodiy qudratiga ko'ra "aka" ga aylandi.Barcha yo'nalishlar doirasida Xitoy tashabbusga ega.Shunday qilib,Xitoy XXI asrga kelib,dunyo geosiyosatiga katta ta'sir ko'rsata boshladi . Dividend - aksiyadorlik jamiyati daromadining bir qismi.U har yili aksiyadorlik o'rtasida taqsimlanadi.Kedit-qaytarib berish sharti bilan ma'lum vaqtga va ma'lum foizga pul yoki tovar holatida berilgan suda (qarz).AQSH bilan Xitoyni geosiyosatiga keladigan bo’lsak ularning geosiyosati kuchliligi bilan boshqa davlatlar bilan ajralib turadi. Xitoyda xozirgi kunda mintaqaviy muammolar global muammolarga aylanib borishi tamoyillarini tushuntirishdan iboratdir. Amerikalik olimlar Xitoyni o’rganayotgan vaqtda ularning geosiyosatini chuqur o’rganib chiqdilar. Bundan tashqari AQSH ni sharqiy va janubiy – sharqiy Osiyodagi geostrategik manfaatlaridan mahrum qilishi mumkin. Shuning uchun AQSH Xitoyni tabiiy ittifoqdosh sifatida qabul qilishdi. Bu maqsadda erishish uchun o’zini barcha imkoniyatlarini ishga solmoqda. Xitoyni o’ziga xos rivojlanish yo’li rivojlanishi uchun asosiy kuch bo’lib xizmat qiladi.

Похожие

Hozirgi zamonning geosiyosiy muammolari

Geosiyosiy qarashlarning zamonaviy xalqaro munosabatlarga ta`siri

Zamonaviy xalqaro siyosat va xalqaro munosabatlarni geosiyosiy tahlil etish muammolari

Geosiyosiy va siyosiy geografik tadqiqotlar

O‘zbekistonning geosiyosiy о‘rni va kelajagi