Кетма кет ва аралаш кўзғатишли ўзгармас ток двигателли электр юритма - Энергетика - Рефераты

Кетма кет ва аралаш кўзғатишли ўзгармас ток двигателли электр юритма

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

284.0849609375 KB

Кетма кет ва аралаш кўзғатишли ўзгармас ток двигателли электр юритма Режа: 1. К-КК ЎТД ни уланиш схемаси, статик характеристикалари ва иш режимлари 2. К-КК ЎТД координаталарини якор занжиридаги резисторар ёрдамида ростлаш 3. К-КК ЎТД координаталарини магнит оқими, кучланишни ўзгартириш ва якорни резисторли шунтлаш орқали ростлаш 4. К-КК ЎТДни тўхтатиш 5. Аралаш қўзғатишли ўзгармас ток двигателини уланиш схемаси характеристикалари

К-КК ЎТД ни уланиш схемаси, статик характеристикалари ва иш режимлари Кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток двигатели (К-КК ЎТД) электр транспортида, бир қатор кўтариш машина ва механизмларида кенг қўлланилади. Бу двигателларнинг асосий хусусияти шундаки, унинг қўзғатиш чўлғами (4.28-расм) якор чўлғамига кетма-кет уланиб, бунинг натижасида якор токи бир вақтнинг ўзида қўзғатиш токи вазифасини хам бажаради. (4.1) ва (4.3) ифодаларга кўра, двигателнинг электромеханик ва механик характеристикалари қуйидаги формулалар орқали аниқланади. = (U - IR) / [k Ф (I)] (4.45)  = U / [ k Ф (I)] - M R / [ k Ф (I) 2 ] (4.46) бунда , магнит оқимини якор ( қўзғатиш ) токига боғлиқлиги алохида кўрсатилган , - Ф (I), R = R я + R қч + R қ 4.28-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД нинг уланиш схемаси (а) ва магнитланиш эгри чизиғи (б) Магнит оқими ва ток магнитланиш Ф (I) эгри чизиғи орқали ўзаро боғланган (4.28, б-расм). Бу боғланиш аналитик кўринишида эмас, шунинг учун  = f(I) ва  = f(М) характеристикаларни хам аналитик ифодалаш мумкин эмас. Каталогларда, кетма-кет қўзғатишли двигателнинг одатдаги техник кўрсаткичлари (Р ном , n ном , I ном , U ном ) билан бир қаторда нисбий бирликлардаги бурчак тезлиги ёки айланиш частотасини ва моментни ток билан боғланиши хам келтирилади.

Бу боғланишлар универсал характеристикалар дейилади.  =f (I я ) ва М = f (I я ) 4.29-расмда кўрсатилган характеристикалар табиийдир.  (I) ва  (М) боғланишлар, универсал характеристикаларга мос равишда гиперболик характерга эга бўлади ва 4.30-расмда кўрсатилган эгри чизиқлар билан ифодаланади. Расмдан кўринадики, двигател якор токининг (ёки юкламасининг) ортиши билан, двигател тезлиги сезиларли даражада камаяди, яъни характеристикалар юмшоқдир. Улар ёрдамида, кетма-кет қўзғатишли ЎТД нинг энергетик режимларини кўриб чиқамиз. Бу турдаги ЎТД нинг хусусияти шундаки, унда тармоқ билан параллел ишловчи генератор (рекуператив тўхтатиш) режими хосил бўлмайди. Двигател характеристикалари тезлик ўқини кесмайди ва иккинчи квандратга ўтмайди. Бу двигателда идеал салт юриш тезлигини муайян холда аниқлаб бўлмайди, чунки назарий жихатдан I я  0 ёки М  0 бўлганда магнит оқими Ф=0, якор э.ю.к. Е я  U т , тезлик эса  . 4.30-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТДнинг электромеханик (а) ва механик (б) характеристикалари. 4.29-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТДнинг универсал характеристикаси

