Моддаларнинг тузилиши - Энергетика - Рефераты

Моддаларнинг тузилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Моддаларнинг тузилиши. Режа: 1. Электротехникавий материаллар фанининг мо ҳ ияти. 2. Моддаларнинг тузилиши. 3. Бо ғ ланишлар.

Электротехникавий материаллар фаннинг моҳияти. Электротехникавий материаллари - фани кенг маънода электр ва магнит ходисалардан амалий максадларда фойдаланиш усулларини ў рганадиган фандир. Хозирги пайтда электрлаштириш асосида ишлаб чи қ ариш процессларини комплекс механизациялаштириш ва автоматлаштириш кенгроқ жорий қилинмокда. Электротехнология, яъни металлар олиш ва уларга ишлов беришнинг электротермик ва электролитик усуллари жадал ривожланмо қ да. Йилдан- йилга машиналарнинг янги-янги автоматик линиялари, цехлар ва завод автоматлар ишга туширилмоқда. Электроника бу фаннинг бир неча ў н йил олдин ташкил топган янги сохасидир. Электроника зарядланган заррачаларнинг вакуумда, газ мухитида ёки қ аттик жисмдаги харакатини хамда электр катталикларни ҳар ҳил ў згартириш ё ки бир тур энергияни иккинчи тур энергияга айлантириш мақсадида шу харакатларни бошқариш масаласини к ў риб чиқади. Бу ерда яна асосийси бу фан электротехник материалларни ў зини ва унинг ички тузилишини бевосита ё ритиб беради. Агар моддалар кандай ва нималардан тузилганлигини билмокчи б ў лсак, хар қандай модда жуда майда заррачалар – молекулалардан, молекулалар эса атомлардан ташкил топган. Оддий моддаларда (мис, аллюминий ва хоказо) шу модданинг бир хил атомларидан ташкил топган молекулалар б ў лади. Мураккаб моддаларнинг молекулалари эса хар хил химиявий элементларнинг атомларидан ташкил топган. Масалан: сув молекуласи таркибига иккита водород атоми ва битта кислород атоми киради. Моддаларнинг тузилиши. Хар бир атом протон ва нетронлардан ташкил топган ядродан хамда унинг атрофида айланадиган электронлардан ташкил топган б ў лади. Атом ядроси мусбат зарядланган б ў лади ва атом хажмининг жуда кичик қ исмини

эгаллайди. Атомнинг мусбат зарядли б ў лиши унда протонникидан бироз катта б ў лган нейтронда хеч қандай заряд й ў к, яъни у электр жиҳатдан буткул нейтрал. Электронлар манфий зарядларни ташувчилар хисобланади, электроннинг массаси протонникидан тахминан 1840 марта ки ч икдир. Ядродаги протонлар сони ядрони ў раб турган электронлар сонига тенг, шунинг учун хам атом умуман нейтралдир, яъни электр зарядига эга эмас. Водород атомининг тузилиш схемасига эътибор берайлик. Унинг ядроси битта протон ва битта нейтрондан иборат, ядро атрофида эса битта электрон харакатланади [ 1 ]. Ядро электрон и протон нейтрон 1.– расм. Водород атомининг тузилиш схемаси. Ядродаги протонлар сони Д. И. Менделеев даврий системасидаги элементнинг атом номерига тенг. Протонлар сони Z ва нейтронлар сони N нинг йиғиндиси массаси сони деб аталади: А = Z + N (.1. ) Бундан ташқари мана шу электрон атомни ташқи қаватини т ў лдиради. Биз химиядан биламиз агар ортиқча б ў лса оламиз, кам б ў лса т ў лдирамиз. Бу т ў лдириш ё ки олиш ў з- ў зидан б ў лмайди албатта, буни учун ҳ ам нимадир керак б ў лади. Бу жараен кандайдир реакцияни талаб этади. Газ, сую қ ва қаттиқ жисмлар атомлардан, молекула ва ионлардан ташкил топганлиги

