Эстетиканинг замонавий муаммолари ва эстетик тарбиянинг долзарб масалалари - Философия - Рефераты

Эстетиканинг замонавий муаммолари ва эстетик тарбиянинг долзарб масалалари

Загружено в:

09.01.2023

Скачано:

0

Размер:

36.8837890625 KB

Эстетиканинг замонавий муаммолари ва эстетик тарбиянинг долзарб масалалари Режа: 1. Эстетик тарбиянинг турлари ва йўналишлари 2. Эстетик тарбияда фан, таълим ва маданиятнинг ўзаро алоқаси 3. Меҳнат – турмуш эстетикасининг муҳим омили 4. Инсоннинг табиий, ахлоқий ва эстетик диди мутаносиблиги 5. “Оммавий маданият”нинг ёшлар эстетик дидига таъсири 6. Спорт ва унинг маънавий-эстетик жиҳатлари 7. Воқеликка эстетик муносабатнинг аҳамияти 8. Оламни эстетик англашда технологияларнинг роли 9. Рекламанинг эстетик жиҳатлари

Эстетик тарбиянинг турлари ва йўналишлари. Эстетик тарбия ўз– ўзидан пайдо бўлиб, ривожланадиган «микроорганизм» эмас ва айни пайтда бирдан тўхтаб қоладиган «механизм» ҳам эмас. У секин–аста инсон томонидан орттирилган ҳаётий тажрибалар, кўникмалар, билимлар орқали шаклланиб боради. Қолаверса, эстетик тарбия ижтимоий тараққиётнинг муайян жабҳаларида аниқ мақсадларга йўналтирилган фаолият сифатида иш олиб боради. Бундан ташқари тарбиянинг мазкур шакли айрим кишиларнинг ёхуд бирор–бир гуруҳнинг турли хил фаолиятлари натижасида юзага келади. Эстетик тарбия моҳиятан инсон омили билан боғлиқ бўлиб, бу омил нафис дидга, юксак фаросатга ва покиза туйғуларга эгалиги билан ажралиб туради. Жамиятда яшаётган бирор–бир шахс эстетик жараёнлардан четда турмайди, аксинча, ўзининг муайян хатти–ҳаракати билан мазкур жараёнларга у ёки бу даражада таъсир кўрсатади. Эстетик тарбиянинг мақсади ана шундай таъсирларни гўзаллик, улуғворлик, фожиавийлик, кулгилилик асосида йўналтиришдан иборат. Ҳар бир инсон жамиятда ўз ўрнини билиши, ўзини жамиятнинг ажралмас қисми деб ҳис қилиши лозим. Эндиликда мафкура дунёсида пайдо бўладиган бўшлиқ пировардида жамият, инсон ва мамлакат учун нақадар катта хавф солишини англанмоқда. Тарбиянинг эстетик шакли эса мазкур жараёнларда ёш авлодни гўзаллик ҳақидаги туйғуларини, табиатга бўлган муносабатини, бадиий адабиётга қизиқишини, жамият маънавий ривожидаги янгича қарашларни гўзаллик ва улуғворлик асосида тарбиялашдек долзарб вазифани амалга ошириши билан муҳим аҳамият касб этади. Эстетик тарбиянинг асосий вазифалари: - кишиларда санъат асарлари, бадиий ижод намуналарини нафақат фаол ўзлаштириш балки, уларнинг эстетик моҳиятини англаш ва баҳолаш қобилиятини такомиллаштириш; - жамият аъзоларининг ижодий имкониятларини намоён қилдириш ва улардан фойдалана билишга ишонч туйғусини уйғотиш;

- табиат ҳамда жамият ижтимоий жараёнларига соф туйғу билан муносабатда бўлишга ва уларни равнақ топтириш йўлида астойдил фаолият олиб бориш кўникмаларини хосил қилиш; - ўтмиш маънавий меросимизга ҳурмат ҳиссини уйғотиш, миллий ғурур, миллий ифтихор туйғуларини шакллантириш учун замин яратиш; - ижоднинг барча турларини тараққий эттириб жаҳонга юз тутиш ва уларни миллат манфаатлари учун наф келтирадиган томонларини тарғиб қилишга ундашди. Эстетик тарбия жуда кенг кўламга эга бўлиб, инсонни бир бутун шахс сифатида намоён қилади. Шунинг учун ҳар қайси давр, тузум, жамият эстетик тарбияга эҳтиёж сезади. Бироқ, бу жараён педагоглар зиммасига жуда катта вазифа юклайди. Айниқса, бугунги кунда олий таълим муассасасида катта эҳтиёжга айланмоқда. Бироқ, кўпгина муассасаларда бу фанга ниҳоятда жўн ва примитив ёндошув мавжудлигини алоҳида эътироф этиш зурур. Эстетик тарбиянинг асосий воситалари. Санъат - эстетик тарбиянинг муҳим воситаси. Маълумки, ҳиссиётлар, туйғулар, кечинмалар инсоннинг тириклигидан далолат беради. Чунончи, ижобий фазилатлар, бадиий-эстетик идеаллар инсон ҳаётининг мазмунига кўрк бағишлайди. Тарбияда айниқса, эстетик тарбияда ҳаётнинг мазмуни ва мақсади муҳим аҳамият касб этади. Гоҳида мақсад мавҳум тушунчага айланиб шахснинг табиатига мутлақо зид бўлган ҳолатларни келтириб чиқаради. Пировардида инсон бундай мақсадларнинг таъсиридан зарар кўради. Санъат шу маънода замонавий инсонни эстетик жиҳатдан тарбиялашдаги асосий воситаки, у инсоннинг эстетик туйғуларини мақсадли, ижобий томонга йўналтиради, унинг келажакда буюк ишларни амалга оширишига кўмак беради. Шахснинг эстетик тарбиясини санъат воситасида амалга оширишнинг афзал томонини икки хусусият билан ифодалаш мумкин. Биринчидан, санъат ижтимоий англашнинг бошқа шаклларига қараганда инсонга бирмунча яқинроқ ҳамда тезроқ таъсир кўрсата олиш имконига эга. Иккинчидан,

