Электр юритманинг харакат тенгламаси характеристикалари ва турғун харакати - Энергетика - Рефераты

Электр юритманинг харакат тенгламаси характеристикалари ва турғун харакати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88.44921875 KB

Электр юритманинг харакат тенгламаси характеристикалари ва турғун харакати Режа: 1. Электр юритманинг харакат тенгламаси 2. Механик характеристиклар хақида тушунчалар 3. Электр юритманинг турғун харакати. Механик харакат барқарорлиги

Электр юритманинг ҳаракат тенгламаси Электр юритма турли режимларда ишлаши мумкин. У, двигателни ишга туширишда ёки юклама камайганда тезланади; двигател тўхтатилганда ёки тескари айлантирилганда эса секинлашади. Бундай режимларда, электр юритманинг холати, унинг механик қисмида иштирок этувчи куч ва моментларга боғлиқдир. Агар, ЭЮ нинг ишлаш жараёнида, бурчак тезлиги ўзгармас бўлса, унда двигател хосил қилувчи момент юклама моментига тенг бўлади М = М с ёки М - М с = 0 Ўзгарувчан бурчак тезлигида (оширилганда ёки камайтирилганда) динамик момент М дин хосил бўлади ва тенглама учинчи аpзо билан тўлдирилади М - М с = М дин ёки М - М с = J d  / d t (2.14) Бу тенглама электр юритманинг асосий ҳаракат тенгламаси дейилади. Тенгламадан кўринадики, двигателнинг айланиш моменти М , механизмда содир бўладиган қаршилик моменти М с ва юритма қисмларида хосил бўладиган динамик момент М дин билан мувозанатда бўлиши керак. (2.14) тенгламада, жисм массаси m ва унга мос равишда юритма инерция моменти J ўзгармас катталиклар хисобланган, бу асосий кўпчилик иш механизмлар учун тўғридир. Юритма ҳаракат тенгламасига кўра: агар М > М с , d  /dt>0 бўлса, у холда юритманинг айланиш тезлиги орта бошлайди (юритма тезлашади); агар М < M c , d  /dt <0 бўлса, двигател юкламаси кўпая бошлаганда юритма тезлиги камая бошлайди (юритма секинлашади);

агар М = М с , d /dt = 0, у холда юритма текис ҳаракат билан турғун тезликда айланади ёки қўзғалмас холатда бўлади (юритманинг турғун режими,  = cоnst). ЭЮ даги жараёнларни ўрганишда қулайлик яратиш мақсадида, двигателни айлантирувчи моменти юритма ҳаракати томон йўналган бўлса, уни мусбат (двигател режими), акс холда эса манфий (генератор режими) деб қабул қилинади. Каршилик моменти М с олдидаги манфий ишора, бу моментни юритма ҳаракатига нисбатан тескари йўналганлигини кўрсатади, бу юк кўтариш, металл қирқиш ва шу каби жараёнларга таълуқлидир. Юк туширишда эса қаршилик моменти юритма ҳаракати томон йўналгани учун, унинг олдига мусбат ишора қўйиш керак бўлади. Тезликнинг орта боришида М дин юритма ҳаракатига тескари йўналган бўлиб, унинг камайишида эса ҳаракат томонга йўналган бўлади. Динамик моментнинг қиймати ва ишораси фақат двигател моменти билан қаршилик моментини алгебраик айримасига кўра аниқланади. Шундай килиб, юритманинг ҳаракат тенгламасини, умумий холда қуйидагича ифодалаш мумкин  М  М с = J d  /dt (2.15) Демак, 2.15 ифодадаги М ва М с олдига (+) ёки(-) ишорасининг қў йилиши двигателнинг иш режими ва юклама характерига боғлиқ бўлади. Механик характеристикалар хақида тушунчалар Умумий холда электр юритманинг ҳаракати икки режимда рўй бериши мумкин: турғун, бунда ҳаракат тезлиги ўзгармасдир (ёки хусусий холда нолга тенгдир) ва ўткинч (динамик), бу режим тезликни ўзгариши билан характерланади. Турғун айланма ҳаракатнинг шарти, (2.15) тенгламага кўра двигател моментини келтирилган юклама (қаршилик) моментига тенглигидир, яъни М = М с . Бу шартнинг бажарилишини текшириш одатда двигател ва ижро органининг механик характеристикалари асосида график равишда амалга

