Fotonlarning qutublanishi interfirensiyasi - Физика - Рефераты

Fotonlarning qutublanishi interfirensiyasi

Загружено в:

19.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1018.1484375 KB

Fotonlarning qutublanishi interfirensiyasi Reja: 1 Fotonlar qutublanishi interfirensiyasi 2 Foton tushunchasi birinchi marta paydo bo'l ishi 3 Fotonlarning fotovoltaik quyosh energiyasi bilan aloqasi

Fotonlar Ular yorug'lik zarralari bo'lib, ular elektromagnit energiya yoki yorug'likning kvanti sifatida aniqlanadi. Fotonlar hamma narsada harakat qiladi va vakuumda ular mavjud bo'lganlarning barchasi uchun barqaror yorug'lik tezligiga ega. Ushbu maqolada ushbu mavzu haqida ko'proq bilib oling! 1. Foton (qadimgi yunoncha: φωτός — „yorugʻlik“) elementar zarracha boʻlib, elektromagnit nurlanish (xususan, yorugʻlik) kvantidir. Bu massasiz zarracha faqat yorugʻlik tezligida harakat qilibgina mavjud boʻla oladi. Fotonning elektr zaryadi nolga teng. Foton faqat ikki spin holatida boʻla oladi: +1 va -1 spirallik harakati yoʻnalishiga spin proeksiyasi. Bu xususiyatga klassik elektrodinamikada aylanma oʻng va chap elektromagnit toʻlqin qutblanishi mos keladi. Foton kvant zarrachasi boʻlgani uchun unga korpuskular-toʻlqin dualizmi xos, u bir vaqtning oʻzida ham zarracha, ham toʻlqin xossalarini namoyon etadi. Foton (yun. photos — yorugʻlik) — elementar zarra, elektromagnit nurlanish (tor maʼnoda — yorugʻlik) kvanti; F. ning tinchlikdagi massasi / ya? =0, shuning uchun tezligi faqat yorugʻlik tezligi s=3108 m/s ga teng. Fning spini (h birliklarida) 1 ga teng, shuning uchun bozonlar guruhiga kiradi va Boze — Eynshteyn statistikasiga boʻysunadi. F. elektromagnit va gravitatsion oʻzaro taʼsirlarda qatnashadi, barcha elementar zarralar bilan oʻzaro taʼsirlashadi. Energiyalari 100 keV dan katta boʻlgan F.lar, odatda, ukvantlar deb ataladi. Atom

yadrosining elektrostatik maydonida energiyasi > 1 MeV boʻlgan ukvantlar elektron va pozitronga (elektronpozitron juftning tugʻilish jarayoni) aylanishi mumkin, elektron hamda pozitron toʻqnashganida ikkita (yoki uchta) ukvantga annigilyatsiyalanishi mumkin. Fning nurlanish klassik nazariyasi Maksvell tenglamasiga, Flarning oʻzaro taʼsir etish kvant nazariyasi kvant elektrodinamikasita asoslangan. F.lar manbalari boʻlib yorugʻlik manbalari, ukvantlar manbalari boʻlib radiaktiv izotoplar xizmat qiladi. Yorug’likning kvant nazariyasi, Plank formulasi, Pirometriya, Quyosh energiyasi.1900 yilga Maks Plank absolyut qora jismdagi nurlanish muammosini hal etdi va issiklik nurlanish spektrini aynan ifodalovchi formulani olishga muvaffaq bo’ldi. Ammo Plank buning uchun modda-nurlanish o’zaro ta’siri haqidagi klassik fikrlarga mutlaqo zid bo’lgan taxminini yuritishga majbur bo’ldi. Uning taxminiga asosan, elektromagnit nurlanishi energiyasi uzluksiz ravishda emas, balki alohida diskret porsiyalar-kvantlar holida atomlarda yutilishi va nurlanishi mumkin. XIX asrning oxirlarigacha yorug’lik hodisalari yorug’likning elektromagnit nazariyasi nuqtai nazaridan tushuntirib kelindi. Yorug’likning elektromagnit tabiati haqidagi tasavvurlar olimlarni elektromagnit to’lqin energiyasining uzluksiz tarqalishiga o’xshab yorug’lik energiyasi ham uzluksiz uzatiladi, degan fikrga olib keldi. Ammo XIX asrning oxrlarida klassik elektrodinamika asosida tushuntirib bo’lmaydigan hodisalar aniqlandi. Bu yangi holat fiziklarni yana yorug’likning korpuskulyar tabiatiga murojaat etishga majbur qildi. Bular qanday hodisalar edi? Ma’lumki, yorug’lik hodisalari yorug’likning modda bilan ta’sirlashishida namoyon bo’ladi. Bunday o‗zaro ta’sirlar ham moddada, ham modda bilan o’zaro ta’sirda bo’lgan yorug’likda kechuvchi ma’lum o’zgarishlar bilan bir qatorda kuzatiladi. Yorug’lik qaytadi, sinadi va modda tomonidan yutiladi. Modda bilan yorug’likning o’zaro ta’sirlashishida kimyoviy va biologik reaksiyalar yuz beradi. Yorug’likning modda bilan o’zaro ta’siri tufayli yuz beradigan hodisalarni, ular bo’ysunadigan qonunlarni o’rganish yorug’lik tabiatini, uning strukturasini va