санъат инсонни эстетик жиҳатдан камолотга етказиш жараёнига муайян мафкуравий мазмун бағишлаши билан бирга инсон маънавий қадриятларини рўёбга чиқаришда яқиндан ёрдам кўрсатади. Санъат ўзининг эстетик бисотини тўлалигича намоён қилиши учун ҳам тарбия жараёни билан чамбарчас боғланади. Чунончи, инсон тафаккурини гўзаллаштириш эстетиканинг тадқиқот обьекти ҳисобланса, эстетик тарбиянинг предмети эса маънавий дунёни инсон томонидан эстетик англаш билан белгиланади. Санъатнинг инсон эстетик тафаккурини юксалтиришдаги аҳамияти яна шу билан изоҳланадики, санъат аввало; воқеликни бадиий қиёфалар ёрдамида акс эттиради, ўзида моддийлик ва маънавийликнинг эстетик мазмунини намоён қилади, ижтимоий ҳаётга янгича кўрк бағишлайди, уларни қайтадан ташкил этади ва ўзгартиради. Ана шунга кўра, инсоннинг билимлилик томони санъатнинг кўринишларини намоён эттириш ҳолатларини амалга оширади. Мазкур холатлар натижасида эстетик тарбиявийлик ҳусусияти ўз ифодасини топади. Электрон ахборот воситалар - эстетик тарбиянинг замонавий воситаси. Ҳозирги кунда эстетик тарбиянинг шундай воситалари мавжудки, унинг маънавий жараёнларга кўрсатаётган глобал таъсирига бефарқ бўлиш асло мумкин эмас. Ана шундай таъсирлардан бири - бу электрон ахборот воситалардир. Электрон ахборот воситаларининг муҳим эстетик тарбия воситаси сифатида қатор хусусиятларга эга. Булар: - нархининг арзонлиги ; - асосий маҳсулот – билим, ахборот, мода ва имидж; - янги иқтисодиёт - у ахборотга эга бўлишни хохлайдиган одамларга имтиёз беради; - чинакам глобал характерга эга эканлиги. Меҳнат эстетик тарбиянинг асосий воситаси. Меҳнат ҳам моддий, ҳамда маънавий гўзалликлар яратиш билан эстетик тарбиянинг муҳим воситаси ҳисобланади. Бу жараён ижтимоий–фойдали меҳнатнинг бадиийлик билан алоқаси таъсирида вужудга келади. Мазкур муносабат пировардида

меҳнат воситаларининг инсонга келтирадиган зарарини камайтиради. қолаверса, меҳнатга ижодий ёндашув жамият маънавий қиёфасини белгиловчи омил ҳисобланади. Маълумки, Ўзбекистонда барпо этилаётган жамиятнинг иқтисодий асоси–ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётидир. Ушбу жараёнда энг муҳим ва долзарб вазифа инсонларда меҳнатга бўлган янгича эстетик муносабатни шакллантиришдан иборат. Ташаббускорлик ва тадбиркорликни рағбатлантириш, одамларда мулкка эгалик хиссиётини тарбиялаш ўз навбатида меҳнатга бўлган эстетик муносабат орқали рўёбга чиқади. Оммавий ахборот воситалари эстетик тарбиянинг таъсирчан воситаси. Бу восита инсонга яқиндан таъсир қилувчи қудратли ва фаол кучдир. Айниқса, телевидение шахс ҳамда оммани эстетик дунёқарашини шакллантиришда, уларни нафосатли жиҳатдан тарбиялашда юксак аҳамият касб этади. Ранг–баранг мавзулардаги кўрсатувлар бадиий ва ҳужжатли филмлар, ижтимоий–маънавий мазмундаги рекламалар, телемарафонлар нафосатли тарбияни мақсадли йўналтиришда, инсонлар тафаккурида гўзалликка бўлган янгича муносабатни шакллантиришда салмоқли аҳамият касб этади. Спорт – эстетик тарбиянинг замонавий воситаси. Спорт эстетик тарбия воситаси сифатида замонавий инсонни камол топтиришда алоҳида эътиборга эга. Ҳозирда спортни ривожлантириш мамлакатимизда давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Бундан кўзланган асосий мақсад авлодни жисмонан бақувват, соғлом, ватаннинг жасур ҳимоячиси қилиб тарбиялашдир. Спорт ва спорт мусобақалари моҳиятан инсон нафосатли дунёқарашини, тафаккурини соғломлаштиришга қаратилган. Эстетик тарбия омиллари. Маҳалла - эстетик тарбиянинг муҳим омили. Маҳалланинг шахс эстетик тарбиясига таъсири ниҳоятда катта. Чунки, маҳалла жамият ичидаги кичкина жамият бўлиб, у бугун шахснинг ижтимоий–сиёсий фаоллигини оширишга, унинг ижтимоий– ҳуқуқий маданиятини шакллантиришга кўмак берувчи макон сифатида ҳам

юксак аҳамият касб этади. Маҳалла шахс нафосатли тарбиясига яқиндан таъсир кўрсата олиши билан бошқа омиллардан ажралиб туради. Маҳалла ўз олдиган қўйган эзгу мақсадларни бажариши билан замонавий инсонни нафосатли жиҳатдан тарбиялайди. Чунончи маҳалла: - ўзига қарашли ҳудуднинг тозалиги, ободлиги, кўркамлигини ҳамда фуқароларнинг ҳамжиҳатлигини таъминлаши; - турмуш нафосати ва муомала эстетикани шакллантириб, инсонлар қалбида ижобий туйғулар, яхши орзуларни намоён эттириши; - маҳаллийчилик ва миллатчилик сингари салбий ҳолатларга йўл қўймаслиги ҳамда қўшничилик маданиятини камол топтириши; - санъат, маданият, маърифат арбоблари, илм аҳллари иштирокида бўладиган ранг-баранг мавзулардаги маърузаларни, суҳбатларни уюштира олиши; - исрофгарчиликка, дабдабабозликка йўл қўймаган ҳолда урф-одатлар, анъаналар, маросимлар, тантанали шодиёналарни тартибли, чиройли ўтишини таъминлаши ва ҳоказо шу кабилар билан инсон эстетик тафаккурини шакллантиришда муҳим маскан бўлиб ҳисобланади. Эстетик тарбияга таъсир ўтказувчи глобал таҳдидлар. Миллий маънавиятга таъсир ўтказувчи ташқи таҳдидлар айни пайтда эстетик тарбия жараёнига ҳам сезиларли таъсир кўрсатмоқда. Бу эса ижтимоий-маънавий муносабатлар тизимида эстетик тарбияни мақсадли йўналтиришни тақазо этмоқда. Интернет. Бугунги кунда эстетика ниқоби остида турли хил кўринишдаги “енгил ҳаёт тарзи”, “мусаффо туйғулар”, “ҳузурбахш ахлоқ”, “мафтункор кўриниш”, “янги имидж”ни тарғиб қилувчи тармоқлар эстетик тарбияга жиддий ҳавф солмоқда. Бундай таҳдидлар одатда, инсоннинг ташқи ва ички кўринишидаги мутаносибликни бузишга қаратилганлигида кўринади. Бу аввало, инсоннинг фаҳми, фаросати ва дидига жиддий зарар етказади. Натижада дидсизлик ва фаросатсизлик одамнинг асл қиёфасини билишга, унинг ниятини англашга қолаверса, маънавий тўпосликка олиб

