МК Ўтд нинг координаталарини якордаги кучланиш ва импульс усулида ростлаш - Энергетика - Рефераты

МК Ўтд нинг координаталарини якордаги кучланиш ва импульс усулида ростлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

307.33984375 KB

МК Ўтд нинг координаталарини якордаги кучланиш ва импульс усулида ростлаш Режа: 1. Якордаги кучланиш ёрдамида электр юритма координаталарини ростлаш 2. Координаталар ростлашнинг импульс усули

Якордаги кучланиш ёрдамида электр юритма координаталарини ростлаш Бу усул, электр юритма координаталарини ростлашнинг сифат кўрсаткичларига юқори талаблар қўйилганда, кенг қўлланилади. Шу сабабли, ушбу усул автоматлаштирилган ўзгармас ток ЭЮ ни яратишда асосий хисобланади. Кучланишни ўзгартириш орқали координаталарни ростлаш 4.11, а- расмдаги схема воситасида амалга оширилади, бунда ЎТД бошқариладиган ўзгармас ток манбаидан (ўзгартгич, Ў) қувват олади ва "ўзгартгич-двигател" (Ў-Д) системасини ташкил қилади. Ўзгартгич сифатида одатда электр машинали, электр магнитли, ионли ва ярим ўтказгичли ўзгартгичлар ишлатилади. Кўзғатиш чўлғами одатда алохида ўзгармас ток манбаидан қувват олади. Ўзгартгич умумий холда э.ю.к Е ў , ички қаршилик R ў ва кучайтириш коэффициенти k ў = Е ў U б билан характерланади, бунда U б - бошқарувчи кириш сигнали. 4.11, а-расмдаги очик схемали ўзгартгич чиқишидаги кучланиш, ички қаршилик мавжудлиги сабабли токга I боғлиқ бўлади, яъни U = E ў - IR ў (4 .29) Охирги ифодани хисобга олган холда, МК ЎТД ни электромеханик ва механик характеристикалари учун ёзилган (4.4) ва (4.5) формулалар, "Ў-Д" системасида қуйидаги кўринишга эга бўлади = E ў /( k Ф)- I ( R я + R ў )/( k Ф)= k ў U б /( k Ф)- I ( R я + R ў ) /( k Ф)=  о -  (4.30)  = E ў / ( k Ф )-М( R я + R ў )/( k Ф ) 2 = k ў U б /( k Ф )-М( R я + R ў )/( k Ф) 2 =  о -  (4.31) (4.30) ва (4.31) лардан кўринадики, Е ў ўзгарганда, пропорционал холда идеал салт юриш тезлиги  о хам ўзгаради, 2-8 сунъий характеристикалар эса (4.11, б-расм) чизиқли ва бир-бирига параллел бўлган холда қолиб, МЫ ЎТДни табиий характеристикасига 1 нисбатан тезликни пасайиши  ифодасига қўшимча қаршилик R ў киритилганлиги сабабли, кўпроқ оғишга эга бўлади.

4.11-расм. МК ЎТД нинг кучланиши ростлангандаги двигателни уланиш схемаси (а) ва характеристикалари (б). Характеристикалар барча тўрт квадрантда бир-бирларига параллел жойлашади; Е ў =0 бўлганда эса ЎТД динамик тўхтатиш режимида бўлади. Ўзгармас ток ЭЮ си ўзгартгич турига қараб, ҳозирги пайтда асосан қуйидагиларни ташкил қилади: электр машинали тизим "генератор-двигател" (Г-Д) ва "тиристорли ўзгарткич - двигател" (ТЎ - Д) тизими. "Генаратор - двигател" тизими . Бу тизимда двигател Д якори генератор Г нинг якорига бевосита уланади, генератор ўзининг ҳаракатлантирувчи двигатели М1 билан биргаликда электр машинали ўзгартгич Ў ни хосил қилади (4.12-расм). Двигателни исталган режими якорга берилган кучланишни қийматини ва ишорасини ўзгартириш орқали олинади; бу кучланиш генератор э.ю.к. Е г дан генератор чўлғамларининг қаршиликлари R г даги кучланишнинг тушиши қийматига фарқ қилади. Э.ю.к. Е г ни ўзгартириш учун генераторнинг магнит оқими ўзгартирилади, ўз навбатида ГЫЧ чўлғамидаги қўзғатиш токини R кг потенциометри ёрдамида ростлаш орқали амалга оширилади.