ichki mohiyatini chuqurroq bilish imkonini beradi. Yorug’likning tabiati haqidagi tasavvurlarni tub o’zgarishlarga olib kelgan yangi kashf etilgan va o‗rganilgan hodisalar qatoriga issiqlik nurlanishi, fotoeffekt, Kompton effekti, majburiy nurlanish va shu kabilar kiradi. Yorug’lik energiyasining elektronlarning mexanik energiyasiga (fotoeffekt va Kompton effekti) yoki yorug’likni yutayotgan butun sistemaning mexanik energiyasiga (yorug’likning bosimi) aylanish jarayonlari, shuningdek, yorug’likning turli kimyoviy ta’sirlari(fotoximiya, fotografiya, fiziologik optika) kabi hodisalar yorug’likning ana shu ―yangi‖ tabiatidan kelib chiqadigan hodisalar sirasiga kiradi. Fizika sohasidagi g’oyat buyuk revolyutsiya XX asrning boshiga to’gri keldi. Issiqlikdan nurlanish (qizdirilgan jismning elektromagnit nurlanishi) spektrlarida energiyaning taqsimlanishi sohasida o’tkazilgan tajribalarda kuzatiladigan qonuniyatlar to’g’ri bo’lmay chiqdi. Maksvell elektromagnitizmining ko’p marta ko’rilgan qonunlarini moddaning qisqa elektromagnit to’lqinlar chiqarishi muammosiga tatbiq etishga urinilganda to’satdan ―to’polon qilib qoldi‖. Maskvell elektrodinamikasi ma’nosiz shunday xulosaga olib kelgan ediki, bu xulosaga ko’ra, qizdirilgan jism elektromagnit to’lqinlar nurlayotganda enetgiya yo’qotib, absolyut nolgacha sovishi kerak. Klassik nazariyaga binoan modda bilan nurlanish orasida issiqlik muvozanati bo’lishi mumkin emas, ammo kundalik tajriba haqiqatda bunday emasligini ko’rsatadi. Qizdirilgan jism elektromagnit to’lqinlar chiqarishga o’z energiyasining bir qisminigina sarf qiladi. Quyosh batareyasi — yarimoʻtkazgichli fotoelementlarga asoslangan tok manbai; quyosh radiatsiyasi energiyasini bevosita elektr energiyasiga aylantiradi. Quyosh batareyasi Elementlarining ishlashi ichki fotoeffekt hodisasiga asoslangan. Dastlabki quyosh elementini 1953—54 yillarda AQSH olimlari G. Pirson, K. Fuller va D.Chapinlar ishlab chiqishgan. Fotorezistor (foto va rezistor) — elektr qarshiligi yoritilganligiga bogʻliq boʻlgan yarimoʻtkazgichli rezistor; optoelektronika asbobi. F. ning asosiy qismi dielektrik asosga surilgan yorugʻlik sezgir yarimoʻtkazgich qatlami (qoʻrgʻoshin

yoki kadmiy sulfidlari, kadmiy selenidi va boshqalar) yoki yarimoʻtkazgich plastinkasi. Qatlam (plastinka)ga tok oʻtkazuvchi kontakt (elektrod) lar joylashtiriladi. Namlik va boshqa taʼsirlardan sakdash uchun F. maxsus qoplamaga olinadi yoki germetiklanadi. F.larning solishtirma integral sezgirligi ancha katta, biroq ular nisbatan inersion, yorugʻlik koʻrsatkichlari chizikli boʻlmaydi. F.lar infraqizil, koʻrinuvchi, ultrabinafsha, rentgen va gamma nurlanishlarning intensivligini oʻlchashda, fototelegraf alokada, tovush eshittirish qurilmalari, kuzatuvchi tizimlar, yorugʻlik relelari va boshqalarda qoʻllanadi. Quyosh batareyasining quvvati yarimoʻtkazgich materialiga, quyosh elementining konstruktiv xususiyatiga va batareyadagi elementlar soniga bogʻliq. Quyosh ele-mentlari tayyorlashda kremniy §1, galliy Oa, mishyak Az, kadmiy Syo, oltingugurt 5, surma 8, tellur Te asosidagi materiallardan foydalaniladi. Quyosh batareyasi odatda usti yaltiroq qopla-mali yassi panel koʻrinishidagi quyosh elementlaridan tayyorlanadi. Batareyadagi quyosh elementlari soni bir necha ming donagacha, panelining sathi oʻnlab m2, tok kuchi yuzlab a, kuchlanishi oʻnlab V, generator quvvati bir necha oʻn kVt gacha boradi. Q.6., asosan, kosmonavtikaaa, Yer sunʼiy yoʻldoshlari apparatlarini elektr energiyasi bilan taʼminlashda foydalaniladi. Yerda esa Quyosh batareyasi koʻchma avtomat radiostansiyalari va radiopriyomniklarda tok manbai sifatida ishlatiladi. Oʻzbekistonda quyosh energiyasidan foydalanish masalalari bilan Oʻzbekiston FA Fizika-texnika institutipya. shugʻullaniladi. 2. Maksvell tenglamalari - bu elektromagnit maydon hamda uning vakuum va muhitdagi elektr zaryadlari va oqimlari bilan bog'liqligini tavsiflovchi differensial yoki integral shakldagi tenglamalar sistemasi. Elektromagnit maydonning zaryadlangan zarralarga ta'sir o'lchovini aniqlaydigan Lorentz kuchining ifodasi bilan birgalikda bu tenglamalar klassik elektrodinamikaning to'liq tenglamalar sistemasini hosil qiladi, ba'zan uni Maksvell - Lorentz tenglamalari deb atashadi. XIX asrning o'rtalarida to'plangan eksperimental natijalar asosida Jeyms Klerk Maksvell tomonidan tuzilgan tenglamalar nazariy fizika tushunchalarining rivojlanishida muhim rol o'ynadi va nafaqat