келади. Зеро, ҳар қандай чиройли кўринган нарса ҳам инсон манфаатига хизмат қилавермайди. Инсон руҳиятига таъсир этиш ҳам эстетик тарбияга таҳдиднинг кўринишларидандир. Бу онг ости ҳодисаси орқали намоён бўлади. Булар: Сезгилар. Яъни, 5 та сезги илғамаган нарсани онг ости илғаш қобилиятига эга. Узлуксиз жараённи туйғулар ҳотирага узлуксиз ёзади. Аммо биз уларнинг ҳаммасини ажрата олмаймиз. Кузатиш. Бунга реклама маҳсулотлари ва унинг эстетик табиатини мисол қилиш мумкин. Маҳсулотга бўлган қизиқиш рекламада кўрсатилган шахсга ихлос туфайли ортади. Ташвиқот. Онгости ташвиқотга табиий холда эшитилмайдиган овозлар орқали таъсир қилади. Супермаркет, кафе-бар, бозор ҳамда кўнгилочар масканларда қўйиладиган мусиқаларда ҳам ҳаридорларни чорлаш мақсади кўзланади. Яширин кадр орқали таъсир қилиш. Бу инсоннинг онг ости хисларига яширин таъсир қилишда кўринади. Мутахассисларнинг фикрича бу турдаги ташвиқот ҳар доим ҳам эзгу йўлда ишлатилавермайди, бу аксарият ҳолатларда шум ниятли инсонларга қўл келиши мумкин. Мисол учун кино ёки сериалларда, “Агар бир инсонга давомли равишда “Қўшнингни ўлдир!” шаклидаги яширин кадр билан таъсир қилинса, у ҳеч иккиланмасдан қотилликка қўл уриши мумкин эканлигини тиббиёт психологияси исботлаб берди. Эстетик тарбияда фан, таълим ва маданиятнинг ўзаро алоқаси. Шахснинг эстетик камолотини фан, таълим ва маданиятнинг, хусусан эстетик маданиятнинг уйғунлигисиз тасаввур этиш қийин. Чунки, эстетик маданият – бу инсон эҳтиёжларининг мураккаб тизими бўлиб, унда одамзод ҳиссиётлари, малакалари, кўникмалари, билимлари, меъёрлари, маслаклари бир-бири билан чамбарчас боғланиб кетганлиги. Эстетик маданият мураккаб ижтимоий ҳодиса сифатида жамият миқёсида табиатни эстетик ўзлаштириш жараёнлари ва натижалари, меҳнат фаолияти, турмуш, ижтимоий муносабатларнинг эстетик жиҳатлари, синф ва

ижтимоий қатламларнинг эстетик қарашлари, дид ва манфаатларининг муайян ҳолати, эстетик тарбия назарияси ва амалиёти, кишилар ижтимоийэстетик фаоллигининг ранг-баранг намоён бўлишини англатади. Бунда эстетик маданиятнинг кўпроқ инсоннинг эҳтиёжларига боғлиқ эканлиги назарда тутилади. У ранг-баранг фаолият ҳамда эстетик муносабатлар тизими сифатида бадиий ижоднинг профессионал ҳамда ҳаваскорлик турлари, мода, дизайн, оммавий ахборот воситалари, эстетик идрок маданиятининг шаклланиши билан боғлиқ жараёнларни ҳам қамраб олади. Касб эстетикаси эстетик маданиятнинг энг юксак шаклларидан бирдир. Ҳар бир касб ўзига хос ахлоқий меъёрларига эга бўлгани каби, ўз меҳнат фаолияти тақозо этадиган эстетик меъёрларга ҳам эгадир. Касб этикаси каби касб эстетикаси хусусида Кайковус, Алишер Навоий, Умар Хайём каби мутафаккирларимиз ўз қарашларини баён этишган. Хусусан, Кайковус “Қобуснома” асарида бир қанча касблар хусусида фикр билдиради. “Ҳофиз ва созандалик зикрида” бобида “Эй фарзанд, агар ҳофиз бўлсанг, хушфеъл, қувноқ, бўл, ҳамиша пок, мутайяб ва хушзабон бўлғил ва ўз ишингга машғул бўлгил, ярамас хулқ қўпол башара бўлмағил” деб, таъкидлайди. Инсон вояга етиб, бир касбнинг бошини тутгач, ўз касби доирасида кишилар билан мунтазам муносабатда бўлади. Бу муносабат, бир томондан ҳамкасблар даврасида рўй берса, иккинчи жиҳатдан, у касб талабига биноан учрашадиган турли тоифадаги одамлар билан юзага келади. Мана шу вазиятда касб эстетикаси муҳим рол ўйнайди. Касб этикаси ва касб эстетикаси ўзаро боғлиқдир. Барча касб учун умумезон бўладиган ахлоқий меъёрлар ростгўйлик, ҳалоллик, хушфеъллик хулқ гўзаллигини ташкил этади. Хулқ гўзаллиги эса касб этикасигагина эмас, балки касб эстетикасининг ҳам муҳим таркибий қисми десак хато бўлмайди. Бу шифокор, ўқитувчи, журналист каби барча касб эгалари учун муҳимдир.

Ҳар бир касб ўзига хос хусусиятларга эга. Бу касб эстетикасида ҳам ўз аксини топади. Ўқитувчи фаолияти, меҳнат маҳсули муҳандисникидан фарқ қилади. Унинг меҳнат маҳсули ўқувчининг ахлоқ одоби, билим даражаси, эстетик диди билан белгиланади. Муҳандис эстетик диди эса у яратган автомобилнинг қулай, чиройли, фойдалилиги билан белгиланади. Ўқитувчининг юриш-туриши, эстетик фазилатлари унинг ўқувчиларида акссадо берса, муҳандиснинг меҳнат маҳсули инсон учун қулайлик яратади, моддий маданиятимизга ҳисса қўшади. Албатта, бунда муҳандис табиий фанлар қатори эстетика, руҳшунослик каби фанларни ҳам эгаллаган ва эстетик дидга эга бўлиши лозим. Бугунги кунда жаҳон миқёсида содир бўлаётган глобаллашув жараёнига биноан, бир томондан, фан, таълим ва маданият соҳасида муштарак тамойилларига йўл очилса, иккинчи томондан, айрим халқлар миллий қадриятлари, маданият турлари ва эстетик тасаввурларига салбий таъсир этадиган жиҳатлар кўзга ташланиши табиий бўлиб қолди. Демак, ана шундай объектив ва субъектив сабаблар, шароитлар натижаси бўлган глобаллашув даврида маънавий ҳаётда, маданият жабҳаларида ниҳоятда сезгирлик ва огоҳлик билан иш кўришга тўғри келади. Меҳнат-турмуш эстетикасининг муҳим омили . Инсоннинг ақлий ёки жисмоний кучи билан амалга ошириладиган мақсадли фаолияти меҳнат дею аьалтишт маълум. У маънавий ва моддий жиҳатдан одамзот ҳаётини фаровонлаштириш, маънавий ҳамда моддий қадриятларни яратиш воситаси. Меҳнатда инсон айни пайтда ҳам ақлий, ҳам жисмоний томондан тарбияланиб, маънавий юксалиб боради. Бироқ меҳнат оғир мажбуриятга айланган жойда унинг бу хусусиятлари йўқолади. Шу сабабли меҳнат ҳар жиҳатдан юксак самара бориши учун эркин бўлиши, меҳнат жараёни ижодий ва қизиқарли кечиши лозим. Агар меҳнат эркин ва ижодий бўлса кўплаб юксак асарлар, мукаммал маҳсулотлар яратилади. Ва аксинча, меҳнат асарлари хунук бўлса инсоннинг меҳнат қилиш завқи ва бахтидан мосуво

