Дўстлик, самимийлик, вафодорлик - Философия - Рефераты

Дўстлик, самимийлик, вафодорлик

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72 KB

www.arxiv.uz Дўстлик, самимийлик, вафодорлик ...Аҳдга вафо қилинглар! Зеро, аҳд (қиёмат куни) сўраладиган ишдир. Исро, 34 Эй, одам фарзандлари, мен сизларнинг ҳусну сувратларингиз ва мол- дунёларингизга боқмасман, балки дилларингиз ва қилган амалларингизга боқурман. Ҳадиси қудсий Бандаларимнинг ибодатлари ичида менга суюмлироғи ме нинг йўлимда яхши амалларга тарғиб ҳамда холис насиҳат қилишдир. Ҳадиси қудсий Эй, одам фарзанди, мен учун холис амал қил ва сўрагил. Мен сўровчилар истаган нарсаларининг афзалини бераман. Ҳадиси қудсий Аллоҳ таоло айтадики, икки шерик бири иккинчисига хиёнат қилмаса, Мен уларнинг учинчисидурман, қачонки хиёнат қилса, уларнинг ўрталаридан чиқиб кетаман. Ҳадис Амалларингизни Аллоҳ таоло учун холис бажаринглар, чунки Аллоҳ таоло фақат холис амалларнигина қабул қилади. Ҳадис Динингда холис бўл (амалларни ихлос билан бажар), шунда озгина амал ҳам сенга кифоя қилади. Ҳадис Икки киши бир кишидан яхши, уч киши икки кишидан яхши, тўрт киши уч кишидан яхши, кўпчилик билан бирга бўлинглар. Аллоҳ таоло умматларимни фақат тўғри йўлда бирлаштиради. Ҳадис Яхшиликни чиройли юзли кишилардан кутинглар. Ҳадис

www.arxiv.uz Ким кимни дўст тутса, шу севгисини билдириб қўйсин. Ҳадис Икки мусулмон учрашганда қўл бериб кўришиб, худога ҳамду сано ва истиғфор айтсалар, ҳар иккиларининг ҳам гуноҳлари мағфират қилинур. Ҳадис Аллоҳга имон келтиришдан кейинги амалларнинг афзали бу одамлар билан дўстлашишдир. Ҳадис Мўминлар бир-бирларининг оғриқларига шерик бўлишлари керак. Бу бир аъзо оғриганда бамисоли бутун тана оғригани кабидир. Ҳадис Кўп кулишдан сақланинг, чунки кулги қалбни ўлдиради ва юзнинг нурини ўчиради. Ҳадис Одамларнинг руҳлари (одам яратилишидан олдин) бамисоли бир тўп лашкар бўлганлар. Улардан қай бирлари бир-бирлари билан кўришиб танишган бўлсалар, ўшаларнинг эгалари бу дунёда дўстлашурлар: Қай бирлари бир-биридан узоқлашган бўлсалар, уларнинг эгалари ҳам ўзаро йироқ муносабатда бўлурлар. Ҳадис Изн уч мартагача сўралади. Агар изн берилса, кир, йўқса қайтавер! Ҳадис Осонлик вақтида Аллоҳни таниб, унга илтижо қилиб юринг, токи қийинчилик вақтингда у ҳам сени танисин. Ҳадис Яшайдиган жойингдаги ёмон қўшнидан Аллоҳдан паноҳ тилагин. Саҳродаги қўшни эса тез кўчиб кетувчидир. Ҳадис Биродари ҳақига ғойибона қилинган дуо рад этилмайди.