elektromagnetizm bilan bevosita bog'liq bo'lgan fizikaning barcha sohalariga, balki ko'plab fundamental sohalarga ham kuchli, hal qiluvchi ta'sir ko'rsatdi. 3. Oʻzgaruvchan tok — tok kuchi (kuch lanish) va yoʻnalishi vaqt oʻtishi bilan davriy ravishda oʻzgaradigan elektr toki; keng maʼnoda — vaqt boʻyicha oʻzgaradigan har qanday elektr toki. Oʻzgaruvchan tokni oʻzgartirish, mas, uzoq masofaga uzatish, toʻgʻrilash, chastotasini oʻzgartirish kabi amallarning bajarilishi nisbatan oddiyligi uning afzalligi hisoblanadi. Asosiy koʻrsatkichlari: chastotasi va tok kuchining taʼsir etuvchi qiymati. Sanoatda foydalaniladigan oʻzgaruvchan elektr tarmoqlarida tok kuchi va kuchlanish garmonik tarzda 50 Gs chastota bilan oʻzgaradi. Zanjir uchlaridagi oʻzgaruvchan kuchlanishni elektr styalardagi generatorlar vujudga keltiradi. Tok kuchining taʼsir etuvchi qiymati deganda maʼlum vaqt ichida oʻtkazgichdan Oʻzgaruvchan tok oʻtganda ajraladigan issiqlik miqdoriga teng issiqlik ajratadigan tok kuchi tushuniladi. Tok kuchi va kuchlanishning taʼsir etuvchi qiymatlari Oʻzgaruvchan tok zanjiriga ulangan ampermetr va voltmetr bilan oʻlchanadi. O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv qarshilik Induktivlik va sig’imga ega bo’lmagan aktiv qarshilikni biror zanjirda sodir bo’ladigan xodisani kurib chikaylik Agar zanjirning o’zgarmas tokdagi qarshiligi …R1 ga teng bo’lsa, shu zanjirdan o’zgaruvchan tok utganda uning qarshiligi ortadi va qiymati biror R ga teng bo’ladi. Tajriba o’zgaruvchan tok chastotasi ortishi bilan zanjirning qarshiligi ortishini ko’rsatadi. Shuning uchun o’tkazgichning o’zgarmas tokdagi omik qarshilik deb ataluvchi qarshiligidan fark qilishi uchun o’sha o’tkazgichning o’zgaruvchan tokdagi qarshiligi aktiv qarshilik deb ataladi. Modomiki o’tkazgichning aktiv qarshiligi tokning chastotasi ortishi bilan ko’paysa unda asosan sirt effekti tufayli hosil buluvchi bu xodisa yukori chastotalarda ayniksa ayniksa muxim ahamiyatga ega bo’ladi. Bu toklar o’tkazgichning sirtida birlamchi tok yo’nalishida o’tkazgichning ukida esa birlamchi tokka teskari yunalishda utadi.