маълум. Атомларни размерлари ангестрен тартибида б ў лади. Газ молекулалари эса хар ҳил атомлар сонидан тузилган. Мисол учун – гелий, аргон, неон булар бир атомли газлар, водород, азот, кислород-булар икки атомли молекула, уч атомли, аммиак молекуласи 4 атомли; метан эса – 5 атомли. Бу атомларни ташки электрон каватларига караб хар хил бо ғ ланишлар б ў лади. Шу сохада баъзи бир бо ғ ланишларни к ў риб чиқиш мақсадга мувофик б ў лади. Боғланишлар . Ковалент боғланиш - бу боғланиш электронлар ҳисобига атомларни бир-бири билан боғланишига айтилади, буларни охирида иккита атомли молекулалар битта умумий бўлади. Ковалент боғланиш асосан молекулаларда кузатилади, бундан ташқари фақат молекулаларда эмас балки атомлар орасида ҳам бўлиши мумкин (1.2. ), кристалл панжарани тузилишига боғлик бўлади. Ковалент богланишни яна хусусияти унда факат бир хил атомлар эмас балки бошка ҳил атомлар ҳам бўлади (1.3. ). Ион боғланиш - бу боғланиш асосан мусбат ва манфий ионларнинг тортишиш кучига боғлик бўлади. Қаттиқ жисмларда ион структурасини характерланиши юқори механик бақувватлиги ва юқори температурада эритилишига боғлиқ бўлади. (- С 1 – С 1 - С - С - ) ( - С - Н – С – Н - ) 2. – расм 3. – расм Металл боғланиш - бу бо ғ ланиш ҳам қаттиқ жисмлар кристалига тегишли б ў либ, бизга маълумки металлар ю қ ори электр ў тказувчанлик

ҳусусиятига эга б ў лганлигидадир, шунинг учун ҳам металларда эркин электронлар зич жойлашган б ў лади. Электронларни хусусиятига қ араб ( электр ў тказиш жараёнида қ атнашиши электр ў тказувчанчанлик дейилади.) Металл бо ғ ланишда асосан камаяди эркин электронларга нисбатан валент электронларнинг кинетик энергияси. Вандер-Ваалс боғланиш - бу бо ғ ланишни барча боғланишларда кузатиш мумкин, лекин уларни бо ғ ланиши жуда ҳ ам кучсиз шунинг учун к ў п ҳолларда уни ҳ исобга олинмайди. Бу бо ғ ланишни ў зи эса ёки уни ҳ осил қилиш учун қ ачонки катта босим ва паст температура керак б ў лади, яна битта шарти улар фа қ ат таш қ и электрон қ аватлари т ў лган элементлар б ў лиши керак, агар таш қ и қавати т ў лмаган б ў лса бу боғланишни ҳосил қилиб б ў лмайди. Бо ғ ланишни яна оддийроқ қилиб тушунтирсак, кемаларни пристинларга махсус занжирларда боғлашса яна қў шимча қилиб ингичка бир аркон хам богланади, агар биз занжирни б ў шатсак кема факат арконда колади лёкин бу хол шунча давом этиши мумкинки факат хеч кандай ташки тъсир б ў лмаса, мисол шамол, т ў лкин ва бошкалар, шунгача кема тинч туради, кейин бузилиши мумкин мана бу богланишни нг мохияти.

Фойдаланилган адабиётлар : 1. И.Носиров «Материалшунослик» Тошкент Ў китувчи 1994 й. 2.М.Т.Нормуродов, Б.Е.Умирзоков, И.П. Пармонкулов «Электротехника материаллари ва қ урилмалари технологияси». Тошкент. Мехнат. 2004 й. 3. В.А.Мирбобоев «Конструкцион материаллар технологияси». 4. Ш.М. Камолов, А.Ш. Ахмедов “Электротехника материаллари” Т.1994 й. 5. Ш.М. Камолов, А. Ш. Ахмедов “Диэлектриклар” Ўқ ит. Тошкент 1990 й. 6. Тареев Б. М. “Физика диэлектрических материалов” М. Энергия 1982 й. 7. В. Е. Китаев “Электротехника ва электроника асослари” Т.1984 йил. 1. Н Г Дроздов, Н В Никулин “Электр материалларини урганиш” Тошкент. 1985 й. 9. Мозберг Р К “Материловедение” учеб. Пос. М. Выс. школа. 1991 г.

Похожие

Атом-кристаллик тузилиши

Электр тармоқ қисмларининг тузилиши

Материалларнинг таркиби ва тузилиши.

Биполяр транзисторлар, уларнинг тузилиши, ишлаш принципи ва қўлланилиш соҳалари.

Материалшунослик асослари.