Molekulalarning tezliklarini aniqlash - Физика - Рефераты

Molekulalarning tezliklarini aniqlash

Загружено в:

20.03.2024

Скачано:

0

Размер:

108 KB

Molekulalarning tezliklarini aniqlash Reja: 1. Gaz molekulalarining tezliklar bo`yicha taqsimoti; 2. Shtern tajribasi.

Gaz molekulalarining tezliklar bo`yicha taqsimoti: Gazlarda molekulalarning tezliklar bo`yicha taqsimot funksiyasini J.Maksvell nazariy yo`l bilan ehtimollar nazariyasi asosida aniqladi. Maksvell qonuni deb ataluvchi Maksvell taqsimot funksiyasi quyidagicha ifodalanadi: Bu yerda n - molekulalarning umumiy soni, м - gazning molyar massasi, R - universal gaz doimiysi, ye - natural logarifm asosi. Bu formula asosida Maksvell molekulalarning tezliklar bo`yicha taqsimotini aniqladi. Masalan: 140°C temperaturada azot molekulalarining eng katta ehtimoliy tezligi 500 m/s, 300 m/s dan 700 m/s gacha tezlik bilan harakatlanadigan molekulalar 59 % ni tashkil qiladi, 12,6 % molekulalar kichik tezlik bilan harakat qiladi, 28,4 % molekulalar katta tezlik bilan harakat qiladi (molekulalarning umumiy soniga nisbatan). Shtern tajribasi: Gaz molekulalarining tezliklar bo`yicha taqsimoti Maksvell taqsimotiga mos kelishini eksperimental tekshirish maqsadida birinchi marta 1920 yilda nemis olimi Otto Shtern tomonidan tajriba o`tkazildi. Tajribada modda tuzilishining molekulyar kinetic nazariyasi toʻgʻriligi amalda isbotlandi. Molekulalarning isiqlik harakati tezligi bevosita o`lchandi va gaz molekulalarining tezliklar bo`yicha taqsimoti mavjudligi tasdiqlandi. Tajribada molekulalar manbai sifatida kumush bilan qoplangan platina sim olingan. Platina simni elektr toki bilan yuqori haroratgacha qizdirilganda (962 0 C), kumush intensiv bug`langan, kumush atomlari issiqlik harakati tezligi bilan uchib

chiqishi natijasida hosil boʻlgan gazdan foydalanilgan. Bugʻlangan kumush atomlari qarshiliksiz harakatlanishi uchun qizdiriladigan sim havosi soʻrib olingan idishga (vakuumga) joylashtirilgan. Atomlar dastasini hosil qilish uchun ularning yoʻliga ingichka tirqishli toʻsiq qoʻyilgan. Kumush atomlari tirqish orqali oʻtib, jez plastinaga tushgan va tirqish qarshisida ingichka kumush iz koʻrinishida oʻtirgan. Maxsus asbob yordamida butun qurilma jez plastina sirtiga parallel yoʻnalgan oʻq atrofida katta burchak tezlik bilan aylantirilganda atomlar harakatining turli tezliklariga toʻgʻri keladigan atomlar soni turlicha boʻlishi sababli, kumush iz yoyiladi va uning qalinligi ham turlicha boʻladi. Qatlamning eng qalin sohasiga eng katta ehtimolli tezlik bilan harakatlanayotgan atomlar oʻtiradi. Tajribada aynan shu eng katta ehtimolli tezlik aniqlangan va uning qiymati nazariy hisoblangan qiymat bilan mos tushgan. Atomlar oqimi B tirqishdan o`tib (2-rasm), undan l m masofadagi tashqi ekranda D iz qoldirgan. Tajribani ikkinchi qismida butun qurilma qizdirilgan tola atrofida 2500-2700 aylana/minut tezlik bilan aylantirilgan. Aylantirish tufayli ilgari D nuqtaga kelib tushgan atomlar oqimi siljib, ekranning ekranning D` nuqtaga kelib tushgan. Bu nuqtalar orasidagi s siljishni hisoblaylik.