Natijada o’tkazgichning ichida tok zaiflashadi sirtida esa kuchayadi. Aktiv qarshilikdan o’zgaruvchan tok utganda o’tkazgich ukining yakinida tokning zichligi deyarli nolga teng bo’ladi hamma tok o’tkazgichning sirtida utadi. 4. Yadroning boʻlinishi — oʻzoʻzidan (spontan) yoki bombardimon qiluvchi zarralar taʼsirida atom yadrosining deyarli teng ikki boʻlakka parchalanishi. Atom yadrolarida nuklonlar yadro kuchlari tufayli bogʻlangan. Yadrolarning bogʻlanish energiyasi turli yadrolar uchun turlicha. Solishtirma (bitta nuklonga toʻgʻri keladigan) bogʻlanish energiyasi atom yadrolarining barqarorligini ifodalaydi: solishtirma bogʻlanish energiyasi qancha katta boʻlsa, yadro ham shunchalik barqaror boʻladi. Kimyoviy elementlar davriy sistemasida oxirgi oʻrinlarni egallagan atomlar yadrolarining solishtirma bogʻlanish energiyasi jadvalning oʻrtasida joylashgan atomlar yadrolarining solishtirma bogʻlanish energiyasidan taxminan 1 MeV kam (qarang Mendeleyev davriy sistemasi). Shuning uchun ogʻir yadrolarning jadvalning oʻrta qismi elementlari yadrolariga boʻlinishi (energetik jihatdan qulay) boʻladi. Sistema boʻlingandan soʻng ichki energiyasi minimal holatga oʻtadi. Chunki yadroning bogʻlanish energiyasi qancha katta boʻlsa, yadroning hosil boʻlishida shuncha katta energiya ajralib chiqishi va demak, yangidan hosil boʻlgan sistemaning ichki energiyasi shunchalik kam boʻlishi kerak. Yadroning oʻz-oʻzidan (spontan) boʻlinishi 92s7 uran yadrosida rus olimlari G.N. Flyorov va K. A. Petrjak tomonidan kashf etilgan (1940). Tashqi taʼsir natijasida yadrolarning boʻlinishini nemis olimlari O. Gan, F. Shtrassman hamda E. Fermi va J. Kyuri (1938—39) kashf etgan. Yadrolarga, odatda, proton, neytron, deytron kabilar bilan taʼsir etiladi. Neytronlar bilan taʼsir etish, ayniqsa, samaraliroq boʻladi. Spontan boʻlinishida ham, tashqi taʼsir natijasida boʻlinishida ham yadro elementlar davriy sistemasi oʻrtalaridagi yadrolarga parchalanadi. Parchalanish mahsulotlari turlituman boʻlib, ularning massalari koʻpincha 2:3 nisbat kabi boʻladi. Zanjir reaksiyalar - kimyoviy reaksiyalarning bir turi. Bu reaksiyalarda faol zarra (erkin radikal yoki atom) paydo boʻlishi tufayli boshlangʻich moddaning koʻplab molekulalari ketmaket oʻzgarishlarga uchrab turadi. Yonish, portlash

jarayonlari 3. r.ga kiradi. Koʻp kimyoviy reaksiyalar 3. r. tarzida boradi. Maye, xlor va vodorod aralashmasidan yorugʻlik taʼsirida vodorod xlorid hosil boʻlishi 3. r.dir. Molekuladan vujudga kelayotgan xlor atomlari (S12—>2 S1) vodorod molekulalari bilan reaksiyaga kirishadi: O +N2>NS1+ N. Hosil boʻlgan vodorod atomi, oʻz navbatida, xlor molekulasi bilan reaksiyaga kirishadi: N+S12"NS1+S1. Shu tarika, erkin vodorod va xlor atomlari ishtirokida navbatlanuvchi reaksiyalar zanjiri hosil boʻladi, natijada yutilgan har bir yorugʻlik kvantga taxminan 100000 molekula vodorod xlorid vujudga keladi. 3. r. oʻtishi uchun faol zarralar (erkin radikallar yoki atomlar) boʻlishi zarur shartdir, bular molekuladagi bogʻlardan biri uzilganda vujudga keladi, energiya shuning uchun sarf boʻladi. Faol zarralar turli yoʻl bilan (elektr razryadila elektronlarning urilish energiyasi hisobiga, yorugʻlik nuri, rentgen nuri va ionlashtiruvchi boshqa nurlar taʼsir etganda) hosil boʻladi. Issiqlik hisobiga erkin radikallar olish gʻoyatda muqim. Lekin aksari molekulalarning bogʻlanish energiyasi katta boʻlgani uchun 3. r. bir qadar yuksak tralarda roʻyobga chiqadi. 3. r.ni yuqori boʻlmagan tralarda oʻtkazish uchun erkin radikallarni osongina hosil qiluvchi har xil aralashmalar (initsiatorlar) qoʻllaniladi. Maye, sanoatda polimerlash jarayonini roʻyobga chiqarish uchun organik peroksidlar koʻp ishlatiladi, bular parchalanganda faol radikallar vujudga keladi. Erkin radikallarning oʻzaro reaksiyaga kirishib, erkin molekulalar hosil qilishi (rekombinatsiya reaksiyasi) natijasida 3. r. toʻxtab, zanjir uziladi. Baʼzi faol aralashmalarsekinlashtiruvchi moddalar taʼsirida ham barcha 3. r. toʻxtab qoladi. 3. r.ni batamom toʻxtatish uchun sekinlashtiruvchi moddadan ozgina qushish kifoya (qarang Ingibitorlar). Ayrim bosqichlarida bittadan ortiq (koʻpincha uchta) yangi erkin radikal vujudga keladi. Ulardan biri zanjirni goʻyo davom ettiradi, boshka ikkitasi esa ikkita yangi zanjirni boshlab, tarmoq tuzadi (tarmoklangan 3. r.). Vodorodning oksidlanishi tarmoqlangan 3. r.ga misol boʻla oladi. Vodorod quyidagi sxemaga muvofiq oksidlanadi: 1) N2+O2> ON+6; 2) 6n+N2^N2O+Y; 3) b+N2^>ON+N va h. k. 1 va 2reak siyalarda ON va N radikallari hosil boʻladi, bular tarmoklanmagan zanjirning rivojlanishini taʼminlaydi, 1reaksiyada kislorod atomi vujudga keladi. U