оширилади. Ушбу характеристикаларни, шунингдек юритмани тўғри лойихалаш ва тежамли ишлатиш учун хам ўрганиш зарур. Двигателни механик характеристикаси деб, унинг бурчак тезлигини хосил қилинаётган момент  (М) билан боғланишига айтилади. Двигателларнинг табиий ва сунъий характеристикалари фарқланади. Двигателнинг табиий характеристикаси, унинг асосий улаш схемасига, манба кучланишининг номинал кўрсаткичларига мос келади ва хар бир двигател учун ягона бўлади. 2.4-расмда кенг тарқалган айланма ҳаракатли двигателларнинг табиий характеристикалари кўрсатилган:1-мустақил қўзғатишли ўзгармас ток двигателини; 2-кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток двигателини; 3-асинхрон двигателни; 4-синхрон двигателни. Табиий характеристикада двигателнинг координаталари  н ва М н бўлган номинал (паспорт) режими нуқтаси етади. Cунъий характеристикалар двигател учун манба кучланишини кўрсаткичлари ўзгарганда ёки двигател чўлғамлари занжирига қўшимча элементлар (резистор, реактор ва конденсаторлар) киритилганда, шунингдек двигател махсус схемалар бўйича уланганда хосил қилинади. Бу характеристикалар, двигателларни равон ишга тушириш ва тўхтатиш, турғун режимда эса хар - хил тезликларни олиш учун яратилади. а) б) 2.4-расм. Двигателларнинг табиий механик характеристикалари

Двигател механик характеристикаларни аниқловчи асосий катталиклар қуйидагилардир: 1) двигател вали қўзгалмас холатидаги ( = 0) хосил бўладиган бошланғич ёки ишга туширувчи момент М ит (ёки қисқа туташув моменти М қт ); 2) двигател хосил қилиш мумкин бўлган энг катта момент (максимал - М мах ); синхрон ва асинхрон двигателларда у номинал қийматининг 1,6  3,5 баробари билан чегараланган; ўзгармас ток двигателларида у назарий жихатдан чекланмаган холда, амалда эса токнинг коммутация қилиш шартлари бўйича номиналнинг 2 ¿ 8 баробар қийматлари билан чегараланади. Асинхрон двигателни ишга тушириш давомидаги максимал момент - критик М кр (ёки ағдарма) момент хам дейилади. 3) двигател идеал холатда, (яъни унинг валида статик моментни тўла йўқлиги ва электромагнит моменти эса нолга тенглигидаги), хосил қилувчи идеал салт юриш тезлиги,  о асинхрон ва синхрон двигателларда ушбу тезлик синхрон тезлик деб аталади. Ишчи механизмининг механик характеристикаси деб тезликни қаршилик моменти билан боғланишга айтилади ва у  = f (M c ) функцияси кўринишида бўлади. Баpзи ишчи механизмларнинг механик характеристикалари 2.5-расмда кўрсатилган. Характеристикалар бурчак тезлигининг тўғри (мусбат)ва тескари (манфий) айланиш йўналишлари учун берилган. 2.5, а расмдаги характеристика, актив статик моменти га эга бўлган механизмга (масалан, юк кўтариш кранининг ижро органи) тегишлидир. Бунда, М с нинг қиймати тезликка боғлиқ бўлмайди ( М с = cоnst ), у фақат илгакка осилган юк оғирлиги ва барабаннинг радиусига боғлиқ бўлади.