Ушбу тизимда кучланишни ростлаш, ЎТД нинг магнит оқимига таъсир кўрсатиш билан биргаликда хам олиб борилиши мумкин, бунда тезликни икки зонали ростлаш таpминлайди. "Г-Д" тизимининг характеристикалари 4.11, б - расмга мос келади. "Г-Д" тизимининг асосий афзалликлари двигател тезлигини ростлашнинг катта диапазони ва равонлиги, характеристикаларнинг юқори бикрлиги ва чизиқлилиги, ЎТД нинг барча маpлум энергетик иш режимларини хосил қилиш мумкинлигидир, шу жумладан рекуператив тўхтатишни хам. Шу билан бирга бу тизим қуйидаги камчиликларга эга: электр машиналар умумий қувватини уч баробар кўпайганлиги, ф.и.к. нинг пастлиги, ростлаш жараёнининг инерцияга эга эканлиги ва ишлашидаги шовқин. "Тиристор ўзгартгич - двигател" тизими. Хозирги пайтда ростланадиган ўзгармас ток ЭЮ ларида ишлатиладиган ўзгартгичларнинг асосий тури ярим ўтказгичли статик ўзгартгичлар, булардан эса биринчи навбатда тиристорли ўзгартгичлардир. Улар нол ва кўприкли бир ёки уч фазали схемалар бўйича йиғилган бошқариладиган реверсив ёки нореверсив тўғрилагичлар кўринишида бўлади. "ТУ-Д" тизимининг ишлаш принципи, хоссалари ва характеристикаларини 4.13, а-расмдаги схема мисолида кўриб чиқамиз,4.12-расм. "Генератор-двигател" тизимининг схемаси

бунда нол схема бўйича йиғилган бир фазали икки ярим даврли нореверсив тиристорли тўғрилагич ишлатилган. Ўзгартгич иккита иккиламчи чўлғамли мувофиқлаштирувчи трансформатор Т ни, икки тиристор V1 ва V2 ларни, силлиқловчи реактор L ни ва тиристорларни импулpс - фазали бошқариш тизимини (ИФБТ) ўз ичига олади. Тўғрилагич двигателдаги кучланишни ростлаш учун э.ю.к.нинг ўртача қийматини Е ўр ўзгартириш орқали таъминлайди. Бу, ўз навбатида, тиристорни бошқариш бурчаги  ни ростлаш орқали амалга оширилади; бошқариш бурчаги, V1 ва V2 тиристорларини, уларнинг табиий очилиш пайтига нисбатан очилишини кечиктириш бурчагидир (эслатамиз, тиристорнинг табиий очилиш пайти -бу анод потенциалининг катод потенциалидан юқори бўлишидаги пайтидир).  =0 , бўлганда яъни VS 1 ва VS 2 тиристорлар ИФБТ дан бошқариш импул p сларини, уларнинг табиий очилиш пайтларида олганда, ўзгартгич икки ярим даврий тўғрилашни амалга оширади ва ЎТД га тўла равишда бор кучланиш берилади. Энди, агар ИФБТ орқали бошқариш импул p слари VS 1 ва VS 2 тиристорларни табиий очилиш пайтларида берилмаган бўлиб, бирон-бир бурчак билан силжитиб берилган бўлса, унда ўзгартгич э.ю.к.камаяди ва бунга мос равишда ЎТД га берилаётган ўртача кучланиши хам камаяди. 4.13-расм. "Тиристорли ўзгартгич-двигател" тизимининг схемаси (а) ва двигател характеристикалари.