www.arxiv.uz Ҳадис Киши ўз дўстининг дину диёнатига мослашиб кетади. Бинобарин, ким билан дўстлашаётганига қараб иш тутсин. Ҳадис Қайси бир киши қишлоқдаги биродарини кўриш учун йўл олса, Аллоҳ таоло унинг йўлига бир фариштани қойим қилиб қўяди. У йўловчидан: «Қаерга борурсан»,-деб сўрайди. У: «Мана шу қишлоқдаги биродаримни кўргани борурман»,-деб жавоб беради. Яна сўрайдики: «Сенга бирор берадиган неъмати борми?» У: «Йўқ, лекин мен уни Аллоҳ йўлида дўст тутаман»,-деб жавоб беради. Шунда фаришта: «Мен сенга Аллоҳ томонидан юборилган элчидирман. Сен биродарингни қанчалик яхши кўрсанг, Аллоҳ ҳам сени шунчалик яхши кўради»,-деган сўзни сенга айтгани келдим, дейди. Ҳадис Инсон кимни дўст тутса, (жаннатда ҳам) ўша билан бирга бўлади. Ҳадис Аллоҳ йўлида бир-бирлари билан дўстлашувчи 29 , ўзаро суҳбатлашувчи, бир-бирларига хайру саховат қилувчи ва бир-бирларини зиёрат этувчи кишиларга Аллоҳнинг муҳаббати ҳақдир. ( 29 «Аллоҳ йўлида дўстлашиш» оят ва ҳадисларда тез-тез учрайдиган мавзу бўлиб, бунда кишининг мансаби, молу дунёси эмас, балки яхши хислатлари учун дўстлашиш назарда тутилади.) Ҳадис Икки мусулмон ўзаро учрашиб, қўл бериб сўрашган заҳоти ажралишиб кетмай турибоқ уларнинг гуноҳлари мағфират қилинади. Ҳадис Икки мусулмон ўзаро учрашиб, қўл бериб сўрашган заҳоти ҳали ажралишиб кетмасдан гуноҳлари мағфират қилинади. Ҳадис Яхши улфат бамисоли аттордир. Аттордан бирор нарса олмасанг-да, унинг хушбўй ҳидларидан баҳраманд бўлиб турасан.

www.arxiv.uz Ҳадис Мўминлар ўзаро дўстлашишда раҳму шафқатда ва меҳру оқибатда гўёки бир тананинг аъзоларидир. Унинг бирор аъзоси оғриса, бошқа аъзолари ҳам бедорлик ва ҳарорат билан алам чекади. Ҳадис Кимки имон ҳаловатини татиб кўришни истаса, биров билан фақат Аллоҳ учун дўстлашсин! Ҳадис Ваъда қарздир. Жавомиъул калим Кудри тоифаси сингари талайдиган, Кудри қуши сингари учди-кетди 30 . ( 30 Аввалига яхши гапириб одамнинг ичига кириб олиб, ўз ишини битиргач, Кудри қуши сингари ғойиб бўладиган кишиларга нисбатан айтиладиган ибора.) Замахшарий Ўз биродарингни мушкдан кўра ҳам хушбўй сўзлар билан мақтаб ёд эт, гарчанд у сендан узоқ шаҳарда бўлса ҳам. Замахшарий Огоҳ бўлингизки, карим ва ҳурматли одамни йўқотиш эр кишига вафотдан кўра ҳам оғирроқдир. Замахшарий Ўз биродаринг сўзини сукут сақлаб эшит ва ҳурматини ўрнига қўй, гарчи уни эшитишга рағбат ва майилинг йўқ бўлса ҳам. Замахшарий Сизлар бир-бирингиз билан дўстсиз ва бир-бирингизга азизсиз, қач онки бошингизга бирор-бир хасталик, очлик ва бошқа баъзи мусибатлар тушмаган пайтда ( дўстлик бошга о ғир кун тушганда билинади, деган маънода) . Замахшарий Олам аҳли, билингизким, иш эмас душманлиғ,

www.arxiv.uz Ёр ўлунг бир-бирингизгаки, эрур ёрлиғ иш. Навоий Ҳар кўнгилниким вафо маскан қилур, ҳаё ҳам қилур ва ҳар маскандаким, ул топилур, бу ҳам топилур. Вафосизда ҳаё йўқ, ҳаёсизда вафо йўқ. Навоий Тилинг бирла кўнглингни бир тут. Навоий Ҳар кимки сўзи ёлғон, ёлғони зоҳир бўлғач уёлғон. Ёлғонни чиндек айтувчи суҳанвар – кумушни олтун била рўкаш қилғувчи заргар. Навоий Қалбдан чиққан сўз қалбга йўл солади. Низомий Вафо жавонмардларнинг ишидир ва аҳду паймонни синдириш, аҳдга вафо қилмаслик нуқси виждоннинг нуқсидир. Белни вафо белбоғила руст эт, қўлни вафо эмгагига чуст эт! Кошифий Дўстимки, душманимга дўстлик қиларкан, уни мен дўст ҳисобламайман. Заҳарга қўшилган шакардан эҳтиёт бўл, ўлакса илон устига қўнган пашшадан ўзингни торт. Ибн Сино Ҳар кимки вафо қилса, вафо топқусидур, Ҳар кимки жафо қилса, жафо топқусидур. Яхши киши кўрмагай ёмонли ғ ҳаргиз, Ҳар кимки ёмон бўлса, жазо топқусидур. Бобур Аҳбобқа хуштур рафиқ ўлса киши, Имдод ила ҳомийи тариқ ўлса киши, Ислом элига жон била тарвиж қилиб, Бир-бирга бу беш кун шафиқ ўлса киши.