ikkita erkin valentlikka ega boʻlib, 3. r.ga oson kirishadi va ikkita qoʻshimcha radikal (ON va N) hosil qiladi, bular esa zanjirlar — tarmoqni boshlab beradi. Tabiat va texnikada 3. r. gʻoyat katta ahamiyatga ega. Kimyo va neft sanoatida kreking, xlorlash, oksidlash va polimerlash kabi muhim reaksiyalar ham 3. r.dir. Yoqilgʻilar ham 3. r. asosida yonadi. Yadro 3. r.i bilan tarmoklangan 3. r. tabiatan har xil boʻlsa ham koʻp jihatdan birbiriga oʻxshaydi (qarang Yadro reaksiyalari). Nasriddin Sirojiddinov. 1930-yillar oxiriga kelib, olimlar Enriko Fermi hamda Leo Silard uranning parchalanishi orqali zanjir reaksiyasini hosil qilish mumkinligini tushunib yetishdi. Kolumbiya universitetida tajriba olib borar ekan, Fermi hamda Silard, uranda subatom zarrachalar, ya'ni, neytrinolar chiqib kelayotganini payqashdi va bu zanjir reaksiyasi bilan birga, yadroviy qurollarni yaratish ishiga ham poydevor bo’lishini payqashdi. Keyinchalik Leo Silard: "Men o’sha tunda dunyo tamom bo’ldi deb o’ylagandim" deb yozgan edi. Boshqariladigan yadroviy zanjir reaksiyalari jarayoni favqulodda murakkab va mushkuldir. Shu sababli ham, 1972-yilda farang fizigi Fransis Perren Gabondagi Oklo nomli hudud yaqinida, bundan taxminan 2 milliard yil muqaddam ona tabiatning o’zi ishga tushirib qo’ygan tabiiy yadro reaktoriga duch kelganida, hayratdan lol qolgan edi. Ushbu tabiiy reaktor quyidagicha ishlagan: bu joyda uranga boy minerallar yer ostiga ko’milib ketgan va ularning ustidan yirik miqdorda grunt suvlari to’plangan. Grunt suvlari uran yadrolaridan uchib chiqayotgan neytronlarning tezligini pasaytirgan. Buning natijasida, o’sha neytronlar boshqa uran yadrolari bilan ta'sirlashib, ularni ham parchalanishga majbur qilgan. Ajralib chiqayotgan issiqlikdan atrofdagi suv qaynagan va bug’lana boshlagan. Natijada, zanjir reaksiyasi bir muddatga, vaqtinchalik sekinlashgan. Natijada, atrofdagi qobiq- jinslar sovib, bug’ yana suvga aylangan va jarayon shu tariqa siklik davom etavergan. Olimlar Oklodagi tabiiy reaktorning faoliyat davrini yuz minglab yil davom etganini aniqlashgan. Bu davr ichida uranning parchalanish zanjir reaksiyasi turli xil izotoplarni yuzaga keltirishi lozim edi va kutilgan izotoplarning barchasi Oklo hududidan aniq topilgan. Bu joydagi yer osti uran konlaridan kechgan yadro

reaksiyalarida taxminan 5 tonna radioaktiv uran-235 parchalangan. Hozircha, Oklo Yer sayyorasida aniqlangan yagona shunday tabiiy yadro reaktori o’chog’idir. Boshqa hech qayerdan bunday noyob tabiat yodgorligi aniqlanmagan. Ushbu tabiiy reaktor Rojer Jelyazniy ismli fantast-yozuvchining "Kul ko’prik" romanida markaziy obyekt sifatida ishtirok etadi. Unda, Koinotdan kelgan qandaydir ongli mavjudotlar ataylab shu joyda reaktor qurib ketishadi. Ularning maqsadi, Yer tabiatida mutatsiyalar paydo qilish bo’lgan bo’ladi va natijada, ushbu reaktorning radioaktiv ta'siridan odamlar paydo bo’ladi. Albatta, bu o’sha fantast-yozuvchining ahmoqona fantaziyasi mahsuli xolos; lekin, Gabondagi ushbu tabiiy reaktor haqiqatan ham ona tabiatning san'atiga tan berish kerakligiga yaqqol misoldir. Fotonlar nima? Biz yorug'lik haqida o'ylaganimizda, biz uning nimadan iboratligi haqida o'ylamaymiz, bu aslida fizikadagi eng muhim dalillardan birining mavzusi edi, uzoq vaqt davomida fiziklar va Muhim olimlar yorug'likning to'lqin yoki zarra ekanligini aniqlashga harakat qilishdi. XNUMX-asr fiziklari yorug'lik asosiy birliklardan tashkil topganligiga qat'iy ishongan, ammo sinishi kabi ba'zi xususiyatlar yorug'likning to'lqin sifatida qayta tasniflanishiga sabab bo'lgan, muammoni hal qilish uchun Eynshteyndan boshqa hech kim kerak emas edi, unga rahmat. Taniqli fiziklar, biz Fotonlar haqida ko'proq bilamiz. Shuni ta'kidlash kerakki, fotonlar yorug'likning asosiy zarrasi bo'lib, ular zarrachada ham, to'lqinda ham noyob ishtirokga ega. fotonlar alteratsiya va diffuziya kabi noyob ishtiroklar, ammo yorug'lik zarralari boshqa asosiy zarralar bilan mutlaqo bir xil emas. Ular odatda kuzatilmaydigan qiziqarli xususiyatlarga ega, birinchidan, hozirda fiziklar Fotonlar massasiz, ular burchak momentum kabi ba'zi zarracha xususiyatlarga ega, ammo ularning chastotasi massa ta'siridan mustaqil, ular ham zaryad o'tkazmaydilar. Fotonlar asosan elektromagnit spektrning eng ko'zga ko'ringan qismidir, bu Eynshteyn va kvant fizikasining otasi Plank yorug'likning tabiati bo'yicha qilgan