Ўзгартгич э.ю.к.нинг ўртача қийматини тиристорнинг бошқариш бурчаги  билан боғликлиги ( ўзгартгични ростлаш характеристикаси) қуйидаги кўринишга эга Е ўр = Е max (m/  ) (sin  /m) cоs  = Е ўро cоs  бунда m - фазалар сони; Е max - ўзгартгич э.ю.к.нинг максимал қиймати; Е ўро -  =0 бўлгандаги ўзгартгич э.ю.к. Ўзгартгич э.ю.к. пулpс характерига эга бўлганлиги учун, ЎТД нинг якор занжиридаги токи ҳам пульсацияланган бўлади. Токнинг бундай характери ЎТД ни ишига ёмон таъсир кўрсатади: унинг коллектори иш шароитларини ёмонлашишига, қўшимча энергия йўқотишига ва қизишига олиб келади. Ток пулpсациясини камайтириш учун, якор занжирига одатда силлиқловчи реактор L уланади. Пулpсацияни камайтиришнинг бошқа воситаси сифатида кўп фазали тўғрилаш схемаларидан фойдаланилади. Тиристор ўзгартгичдан қувват олаётган ЎТД ни электромеханик ва механик характеристикалари қуйидаги кўринишга эга  =[E ўро cоs  / (k Ф)] - I(R я +R ў )/(k Ф) (4.32)  =[E ўро cоs  / (k Ф)]- M(R я +R ў )/(k Ф) 2 (4.33) бу ерда R ў =х т m/(2  )+R т +R сl - - ўзгартгичнинг эквивалент қаршилиги; х т , R т - иккиламчи чўлғамга келтирилган трансформатор чўлғамларининг мос равишда индуктив ва актив қаршиликлари; R сl -cиллиқловчи реактор L нинг актив қаршилиги. (4.32) ва (4.33) ларга мос келадиган двигател характеристикалари (4.13, б-расмда) кўрсатилган. Уларнинг ўзига хос хуссияти шундаки, бу характеристикаларнинг ночизиқли қисми мавжуддир (расмда бу қисм пунктир чизиқ билан ажратиб, кўрсатилган). Бу қисм узилишли ток режимига таълуқли бўлиб, бунда характеристикаларнинг бикрлиги сезиларли даражада камаяди. Тўғрилагичнинг бир томонлама ўтказувчанлиги сабабли, характеристикалар фақат биринчи I(  =0 ; 30  ва 60  даги 1-3 характеристикалар) ва тўртинчи IV(  =90  , 120  , 150  ва 180  даги 4-7 характеристикалар) квадрантларда жойлашади. Бунда, бошқариш бурчагини

кичик қийматларига э.ю.к.нинг Е у каттароқ ва двигател тезлигининг юқорироқ қийматлари мос тушади;  =  /2, Е у =0 да эса двигател динамик тўхтатилиш режимида ишлайди. 4.14- расмда уч фазали кўприкли нореверсив бошқариладиган тўғрилагичли ЭЮ схемаси келтирилган. Бу кўринишдаги тўғрилагичдан фойдаланилгандаги двигател характеристикаси 4.13, б-расмда кўрсатилган кўринишда бўлади. Шу билан бирга бу схемадаги ЭЮ да, 4.13, а-расмдаги юритмага нисбатан ток пульсацияси камроқдир. Двигател характеристикаларини тўртала квадрантда хам олиш учун реверсив бошқариладиган тўғрилагичлар ишлатилади, улар икки нореверсив тўғрилагичлардан ташкил қилинади. ЎТД ни тўртала квадрантдаги ишини двигател қўзғатиш токининг йўналишини ўзгартириш хисобига нореверсив ўзгарткич ёрдамида хам амалга ошириш мумкин. Реверсив БТ ларда вентиллар комплектини бошқаришининг икки асосий принципи ишлатилади: биргаликдаги ва алохида холдаги. Биргаликдаги бошқаришда (4.15, а-расмга қаранг) тиристорларни бошқариш тизимидан (ИФБТ) бошқариш импулpсларини U б бир вақтнинг ўзида иккала комплект вентилларига - VS1, VS3, VS5 (катод гурухи) ва VS2, VS4, VS6 (анод гурухи) бериш кўзда тутилади. Бунда икки комплектнинг бошқариш импулpслари орасидаги  га яқин силжиш бурчагининг4.14-расм. Кўприкли нореверсив бошқариладиган тўғрилагичли ЭЮ схемаси