а) б) в) 2.5-расм. Ишчи механизмларнинг механик характеристикалари 2.5, б, в-расмлардаги характеристикалар реактив статик момент га эга механизмларга тегишлидир, чунки бунда тезлик йўналиши ўзгариши билан момент йўналиши хам ўзгаради. 2.5, б-расмдаги характеристикага ҳаракатидаги қаршилик ишқаланиш кучлари орқали хосил қилинадиган механизмлар эга бўлади. Шунинг учун буни қуруқ ишқаланиш характеристикаси хам деб аталади. Бундай характеристикаларга дастгохларнинг узатиш механизмлари, горизонтал конвейер, траспортерлар ва кўтариш кранларининг силжиш механизмлари эга бўлади. 2.5, в- расмдаги 1 характеристика вентилятор, марказдан қочувчи кучга асосланган насос каби парракли механизмларга тегишлидир. Бунда қаршилик моменти тезликнинг квадратига пропорционал бўлади. Бу характеристикалар кўпинча вентилятор характеристикалар хам дейилади. 2.5, в-расмдаги 2 характеристикада, М с нинг қиймати тезликка тескари пропорционал равишда ўзгаради, иш механизми валидаги қувват эса ўзгармас, яъни Р с = cоnst бўлади. Бундай, гиперболик характерга эга бўлган характеристикалар токарлик ва фрезерлик дастгохларининг бош ҳаракат механизмларига, турли ўраш (калавалаш) ускуналарига тегишлидир. Келтирилган двигател ва ишчи механизмларининг механик характеристикаларида тезликни моментлар ўзгаришига нисбатан ўзгариш даражаси турличадир. Бу ўзгаришни характерловчи катталик механик характеристиканинг бирлиги дейилади:

 = dM / d =  M /   (2.16)  с =dM c /d  (2.17) бунда,  ва  с - двигател ва ишчи механизм характеристикаларининг бикрлиги Характеристикалар бикрлик даражасига қараб уч турга бўлинади: 1) абсолют бикр механик характеристика , бунда двигателни бурчак тезлиги айлантириш моменти ўзгариши билан ўзгармас холда қолади. Бундай(2.4,б-расм, 4) характеристикага синхрон двигател эга бўлади, унинг бикрлиги  =  дир. 2) бикр механик характеристика , бунда бурчак тезлиги айлантириш моменти ўзгариши билан кам ўзгаради (2.4, б-расмдаги 3 характеристика  о2 - a оралиғида ва 2.4, а-расмдаги 1 характеристика). Бу характеристикаларнинг бикрлиги манфийдир, яъни  < 0. 3) юмшоқ механик характеристика , бунда бурчак тезлиги айлантириш моменти ўзгариши билан кўп даражада ўзгаради (2.4, а- расмдаги 2 характеристика). Электр юритма назариясида механик характеристика тушунчаси билан биргаликда, электромеханик характеристика тушунчаси хам кенг фойдаланилади, бу электр юритма тезлигини электр двигател токи билан боғланишидир, яъни  (I) . Электр юритманинг турғун ҳаракати. Механик ҳаракат барқарорлиги Электр юритманинг турғун иш режими двигател ва ишчи механизмининг моментлари ва бурчак тезликларини тенглиги билан характерланади. Бу режимни аниқлаш мақсадида двигател ва ишчи механизмининг механик характеристикалари  , М текислигининг бир квадрантида тасвирланади (2.6-расм). Характеристикаларнинг кесишиш нуқтаси М т ,  т турғун режимни аниқлайди. Шундай қилиб, мисол учун, вентиляторни (2 характеристика) айлантирувчи асинхрон двигател (1 характеристика) билан турғун ҳаракати

"а" нуқтада бўлади. Расмдан, яна шуни кўриш мумкинки, ЭЮ ни ишга тушириш ва тезлаштириш учун двигателнинг бошланғич ишга тушириш моменти М ит хар доим бошланғич юклама моментидан М сб катта бўлиши керак. Турғун ҳаракатни тўла тахлил қилиш учун, бу ҳаракатнинг бар қ арорлигини хам аниқлаш зарур.Шундай турғун ҳаракат барқарор бўладики, у қандайдир ташқи таъсир натижасида турғун режимдан чиқарилсада, бу таъсир йўқолгандан сўнг, шу режимга яна қайта олади. Колган холларда ҳаракат барқарормас бўлади. Харакат барқарорлигини намунаси сифатида юза устидаги шарнинг мувозанат холатини келтириш мумкин, барқарор 2.7, а- расмдаги ва барқарормас 2.7, б-расмдаги холат. 2.7 - расм. Харакатнинг барқарорлиги тушунчаси учун Харакат барқарорлигини аниқлаш учун механик характеристикалардан фойдаланиш қулайдир. Мисол сифатида юк кўтариш кранини ижро органининг асинхрон двигателли электр юритмаси ҳаракатининг барқарорлигини кўриб чиқамиз (2.8-расм). 0 т М сб М т М ит М 2.6-расм. Турғун ҳаракат кўрсаткичларини аниқлаш