Таъкидлаш керакки, қолдиқ магнитланиш оқими Ф қол . борлиги сабабли, амалий жихатдан бундай тезликни хосил қилиш мумкин. Бу холатда, у қуйидаги ифода орқали аниқланади :  о =U / к Ф қол . К-КЫ ЎТД нинг қолган иш режимлар МЫ ЎТД нинг иш режимларига ўхшаш бўлади, хусусан: 0<  <1 гача двигател режими,  =0 да қисқа туташув режими ва тўртинчи квадратда  <0 бўлганда хосил бўлувчи, тармоқ билан кетма-кет генератор режими (тескари уланишли тўхтатиш). К-КЫ ЎТД учун хам, юқорида келтирилганлардан ташқари, ўзгармас ток тармоғига боғлиқмас ишлайдиган генератор режими - динамик тўхтатиш мавжуд бўлади. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД ни координаталарини ростлаш хам, МЫ ЎТД усулларга мос равишда амалга оширилади: якор занжиридаги қўшимча резистор R к қаршилигини, магнит оқимини Ф, двигателга берилаётган кучланишни U ўзгартириш. Бу асосий усуллардан ташқари, импулpс усули, шунингдек якорни шунтлаш схемасида ростлаш усуллари хам қўлланилади. Кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток двигатели ЭЮ координаталарини якор занжиридаги резисторлар ёрдамида ростлаш Двигателнинг токи, моменти ва тезлигини резистор ёрдамида ростлаш, энг аввало ўзининг амалга ошириш соддалиги билан ажралиб туради (4.28, а- расмга қаранг). Резистор қаршилиги ўзгарганда хосил бўлувчи двигател сунъий характеристикаларининг тўпламини олиш учун (4.45) ва (4.46) ифодаларини тахлил қиламиз. 1. I ва M  0 бўлганда, магнит оқими Ф  0 , тезлик эса  бўлади, шунинг учун барча сунъий характеристикалар ўзининг вертикал асимптотаси сифатида тезлик ўқига эга бўлишади. 2. Ток ва моментларнинг қайд этилган қийматларида R қ ортиши тезликни камайишига олиб келади.

К-КЫ ЎТД нинг сунъий реостат характеристикалари 4.31-расмда кўрсатилган. Бу характеристикалардан К-КЫ ЎТД нинг тезлиги, токи ва моментини турғун ва ўткинч режимларда ростлашда фойдаланилади. 4.31-расм. Сунъий реостат электромеханик (а) ва механик (б) характеристикалар Координаталарнинг ушбу усул билан ростлаш, МЫ ЎТД учун аниқланган сонли ва сифат кўрсаткичлар билан характерланади (§4.2-га қаранг). Реостат R қ қиймати аниқ берилганда реостат характеристикаларни қуришда қуйидаги усулдан фойдаланиш қулайдир. Табиий ва реостат электромеханик характеристикалар учун тенгламаларни қуйидаги кўринишда ёзамиз: = U - I (R я + R қч ) / k Ф (4.47)  = U - I (R я + R қч +R к ) / k Ф (4.48) Двигател токининг қайд қилинган I i қийматига мос , табиий (  т i ) ва сун ъ ий (  с i ) тезликлар нисбатини аниқлаймиз ва уни  с i тезлик ёрдамида қуйидагича ифодалаймиз .  ci =  ti [U-I i (R я +R кч +R к )]/ [U-I i (R я +R кч )] (4.49)

Реостат характеристикаларни қуриш тартиби қуйидагича бўлади: 1. Двигател токининг бир неча қийматларини берамиз: I 1 , I 2 , ... (4.31, а-расмга қаранг). 2. Бор бўлган табиий электромеханик характеристикадан бу токлар қийматларига мос келадиган тезликлар аниқланади:  т1 ,  т2 , ... 3. (4.49) ифодадан фойдаланиб, белгиланган R к1 учун  с1 ,  с2 , ... тезликлари хисоблаб чиқарилади ва электромеханик реостат характеристикаси қурилади. 4. Реостат механик характеристикаларни қуриш учун 4.29-расмда келтирилган универсал характеристикадан фойдаланилади, унда I 1 , I 2 ... токларига мос келадиган М 1 , М 2 , ... моментлар аниқланади. Сўнгра (  , М) текислигида (4.31, б- расмга қаранг) координаталари (  с1 , М 1 ), (  с2 , М 2 ), ... бўлган нуқталар қўйилади ва улар асосида характеристика қурилади. Хисобларда зарур бўлган R я ва R кч қаршиликларининг қиймати билдирги маълумотлардан, тажриба йўли билан ёки қуйидаги тақрибий ифода орқали топиш мумкин: R я + R кч = 0, 75 U ном (1-  ном ) / I ном = 0, 75 R ном (1-  ном ) (4.50) Тескари вазифа, яъни берилган сунъий характеристикага мос келадиган R к резистор қаршилигини топиш икки йўл орқали амалга оширилади. Улардан биринчиси - аналитик усул -(4.48) ифодани ишлатишни кўзда тутади. Агар унда R к қидирилаётган қиймат сифатида ифодаланса, қуйидаги боғланишни олиш мумкин: R к = [1-(  ci /  тi )] [(U/I i )-R я -R кч ] (4.51) Шундай қилиб, берилган реостат характеристиканинг маълум бир нуқтасининг (  сi , I ; ) координаталари маълум бўлса, унда I i ток учун табиий характеристикадаги  тi тезлиги топилади ва (4.51) ифода орқали R к хисоблаб чиқарилади. Иккинчи графоаналитик усул, [3] да тўла кўриб чиқилган.