мавжудлиги хисобига, комплектлардан бири тўғрилагич режимида ишлайди ва ток ўтказади, иккинчиси эса -инвертор режимида бўлиб, ток ўтказмайди. Бунинг учун тўғрилагич (Е ўрт ) ва инверторнинг (Е ўри ) э.ю.к.ларининг ўртача қийматлари орасида қуйидаги муносабат ўрнатилади: Е ўри > Е ўрт , аммо э.ю.к.ларни оний қийматларининг фарқи хисобига комплектлар орасида тенглаштирувчи ток деб номланган ток оқиб ўтади.4.15, а-расмдаги схемада бу токни чегаралаш мақсадида тенглаштирувчи реакторлар L1 ва L2 ишлатилган. Двигател характеристикаларини кўриниши вентилларни иккала комплектнинг бошқариш бурчакларини мувофиклаштириш усулига боғлиқ бўлади. Бунда, чизиқли мувофиклаштиришда тўғрилагич ( т ) ва инвертор (  и ) бурчакларининг йиғиндиси  тенг равишда ушлаб турилади, характеристикалар чизиқли (4-15, б-расм) ва "Г-Д" тизими характеристикаларига ўхшаш бўлади. 4.15-расм. Нол нуқтали нореверсив БТ ли ЭЮ схемаси (а) ва МЫ ЎТД нинг тиристорларни биргаликдаги бошқариш усулидаги характеристикалари Алохида бошқариш реверсив БТ даги комплектлар орасидаги тенглаштирувчи токларни тўла йўқотиш учун ишлатилади.Бу усулда, бошқариш импулpслари, факат худди шу пайтда ток ўтказувчи комплектнинг бирига берилади. Иккинчи комплектга импулpслар берилмайди ва у И Ф Б С

ишламай, ёпиқ холда бўлади. Хотимада, "ТЎ-Д" тизимининг асосий хоссалари тўғрисида тўхталамиз.

Кўриб чиқилаётган тизим қуйидаги афзалликларга эга: 1. Тезликни ростлашнинг равонлиги ва катта диапазони (10 гача ва ундан ортиқ); 2. Олинаётган сунъий характеристикаларнинг юқори бикрлиги; 3. Электр юритманинг юқори ф.и.к. У трансформатор (0, 93-0, 98) ва бошқариладиган тўғрилагични (0, 90-0, 92) юқори ф.и.к. лари билан аниқланади; 4. Электр машиналар сонини камайганлиги; 5. Ишида шовқин йўқлиги, хизмат кўрсатиш ва ишлатишнинг соддалиги. Шу билан бирга, "ТЎ-Д" тизимига қуйидаги камчиликлар хам таълуқлидир: 1. Ўзгарткич бир томонлама ўтказишга эга. ЎТДнинг характеристикаларини барча тўрт квадрантда олиш учун реверсив икки комплектли ўзгартгичдан фойдаланиш талаб қилинади. 2. ЎТД нинг кучланиши ва токи пулpсация характерига эгадир, бу унинг ишлаш шароитларини ёмонлаштиради. Токнинг пулpсациясини силлиқлаш учун, кўп холларда силлиқловчи реактор ёки тўғрилашнинг кўп фазали схемаси ишлатилади. 3. Узилишли ток режими хосил бўлади, бунда характеристикаларнинг бикрлиги кескин камаяди ва улар ночизиқли бўлиб қолади. 4. Тезликни ростлаш диапазонининг ортиши билан, электр юритмаларнинг қувват коэффициенти cоs  камаяди, бу коэффицент "ТЎ-Д" тизими учун қуйидаги формула орқали аниқланади: cоs   cоs  5. Вентилли электр юритма манба кучланиши ва токи шаклининг бузилишига олиб келади. 6. Тиристорли ўзгартиркичлар унча юқори бўлмаган ток ва кучланишга нисбатан кичикроқ юкламага чидамлийликга эгадир.