Бунда, М = М с бўлганда турғун ҳаракат икки тезлик қийматида мумкиндир: 1 нуқтада  т1 ва 2 нуқтада  т2 . Бу икки нуқтадаги ҳаракат барқарорлигини аниқлайлик. 1-чи ну қ та. Фараз қилайлик, қисқа муддатли таъсир остида тезлик  ` 1 қийматгача ортган ва шундан кейин таъсир йуқолган.АД ни механик характеристикаси бўйича,  ` 1 тезликка М` 1 < M c моменти мос келади.Шунинг хисобига, динамик момент М дин = J d  / dt = М` 1 - М c манфий бўлиб қолади ва юритма М = М c даги  т1 тезликгача секинлаша бошлайди. Агар, таъсир тезликни  `` 1 қийматигача камайишига сабаб бўлса, унда АД ни моменти M`` 1 > M c қийматигача ошади, динамик момент М дин = J d  / dt = М`` 1 - М c мусбат бўлиб қолади ва тезлик ўзининг олдинги қиймати-  т1 гача орта боради. Шундай қилиб, 1 нуқтадаги  т1 тезлик билан турғун ҳаракат барқарордир. 2.8-расм. Механик характеристиканинг бар қ арорлигини ани қ лаш 2-чи нуқта . Худди шундай тарзда, 2 чи нуқтадаги турғун ҳаракат барқарорлигининг тахлилини ўтказамиз. Тезлик  ` 2 гача оширилганда, АД ни моменти М` 2 қийматигача кўпаяди, динамик момент М дин =М` 2 - М с >0 ва тезлик, ўзининг дастлабки  т2 қийматига қайтмасдан, орта боради. Тезликни камайишида, АД моментининг пасайиши натижасида динамик момент манфий бўлади ва тезликни камайиш жараёни давом этади. Шундай қилиб,  т2 тезлик билан аниқланадиган 2 чи нуқтада электр

юритманинг турғун ҳаракатини барқарормаслиги хақидаги хулосани қилиш мумкиндир. Ўтказилган тахлил шуни аниқлайдики, турғун ҳаракатни барқарорлигининг зарурий ва етарли шарти қилиб тезликни ошиши ва бундан хосил бўладиган динамик моментни ишораларининг қарама- қаршилигини олиш мумкин, яъни М дин /   < 0 Харакатнинг барқарорлиги ёки барқарормаслигини двигател ва ишчи механизмларининг механик характеристикаларини бикрлиги орқали хам аниқлаш мумкин. Бунда ЭЮ ни барқарор ишлаш шарти қуйидаги кўринишда бўлади  -  с < 0 ёки  <  с (2.18)

Адабиётлар: 1. Хомудханов М.З., Мажидов С.М. Электрик юритма ва уни бошкариш асослари. Т. Укитувчи. 1970. 2. Москаленко В.В. Автоматизированный электропривод. М. Энергоатомиздат. 1986. 416 с. 3. Чиликин М.Г., Сандлер А.С. Обший курс электропривода. М. Энергоиздат. 1988. 576 с. 4. Шенфелед Р., Хабигер Э. Автоматизированный электропривод. - Л. Энергия, 1985. 464 с. 5. Ковчин С.А., Сабинин Ю.А. Теория электропривода. СПБ. Энергоатомиздат. 2000. 496 с.

Похожие

Электр юритманинг турғунмас харакати

Электр юритманинг механик кисми ва уни хисоблаш схемалари

Электр юритма механикаси

Йиғиқ параметрли электр занжирларининг қонунлари ва асосий тенгламаси.

Вентилли ўзгармас ток электр юритмасини электр таъминоти тармоғига таъсири