Maksvell tenglamalari (integral ko'rinishda) - Физика - Рефераты

Maksvell tenglamalari (integral ko'rinishda)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

479 KB

Maksvell tenglamalari (integral ko'rinishda) Reja: 1. Maksvellning differensial va integral ko’rinishidagi ten glamalari. 2. Maksvellning tenglamalarning mohiyati.

Tayanch iboralar: m agnitoelektrik induksiya, elektromagnit induksiya, o`tkazuvchanlik toki va zichligi, elektr induksiya vektori, induksion E.YU.K, Maksvell nazariyasi, to`liq tok zichligi, elektromagnit to`lqin tenglamasi, energiya zichligi, energiya oqimi zichligi, Umov-Poynting vektori, Lorens almashtirishlari, maxsus nisbiylik nazariyasi, inertsial sanoq sistemasi, elektromagnit maydon invariantlari, parametrlari, tebranishlar, so’nuvchi tebranishlar, majburiy tebranishlar, rezonansi. 1. Maksvellning differensial ko’rinishidagi tenglamalari. Vektor analizdagi Stoks va Gauss teoremalaridan foydalanib Maksvell tenglamalarini quyidagicha differentsial ko`rinishda ifodalash mumkin:dt B d Et r     0 t d D d j Htr y      0 div D =  div B = 0 Bu tenglamalarni yechishda ularda qatnashgan E va D , B va H kattaliklar o`rtasidagi quyidagi moddiy munosabatlardan (izotrop muhit uchun) foydalaniladi: D =  0  E  ; B =  0  H ;     E j D y y  bu yerda,  0 - elektr doimiy;  -muhitning dielektrik singdiruvchanligi;  - moddaning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi. Maksvell tenglamalari Nyuton mexanikasining qonunlari, termodinamika bosh qonunlari kabi katta ahamiyatga ega bo`lgan tabiat qonunlaridir. Maksvell nazariyasining eng muhim natijalaridan biri elektromagnit to’lqinlarining ko`ndalang to’lqinlar ekanligidir. E va H vektorlar o`zaro perpendikulyar bo`lib, ular to`lqinning tarqalish tezligi V ga perpendikulyar tekislikda yotadi.

elektromagnit to`lqinni ikki o`zaro perpendikulyar tekisliklarda yotuvchi sinusoidalar shaklida tasvirlash mumkin. Sinusoidalardan biri elektr maydon kuchlanganlik vektori E ning, ikkinchisi esa magnit maydon kuchlanganlik vektori H ning tebranishlarini ifodalaydi. Elektromagnit to`lqin chastotasi aynan bir xil saqlansa (  = const), uni monoxromatik elektromagnit to`lqin deyiladi. OX o`q yo`nalishida tarqalayotgan  chastotali elektromagnit to`lqin quyidagicha yoziladi: E = E m sin(  t-kx+  0 ), H = H m sin(  t-kx+  0 ). Bunda E m va H m - mos ravishda E va H vektorlarning amplituda qiymatlari, k =  /V=2  /  - to`lqin soni,  0 - koordinatasi x = 0 nuqtadagi tebranishlarning boshlang’ich fazasi. Maksvellning integral ko’rinishdagi tenglamalari. Maksvell siljish toki tushunchasini qo’llab, elektr va magnit hodisalarining yagona nazariyasini yaratdi. Maksvell nazariyasining asosini to`rtta tenglama tashkil etadi. 1) Qo`zg’almas zaryad q o`z atrofidagi fazoda elektr maydonini vujudga keltiradi. Bu maydon potensial maydondir . Shuning uchun bu maydon kuchlanganlik vektori  qE ning ixtiyoriy berk kontur bo`yicha sirkulyatsiyasi (ya`ni elektrostatik maydon kuchlarining berk yo`lda bajargan ishi) nolga teng:  dl E lq = 0

Uyurmaviy elektr maydon kuchlanganligi B E  vektorning ixtiyoriy berk kontur bo`yicha sirkulyatsiyasi (7) ga asosan noldan farqli: dS n dt dB d EB        Umumiy holda elektr maydon  qE va B E  maydonlarning yig’indisidan iborat bo`lishi mumkin, ya`ni B q E E E      deb belgilab, tenglamalarni qo`shsak: E d dB dt n dS            Maksvellning integral ko`rinishdagi birinchi tenglamasi kelib chiqadi. Chap tomonidagi integral ixtiyoriy berk kontur bo`yicha, o`ng tomondagisi esa shu kontur chegaralab turgan ixtiyoriy sirt bo`yicha olinadi. Har qanday elektr tok atrofida magnit maydon hosil bo`ladi. Magnit maydon kuchlanganligi vektori H ning ixtiyoriy berk kontur bo`yicha sirkulyatsiyasi shu kontur o`rab olgan barcha makroskopik toklarning algebraik yig’indisiga teng: H d J j n dS S      O`zgaruvchan elektr maydon xuddi tok kabi magnit maydoni hosil qiladi. Demak, umumiy holda magnit maydon o`tkazuvchanlik toki yj va siljish toki cj tufayli vujudga kelgan magnit maydonlarning yig’indisidan iborat. Agar o`tkazuvchanlik toki zichligi va siljish toki zichligi td D d jc    larning yig’indisidan iborat bo`lgan to`liq tok zichligi Tj : Tj = yj + cj = td D d jy    t ushunchasidan foydalansak, quyidagicha yozish mumkin:           S y dS dt Dd j d H     

