Қўш кўприк ёрдамида кичик қаршиликларни ўлчаш - Физика - Рефераты

Қўш кўприк ёрдамида кичик қаршиликларни ўлчаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

163.5 KB

Қўш кўприк ёрдамида кичик қаршиликларни ўлчаш Режа : 1. Қўш кўприкнинг тузилиши ва ишлаш принципи . 2. Ўлчашлар . 3. Ҳатоликларни ҳисоблаш .

Ўтказгичларнинг қаршилигини ўлчайдиган кўприклар ва бошқа ҳилдаги схемалар кўпдир . Аммо , кичик қаршиликларни ўлчашда одатда Уитстон кўприк усули жуда катта хатоликга олиб келади . Бунинг сабаби шундан иборатки , занжирни ташкил қилган ўтказгичлар ва уларнинг бир - бирлари билан контактларининг қаршилик қийматлари ўлчайдиган қаршилигимиз қийматларидан анча катта бўлиши мумкин . Шунинг уун ҳам кичик қаршиликларни ўлчашда қўш кўприк усули ( Томсоннинг қўш кўприк усули ) кенг тарқалгандир . ҚЎШ КЎПРИКНИНГ ТУЗИЛИШИ ВА ИШЛАШ ПРИНЦИПИ . Кичик қаршиликларни ўлчаш учун ишлатиладиган Томсон кўпригининг схемаси 1- шаклда келтирилган . Шаклда KL қаршилиги ўлчанадиган стерженнинг бир қисми , АВ – реохорд , у миллиметрли шкала устига тортилган бўлиб , унинг қаршилиги маълуми бўлиши керак . Агарда АВ узунлигининг қаршилиги маълум бўлса , у ҳолда исталган СД сургич оралиғининг қаршилигини топиш мумкин .

r 1 ва r 2 лар қаршилиги маълум бўлган резисторлар . R 1 ва R 2 лар қаршиликлар магазини . Е - ток манбаи ( аккумулятор ). Г - ноль гальвонометр . 1- шакл Асосий ишчи формулани олиш учун схемада токлар йўналишини ихитёрий равишда шундай йўналтирамизки , тугунларда тугунга кираётган ва ундан чиқаётган токлар бўлсин ( шаклга қаранг ). Ихтиёрий равишда токлар йўналиши қўйилгандан кейин Кирхгофнинг I ва II қоидаларини ишлатамиз . Шаклдан кўринадики , берилган схемада 6- та тугунлар ( К , L, М , N, С , Д ) бор ; К : J x қ J қJ 0 , L : J o қJ x қJ 1 М: J r қJ г , қJ 2, N: J 1 қJ г , қJ 1 C: Jқ J 2 қJ сд Д: J сд қJ 1 қJ o II - қоидаси ёпиқ контурлар учун бўлиб , стерженнинг қаршилигини топишимиз учун иккита ёпиқ контурни олсак етарлидир .

KLNMK контур учун : J 1 r 1 -J г R г -J 2 r 2 -J x R x қ0 М N ДСМ учун: J г R г қJ 1 1 R 1 -J сд R сд -J 1 2 R 2 қ0 Бу тенгламаларда J СД ва R СД лар тегишлигича реохорднинг СД участкасидаги ток ва қаршилик . Масалани осонроқ ечиш учун тубандагича мулохазани юритамиз . Реохорддан сургич ёрдамида С ва Д нуқталарни шундай танлаймизки , гальвонометр кўрсатиши ноль бўлсин (J г қ0) Бу шартни юқоридаги тенгламаларга қўйсак : J 1 қJ 1 ; J 2 қJ 1 2 ; J x қJ сд : J o қJ Ва J 1 r 1 -J 2 r r қJ x R x J 1 R 1 -J r R r қJ x R сд ларни оламиз Агар схемада r 1 қr 2 қr: R 1 қR r қR ларни танлаб олсак охирги тенгламаларни бир - бирларига бўлиш натижасида (I) асосий тенгламага эга бўламиз . R r R R CD x (1) ЎЛЧАШЛАР . 1- шаклдагидек схема тузилади . Схемада r = 10 Ом , К L клеммаларнинг оралиқларини кераклигича ўлчаб оламиз . қаршиликлар магазини ёрдамида r / R нисбатни 10 10 , 100 10 , 1000 10 га тенг қилиб танлаб оламиз . С ва Д сургичларини шундай жойлаймизки , гальвонометр стрелькаси нольни кўрсатсин . Бу ҳолат учун миллиметрлик шкалада СД оралиғини ёзиб оламиз ( бу оралиқ KL га тўғри келган оралиқдир ).

Демак бир неча стерженлар учун турлича KL ларга тўғри келган СД оралиқларни миллиметрларда ёзиб оламиз . Турли моддадан ясалган стерженларнинг хар бири учун бир неча узунликларни ( СД - ларни ) ўлчаб олгандан кейин 1- формулага асосан ҳисоблашга ўтамиз . Агарда реохорд узунлиги 1 м= 1000 мм бўлса . (R o = 0,2560м) 1000 мм –R o Ом бўлса l сд мм -R сд Ом бўлади яъни : R сд = 2,56 × 10 -4 l сд Бу катталикларни (1 ) га қўйсак , изланаётган R x лар топилади . СДl R r R 4 10 56,2  ×  (2) Охирги формулада R o , r, l лар маълум қийматларга эга бўлгани учун , оралиқларни миллиметрларда олсак , R x изланаётган қаршиликлар Ом ларда топилади : СД x l a R ×  (3) Берилган стерженларнинг солиштирма қаршиликларини топиш учун хар бир стерженнинг диаметрларини штангенциркуль ёрдамида бир неча марта ўлчаб , уларнинг кўндаланг кесимларини билган ҳолда тубандаги формуладан 2 4 d l R KL x x   (4) модданинг солиштирма қаршилигини топамиз .

Бу формулада : d- стерженларнинг диаметрлари , l kl стержендан олинган узунликлар . Лаборатория ишида берилган 3 та стерженларнинг солиштирма қаршиликлари (  x - лар ) топилгандан кейин моддаларнинг солиштирма қаршилиги жадвалидан стерженларнинг қандай моддалардан ясалганлиги аниқланади . ҲАТОЛИКЛАРНИ ҲИСОБЛАШ . Ишда (2) ва (4) лар асосий формулалар ҳисобланади , уларнинг хатоликлари аниқланади .СД СД x x l l R R r r R R       Чунки ) 10 %(5 Ом r r    Ом R R ) 100 %( 07,0    ) 10 ( 1 мм l мм l СД СД    %3,3    СД СД x x l l R R %8,5 ,2        KL x x x x l l R R d d   чунки ) 8 ( 1,0 мм d мм d    ) 100 ( 5,0 мм l мм l KL KL    Хатоликларни хисоблшдан кўринадики , R x , билан  x - ларни аниқлашда асосий хатоликларни стерженнинг диаметрини ўлчаш ва узунликни ўлчашлар киритар экан . Шунинг учун ҳам юқоридаги катталикларни ўлчашга катта ахамият бериш керак .

Похожие

Катта қаршиликларни ўлчаш

Кичик қаршиликларни ўлчаш ва ўтказгичларнинг солиштирма қаршилигини аниқлаш

Кичик ток ва кучланишларни ўлчаш

Йиғинди қуёш радиациясини пиранометр ёрдамида ўлчаш

Актинометр ёрдамида тўғри қуёш радиациясини ўлчаш