asosiy yutuqlaridan biri edi, bu havola quyosh energiyasini mumkin bo'lgan fotoelektr effektining orqasida turgan narsadir. Yorug'lik energiyaning boshqa shakli bo'lganligi sababli, u boshqa turlarga o'tkazilishi yoki o'zgarishi mumkin, fotoelektr effekti holatida yorug'lik fotonlarining energiyasi yorug'lik orqali uzatiladi. fotonlar ma'lum bir moddaning atomlari bilan to'qnashganda, bu urilgan atomning elektronlarini yo'qotishiga va elektr ishlab chiqarishga olib keladi. Umumiyliklar Fotonlar kvant fizikasining asosini yaratishda muhim rol o'ynadi, foton xususiyatlarini o'rganish kvant zarralari deb nomlangan fundamental zarralarning butunlay yangi sinfini ochdi. fotonlar , biz barcha kvant zarralari to'lqinlar va zarralar xossalariga ega ekanligini bilamiz, shuningdek, energiyani kvant shkalasida ehtiyotkorlik bilan o'lchash mumkinligini bilamiz. Fotonlar Eynshteynning nisbiylik nazariyasida ham muhim rol o’ynagan. Usiz Foton biz yorug'lik tezligining ahamiyatini va u bilan birga u ishlab chiqaradigan vaqt va makonning o'zaro ta'sirini tushunishimiz mumkin emas. Endi bilamizki, yorug'lik tezligini tabiiy yo'llar bilan sindirib bo'lmaydi, chunki u cheksiz energiya talab qiladi, bu bizning koinotimizda amalga oshirilmaydi, shuning uchun fotonsiz biz o'z koinotimiz haqida bilimga ega bo'lmaymiz. hozir bor.

Xususiyatlar Foton - massasiz neytral zarra, fotonning spini - zarracha bozon, lekin tinch massasi nolga teng bo'lganligi sababli, spirallik eng mos xususiyat, zarracha spinining harakat yo'nalishi bo'yicha proyeksiyasi. Fotonning qolgan massasi nolga teng deb hisoblanadi, tajribaga ko'ra, foton massasining noldan farqi vakuumda elektromagnit to'lqinlarning tarqalishiga olib keladi va bu osmondagi galaktikalarning kuzatilgan tasvirlarini bo'yab qo'yadi. va nazariy asoslar. Kvant maydon nazariyasida u fotonning massasi nolga teng bo'lmaganda o'zini namoyon qiladi, u holda elektromagnit to'lqinlar ikkita emas, balki uchta qutblanish holatiga ega bo'ladi, demak, foton tezligi, har qanday zarrachaning tezligi kabi. massasi yorug'lik tezligiga teng. Foton kalibrlash bozonlariga ishora qiladi, u ishtirok etadi elektromagnit kuch va tortishish, foton vaqtning bir qismini virtual zarracha, vektor mezon yoki virtual adron-adron jufti sifatida o'tkazadi, bu hodisa tufayli foton kuchli o'zaro ta'sirlarda ishtirok etishi mumkin. Fotonning kuchli o'zaro ta'sirlarda ishtirok etishiga dalil proton va neytronlarda mezonlarning foto hosil bo'lishi, shuningdek, proton va yadrolarda

nuklonlarning ko'p shakllanishi, nuklonlarning proton va neytronlar tomonidan foto ishlab chiqarish kesimlari har biriga juda yaqin. boshqa. boshqa. Fotonlar ko'plab tabiiy jarayonlarda, masalan, elektr zaryadi tez aralashtirilganda, atom yoki yadro qo'zg'alilgan holatdan energiya kamroq bo'lgan holatga o'tganda yoki elektron-pozitron juftligi yo'q bo'lganda, teskari jarayonlarda, atom qo'zg'alishi, elektron-pozitron juftlarini ishlab chiqarish, foton hidratsiyasi sodir bo'ladi. Fotodissosiatsiya Bu har qanday birikmaning parchalanishi fotonlar Nishon molekula bilan bir yoki bir nechta fotonlarning o'zaro ta'siri tufayli fotodissosiatsiya ko'rinadigan yorug'lik bilan chegaralanmaydi. Etarli energiyaga ega bo'lgan har qanday foton kimyoviy birikmaning kimyoviy bog'lanishiga ta'sir qilishi mumkin, chunki fotonning energiyasi uning to'lqin uzunligiga teskari proportsionaldir, ultrabinafsha nurlar, chaqmoq X va gamma nurlari kabi ko'rinadigan yorug'lik yoki undan yuqori energiyali elektromagnit to'lqinlar odatda. kabi reaksiyalarda ishtirok etadi. texnologik ilovalar Fotonik manbalar kvant texnologiyalari uchun eng muhim qo'llab- quvvatlovchi texnologiyalardan biri bo'lib, ularning moslashuvchanligi sohaning asoslaridan biri bo'lib, kvant optikasi va kvant axborot fanidagi nazariya va eksperimentni tez sur'atlar bilan rivojlantirishga imkon beradi. Bitta yorug'lik donasi, yorug'lik miqdori foton sifatida tanilgan, siz yorug'likni yoritsangiz, ko'p fotonlarni ishlab chiqarish oson, yoki siz maxsusroq narsani, lazerni xohlasangiz, lekin ular yorug'likning klassik holatini hosil qiladi, biz Ular bir vaqtning o'zida yorug'likning bitta kvantini yoki ehtimol ikkita chigal kvantni yaratishga qodir bo'lgan kvant texnologiyalarini ishlab chiqmoqdalar. Faqatgina ushbu rejimda uning kvant tabiati kafolatlanishi, ishlab chiqilishi va yangi paydo bo'lgan ilovalar uchun ishlatilishi mumkin, kvant aloqasi bu asosiy faollashtiruvchi texnologiyalar muhim bo'lgan sohadir, lekin ular fotonik sensorlar

