''Электроника асослари'' фанининг ривожланиш босқичлари. - Энергетика - Рефераты

''Электроника асослари'' фанининг ривожланиш босқичлари.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

788.5 KB

''Электроника асослари'' фанининг ривожланиш босқичлари. Режа: 1.1. Электроникада асос бўлган манбалар. 1.2. Электронларни электр майдонидаги ҳаракати. 1.3. Электронларни магнит майдонидаги ҳаракати.

Электроникада асос бўлган манбалар. Электрониканинг пайдо бўлишига, ривожланишига, тараққий этишига дастлабки яратилган, электрон вакуумли, шиша балонли лампалар асос бўлиб хизмат қилади. Электрон вакуумли лампаларнинг тузилиши ва ишлаш принципини, термоэлектрон эмиссия ҳодисаси билан тушунтирса, аниқлик киритса яхши бўлади. Бу электрофизик жараённи қоидаси қўйидагича изоҳланади: Қоида: - Термоэлектрон эмиссия ҳодисаси деб, ҳавосиз муҳитда (вакуумда) ''цезий'' оиласига яқин бўлган металлар сирти қиздирилса электрон учиб чиқариш қобилиятини намоён қилади. Шундай металларни электрон оқими чиқариш ҳодисаси электроника яратилишига дастлабки қадам бўлди. Бу оламшумул кашфиёт Т.Эдисон томонидан 1833 йилда Америка қитъасида яратилди. Айрим металларни электрон оқими чиқариш қобилиятига қўйидагича физик таъриф берилган: Ҳар қандай металл электр токини яхши ўтказади, бу металл кристалл панжараларини жойлашув ҳолати ва атомлари билан боғлиқдир. Кристалл қаттиқ жисмларнинг атом ва молекулалари даврий такрорланиб турувчи тартибда жойлашган бўлиб, улар мунтазам геометрик шакл ҳосил қилиб туради. Металлар (хақиқий электр токини йиғувчилари) кристалл структурасидаги атомларни бир – бирига нисбатан маълум ҳолатда туришга мажбур қилувчи боғланиш кучининг ҳарактерига қараб кристалл қаттиқ жисмлар қўйидаги боғланишлар турига бўлинади. Бир металл атомидан, иккинчи металл атомига эркин қилиб юрадиган электронлар бўлади. Ана шу металларни бирини олиб, уларга ''ўтказгич'' деб қараб, ҳар хил ишорали қутбли зарядлар яъни q - (катод) ва q + (анод) оралиғида жойлаштириб кечаётган жараённи кўзатсак ундан тартибли ҳаракатланаётган электронлар оқаётганини кўзатамиз, бу электр токи пайдо бўлгани билан изоҳланади. Агар электр токини йўлига махсус металл

хусусияти йўқ бўлган кичик тўсиқ жойлаштирсак, электронлар оқими тухтайди, ток йўқолади. Электрон ''ҳаволи'' муҳитда хеч қачон ҳаракатга келмайди. Чунки ҳаво энг яхши ''диэлектрикдир''. М о л е к у л я р б о г л а н г а н И о н л и б о г л а н г а н Ê ð è ñ ò à ë ë ê à ò ò è ê æ è ñ ì ë à ð á î ã ë à í è ø è À ò î ì ë à ð è á è ë à í á î ã ë à í ã à í Ì å ò à ë ë á è ë à í ó ç à ð î á î ã ë à í ã à í 2. Электронларни электр майдонидаги ҳаракати. Электроннинг электр майдонидаги ҳаракатини таҳлил қилиб чиқсак, бу жараён қўйидагича кечади. Аниқлик киритиш мақсадида ҳавоси сўриб олинган ''вакуум'' шиша балон ичига иккита ўзаро параллел А-анод, К-катод металл пластинкалар жойлаштириб (1-расм) U -кучланишни манбага улаймиз. Иккала электрод катод – анод пластинкалари орасида электр майдони ҳосил бўлади. Физика фанидан маълумки электр майдон кучланганлиги ''Е'' ҳарфи билан белгиланади ва бу катталик, кчланиш ва анод – катод орасидаги масофа '' d ''га боғлиқдир. d U E  ; м в E 1 1  ;

Электрон манфий зарядли жуда кичик зарра бўлиб, у '' q e ''-зарядга; '' m e ''-массага; '' d e ''-диаметрга эга бўлиб, уларни аниқланган ўртача сон қиймати қўйидагиларга тенг. 1. Электрон заряд - q e =1.6∙10 -19 кулон; 2. Электрон тинчлик массаси - m e =9,1∙10 -31 кг; 3. Электрон диаметри - d e =2,0∙10 -15 м; Электрон заряди '' q e ''нинг унинг массаси '' m e ''га нисбати ўзгармас ( const ) катталикдир. кг кл m q e e 11 31 19 10 759,1 10 1,9 10 6,1         Электр майдони ҳосил бўлган анод – катод оралиғида электронни ҳосил қилсак , унга албатта қандайдир F- куч таъсир қилади . eE F  Бу ерда F -куч (1Н); е-электрон (1к); Е-майдон кучланганлиги(1в/м):