www.arxiv.uz Бобур Хулқунгни рост қилғил ҳар сориғаки борсанг, Аҳсанта дер бори эл гар яхши от чиқарсанг 33 . ( 33 Бу аслида муаммодан иборат бўлиб, ундан "Ҳасан" номи чиқади. Бобур бу дунёда фақат яхшилик қилган инсоннинггина номи қолади ва у яхши (ҳасан) инсон сифатида эсга олинади мазмунидаги гуманистик ғояни илгари сурмоқда ) Бобур Тариқи фақр сулук аҳлига не хуш йўлдур, Вале бу йўлда керактурур рафиқи шафиқ. Тариқи фақр агар истасанг, бери келким, Сулук аҳли демиш: "Аррафиқу сумма тариқ 34 .( 34 Бу қитъа Бобурнинг тариқат йўлига кирмоқлик умидида эканлигини ёрқин бир намунаси бўлиб хизмат қилади) Бобур Дўстлар билан бирга бўлган ўлим тўйдир 35 . ( 35 Изоҳ: Бобурнинг Лангар то ғ ларидан ўтиб, Гаржистондаги қалин қорларни кечиб йўл тополмай қийинчиликларда айтган форс тилидаги мақоли ) Бобур * * * Бу телба кўнгулки, ишқ анинг судидур, Аҳбобнинг ихтилоти мақсудидур. Ҳижрон чекиб аҳбобни ҳар ким кўрур, Хуш давлати-ю толеи мақсудидур. Бобур * * * Бобур, неча бу даҳр мени зор айлар, Сабримни каму ғамимни бисёр айлар. То даҳр дурур будур анинг расмики, Ойириб кишини азизидин хор айлар. Бобур * * * Васлингга кўнгул қиёссиз толибдур, Хажринг аро ихтиёрсиз қолибдур.

www.arxiv.uz Муштоқлигим шарҳин дей олмасман, Дийдорингга иштиёқ кўп ғолибдур. Бобур * * * Аҳбоб йи ғ илмоқни фаро ғ ат тутингиз! Жамъиятингиз борини давлат тутингиз! Чун гардиши чарх бу дурур, Тангри учун, Бир-бирни неча кун ғ анимат тутингиз! Бобур * * * Давлатқа етиб меҳнат элин унутма! Бу беш кун учун ўзунгни асру тутма! Бор ғ онни, кел эмди, ёр қилма, эй дўст, Бориш-келишингни лутф этиб ўксутма! Бобур * * * Дўстликни, гар, тиларсен, айласанг исбот қил, Суҳбатингга асру кўп муштоқдурмен, бот қил! Бобур Якталабу якдилу якхўй 42 бўл, ( 42 Бир феълли.) Барча халойиқ била якрўй 43 бўл! 44 ( 43 Бир юзли.) ( 44 Изоҳ: Комрон мирзонинг Ҳумоюн мирзога йўллаган мактубидан ) Бобур Ғ ийбату ёлғон музий сўздин, Эҳтироз эт, йироқ этгил ўздин. Ҳ ар ямон қавлни ўздин дур эт, Тилингга бир нимани мазкур эт! Бобур Аҳду қавлинг дурусту маҳкам қил, Ваъда чун айладинг, вафо ҳам қил! 46 46 Бобурнинг фарзандларига қилган ўгитларидан

www.arxiv.uz Бобур Кулфатда билайлик, дўсту донони, Қалқон бўлажак у синалган они. Абу Шукур Кимки давлатингга дўст бўлса агар, Билгил, у дўст эмас, душмандан баттар. Абу Шукур Уруш – ботирни, жаҳл – донони, йўқчилик – дўстни синайди. Ал-Хоризий Дўст-дўстга шундай кўзгуки, ундан тиниқроғи йўқ. Анварий Икки кишидан сен яширма дардинг: Бири табиб эрур, бири – ҳамдардинг. Аттор Тавба қилмоқ керак одатда бир бор, Заҳар ютиб бўлмас икки қур зинҳор. Абу Шукур Шу одам бўлур менга чин дўсту ёр – Ки айбим юзимга деса ошкор. Саъдий Ҳамроҳини мушкул йўлда ташлаб кетган одам ҳеч ерда ҳаловат топмайди. Саъдий Дўст дема гар нозу неъмат устида, Урса лоф: «Дўстимсан, азиз, меҳрибон». Дўст удир – дўстига чўзади қўлин, Дўсти бўлганида ночор, нотавон. А. Саъдий Дўст-ла сўзлашсанг ҳам бўлгил эҳтиёт, Душман қулоғига етишмасин, боқ. Девор ичра ҳар не десанг ҳушёр бўл, Девор орқасида бўлмасин қулоқ. А. Саъдий Эмас мақтаган дўст, алдамчидир,