Келтирилган камчиликларга қарамасдан "ТЎ-Д" тизими, ҳозирги пайтда ростланадиган ўзгармас ток ЭЮ сининг асосий тури бўлиб қолди ва у металл қирқувчи дастгох, прокат станлари, экскаватор ва шу каби маpсулиятли ишчи машиналарнинг юритмаларида кенг қўлланилмоқда. Координаталар ростлашнинг импул p с усули Кейинги йилларда, ярим ўтказгичлар техникасини ривожланишга боғлиқ равишда, ЭЮ лар тезлигини ростлашнинг импулpс усули кенг тарқалди, бу усулни қўллаш баъзи бир холларда унинг схемасини соддалаштириб, ишлашидаги ишончлиликни ортиради. Бу усулдан фойдаланиб тезликни ростлаш якор занжиридаги резистор қаршилигини, магнит оқимини ёки кучланишини (яъни олдин кўриб чиқилган ростлашнинг асосий усулларини) импулpсли ўзгартириш орқали амалга оширилади. Келтирилган кўрсаткичларни импулpсли ростлаш у ёки бу кўринишидаги бошқариладиган калит ёрдамида амалга оширилади. Калит ишлашининг асосий кўрсаткичи нисбий кенглик бўлиб, у калитнинг уланган холати вақтини t у унинг уланиш даврига Т к нисбати билан аниқланади:   = t y / T к = t y / (t y + t о ) (4.38) бунда t о - калитнинг узуқ холатдаги вақти. Калит бошқаришни икки асосий усули бор - импулpс кенглиги ва импулpс частотаси орқали. Импульс кенглиги орқали бошқаришда калитнинг уланиши даври Т к ўзгармай қолади, калитнинг ёпиқ холатдаги вақти t у эса ўзгаради, яъни импульснинг такрорланиш даври ўзгармаган холда уларнинг кенглиги ўзгаради. Импульс 4.20 - расм. МЫ ЎТД тезлигини якор занжиридаги резисторни импулpсли ўзгартириш орқали ростлаш: а - схема, б - характеристика

частотаси орқали бошқаришда t у вақти ўзгармайди, уланиш даври Т к эса, частотага тескари пропорционал холда ўзгаради. Якор занжиридаги қўшимча резистор қаршилигини импульсли ростлаш. Бу жараён R к қаршиликка параллел уланган К калитни маълум бир қонуният асосида даврий улаш (ёпиқ ва узуқ) орқали амалга оширилади. МК ЎТД нинг импулpсли ростлаш усулидаги механик характеристикалари тўпламини, калитнинг К чегаравий режимларини тахлил қилиш орқали оламиз: яъни доимий узуқ ва доимий ёпиқ холатларда  =1 тенг бўлганда R к резистор якор занжиридан тўла чиқарилган ва двигател шунга мос равишда табиий механик характеристикада (1) ишлайди (4.20 расм). Агар  =0 бўлса, R к резистор якор занжирига тўла киритилган ва двигател сунъий (3) характеристикада ишлайди. 0<  <1 бўлганда механик характеристикалар (2) икки чегаравий характеристикалар оралиғида жойлашади. Бу характеристикалар тўплами учун, математик ифода қуйидаги кўринишга эга бўлади.  = U / (K Ф ) - М [R к (I-  ) + R я ] / (k Ф ) 2 (4.39) Двигател магнит оқимини импулpсли ростлаш . Кўзғатиш чўлғами занжирига К калит билан шунтланган қўшимча резистор R кқ уланади. (4.21- расм). Нисбий кенгликни 0 дан 1 гача ростлаш мумкин. Сунъий характеристикалар тўпламини олиш учун, бу холатда хам К калитни чегаравий режимларини тахлил қиламиз.  =1 бўлганда, калит доимо ёпиқ холатда бўлади, резистор R кк шунтланган, ЫЧ қўзғатиш чўлғамидан номинал ток ўтади ва двигател ўзининг табиий характеристикасида (1) ишлайди (4.21, б-расм).  =0 бўлганда эса калит К доимо узуқ, резистор R кқ қўзғатиш чўлғамига киритилган бўлиб, қўзғатиш токи ва магнит оқими камаяди, бунга 3 сунъий характеристика мос келади. 0<  <1 қийматларда двигател оралиқдаги 2 характеристикаларда ишлайди.