Bu ifoda Maksvellning ikkinchi tenglamasi deb atalib, u magnit maydon kuchlanganlik vektori H ning ixtiyoriy berk kontur bo`yicha sirkulyatsiyasi shu konturga tiralgan ixtiyoriy S sirt orqali o`tuvchi makroskopik va siljish toklarining algebraik yig’indisiga tengligini ko`rsatadi. Ixtiyoriy berk sirt orqali chiqayotgan elektr siljishi vektori D ning oqimi shu sirt ichidagi barcha erkin zaryadlarning algebraik yig’indisiga teng: D n dS dV S V    , bunda  - berk sirt ichida uzluksiz ravishda joylashgan zaryadlarning hajmiy zichligi. Maksvellning uchinchi tenglamasi deb ataladigan, qo`zg’almas zaryadlar tufayli vujudga kelgan potensial elektr maydon va o`zgaruvchan magnit maydon tufayli vujudga kelgan uyurmaviy elektr maydonlar yig’indisidan tashkil topgan elektr maydon uchun ham o`rinlidir. Magnit maydon qanday usul bilan vujudga keltirilganligidan qat`iy nazar magnit induksiya chiziqlari doimo berk bo`ladi. Shuning uchun umumiy holda B ndS S  0 Bu ifoda B vektor uchun Gauss teoremasidir. Uni Maksvellning to`rtinchi tenglamasi deyiladi. T englamalar integral ko`rinishdagi Maksvell tenglamalaridir. 2. Maksvellning tenglamalarning mohiyati. Yuqoridagi kattaliklarni invariantligidan, maydon vektorlariga tegishli quyidagi xulosalar kelib chiqadi: 1. Agar biror sistemada s 2 V 2 >E 2 va B   E  bo`lsa, shunday sistema tanlash mumkinki, unda E  =0, B   0 bo`ladi: agar B  vektor E  ga perpendikulyar bo`lmasa, bunday sistema mavjud emas;

2. Agar biror sistemada s 2 V 2 <E 2 va B   E  bo`lsa, shunday sistema tanlash mumkinki, unda E  0, B  = 0 bo`ladi; agar  B vektor  E vektorga perpendikulyar bo`lmasa, bunday sistema mavjud emas; 3. Agar qandaydir ISS da faqat elektr maydon yoki magnit maydon bo`lsa, boshqa ISS larda ham elektr maydon, ham magnit maydon bo`lib, ular o`zaro perpendikulyar bo`ladi; 4. Maydon vektorlari sV=E, B   E  shartlarni qanoatlantiruvchi yassi to`lqin barcha ISS larda ham yassiligicha qoladi.

Ma`ruzaning oxirida shuni takidlash joizki, zarralar va jismlarning zaryadi ISSlarini tanlashga bog’liq emas, zaryad va tok zichliklari esa nisbiy kattaliklardir.

Adabiyotlar: 1. I.V.Savelyev. "Umumiy fizika kursi." I-qism. Toshkent: O’qituvchi,1973 y. 2. I.V.Savelyev. "Umumiy fizika kursi." II-qism. Toshkent: O’qituvchi,1973 y. 3. I.V.Savelyev. "Umumiy fizika kursi." III-qism. Toshkent: O’qituvchi,1973 y. 4. S.X. Astanov, M.Z. Sharipov, N.N. Dalmuradova, M.Sh.Ivayev "Fizik kattaliklar va ularning o'lchov biriliklari" elektron o'qitish kursi EHM uchun yaratilgan dastur. O'zbekiston Respublikasi davlat patent idorasi GUVOHNOMA № DGU 00975 Toshkent, 12 iyul 2005 y. 5. A.G.G’aniev, A.K.Avliyoqulov, G.A.Almardonova “Fizika” I qism Toshkent 2007 y. 6. S.X.Astanov, M.Z.Sharipov, N.N.Dalmuradova, R.V.Metanidze “Umumiy fizika kursining elektr bo’limidan” elektron darslik.

Похожие

Minkovckiy fazosida maksvell tenglamalari

Elektromagnit maydoni. Maksvell tenglamalari

Elektrodinamikaning asosiy tushunchalari bo’shliqda maksvell tenglamalari

Qutblanish va magnitlanishni hisobga olganda elektromagnit maydonning jismlar bilan o’zaro ta’sirlashishi

Elektromagnit maydonning o’tkazgichlar bilan o’zaro ta’siri