Kumush atomlarining tezligi v bo`lsa l masofaga yetib borishi uchun vaqt kerak bo’lgan bu vaqt ichida w burchak tezligi bilan aylanayotgan ekaran masofaga siljishga ulgurgan. Atomlarning tezliklari turlicha bo`lgani uchun, atomlarni ekrandagi izi D` yoyilgan va notekis bo`lgan. Tajribada olingan s masofalar intervalini o`lchab, atomlarni o`rtacha tezligi hisoblangan. Bu tezlik ikkinchi bo`limdagi formula bo’yicha hisoblangan o’rtacha kvadratik tezlik bilan sifat jihatdan mos keldi, atomlarni turli tezliklar bilan harakatlanishini tasdiqladi. Shtern tajribasidagi qiyinchilik shundan iborat bo`lganki, o`lchanadigan s masofalar 1mm atrofida bo`lib, D ! izlarni yoyilishi sonli o`rganilishi qiyin edi. Shuning uchun bu sohadagi tajribalar davom ettirildi. 1927 yilda Eldridj va Lammert molekulalarni tezliklar bo`yicha taqsimotini o`rganish uchun yorug`lik tezligini o`lchash uchun Fizo tajribasidagi tishli g`ildiraklar metodini qo`llashdi. Miller va Kush 1955 yilda o`tkazishgan tajribalarida molekulalar dastasidan bir xil tezlikli zarralarni ajratib olish uchun aylanuvchi tsilindrda burchak ostida joylashgan shunday tirqishlar teshishdiki, silindr со tezlik bilan aylanayotganda bu tirqishdan faqat bir xil tezlikli zarralargina o`tgan. Shtern tomonidan o`tkazilgan boshqa tajribalarda esa atomlarni ekranda yoyilib tushishi shaffof ekranda o`rganildi, natijada izni nozik optik metodlar bilan o`rganish mumkin bo`ldi. Bu tajribalar zarralarni tezliklar bo`yicha Maksvell taqsimotiga bo`ysinishini turli aniqliklar bilan tasdiqladi.

Adabiyotlar: 1. Abdullay е v A. H, Arg`inboy е v H.A, Abdullay е v H.U. Agrom е t е orologiya- T. O`zb е kiston Milliy Ensiklop е diyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2006-432 b. 2. Arg`inboy е v X.A. G е liot е xnikadan o`quv qo`llanma-T.: O`qituvchi, 1974-148 b 3. Babushkin L . N . Агроклиматическое описание Средние Азиию. T руды Ta шГУ-1964- вып. 236-с 5-185. 4. Babushkin L . N . Основы агрометеорологии в Узбекистане- Tashk е nt , SANIGMI - 2004-288 s . 5. Baratov P . O ` zb е kiston tabiiy g е ografiyasi - T .: O ` qituvchi , 1996- 264 b . 6. Boboxo ` jay еv I ., Uzoqov P . Tuproqshunoslik - T .: M е hnat , 1995-512 b . 7. Bulat V . L . “Оптические явления в природе”. M.: “Просвещение”, 1974-136 st. 8. Glazirin . G .Е, Chanish е va S . G , Chub V .Е “ O ` zb е kiston iqlimining qisqacha och е rki ” Toshkе nt , O ` OITGMI , 1999-31 b . 9. Gringof I . G , Popova V . V ., Strashniy V . N . Agrom е t е orologiya - L .: Gidrom е t е oizdat , 1987-310 s . 10. Guralnik I . I ., Dubinskiy G . P ., Larin V . V ., Mamikonova S . V . M е t е orologiya . Издание второе- L.: Gidrom е t е oizdat , 1982-440 s . 11. Guralnik I . I ., Mamikonova S . V ., Polkovnikov M . A . Сборник задач и упражнений по метеорологии. 2-е издание-L.: Gidrom е t е oizdat, 1968-224 s. 12. Guralnik I.I., Larin V.V., Mamikonova S.V. Сборник задач и упражнений по метеорологии . Издание третье -L.: Gidrom е t е oizdat;1983-192 s.

Похожие

Gravitatsion doimiylikni aniqlash

Avogadro doimiysini aniqlash metodlari

Erkin tushish tezlanishini aniqlash metodlari

Og`irlik markazi. Parallel kuchlarning markazlarini aniqlash. Qattiq jismlarning og`irlik markazlarini aniqlash.

Molekulalar energiyasi