4.21-расм. МК ЎТД ни тезлигини магнит оқимини импулpсли ўзгартириш орқали ростлаш: а - схема, б - характеристика Двигател якоридаги кучланишни импулpсли ростлаш . Бунда двигател якори калит К (4.22-расм) ёрдамида даврий равишда кучланиш манбаига уланади. Калит ёпиқ холатда бўлганда, манба кучланиши таъсири остида двигател якори орқали, узуқ холатини эса ўз-ўзини индукцияловчи э.ю.к. таъсирида, диод VD орқали туташадиган ток оқиб ўтади. Якордаги ток бунда пулpсли характерга эгадир. Нисбий кенгликни ростлаш натижасида, двигателнинг турли механик характеристикаларини олиш мумкин. =1 бўлганда, двигател якорига узлуксиз равишда манбанинг тўла кучланиши берилади ва бунга двигателнинг табиий характеристикаси 1 мос келади. Агар  =0 бўлса, унда кучланиш берилмайди, двигател динамик тўхтатиш схемаси бўйича уланган бўлиб, унинг механик характеристикаси 3 координата бошидан ўтади. Нисбий кенгликнинг оралиқ қийматларига 0<  <1 эса бу икки чегаравий характеристикалар орасида жойлашган 2 характеристикалар мос тушади. 4.22-расм. МЫ ЎТД тезлигини кучланишни импулpсли ўзгартириш орқали ростлаш: а -

Кучланишни импулpсли ростлашда токнинг узулишли режими хосил бўлади. Двигател характеристикалари эгри чизиқли бўлган, узулишли ток сохаси, 4.22, б-расмда штрихли чизиқнинг чап томонида жойлашади. Колган сохаларда двигател характеристикаси тўғри чизиқли бўлиб, қуйида тенглама билан ифодаланади. =  U / (  Ф) - М R я / (k Ф ) 2 (4.40) Импулpсли ростлаш схемалари учун, замонавий электр юритмаларда контактсиз ярим ўтказгичли, одатда тиристорли калитлар ишлатилади. 4.23- расмда , кучланишни импул p сли ростлаш учун ишлатиладиган схема келтирилган . Калит , асосий VS1 , ёрдамчи VS2 тиристорлардан ва уловчи элементлардан С к , L к ва VD к иборат бўлади . Схемада , конденсаторни ( С к ) дастлабки зарядланиши ( юқори қобиғида плюс билан ) тармоқ кучланишдан VS2 тиристори очилганда содир бўлади . Бундан VS1 тиристор ёпиқ (калит К-узуқ) ва двигател тармоқдан узилган бўлади. VS1 тиристорга бошқарув импульси берилганда, у очилади ва ЎТД га кучланиш берилади. Шу вақтнинг ўзида ушбу тиристор ва VD к , L к элементлари орқали С к конденсторни қайта зарядланиши бошланади (юқори қобиғида минус билан). Шунинг учун, VS2 тиристорнинг аноди потенциали унинг катоди потенциалига нисбатан манфийроқ бўлиб қолади ва VS1 тиристор беркилади. Импульс-фазали бошқарув тизими (ИФБТ) ёрдамида VS1 тиристорни бошқарув импулpсларининг нисбий кенглигини ўзгартириб ва бунда ёрдамчи тиристор VS2 импулpслар берилишини мувофиқлаштириш орқали, ЎТД даги кучланишни импулpсли ростлаш амалга оширилади. 4.23- расм . Тиристорли калит схемаси

Тезликни импулpсли ростлаш кўрсаткичлари асосан узлуксиз ростлаш усулларига мос келади. Шу билан бирга импульсли электр юритмаларнинг энергетик кўрсаткичлари бироз ёмонлашади. Бу, двигателда қўшимча энергия йўқотишларга олиб келувчи, якор токидаги ўзгарувчан ташкил қилувчиларнинг мавжудлиги билан изохланади.

Адабиётлар: 1. Хомудханов М.З., Мажидов С.М. Электрик юритма ва уни бошкариш асослари. Т. Укитувчи. 1970. 2. Москаленко В.В. Автоматизированный электропривод. М. Энергоатомиздат. 1986. 416 с. 3. Чиликин М.Г., Сандлер А.С. Обший курс электропривода. М. Энергоиздат. 1988. 576 с. 4. Шенфелед Р., Хабигер Э. Автоматизированный электропривод. - Л. Энергия, 1985. 464 с. 5. Ковчин С.А., Сабинин Ю.А. Теория электропривода. СПБ. Энергоатомиздат. 2000. 496 с.

Похожие

Кетма кет ва аралаш кўзғатишли ўзгармас ток двигателли электр юритма

Электр юритма координаталарини ростлаш

Мустакил кўзғатишли ўзгармас ток двигателли электр юритма

Вентилли ўзгармас ток электр юритмасини электр таъминоти тармоғига таъсири

Узгармас ток машиналарини генераторларининг классификацияси