Кетма-кет қўзғатишли ЎТД нинг координаталарини магнит оқими, кучланишни ўзгартириш ва якорни резисторли шунтлаш орқали ростлаш Магнит оқими ўзгартириши орқали тезликни ростлаш . Магнит оқимини ўзгартириш, асосан кетма-кет қўзғатишли ЎТДни тезлигини ростлашда қўлланилади. Бу усулда ростлашни амалга оширувчи схема 4.32, а-расмда келтирилган. Бу схемада қўзғатиш чўлғамига параллел равишда шунтловчи резистор R ш уланади, унинг қаршилигини ўзгариши натижасида қўзғатиш чўлғамдаги ток ва магнит оқими ўзгаради. Кетма-кет қўзғатишли ЎТДнинг, магнит оқимини ўзгартириш орқали олинган, механик характеристикалари 4.32, б-расмда кўрсатилган. 4.32-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД тезлигини магнит оқимини ўзгартириш орқали ростлаш: а-схема, б-механик характеристикалар. Бунда R ш   бўлганда, кетма-кет қўзғатишли ЎТД ўзининг асосий схемаси бўйича уланиб, табиий характеристикага эга бўлади. Двигателни қайд қилинган моментида яъни якор токида R ш нинг камайиши I к ва Ф ни камайишига ва бу ўз навбатида эса (4.45) ва (4.46) ифодаларга мос равишда ЎТД тезлигини ошишига олиб келади. Шунинг учун, двигателнинг сунъий характеристикалари 4.32, б - расмда кўрсатилганидек, табиий характеристикалардан юқорида жойлашган бўлади. I к  0,М  0, Ф  0 бўлганда  дир, яъни бу холатда хам тезлик ўқи барча сунъий механик характеристикалар учун асимптота бўлади.

Кетма-кет қўзғатишли ЎТД учун бу усулни кўрсаткичлари МЫ ЎТД никига ўхшаш бўлади (§ 4.2 га каранг). Кучланишни ўзгартириш орқали тезликни ростлаш . Бу усулда ростлашни амалга оширувчи схема 4.33, а- расмда келтирилган, унда бунинг учун ростланадиган кучланиш манбаи (ўзгартиргич-Ў) ишлатилади. Ўзгартиргичнинг чиқиш кучланиши U киришдаги бошқарув сигналини U б ўзгаришига мос равишда ростланади. 4.33-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД тезлигини кучланишни ўзгартириш орқали ростлаш: а - схема, б - механик характеристикалар. Кетма-кет қўзғатишли ЎТДнинг ўзгарткични турли чиқиш кучланишларига таълуқли механик характеристикалари 4.33, б-расмда келтирилган. Бунда U=U ном ва ўзгарткич Ў жуда кичик ички қаршиликка эга деб хисобланганда, двигател табиий характеристикага эга бўлади. Кучланишни камайиши билан, (4.45) ва (4.46) ифодаларга мос равишда, ЎТД нинг тезлиги хам камаяди ва характеристикалар табиий характеристикаларга нисбатан қуйида жойлашди. Таъкидлаш керакки, бунда характеристикаларининг бикрлиги ўзгармайди. I  0, М  0 , Ф  0,  , яъни бунда хам тезлик ўқи ЎТД характеристикалари учун асимптота бўлади. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД учун бу усулнинг хам кўрсаткичлари МЫ ЎТД никига мос келади (§ 4.2 - қаранг). Якорни резисторли шунтлаш орқали тезликни ростлаш. Бу усул кетма-кет қўзғатишли ЎТДли ЭЮларда кичик тезликларни ва маълум бир идеал салт юриш тезлигини олиш учун ишлатилади. Бунда, 4.34 - расмда

