Minkovckiy fazosida maksvell tenglamalari - Физика - Рефераты

Minkovckiy fazosida maksvell tenglamalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

94.5 KB

Minkovckiy fazosida maksvell tenglamalari Reja: 1. To’rt o’lchovli fazoda Maksvell tenglamalari; 2. C miqdorni yorug’lik tezligi sifatida talqin qilish; 3. Minkovskiy fazosi. Ixtiyoriy egri chiziqli koordinatalar sistemasida Maksvell tenglamalari. 4. Jorens almashtirishlari. Galiley almashtirishlari.

Tayanch iboralar : Elektr kuchlanganlik vektori, magnit kuchlanganlik vektori, yorug’lik tezligi, to’lqin tenglamasi, elektromagnit maydon, tenzor tenglama. 1. To’rto’lchovli fazoda Maksvell tenglamalari Maksvell tenglamalarining fizik mohiyatini to’liqroq tushintirish uchun bu tenglamalarni yangicha belgilashlarda yozamiz. Avvalo belgilash sifatida ji ij F F  antisimmetrik matrisani quyidagi matrisaviy tenglikka mos ravishda kiritamiz: 0 0 0 0 0 0 0 0 3 2 1 3 1 2 2 1 3 1 2 3 43 42 41 34 32 31 24 23 21 14 13 21 cE cE cE cE H H cE H H cE H H F F F F F F F F F F F F Fij         (2.1) va t x x x xa 4 3 2 1 , , , koordinatali to’rt o’lchovli fazoni qaraymiz, shu bilan birga 321 , , x x x farni uch o’lchovli geometrik hajmdagi oddiy orthogonal dekart koordinatalar sifatida qaraymiz. Tekshirish qiyin emaski (1.11) ning 4 ta tenglamasini dekart koordinata o’qlariga proeksiyalarda quyidagi ko’rinishda yozish mumkin: )4,3,2,1,,(0        Hji xF xF xF R ji j ji i ji (2.2) Agarda ijF matrisa qatorida o’sha koordinatalar sistemasida quyidagi tenglikka ko’ra jiF matritsani ham kiritsak

0 1 1 1 1 0 1 0 1 0 3 2 1 3 2 2 1 2 1 2 3 E c Ec Ec Ec H H Ec H H Ec H H F ji        (2.3) u holda (1.11) qolgan 4ta tenglamasini quyidagicha yozish mumkin:   .4,3,2,10   i xF j ji (2.4) 2. c miqdorni yorug’lik tezligi sifatida talqin qilish. Yuqoridagi (2.2) tenglamaning umumiy echimini ,i j j i ji x A x A F       (2.5) Ko’rinishda tasvirlash mumkinligini ko’rsatish qiyin emas, bu erda 4 3 2 1 4 3 2 1 , , , , , , x x x x lar A A A A ning ixtiyoriy funksiyalari shu bilan birga F ij antisimmetriya xossasi qanoatlantiriladi. Aytish kerakki, agarda 4321 ,,, AAAA larga mos ravishda to’rto’lchovli vector gradient komponentalari 4321 , , , x x x x             larni qo’shsak jiF ning qiymati o’zgarmaydi. Bundan foydalanib 01 44 233 2 11 2             c (2.6) qo’shimcha shart bilan iA funksiyalarni tanlashni normallashtiramiz. To’rta iA funksiyalarning ixtiyoriy berilgan sistemasi uchun  funksiyani shunday aniqlash mumkinki (2.6) tenglik qanoatlansin. (2.6) tenglikni  funksiyani tanlashdagi ixtiyoriybikni yo’qatuvchi shart sifatida qarash mumkin. (2.4)da jiF ni quyidagicha almashtirib:

ij ji jix A x A F      (2.6) asosida to’rtta iA funksiyalar uchun quyidagi to’rtta tenglamani hosil qilamiz:        4,3,2,1 0 1 2 2 2 23 2 2 2 2 21 2              i t A c x A x A x A i i i i (2.7) Shunday qilib, Maksvell tenglamasini echimini, har biri (2.7) tenglamani qanoatlantirishi (2.6)munosabatga bo’ysinuvchi to’rtta iA funksiyalarni topish masalasiga olib kelish mumkin. (2.7) tenglama to’lqin tenglamasi deyiladi. Faraz qilaylik f (§) – ixtiyoriy, o’z argumenti bo’yicha ikki marta diffirensiallanuvchi funksiya bo’lsin ko’rish qiyin emaski   ctxfA  1 Funksiya to’lqin tenglamasini qanoatlantiradi. Bu echimga ko’ra berilgan f A (§) miqdori biror bir §= ct x  1 fiksirlangan qiymatga mos kelib, 1 x o’q bo’ylab c tezlik bilan tarqaladi. Bu erdan c miqdorning yorug’lik tezligi sifatidagi ma’nosi aniqlanadi. 3. Minkovskiy fazosi. Ixtiyoriy egri chiziqli koordinatalar sistemasida Maksvell tenglamalari 4, 2 1 3 , , x x x x = t koordinatalarga javob beruvchi to’rt o’lchovchi metrik Minkovskiy psevdoevklid fazosida kiritamiz, metrikasi ta’rifga ko’ra j i ij dx dx g dt c dx dx dx ds      2 2 3 2 1 2 2 2 2 (2.8) Formula orqali beriladi. Bu metrikaning ijq va ijq matrisasi uchun quyidagilarga egamiz

. 1 000 0100 0010 0001 , 000 0100 0010 0001 22 cg cg jiji     (2.1) va (2.3) ta’riflardan ji ji F va F lar jq ip pq ji g g F F  Agarda txxxx 4321 ,,, koordinatalar bilan ixtiyori egrichiziqli koordinatalar sistemasi 4321 ,,, yyyy kiritib ular orasida bog’lanishni.   4321 ,,, xxxxfy ii  ( i =1,2,3,4) (2.9) Ko’rinishda olsak, u holda 2 ds uchun almashtirgan formula quyidagi ko’rinishga ega ., 112 jq ip pqijji ij yx yx ggerdabudydygds      (2.2) va (2.4) almashtirilgan Maksvell tenglamalari va (2.5) formularni osongina yozish mumkin agarda i ji A va F miqdorlarni minkovskiy fazosida tenzol va vektorning kompenentalari sifatida qarasak, ya’ni 1 1 i ji A va F larni yangi sistemada i p p i j q i p pq ji y x A A va y x y x F F         1 1 (2.10) j iЭ Э F F ji  to’rto’lchovli tenzor electromagnet maydonning tenzor deyiladi, iЭ A A i  to’rto’lchovli vector vektorli potensial deyiladi. Tenzor analizi formulasi asosida quyidagilarni hosil qilamiz: , 1 1 1 1 1 1 o F F F kj i ik j ji k     (2.11) ,0 1 1   ji jF (2.12) . 1 1 1 1 1 1 ii ji j i i j ji y A y A A A F          (2.13) (2.7) to’lqin tenglamalari 0 1 1   i iA (2.14) shartlar bajarilganda