эканлиги, бу эса улар яшаётган жамиятнинг маънавий қашшоқлигини кўрсатади. Меҳнат эстетикаси деганда меҳнат шароити, меҳнат воситалари, меҳнат натижаларида эстетик қонуниятларнинг намоён бўлиши тушунилади. Меҳнатнинг эстетик жиҳатлари шахснинг ижодий фаолият потенциали унинг маънавий, ақлий, ахлоқий-эстетик томонлари билан умумийлиги ва меҳнат натижаларидан беғараз лаззатланишига боғлиқдир. Меҳнатнинг эстетик жиҳатдан тўлақонли бўлиши учун аввало объектив омиллар, ишлаб чиқариш жараёнига ҳам боғлиқ. Албатта бу ўринда меҳнаткашларнинг маданияти, эстетик диди масалалари ҳам муҳим аҳамият касб этади. Шунингдек, меҳнатнинг эстетик моҳияти у кечадиган ижтимоий шартшароитларга кўп жиҳатдан боғлиқ бўлади. Бозор муносабатлари шароитида рақобат амал қилиши моддий неъмат ишлаб чиқарувчилардан ҳар томонлама кенг ижодий фаолият кўрсатиш, сифатли маҳсулотлар яратиш, истеъмолчиларнинг бадиий-эстетик диди ва эҳтиёжларига мос товарлар етиштиришни зарурий эҳтиёжга айлантирди. Моддий ва маънавий эҳтиёж ва манфаатлар уйғунлигини таъминлаш ва ривожлантириш шахс, миллат ва жамият тараққиёти гаровларидан биридир. Меҳнатнинг эстетик жиҳатдан тўлақонли бўлиши аввало объектив омил - ишлаб чиқариш жараёнига ҳам боғлиқ. Албатта, бу ўринда меҳнаткашларнинг маданияти, ахлоқи, эстетик диди масалалари ҳам муҳим аҳамият касб этади. Шундай қилиб, меҳнат инсонга кучли ва кўп-қиррали таъсир кўрсатиб, унинг фаолиятига эстетик маъно-мазмун бахш этади, маънавий камол топишига кўмаклашади. Бунда ижод устуворлиги қанча юқори бўлса, унинг эстетик моҳияти ҳам шунча барқарор, маънавий таъсирчанлиги кучли бўлади. Мамлакатимиз мустақилликка эришгач меҳнатнинг моҳияти ҳам тубдан ўзгарди. “Ислоҳот ислоҳот учун эмас, аввало инсон учун” тамойили мамлакатимизда олиб борилаётган ислоҳотлар аввало инсон ҳаётини

фаровон, турмушини обод бўлиши, меҳнатнинг эркин ва ижодий табиатига боғлиқлиги ифодасидир. Инсоннинг табиий, ахлоқий ва эстетик дидининг мутаносиблиги . Инсон дунёга келар экан, атроф муҳитга ва унда кечаётган воқеаҳодисаларга бўлган муносабати орқали унинг табиий диди шаклланса, воқеаҳодисаларнинг эстетик сифатларини идрок этиши ва баҳолаши жараёнида олинадиган қониқиш ёки қониқмаслик туйғуси ва эстетик мезони орқали унинг эстетик диди намоён бўлади. Эстетик дид инсоннинг фикрмулоҳазалари, хулқ-атвори, хатти-ҳаракатлари, моддий ва маънавий ижод маҳсулотларида ўз ифодасини топади. Айнан шу уйғунлик инсоннинг табиий, ахлоқий ва эстетик дидининг мутаносиблигини англатади. Эстетик дид заминида гўзалликни хунукликдан ажрата билиш ва ундан беғараз шодланиш ҳамда лаззатланиш қобилияти ётади. Эстетик дид одамларнинг дунёқарашидан, айниқса, эстетик қарашларидан ажралмаган ҳолда амал қилади. Эстетик билимлар ва қарашлар дидда ифодаланиши учун улар шахснинг ички дунёсига, идрок қилиш жараёнининг ўзига сингиб кетиши, шахснинг мустаҳкам ахлоқий эътиқодига айланиши лозим. Эстетик дид ўзида бевосита ва билвосита, ҳиссий ва ақлий, якка одам ва жамият эстетик диди қарама-қаршиликлари бирлигини мужассамлаштиради. Эстетик диднинг зиддиятли табиати ҳақида дастлаб Кант муносабат билдирган эди. Кант назарида дид якка одамга хос бўлган инсоннинг туғма қобилиятидир. Дид шу қадар якка тартибда ифода топадики, уни ҳеч қандай далиллар билан инкор этиб бўлмайди. Дид мулоҳазаси ниҳоятда шахсий табиатга моликдир. Шу боисдан ҳам “дид тўғрисида баҳслашмайдилар”. Лаззатланиш объекти бўлган ҳиссийлик, нафосат барча учун баробар даражада аҳамиятлидир, у фақат мазкур шахснинг ўзигагина эмас, балки ҳаммага ёқади. Инсон ўзига ёққан нарсаларни бошқаларга ҳам ёқади деб ўйлайди. Демак, дидлар учун умумий ҳисобланадиган томонлари ҳам бор. Шу сабабли дид тўғрисида баҳслашиш асослидир. Кант иккала мулоҳазани антиномия сифатида таърифлайди.