кўрсатилган схема ишлатилиб, якорни шунтловчи резистор R ш қўзғатиш чўлғами КЧ билан биргаликда "кучланиш бўлувчи"ни ташкил қилади. Шунинг хисобига двигател якорига камайтирилган кучланиши берилади ва унинг характеристикалари табиийга нисбатан қуйида жойлашади. Кўриб чиқилаётган схеманинг бошқа хусусияти шундаки, якор токи I=0 бўлганда, қўзғатиш токи I к шунтловчи резистор R ш борлиги сабабли, нолга тенг бўлмайди, шунинг учун магнит оқими хам нолдан фарқ қилади ва двигател маълум бир идеал салт юриш тезлигига эга бўлади. Двигател тезлиги  о дан катта бўлганда, якордаги ток ўзининг йўналишини ўзгартиради ва қўзғатиш токи I к , тезликни ортиши билан камая боради. Якор токи I я =-U/R ш қийматига интилган сари, қўзғатиш токи I к ва магнит оқими Ф нолга интилади, тезлик эса чексизликка, бошқача қилиб айтилганда, абциссаси I=-U/R ш бўлган вертикал чизиқ электромеханик характеристиканинг асимптотаси бўлади. Кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток двигателини тўхтатиш К-КК ЎТД учун тўхтатиш режимларининг икки вариантидан фойдаланиш мумкин: уни тармоқ билан кетма-кет генератор сифатида ишлаши (тескари уланишли тўхтатиш режими) ва тармоққа боғлиқмас ишлаши (динамик тўхтатиш режими). Тескари уланишли тўхтатиш . К-КЫ ЎТД учун хам МЫ ЎТД даги каби икки йўл билан амалга оширилади. Улардан бири, қўзғатиш чўлғамидаги ток йўналишини сақлаб қолган холда якор чўлғамидаги кучланиш қутбларини ўзгариши билан боғлиқдир. 4.34-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД якорини шунтлаш схемаси

4.35-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД ни тескари уланишли тўхтатиш Бу билан бир вақтнинг ўзида ЎТД даги ўтиш токини чегаралаш мақсадида якор занжирига қўшимча қаршилик R к киритилади (4.35, а-расм). Бу операцияларни бажариш натижасида ЎТД ўзининг табиий 1 характеристикасидан - "в-с" қисми тескари уланишли тўхтатиш режимига мос келадиган 2 характеристикага ўтади (4.35, б-расм). Тескари уланишли тўхтатиш, К-КЫ ЎТД қисқа туташув моментидан М кт катта бўлган актив момент М с билан юкланганда хам амалга оширилади. Бу усулни 4.35, б-расм ёрдамида кўриб чиқамиз. ЎТД бошланғич режимда 1 характеристиканинг "а" нуқтасида, актив қаршилик моментини М с енгиб, ишлаётган бўлсин. Агар шунда, ЎТД кучланишининг қутблари ўзгармаган холда, унинг якор занжирига қўшимча резистор R к киритилса, унда двигател 3 кўринишдаги характеристикага эга бўлади. Бунда ЎТД моменти юклама моментидан кичик бўлиб қолганлиги сабабли, у тўхтай бошлайди ва кейинчалик эса, двигател ва юклама моменти М с тенглашмагунча, тескари йўналишда тезлаша бошлайди ("d" нуқта). Двигател бунда тескари уланишли тўхтатиш режимида ишлайди. Динамик тўхтатиш . К-КЫ ЎТД учун икки схемадан фойдаланиб амалга ошириш мумкин - мустақил қўзғатишли ва ўз-ўзини қўзғатишли. Берилган схемада (4.36, а-расм) қўзғатиш чўлғамли қўшимча резистор R кч орқали ўзгармас ток манбаига уланади, якор занжири эса резисторга R як туташтирилади. МЫ ЎТД га хос бўлган, динамик тўхтатиш схемаси хосил бўлади, унда К-КЫ ЎТД 4.36, б-расмда келтирилган характеристикаларга эга бўлади.

Ўз-ўзини қўзғатишли динамик тўхтатиш двигател якори, қўзғатиш чўлғамлари ва резистор R к кетма-кет уланган схема (4.37, а-расм) орқали амалга оширилади. 4.36-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД ни мустакил қўзғатишли динамик тўхтатиш: а - схемаси, б - характеристикалари. Ўз-ўзини қўзғатиш режимини хосил қилиш ва борлигини таъминлаш учун қуйидаги шартларни бажариш керак бўлади: двигателда қолдиқ магнит оқимининг Ф кол . борлиги; қолдиқ магнит оқимини Ф кол . қўзғатиш токи хосил қилувчи асосий магнит оқими Ф билан йуналишининг мос тушиши; якорда туташ занжирининг мавжудлиги, двигател тезлигини нолдан фарқланганлиги. 4.37-расм. Кетма-кет қўзғатишли ЎТД ни ўз-ўзини қўзғатишли динамик тўхтатиш схемаси (а) ва характеристикалари (б). Двигателни ўз-ўзини қўзғатишли тўхтатиш қуйидагича содир бўлади. Якорнинг айланиши ва қолдиқ магнит оқими натижасида двигателда э.ю.к. хосил бўлади ва унинг таъсири остида двигател якори ва қўзғатиш чўлғамида