0 1 1 1    i q q A (2.15) Bu tenglamalar Minkovskiy fazosida (2.2), (2.4), (2.5), va (2.7) tenglamalarning tenzor ko’rinishida kelib chiqadi, sababi Minkovskiy fazosida txxxx 4321 ,,, sistemada koordinata va vaqt bo’yicha hosilalar kovariant hosilalar bilan mos tushadi, chnki bu sistemada barcha Kristoffel simvollari nolga teng. Ixtiyoriy koordinatalar sistemasida (2.12) tenglamalarda jiF ning antisimmetrikligidan Kristoffel simvollari qatnashgan hadlar qisqaradi va shuning uchun (2.12) tenglamalarni egrichiziqli koordinatalar sistemasida quyidagicha yozish mumkin: 0 1 1 1         i kj j ik k ji y F y F y F (2.16) (2.12) tenglamalarni yoyib yozish mumkin 0 1 1 1 1 1        jjp ip ipj jp j ji ji j F F F F y F F pj F ning antisimmetrigidan va i pj ning pastki indekslar bo’yicha simmetrikligidan ;0 1 ipj pjF F bundan tashqari . , 1 ij p jpj g g y g g        Shuning Maksvell tenglamalari (1.11) ning 2-jufti uchun quyidagi shakl o’rinli: 0 1 1 1 1        j ij ij j y Fg g F (2.17) Shunday qilib Maksvell tenglamalarining tenzor shaklda ijF tenzor yordamida ta’rifga ko’ra maxsus kiritilgan 4-o’lchovli Minkovskiy fazosiila yozish mumkin. Hosil qilingan tenzor tenglamalar yordamida har xil hisob sistemalarida Maksvell tenglamalari hamda magnit va elektr kuchlanganda vektori komponentalari ,3,214321 , , , , E E E va H H H H ko’rinishlarini (2.10) va (2.3) tenglik va (2.11) almashtirish formulalari yordamida qarash mumkin.

4. Lorens almashtirishlari. Galiley almashtirishlari Minkovskiy metric fazosi uchun (2.9) kvadratik shakl ko’rinishini saqlab qoluvchi eng umumiy ko’rinishdagi   kii xfy  almashtirishlarni qaraymiz, yani quyidagi tenglik o’rinli bo’lgan almashtirishlarni 2 2 3 2 1 2 2 3 2 1 2 2 2 2 2 2 2 dtc dy dy dy dt c dx dx dx ds         (2.19) bunday almashtirishlar Lorens almashtirishlari deyiladi. xuddi koordinatalarning almashtirishlaridagidek Lorens almashtirishlarida ham (2.11) va (2.12) va mos ravishda (2.16) va (2.17) yoyilma ko’rinishida faqatgina koordinata va ijF komponentalarning belgilanishi bilan farq qiladi. Lorens almashtirishlari (1.11) Maksvell vector tenglamalarining korinishini ham saqlab qoladi, ammo (2.11) almashtirish formulalaridan kelib chiqadiki vektorlari hamda iy sistemadagi 1 1,H E vektorlar har xildir. Shunday qilib Maksvel tenglamalari E va H vektorlarning almashtirishlariga nisbatan mos shartlarda Lorens almashtirishga nisbatan invariantdirlar. Quyidagi ko’rishdagi almashtirishlar 0 4 0 1 4 0 321 t x t t t y ,,, ,t v a x y a              (2.20) Galiley almashtirishlari deyiladi, bu erda d d v va a t 0 0, - o’zgarmaslar Nyuton mexanikasida (2.20) almashtirishlar dy hisob sistemasining dx hisob sistemasiga nisbatan ilgarilanma tekis to’g’ri chiziqli harakatiga mos keladi, shu bilan birga dv - bu harakatning dx sistemadagi tezlik komponentasi.

Adabiyotlar: 1. Седов Л.И. Механика сплошной среды. - М.: Наука, 1973 г. В 2-х томах. 2. Мейз. Дж. Теория и задачи механики сплошной среды.- М.: Мир, 1974 г. 3. Ильюшин А.А. Механика сплошной среды. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1990.- 310 с. 4. Механика сплошных сред в задачах. В двух томах. М.: «Московский лицей», 1996. Под ред. М.Э. Эглит.

Похожие

Maksvell tenglamalari (integral ko'rinishda)

Elektromagnit maydoni. Maksvell tenglamalari

Elektrodinamikaning asosiy tushunchalari bo’shliqda maksvell tenglamalari

Elektromagnit maydonning o’tkazgichlar bilan o’zaro ta’siri

Qutblanish va magnitlanishni hisobga olganda elektromagnit maydonning jismlar bilan o’zaro ta’sirlashishi