Инсон амалиётининг бой ва хилма-хиллиги маънавий муносабат ларнинг ҳам бой ва хилма-хил бўлишига олиб келади, дид эса, уларнинг энг муҳим намоён бўладиган туйғуларидан ҳисобланади. Алоҳида шахснинг эстетик диди унинг бетакрор ҳаётий тажрибаси заминида шаклланади. Табиийки, алоҳида тарбия шароитлари, ҳаётий тажриба, табиати ва эҳтироси таъсири остида у ёки бу эстетик қадриятлар табиат ҳодисалари, инсон моддий фаолияти маҳсулотлари, бадиий қийматларга кўпроқ мойиллик вужудга келади. Эстетик онг билан бадиий онгни тенглаштириб бўлмаганидек, эстетик дид билан бадиий дидни ҳам тенглаштириш мумкин эмас. Эстетик дид бадиий дид билан боғлиқ бўлиб, кўп жиҳатдан унинг устига қурилади, лекин у билан қўшилиб кетмайди. Бадиий ва эстетик дид ўртасидаги тафовут уларнинг турлича идрок этиш объектларига эга бўлиши билан боғлиқдир. Икки дид ўртасидаги фарқни ҳисобга олиш билан бирга, уларни бир-бирига қарама-қарши қўймаслик лозим. Бадиий дид ҳамма вақт эстетик дидга асосланади, ундан келиб чиқади. Худди шунингдек, эстетик дид ахлоқий дид билан мутаносибликда ривожланиб боради. Зеро, инсоннинг қалб нафосати ва эзгу ахлоқий қиёфаси уйғунликда унинг гўзаллигини яхлитликда намоён қилади. “Оммавий маданият”нинг ѐшлар эстетик дидига таъсири. XXI аср оммавий маданияти замонавий қиёфада гўё ривожланган маданий дунёга интеграциялашиш ниқоблари остида намоён бўлмоқда. Бу ниқоблар остидаги салбий холатлар ва улар шакллантириш мумкин бўлган иллатлар билан умуминсоний қадриятлар орасидаги кескин тафовутни англай билиш замон талабидир. Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ш.Мирзиёев: “Аммо фарзандларимизнинг онги, дунёқараши асрлар давомида синовдан ўтган, юксак маънавият манбаи бўлган жаҳон ва миллий адабиётимиз асосида эмас, балки биз учун ёт бўлган ғояларни ёшларимиз онгига сингдираётган зарарли ахборотлар асосида шаклланишига мен

мутлақо қаршиман", 1 - деб таъкидлайди. Оммавий маданият энг аввало, миллий эстетик тарбияга зарба бериб, жамиятнинг ғоявий тизимини издан чиқариши билан ҳатарли ҳисобланади. Эстетик тарбия айнан шундай ҳолатга қарши мақсад йўлида ёш авлодни миллийликка зид бўлмаган эстетик идеал тимсолида, юксак дидли қилиб тарбиялаш билан долзарб вазифа бўлиб қолмоқда. “Айниқса, ҳозирги мураккаб ва таҳликали замонда миллий ўзлигимиз, азалий қадриятларимизга ёт ва бегона бўлган турли хил хуружлар, ёшларимизнинг онги ва қалбини эгаллашга қаратилган ғаразли интилишлар тобора кучайиб бораётгани барчамизни янада ҳушёр ва огоҳ бўлишга даъват этиши табиийдир. Шу сабабли ёшлар ўртасида соғлом турмуш тарзи тамойилларини қарор топтириш, уларни гиёҳвандлик, ахлоқсизлик, четдан кириб келаётган ҳар хил зарарли таъсирлардан, «оммавий маданият» ниқоби остидаги таҳдид ва хатарлардан асраш масалалари бир зум ҳам эътиборимиздан четда қолмаслиги даркор.” 2 “Оммавий маданият” иллат сифатида ҳақиқат, гўзаллик, эзгулик сингари муқаддас тушунчаларни умумистеъмолчилик эҳтиёжи билан боғлаб, истеъмол ва товар сифатида ҳаридоргир бўлишига қаратилган мақсадни тарғиб қилади. Бу эса пировардида “бозор адабиёти”, “бозор санъати” деган маънавиятга таҳдид солувчи ҳодисаларнинг “гуллаб-яшнаши” учун имкон яратади. ХХ-асрнинг 70 йилларида кўплаб социологлар, файласуфлар, санъатшунослар “оммавий маданият”нинг ижтимоий тараққиётга, айниқса умумаданий жараёнларга таъсири ҳақида бир қатор тадқиқотларни олиб борган эдилар. Хусусан, социолог Ч.Рейч ўзининг “Гуллаётган Америка” китобида “Исёнкор ёшлар ўзларининг шахсий “маданият”ларини яратмоқдаларки, бу маданиятнинг асосини кийим, мусиқа ва наркотиклар ташкил этмоқда. Ёш “исёнкорлар” маданиятнинг ижтимоий тараққиёт билан боғлиқ фалсафий, ахлоқий, эстетик аҳамиятидан ҳамда муомала ва мулоқот 1 Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан қурамиз.-Т.:Ўзбекистон, 2017. 469 б. 2 Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш – энг олий саодатдир. –Т.: Ўзбекистон, 2015. – Б. 267-268.

маданиятидан юз ўгирган холда ўзларига мос қадриятларни яратмоқдалар ва уларни ҳимоя қилмоқдалар. Бу каби “янги одам” учун мазкур қадриятнинг асоси – бу ўзини мавжуд тизимдан ташқарида хис қилишга бўлган лаёқатидир.”-, деган фикрни баён этган эди. “Оммавий маданият”нинг асл мақсади ҳар куйга солиш мумкин бўлган оломонни шакллантириш бўлгани боис, у маънавий озиқ берадиган, бадиий юксак, ўқувчини мушоҳадага ундаб, тасаввур оламини кенгайишига хизмат қиладиган асарларни яқинига йўлатмайди. Шунинг учун “оммавий маданият” намуналари бадиий-эстетик қимматга эга эмас. Демак, бугун эстетиканинг замонавий муаммолари инсон-табиат, инсон-инсон, инсон- техника билан боғлиқ бўлиб, - экология тизимлари, ландшафтлар ва ноёб табиат объектлари хилмахиллигини сақлаб қолиш ва кўпайтириш; табиат объектлари билан боғлиқ маданий меросни асраб қолиш ва авлодларга етказиш; -инсон ўзини “гўзаллаштириши” орқали ўзлигини йўқотиши ва миллат (қиёфасига) генофондига зарар етказишини англаши; -инсоннинг техникага ва атроф-муҳитга муносабати, “оммавий маданият”нинг ҳар қандай кўринишига ҳамда “фетиш эстетика” ва “бозор санъати” каби таҳдидлар эътибордан четда қолмаслиги лозим. Спорт ва унинг маънавий-эстетик жиҳатлари . Жисмоний тарбия ва спорт инсонга хушкайфият, эстетик руҳ, ҳаракатчанлик, эпчиллик, чаққонлик, жисмоний фаоллик бахш этади. Бу хусусда Б.Лоу ўзининг “Спорт гўзаллиги” деган китобида Ф.Киноннинг “Театр, томошабинга суяниб ривожланадиган санъат тури... Спорт мусобақаларида томошабинлар ўзларини худди спектакл томошосидагидек тутадилар: улар юксак маҳорат эгаларига қарсак чаладилар ва ёмон ўйин кўрсатганга нисбатан салбий муносабатларини яширмайдилар.

