Ахоли географиясининг предмети, вазифалари ва фанлар тизимида тутган ўрни - География - Рефераты

Ахоли географиясининг предмети, вазифалари ва фанлар тизимида тутган ўрни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40 KB

Аҳоли географиясининг предмети, вазифалари ва фанлар тизимида тутган ўрни Аҳоли кўпчилик фанлар учун умумий тадқиқот объектидир. Бунда ҳар бир фан ўзининг ўрганиш предметига эга. Жумладан, демография аҳолининг такрор барпо бўлиши масалалари билан шуғулланса, социология фани жамиятдаги (муносабатлар, жараёнлар қонуниятларни ўрганади). Турли кишилар гуруҳлари ўртасида пайдо бўладиган муносбатлар, жараёнлар, қонуниятларни ўрганади. Аҳоли географияси социал ва иқтисодий географиянинг таркибий қисми бўлиб, аҳоли сонининг тадрижий ўзгаришлари, жойлашуви, таркиби ва аҳоли манзилгоҳларини ўрганади. Иқтисодий географиянинг замонавий иқтисодий ва социал (ижтимоий) географияга айланишида аҳоли географияси катта рол ўйнайди. Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, бевосита аҳоли (жамият) ва уни ижтимоий ривожланишининг ҳудудий муаммоларини ўрганувчи ижтимоий географиянинг вужудга келишида аҳоли географияси назрий метадологик асос вазифасини ўтайди. Иқтисодий ва аҳоли географияларининг ўзаро бирикувидан иқтисодий ва социал география вужудга келди. Ушбу жараёнда аҳолининг қанчалик муҳим аҳамиятга эга бўлишини Н.Н.Баранский қўйидагича ифодалаган эди: - «иқтисодий географ шуни унутмаслиги керакки, аҳоли нафақат ишлаб чиқарувчи, балки, истеъмолчи ҳамдир ва шундай қилиб иқтисодиёт бошдан оёқ аҳоли билан боғланган». Ижтимоий хусусиятларига кўра аҳоли: а) ишлаб чиқаришнинг субъекти; б) моддий ва маънавий бойликларнинг истеъмолчиси; в) такрор барпо бўлувчи; г) табиат ва хўжалик ўртасидаги алоқа ва ўзаро таъсирнинг бош бўғини каби сифатларга эга.

Аҳоли географиясининг ривожланиши иқтисодий география билан чамбарчас боғлиқ бўлиб ўтган асрнинг 40 – йилларига тўғри келади. Бунда аввало Н.Н.Баранский ва Р.М.Каболарнинг хизматларини таъкидлаш керак. Ҳозирги даврда аҳоли географиясида тадқиқотларнинг икки йўналиши аниқ шаклланган. Буларга, биринчидан, аҳолининг ўзини ўрганиш ва 2 – дан аҳоли манзилгоҳларини тадқиқ қилиш киритилади. Аҳоли географияси иқтисодий ва социал география ва бошқа турдош фанларнинг тадқиқот усулларидан кенг фойдаланилади. У моҳиятан аҳолишунослик ва демография билан жуда яқин туради. Умуман олганда, аҳоли географияси иқтисодий ва социал географиянинг яхши ўзлаштирилган тармоқларидан биридир. Ҳозирги даврда аҳоли географияси олдида турган вазифаларнинг назарий, амалий, таълимий жиҳатларини ажратиб кўрсатиш мумкин. Умумназарий вазифаларига 1. Жамият ривожланишининг умумий қонунлари моҳиятини англашга ёрдам берувчи аҳолининг жойлашуви ва унинг табиат билан ўзаро таъсири, такрор барпо бўлиш қонуниятлари ва жараёнларини ўрганиш; 2. Кўпгина амалий вазифаларни бажариш: аҳоли сонини ҳисобга олиш; меҳнат балансларини тузиш; аҳоли миграциясини ўрганиш ва унинг келажак ўзгаришларини башорат қилиш; 3. Аҳоли географияси бўйича билимларни оммалаштириш. Замонавий иқтисодий ва социал география фанлари тизимида, аҳоли географияси унинг «иқтисодий» ҳамда «социал» қанотлари орасидаги кўприк взифасини ўтайди. Демак, аҳоли географияси хўжаликлар ва табиий ресурслар географияси билан ўзаро чамбарчас боғлиқ. Шунингдек, у табиий география, мамлакатшунослик ва картография фанлари билан ҳам боғланган. Ижтимоий фанлардан қўйидагилар аҳоли географияси билан алоқадор:

Демография, этнография, антропология, социология, экология, рекреация. Тиббиёт географияси, меҳнат иқтисодиёти, социал гигиена, шаҳарсозлик ва район планировкаси каби фан тармоқлари ҳам тўғридан тўғри боғланган. Аҳоли географияси ижтимоий географияни шакллантиришида пойдевор бўлди. Чунки ижтимоий географияни инсон ёки аҳолисиз тасаввур этиб бўлмайди. Ижтимоий географиянинг диққат марказида доимо аҳоли ва унинг ижтимоий эхтиёжлари муносабатлари ётади.

Фойда ла нилган адабиётлар 1. Абрамов М.А. 2. География сорвиса. М. Мысль, 1985. 3. Акрамов З.М. 4. Истиқлол ва география. Ўзб. Рес. География жамияти IV – съезди материаллари. Т. 1995 йил. 5. Асанов Г.Р. 6. Аҳоли географияси. Т, 1978 йил. 7. Солиев А. 8. Иқтисодий ва ижтимоий географиянинг долзарб масалалари. Т, 1995 йил. 9. Теоретические основы рекреационной географии. М. 1995

Похожие

Мамлакатимизда ахоли географиясининг таркиб топиши ва ривожланиши

Ахоли географияси курсининг предмети максади ва вазифаларии

Ҳарбий саънат тарихи фанининг предмети ва вазифалари

Иқтисодий географиянинг предмети, объекти, йўналишлари ва вазифалари

Давлат кадастрларининг ягона тизимида ер кадастрининг ўрни, вазифаси ва аҳамияти