www.arxiv.uz Маломатчилар сенга ёрдамчидир. Ширин бўлса ҳам қанд касалга зарар, Даво бўлгай аччиқ, тахир дорилар. Саъдий Кўча севгиси уйни барбод этар, Уйингни хотин меҳри обод этар. Саъдий Мардлик билак кучида ва шамшир ўйнатиш санъатида эмас, мардлик ўзни тута билишда ва адолатли бўлишдадир. Саъдий Ёлғон бевиқор қилур одамни, Ёлғон шармисор қилур одамни. Саъдий Чинакам дўст айтган ҳар ўгит, масал Сирти – заҳар эрур, томири – асал. Хисрав Яқин дўстинг сенга ёмон истаса, Ундин юз ўгир ё бардош-ла сўзла. У билан олишма, сўкма, тортишма, Шунда ҳам ярашиш йўлини кўзла. Жомий Йигитнинг куч-қуввати унинг ошна-оғайниларининг кўплиги билан билинади. Халқ мақоли

www.arxiv.uz Номлар кўрсаткичи Абу Али ибн Сино (тахминан 980–1037) – ўрта аср Шарқининг энциклопедист олими. Абу Шукур – Х асрнинг форс-тожик шоири. Абул Фараж (897 – 967) – араб шоири ва олими. Ал-Хоризий (1054 – 1128) – араб олими, шоир. Анварий, Авҳадиддин (туғилган йили номаълум – 1191) – тожик шоири. Аттор, Фаридиддин Муҳаммад ибн Иброҳим (1119 – 1234) – форс- тожик шоири. Бобур, Захириддин Муҳаммад (1483 – 1530) – ўзбек ёзувчиси, давлат арбоби, саркардаси. Гулханий, Муҳаммад Шариф (XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг боши) – ўзбек ва тожик шоири. Жомий, Абдурахмон Нуриддин ибн Аҳмад (1414 – 1492) – тожик шоири ва олими. Кошифий, Ҳусайн Воиз (тахм. 1442/46-1505) – Марказий Осиёдан чиққан Навоий билан ижодий ҳамкорлик қилган, воизлик саньати намояндаси ва назариётчиси, мутафаккир, илоҳиётчи олим. Мирза Шафий (Вазех) (1796 – 1852) – озарбайжон шоири. Мотуридий , Абу Мансур ( тахм. 870-944) М утакаллим, сунний эътиқодидаги икки йирик калом мактабининг бири бўлмиш Мотуридийа мактабининг асосчиси. Навоий, Алишер (1441 – 1501) – ўзбек шоири, олим ва давлат арбоби. Насафий , Азизиддин ( туғ. йили номаълум – 1263 й.) – шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини ўзаро боғла ган кубравия машойихларидан бири Низомий, Илес Юсуф ўғли (тах. 1141 – тах. 1203) – озарбайжон халқпарвар шоири. Охундов, Мирза Фатали (1812 – 1878) – озарбайжон ёзувчиси ва жамоат арбоби. Рудакий, Абулҳасан (туғ. йили номаълум – 941) – форс-тожик шоири. Румий, Жалолиддин (1207 – 1273) – форс-тожик шоири. Саъдий, Муслиҳиддин 1203 ва 1210 й. ораси – 1292) – форс ва тожик шоири. Хисрав, Носир (1004 – тахминан 1073 йиллар) – форс-тожик шоири ва файласуфи. Ғазолий, Абу Ҳомид Муҳаммад (1057-1111) йирик мусулмон мутафаккири

Похожие

Дўстлик, самимийлик, вафодорлик

Қадриятлар фалсафаси тарихи

Мустамлакачилик ва қарамлик шароитида маънавият. Маънавий баркамол инсон тушунчаси, унинг шарқона таърифи

Ахлоқий маданият ва қадриятлар

Марказий Осиё халқлари фалсафий карашларининг дунё фалсафий фикрлар ривожланишида тутган ўрни