Спортда ҳам, театрда ҳам биз “ўйин” ҳақида гапирамиз” 3 деган фикрини келтирар экан спортнинг ахлоқий-эстетик тарбиявий аҳамиятга эгалигини назарда тутади. Шунингдек Б.Лоу Ҳ.Слюшернинг “Спорт ва экзистенция” китобидаги “Спорт – токи ҳақиқий спорт экан, у эстетик фазилат ва нафисликка эриша олади. У спортчи учун чуқур маънога бой ҳолат... спорт ботиний яхлитликни ва юксак даражадаги ҳиссий кўтаринкиликни талаб қилади” бу билан Ҳ.Слюшер спортчи ҳис этадиган эстетик завқ ҳақида 4 таъкидлайди деб фикр билдиради. Бундан ҳам кўриниб турибдкик спорт шахсда жисмоний гўзалликни ҳис қилиш қобилиятини тарбиялаш унинг камолотида катта ўрин тутади. Бу соҳада амалга оширилаётган ишлар соғлом ва баркамол авлоднинг жисмоний гўзаллиги, соғлом турмуш тарзини шакллантиришга қаратилгандир. Зеро, жамиятда соғлом турмуш тарзини қарор топтиришда жисмоний маданият муҳим аҳамият касб этиб, инсоннинг барча табиий ва ижтимоий қобилиятларини рўёбга чиқаради, уни маънан юксалтириб эзгу ишларга сафарбар этади. Бу ерда гап профессионал спортчининг жисмоний маданиятига оид талаблар ҳақида эмас, балки табиий ҳаракатчанлиги, келишган қадди-қомати, жисмоний фазилати билан ажралиб турувчи соғлом инсон ҳақида бормоқда. Бинобарин, соғломлик бебаҳо бойлик, моддий ва маънавий неъматлар яратиш асоси, олий қадрият саналган инсон камолотининг таркибий қисмидир. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, “Жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш аҳоли саломатлигини таъминлашнинг муҳим омили бўлиб, аввало, ёшларни соғлом ва баркамол этиб тарбиялашда беқиёс аҳамиятга эга” 5 . Маънавий ва жисмоний соғлом инсон ижодий қобилиятларини рўёбга чиқариш имкониятларига эга, кайфияти юқори, ижодкор бўлади. Бу нарса унинг нафақат жисмоний меҳнат соҳаси, балки эстетик қадриятларни 3 Лоу Б. Красота спорта. М., Радуга, 1984. - С.92. 4 Ўша манба. - С. 177. 5 Мирзиёев Ш.М.Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. –Т.: Ўзбекистон, 2017. – Б. 475-476 .

яратишдаги фаоллигида ҳам кўз-га ташланиб туради. . Мустақиллик йилларида мамлакатда жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш давлат аҳамиятига молик вазифа этиб белгиланди. 1998 йил 6 сентябрда Тошкентда 28 давлат вакиллари Кураш халқаро ассоциация (КХА)га асос солишди.Ўтган йиллар давомида 711 та спорт иншооти қурилиб, болалар ихтиёрига топширилди, уларнинг 161 таси янгидан бунёд этилди, қурилиш-тиклаш ишларига 9,8 миллиард сўм,уларни замонавий асбоблар билан жиҳозлашга 1,7 миллион АҚШ доллари миқдорида маблағ ишлатилди. Биргина 2008 йилнинг ўзида касб-ҳунар ва ака-демик лицейлар қуриш учун 382,4 млрд сўм сарфландиЖаҳоннинг энг замонавий стадионлари билан тенглаша оладиган “Бунёдкор” стадиони ҳам Ўзбекистоннинг спортга бўлган муносабатининг ёрқин намунасидир. Мустақиллик йилларидаЎзбекистонда жисмоний тарбия ва спортнинг ўзига хос янги тизими шаклланди. Мактаб ўқувчилари ўртасида «Умид ниҳоллари», лицей ва коллеж ўқувчилари ўртасида «Баркамол авлод», олий ўқув юртлари талабалари ўртасида «Универсиада» мусобақалари доимий тус олди. Спорт иродани мустаҳкамлашда, аниқ мақсад сари интилишда, қийинчиликларни бардош ва чидам билан енгишда жуда катта аҳамият касб этишини, у инсон қалбида ғалабага ишонч, ғурур ва ифтихор туйғуларини тарбиялайди. Айниқса, “Баркамол авлод” мусобақалари спорт соҳасида янги анъаналарни бошлаб берди. Ёшларнинг нафақат жисмоний чиниқишларига, балки ҳалол беллашувлар иштиёқи, ғалабалар қувончи билан яшашига, халқимизга хос мардлик, тантилик ва бағрикенглик ҳисларини кўрсатиб, маънавиятларининг юксалишига ҳам хизмат қилмоқда. Бир сўз билан айтганда, спорт нафақат ёшларнинг жисмоний жиҳатдан чинакам соғлом бўлиши, ўз табиий имкониятларини рўёбга чиқариш воситаси бўлиб қолмай, балки ҳар томонлама камол топиши, маънавий-руҳий, сиёсий-мафкуравий ва бадиий-эстетик салоҳиятларини, онги ва тафаккурини ватанпарварлик, миллий ғурур ва миллий ифтихор руҳида шакллантириш ва ривожлантириш омили сифатида ҳам ижтимоий аҳамият касб этади.