ток оқиб ўта бошлайди. Бу ток асосий магнит оқимини хосил қилади ва у қолдиқ магнит оқими Ф кол йўналишига мослиги туфайли, э.ю.к. ни ортишига олиб келади. Бу ўз навбатида, двигател токини ошишига олиб келади ва бундай ўз- ўзини қўзғатиш жараёни, э.ю.к. якор занжиридаги йиғма кучланиш тушишига тенг бўлгунга қадар давом этади. Бу режимга таълуқли ва R к1 <R к2 <R к3 қаршиликларига мос тушувчи характеристикалар 4.37, б-расмда кўрсатилган. Аралаш қўзғатишли ўзгармас ток двигателини уланиш схемаси ва характеристикалари Аралаш қўзғатишли ЎТДнинг (АЫ ЎТД) асосий уланиш схемаси 4.38, а-расмда келтирилган. Двигател икки қўзғатиш чулғамига эгадир-якор занжирига кетма-кет уланган кетма-кет қўзғатиши чўлғамига К-КЫЧ ва мустақил қўзғатиш чълғамига МЫЧ. ЎТД нинг магнит оқими, бунинг натижасида икки ташкил қилувчи - МЫЧ хосил қилувчи оқим Ф мк ва К-КЫЧ хосил қилувчи оқим Ф к - кқ ларнинг йиғиндисига тенг бўлади. Иккала ташкил қилувчи оқимларнинг хамда двигателнинг йиғма оқимининг Ф ток функциясидаги боғланишлари 4.38, б-расмда кўрсатилган. Шуни таъкидлаш керакки якор токи -I 1 қийматига интилганда, магнит оқими Ф нолга интилади ва двигател магнитсизланади. АЫ ЎТД нинг электромеханик ва механик характеристикалари (4.45) ва (4.46) формулалари орқали ифодаланилади, буларда хам магнит оқими Ф якор токини функциясида бўлади.

4.38-расм. Аралаш қўзғатишли ЎТД ни улаш схемаси (а) ва магнитланиш схемаси (б). Амалий хисоблар учун 4.39-расмда келтирилган универсал характеристикалардан фойдаланилади, яъни I ( I / I н )= f ( )ва I = f (М) боғланишлардан.Двигател характеристикалари икки квадрантда жойлашганлари учун, у маълум бўлган барча режимларда ишлаши мумкин. Шу турдаги двигателли ЭЮ тезлигини ростлаш кучланиш, магнит оқими ва якор занжирдаги қўшимча резистор қаршилигини ўзгартириши орқали амалга оширилади. Двигател қуйидаги тўхташ режимларини амалга оширади: мустақил ва ўз-ўзини қўзғатишли динамик, тескари уланишли ва рекуператив режимларини. АЫ ЎТД ўзининг унча юқори бўлмаган техник-иқтисодий кўрсаткичлари кўра (юқори нархи, хамда масса, габаритлари ва материаллар сарфининг катталиги), электр юритмаларида кам қўлланилади. 4.39-расм. Аралаш қўзғатишли ЎТДни универсал харак теристикалари.

Адабиётлар: 1. Хомудханов М.З., Мажидов С.М. Электрик юритма ва уни бошкариш асослари. Т. Укитувчи. 1970. 2. Москаленко В.В. Автоматизированный электропривод. М. Энергоатомиздат. 1986. 416 с. 3. Чиликин М.Г., Сандлер А.С. Обший курс электропривода. М. Энергоиздат. 1988. 576 с. 4. Шенфелед Р., Хабигер Э. Автоматизированный электропривод. - Л. Энергия, 1985. 464 с. 5. Ковчин С.А., Сабинин Ю.А. Теория электропривода. СПБ. Энергоатомиздат. 2000. 496 с.

Похожие

Мустакил кўзғатишли ўзгармас ток двигателли электр юритма

Кетма–кет, параллел ва аралаш уланган занжирларни ҳисоблаш.

Вентилли ўзгармас ток электр юритмасини электр таъминоти тармоғига таъсири

Электр юритма асослари

Электр юритма механикаси