yoki kvant internet kontekstida ham foydalidir. , boshqa turli va uzoq kvant texnologiyalarini bog'lash. Chiziqli bo'lmagan jarayonlarning turli xil texnologiyalari mavjud fotonlar lazer ikkita o'zaro bog'liq yoki chigal fotonga tushib qolsa, bu erda allaqachon keng imkoniyatlar mavjud, ammo yaqinda u integratsiyalangan fotonik echimlardan foydalanishga e'tibor qaratdi, ularni yanada kengaytirilishi mumkin. Qiziqarli xususiyat shundaki, agar siz fotonlardan birini aniqlasangiz, boshqasi ham yaratilganligini bilsangiz, ular e'lon qilingan Yagona Foton manbalari deb ataladi, keyingi qiyinchilik - har safar tugmani bosganimizda, talab bo'yicha foton chiqaradigan haqiqiy Yagona Foton manbalari. Ular yana keng ko'lamli texnika va materiallardan foydalangan holda amalga oshirildi va so'nggi yillarda taraqqiyot sezilarli bo'ldi va allaqachon bir nechta Evropa kompaniyalari ushbu qurilmalarni sotmoqda. Tuzilishi The fotonlar ular yorug'lik kvantlari bo'lgani uchun ular murakkab, ular to'lqinlar va zarralar kabi harakat qiladilar, Maksvell tenglamalari yorug'likni o'zgaruvchan elektr maydoni va yorug'lik tezligida harakatlanadigan o'zgaruvchan magnit maydon sifatida tasvirlaydi. Eynshteyn ko'rsatdiki, foton zarracha tabiatga ega, foton massasi yo'q, lekin u energiya va impulsga ega, chunki uning massasi yo'q, u yorug'lik tezligida harakatlanishi kerak. Kvant mexanikasi elektr va magnit maydonlarni virtual fotonlarning almashinuvi natijasida yuzaga kelgan deb ta'riflaydi, shuning uchun fotonlar va elektr va magnit maydonlar o'rtasida kuchli bog'liqlik mavjud, fotonlar zaryadlangan zarrachalar bilan kuchli o'zaro ta'sir qiladi. Elektronlar kabi boshqa zarralar ham zarrachalar va to'lqinlar kabi harakat qilishi mumkin, elektronlar o'lchamsiz nuqta zarralari hisoblanadi, foton nuqta zarrasi kabi harakat qilmaydi, ular xuddi to'lqin uzunligi bilan bog'liq bo'lgan o'lchamga ega bo'lib harakat qiladilar.

Bunga yaxshi misol to'rli reflektor, mikroto'lqinli pechning eshigida mikroto'lqinli pechning chiqib ketishiga yo'l qo'ymaydigan metall to'r bor, lekin pishirish jarayonini ko'rishingiz uchun yorug'lik beradi, bu mikroto'lqinli pechlar ekanligini anglatadi. fotonlar mikroto'lqinlar to'rdan o'tish uchun juda katta va aks etadi. O'lchamga ega bo'lish tuzilishga ega bo'lishni anglatadi. Fotonlarning tuzilishi fermion va antifermion kvant maydoni nazariyasidagi kvant tebranishidan kelib chiqadi va pozitron kashf etilgandan beri elektrodinamikaning eksperimental o'rnatilgan xususiyati bo'lib kelgan. Chuqur noelastik sochilishda Cheklangan Foton virtualligi jarayon sodir bo'ladigan vaqt shkalasi qisqa bo'lishini ta'minlaydi va foton nuqta almashinadigan bozon rolini o'ynaydi, kichikroq foton virtualliklariga qarab, foton deyarli real bo'ladi va foto ishlab chiqarishda u o'zgarishi mumkin. yakuniy hadronik holat. Foton to'lqinmi yoki zarrachami? Foton - bu elektromagnit to'lqin, ammo uning ba'zi xususiyatlari shuni ko'rsatadiki, u zarralar to'plami sifatida ham harakat qiladi, bu mikroskopik olamning barcha ob'ektlarini ko'rib chiqsak, bu to'lqin-zarracha ikkilik deb ataladi. Yorug'lik kabi elektromagnit to'lqin moddiy muhitsiz o'tadi, yorug'lik sinusoidal to'lqin va vektorial bo'lib, yorug'lik energiyasi elektromagnit to'lqin