Шунингдек, спорт – миллий ва умуминсоний эстетик маданият рамзи сифатида халқлар ўртасидаги дўстлик ва биродарлик туйғуларини мустаҳкамлашда катта ижтимоий аҳамият касб этмоқда. Бунинг ёрқин мисолини бир қатор миллий ва оммавий спорт ўйинларида кўришимиз мумкин. Хусусан, ўзбек миллий кураши ўзида эстетик маданиятнинг юори кечинмаларини намоён этиши, курашаётган курашчиларнинг нозик ҳаракатларида кишини илҳомлантирадиган ва завқлантирадиган эстетик қиёфанинг акс этиши миллийлик ва умуминсонийлик хусусиятларини намоён этади. Спортнинг нозик ва барчанинг ўзига эстетик завқ билан жалб этадиган турларидан енгил атлетикада ҳам бу жараён яққол гавдаланади. Спорт ўйинлари ичида умумбашарий аҳамият касб этадиган футбол миллионлар ўйини сифатида юксак эстетик маданиятнинг намунасидир. Воқеъликка эстетик муносабатнинг миллий ва умумбашарий аҳамияти. Нафосат оламининг объектив ва субъектив томонлари мавжуд бўлиб, унда одамларнинг воқеликка эстетик муносабатда бўлиш жараёнида яратилган “иккинчи табиат”, ишлаб чиқариш технологияси, турмуш тарзи, оила, боғча, таълим-тарбия муассасалари объектив омил ҳисобланиб, шахс ва унинг ҳис- туйғуси, диди, тасаввур ва хаёллари субъектив томонларни ташкил қилади. Нафосат оламидаги ана шу объективлик ва субъективлик эстетик қадриятларнинг вужудга келиши, ривожланиши, аҳамиятини белгилаб беради. Ўзбекистон демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамияти қуришни ўз олдига мақсад қилиб қўйди. Ушбу мақсадга эришишнинг асосий омилларидан бири – бу халқимиз қалби ва онгида юксак миллий ва умуминсоний қадриятларга меҳрмуҳаббатни кучайтириш, ахлоқий ва диний қадриятларни эстетик туйғулар, кечинмалар ва тасаввурлар билан уйғунлаштиришдан иборатдир. Умуминсоний, миллий ва шахсий қадриятлар негизида қурилган маънавий-маърифий-маданий ҳаёт ҳар бир шахснинг ўзлигини англаб, умумбашарий ва миллий маънавий меросни ўрганиб, олижаноб фазилатлар асосида ўз ҳаётини ташкил этишни тақозо этади. Миллий маънавият – бу муайян миллатнинг тарихий ўтмиши, дини

ижтимоиймаънавий қадриятлар тизими ҳамда дунёқарашининг ифодаси. Унда миллий урф-одатлар, анъаналар, моддий-маданий мерос, тарихий ёдгорликлар муҳим аҳамият касб этади. Умуминсоний маънавият эса - барча халқларга хос бўлган, уларнинг барча ижтимоий идеалларини акс эттирувчи анъаналар, ғоялар, интилишлар, мақсад-муддаоларни ифодаловчи қадриятлар тизимидир. Бундай қадриятлар бирор бир давлат, жамият, мафкура томонидан яратилмайди, у барча инсонларнинг орзуумидини ифодалайдиган, уларга бирдек манзур бўлган, ёвуз ғояларга қарши ягона куч сифатида қарор топадиган қадриятлар тизимидир. Тинчлик, эрк, истиқлол, демократия каби тушунчалар башариятнинг азалий қадриятларидир. Воқеъликка эстетик муносабатни миллий ва умумбашарий аҳамияти шахс маънавиятининг юксак бўлиши, унинг умуминсоний ва миллий маънавият билан қанчалик муштараклигига боғлиқ. Оламни эстетик англашда технологияларнинг роли . Ҳозирги замон цивилизацияси саноат ва техника тараққиёти билан боғлиқдир. Уни индустриал цивилизация ёки техноген жамияти деб аталмоқда . Технология - техника билан узвий боғлиқдир. «Технология» юнонча сўз бўлиб, претметларга таъсир этиш ишлов бериш, тайёрлаш, ўзгартириш методлари мажмуи деган маънони билдиради. Агар техника инсоннинг объектга нима воситасида таъсир кўрсатишини англатса, технология инсоннинг объектга қандай таъсир кўрсатишини англатади. Освальд Шпенглер XX асрнинг 30- йилларида «Инсон ва техника » асарида инсон оламнинг ҳукмдори эди, у машинанинг қули бўлиб қолди, деб ёзган эди. Техника инсон борлиғининг барча соҳаларига: иқтисод, сиёсат ва мафкурага кириб келди.«Инсон ва машина » муносабатлари янгича мазмун касб этяпти. Асримиз бошида ижтимоий-техника тараққиётининг ибтидосидаёқ олимлар, ёзувчилар техника ва технология унинг табиатга инсон ҳаётига таъсири масаларига ўз муносабатларини билдиришган. Бу хусусда ноосфера таълимотининг асосчиларидан бўлган академик Вернадский “Сайёрамиз юзибиосфера инсон томонидан онгли ва асосан онгсиз равишда кимёвий ўзгаришларга дучор

этилмоқда. Инсон қуруқликнинг физикавий ва кимёвий ҳаво қобиғини, унинг барча табиий сувларини ўзгартирмоқда.. Ҳозир биз биосферадаги янги геологик эволюцион ўзгаришларни бошдан кечиряпмиз. Биз ноосферага кириб боряпмиз” 6 деб таъкидлайди. Ноосферанинг атрофмуҳит, табиатга таъсири ҳар доим ҳам кутилган натижани беравермаслигини бугун ҳаётнинг ўзи кўрсатиб турибди. Атом бомбасининг яратилиши, баллистик ракеталарнинг ҳаво қатламини тешиб ўтавериши натижасида азон қатламининг кенгайиб бораётганлиги, кимёвий завод-фабрикаларнинг кўпайиши натижасида атмосферанинг заҳарланиши наботот, ҳайвонот дунёсигина эмас инсониятга салбий таъсири каби мисолларни кўплаб келтириш мумкин. Ҳозирги глобаллашув шароитида юқори технологиялар, янги ахборотлар асри сифатида намоён бўлмоқда. Оламни эстетик англашда технологияларнинг роли ортиб кишилар онги мана шу тезкорликка мослашиши лозимлигини тақозо этмоқда. Юқорида таъкидлаб ўтилаганидек, инсон тафаккури ноосферанинг турли-туман йўналишларини вужудга келтирмоқда. Нанотехнологиялар бугун ҳаётимизга кириб келмоқда. Табиат ва нанотехнологиянинг ўзаро муносабати мураккаб бўлиб ва кўп маъноли хусусиятларга эга. Унинг ўзига хослиги шунда кўринадики, нанотехнологиянинг баъзи бир объектлари табиат объектларидан фарқ қилади. Табиатда мавжуд бўлмаган наномаҳсулотлар сунъий дунёни пайдо қилиб табиатга нисбатан муносабатни қийинлаштиради. Шу билан биргаликда нанотехнология нафақат сунъий дунёни яратади, балки табиат билан янги муносабатларни ўрнатади. Бу муаммолар бугун инсоният олдида турли туман ҳал этилмаган масалаларни ҳам қўймоқда. Техника инсонийлашуви, инсон маънавияти. билан уйғунлашуви, инсон манфаатлари ҳар бир инсоннинг онги ва фаолиятига сингиши лозим. Негаки улар инсон маънавий олами, эстетик онги ва диди, эстетик эҳтиёжларига ҳам таъсир кўрсатади. Шундай экан оламни эстетик англашда технологияларнинг роли муҳимлигини ҳаётнинг 6 Вернадский В.И.Начало и вечность жизни М.”Сов. Россия” 1989. -С.186-187.