Ҳосил бўлган F -куч йўналиши, электр майдонига қарама –қарши бўлади, ўзаро таъсирлашади. Электрон анод-катод орасидаги электр майдонидада ҳаракат қилаётганда, унинг чизиқли тезлиги '' V '' ортиб боради, натижада электр майдонида электрон маълум бир ишни бажаради. Бу иш қўйидаги ифода билан аниқланади.eU eEd Fd   Электрон томонидан бажариладиган иш, электронни кнетик энергияси ҳисобидан юзага келади. ; 2 2ee e v m W  ; eU Ae ;e e A W  у ҳолда ; 2 2 eU v m ee  бўлади. Бу тенгламадан электронни анод-катод оралиғидаги тезлигини топиш мумкин. ; 600 101,9 10 6,1 2 2 31 19 U U m e U V e e            Демак электронни тезлиги U Ve 600  га тенг бўлар экан. V e – электрон тезлиги (1км/с); U – анод-катод орасидаги кучланиш (1В); 3. Электронларни магнит майдонидаги ҳаракати. Магнит майдони ҳам, электр майдонига ўхшаб электрон ҳаракатига таъсир кўрсатиши мумкин. Агар ҳавосиз муҳитда (вакуумда) электрон, электр майдонида кўндаланг ҳаракат қилса у мусбат электрод ''анод'' томонга қараб оғади.(2-расм)

Электроннинг ''анод'' томонга оғиши майдондаги электроннинг бошланғич т езлиги '' V e ''га боғлиқ. Агар бир жинсли магнит майдонида V e тезлик билан электрон ҳаракат қилса, электрон магнит майдон куч чизиқларини кесиб ўтгандагина унга F э -электродинамик куч таъсир этади. Магнит майдонида электронга таъсир этаётган F м -куч, электрон ҳаракатининг йўналишига перпендикуляр равишда йўналган бўлиб, электрон ҳаракат йўналишини маълум бурчак остида ўзгартириб юборади. Электронни ҳаракати давомида унинг тезлиги '' V e '' ва кинетик энергияси 2 2ee k v m W  сон жиҳатдан абсолют ўзгармайди. Электронни ҳаракат йўналиши ''парма қоидаси'' бўйича аниқланади.

Агар электрон V e тезлик билан магнит куч чизиқларини α=90 о бурчак остида кесиб ўтса, R -радиусли айлана бўйлаб ҳаракат қилади. Бунда электрон тезлиги '' V e '' га перпендикуляр бўлган бир жинсли магнит майдонида, марказга интилма F э куч таъсир этади. (3-расм) Агар электрон ўз ҳаракати давомида магнит майдон куч чизиқларини α=90 о бурчак остида эмас, балки бошқа бир бурчак остида кесиб ўтса, у ҳолда F э -куч анча камайиб, электроннинг босиб ўтган траекторияси қадар ''ўзгармас винт'' чизиғи бўйлаб ўтади. (4-расм). Магнит майдони ўзгармас бир жинсли бўлган муҳитда, маълум V e -тезлик билан ҳаракатланаётган электронга таъсир этувчи F э куч қўйидаги ифода ёрдамида аниқланади.

 sin    H V e F e eбу ерда: e – электрон заряди (1кл); H – магнит майдон кучланганлиги (А/м); α - магнит майдон куч чизиқлари билан, электроннинг ҳаракат йўналиши орасидаги бурчак.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Draganov B.X., Kuznetsov A.V. Teplotexnika i primenenie teplot v selskom xozyaystve. M.: Agropromizdat. 1990 2. Nurmatov M.V. va bosh. Issiqlik texnikasi. T.: O’qituvchi, 1998. 256 b. 3. Iskandarov Z.S. Issiqlik texnikasi asoslari. T. Mehnat, 2003. 188 b. 4. Nashokin V.V. Texnicheskaya termodinamika i teploperedacha. M.: Vsshaya shkola. 1980 5. Zaharov A.A. Primenenie teplot v selskom xozyaystve. M.: Agroproimzdat. 1985 6. Mixeev Mi A., Mixeeva I.M. Osnov teploperedachi. - M.: Energiya, 1977.

Похожие

Рақамли электроника мантиқий алгебра асослари. Интеграл микрочизма асосида маълумотни қайта ишловчи рақамли қурилмалар.

Фаннинг қисқача ривожланиш тарихи. «ЭТНА» фанининг электроэнергетика йўналиши фанлари билан боғлиқлиги.

Материалшунослик асослари.

Моддаларнинг тузилиши

Электр юритма асослари