orqali uzatiladi, u E elektr maydoni va bir-biriga perpendikulyar B magnit maydoni tomonidan ishlab chiqilgan. , bir xil to'lqin uzunligi fazasida va to'lqinning uzatish yo'nalishiga perpendikulyar, shuning uchun yorug'lik to'lqini perpendikulyar. Zarrachalar fizikasidagi foton Nyuton mexanikasida impuls jism massasi va uning tezligining mahsuloti sifatida aniqlanadi, nisbiylik nazariyasi bu tushunchani yorug'lik tezligida harakatlanuvchi zarralar uchun umumlashtiradi, bunday zarralar mavjud bo'lishi mumkin, ular nolga teng massaga ega va uning impulsi zarracha energiyasining vakuumdagi yorug'lik tezligiga nisbati. Mamlakat savoliga faqat Eynshteynning metodologik qat'iyligini, xususan kvantlar sohasidagi qat'iyligini hisobga olgan holda javob berish mumkin. Eynshteyn har doim bu ishlarni nisbiylik bilan bog'liq bo'lganlardan ajratib turadi, u nozik zaminda oldinga siljishini juda yaxshi biladi. Agar uning nisbiylik haqidagi asarlari, juda dadil bo'lsa-da, uzoq vaqtdan beri muhokama qilinayotgan savolga javob bersa, foton tushunchasi, aksincha, fiziklar tomonidan o'nlab yillar davomida qabul qilingan yorug'likning to'lqinli talqiniga qarshi bo'lib, uni boshqa tasavvurni taklif qiladi. yaxshi argumentlar, juda ehtiyotkorlik va katta aniqlikni talab qiladi. Fotonlar nima uchun ishlatiladi? Fotonlar ham, protonlar ham radiojarrohlikda energiya uzatish uchun ishlatilishi mumkin, fotonlar ular gamma yoki nurlanishda hosil bo'lgan energiyaning diskret alikotlari, gamma nurlari va rentgen nurlari esa fotonlardan iborat. Ularning fotonlari turli yo'llar bilan ishlab chiqariladi, Gamma Knife radiojarrohligida ishlatiladigan gamma nurlari radioaktiv parchalanish natijasida yaratilgan fotonlardan foydalanadi, chiziqli tezlatgichli radiojarrohlikda ishlatiladigan rentgen nurlari esa fotonlardan foydalanadi. Foton tushunchasi birinchi marta qachon paydo bo'lgan? Bu kontseptsiya 1905 yilda Albert Eynshteynning tushuntirishida paydo bo'lgan, unda u yorug'lik o'tkazilishi paytida oqilona energiya paketlari

mavjudligini ko'targan, 1900 yil boshida. Kvant Plank nazariyasi issiqlik nurlanishining turli mexanizmlar yoki kvantlarda ifodalanishi va tortilishini tushuntirib, kontseptsiyaga yo'l ochgan edi. Kontseptsiya amerikalik fizigi Artur Kompton 1923 yilda rentgenogrammalarning korpuskulyar xususiyatini ko'rsatganidan keyin umumiy foydalanishga kirdi, ammo foton atamasi 1926 yilgacha ishlatilmagan, fotonning energiyasi nurlanish chastotasiga bog'liq. Yuqori energiyali gamma nurlari va rentgen nurlaridan tortib, ko'rinadigan yorug'lik orqali, past energiyali infraqizil va radio to'lqinlargacha bo'lgan barcha energiyalarning fotonlari mavjud. fotonlar Ular yorug'lik tezligida harakat qilishadi.

Xulosa Quyosh nuri quyosh energiyasining fotonlari yoki zarralaridan iborat bo ' lib , bu fotonlar quyosh spektrining turli to ' lqin uzunliklariga tegishli bo ' lgan ko ' p qirrali energiyaga ega . Faqatgina jalb qilinganlar elektr energiyasini hosil qilish uchun energiya beradi , shuni aytish kerakki , integral mikrosxemalar etarli miqdorda quyosh nurini tortganda , elektronlar materialning atomlaridan ajralib chiqadi . Ishlab chiqarish vaqtidagi material sirtining o ' ziga xos usuli hujayraning tashqi yuzasini bo ' shatilgan yoki o ' z - o ' zidan tutilgan elektronlarga ko ' proq o ' xshash qiladi , shuning uchun elektronlar tabiiy ravishda hujayra yuzasiga ko ' chiriladi .

Похожие

Yorug’likning qutblanishi. Sun'iy ikkilanma nur sindirish

Yorug’likning kombinasion sochilishi

Elektrodinamikaning asosiy tushunchalari bo’shliqda maksvell tenglamalari

Lazerlar va nochiziqli optika

Yorug‘likning kombinatsion sochilishi