ўзи кўрсатмоқда. Буни компютер технологиялари, интернетнинг фарзандларимизга таъсири орқали кўришимиз мумкин. ЭАВ ва коммуникация технологияларидан маълумотлар оқими манфаатдорлик нуқтаи назаридан етказилиши,и атайлаб қарама-қарши характердаги маълумотларни кетма-кет бериш орқали охироқибатда ёшларнинг идрокини сусайиштиришга олиб келади. Интернет ва унинг шакллари бўлган - интернет-телевидение, интернег-радио, электрон почта, онлайн-видео, ижтимоий тармоклар каби кўплаб ахборот тарқатиш технологиялари имкониятларидан ёшларнинг маънавияти ва билим даражасини оширишда максадли ва окилона фойдаланиш зарур. Шу ўринда рекламаларга ҳам алоҳида тўхталиб ўтиш лозим. Рекламанинг эстетик жиҳатлари ва ғайриэстетик ҳолатлар мавжудлиги ҳеч кимга сир эмас. Айрим фирма ва компаниялар ўзларининг сифатсиз айни пайтда зарарли маҳсулотларини реклама қилишда усталик билан фойдаланмоқда. Бундай рекламаларни кўрган ёшлар мақталган “ўша” нарсаларни татиб кўришни хохлайди. Бу реклама беозор кўрингани билан маълум мамлакат турмуш тарзини ҳам ёшларга етказаётгани, уларда қизиқиш уйғотаётганини унутмаслик лозим. Шундай экан, ижтимоий воқеликдаги ҳодиса ҳамда жараёнларга ёшларда онгли муносабатни шакллантириш, уларнинг эркинлик ҳақидаги тасаввурлари, ижтимоий масъулиятга муносабатларини тарихийлик ва замонавийлик ўзаро уйғунлигини таъминлаш асосида қуйидагиларни ёшлар турмуш тарзига сингдириб бориш зарур: -жамиятнинг ҳар бир фукаросини глобал жараёнларни мулоҳазакорлик билан таҳлил килишга ўргатиш, уларнинг ахлокий масъулиятни чукур хис килишига эришиш; -шахс эркинлиги оила, махалла, давлат ва жамиятни ўзаро уйғунлигида рўёбга чиқгани, хориждан экспорт қилинаётган, разолат ва тубанликка етакловчи "оммавий маданият" миллат ахлоқи, урф-одати, дину-диёнати,

имон-эътиқодига мутлақо ёт эканлигини, улар руҳиятига мунтазам сингдириб бориш; -шарқ кишисига хос фазилатларни юксалтириш асосида ҳар бир шахснинг эркинлик ва масъулиятни чуқур англашга сафарбар этиш ўз амалий фаолиятида демократик қадриятларга таяниш кўникмасини ҳосил қилиш; -айни пайтда эркинликни том маънода моҳиятан англашда унинг ғарбона (Европача) тамойилларига кўр-кўрона асосланишига йўл қўймаслик муҳим аҳамиятга эги Чунки бундай тақлид юқорида таъкидлаганимиздек, кутилмаган оқибатларга, хусусан эркинлик ниқобига ўранган масъулиятсизликка, демократия ниқобига ўранган парокандаликка, бошбошдоқликка олиб келиши мумкин. Нима бўлганда хам глобаллашув жараёни ижобий таъсирини эътироф этган холда ўтмиш қадриятларимиз билан замонавий тамаддун ўзгаришларни мунтазам ўрганиб бориш миллий қиёфасизлик, дидисизлик, ахлоқсизлик, масъулиятсизлик каби салбий ҳолатларга замин яратувчи глобал таъсирлардан ёшларни имкон даражада асраш, бугунги кундаги энг муҳим вазифадир. Таянч тушунчалар: Эстетик тарбия, фан, таълим, спорт эстетикаси, эстетик дид, “оммавий маданият”, маданият, эстетик муносабат, эстетик англаш, воқеълик, турмуш эстетикаси, меҳнат эстетикаси, реклама, технология

Такрорлаш учун саволлар: 1.Эстетик тарбиянинг мақсади ва вазифаларини тушунтириб беринг. 2. Эстетик тарбиянинг асосий воситаларига нималар киради? 3. Миллий эстетик тарбияга маҳалланинг таъсири қандай? 4. Эстетик тарбияда санъатнинг тутган ўрни ҳақида гапириб беринг. 5. Эстетик тарбияда меҳнатнинг роли қандай? 6. Глобаллашув шароитида эстетик тарбияга таҳдидларнинг ўзига хос кўринишларини шарҳлаб беринг. 7. Интернетнинг ва эстетик тарбияга таъсири хусусияти ҳақида гапиринг? Оммавий маданият”нинг намоён бўлиш шаклларини айтинг.

Адабиётлар: 1. Назаров Қ. Билиш фалсафаси. – Т.: Университет, 2005. 2.Основы философии / Под ред. Ахмедова М. – Т.: Шарқ, 2003. 3. Шермухамедова. Н.А. Фалсафа ва фан методологияси. – Т.:Унивеситет, 2005. 4. Классическая наука Средней Азии и современная мировая цивилизация. – Т.: 2000. 5. Границы науки: о возможности альтернативных моделей познания. – М.: 1991. 6. Диалектика познания. – М.: 1998. 7. Современные теории познания. – М.: 1992. 8. Теория познания. В 4-х т. – М.: 1991-1995. 9. Каримов Б.Р. Диалектика объективного и субъективного в методе восхождения от мавхумного к конкретному. – Т.: 1998. 10. Методы научного познания. Под ред. Нысанбаева А.Н. – Алматы, Галыш, 1996. Шарипов М. Категориальные знания и их выводы. – Т.: Университет, 1995

Похожие

Эстетик онг ва эстетик фаолият

Эстетик муносабат ва эстетик фаолият. Эстетик англаш ва унинг тузилмаси

Эстетиканинг предмети, мақсади ва вазифалари

Эстетиканинг асосий категориялари

Комил инсон ғояси ва эстетик тарбия