Orol dengizi va orol buyi ekologiyasi - Экология - Рефераты

Orol dengizi va orol buyi ekologiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59 KB

www.arxiv.uz Reja: 1) Orol dengizi buyi ekologiyasi 2) Orol dengizini saklab kolish muammosi 3) Kumli chullar ekologiyasi

www.arxiv.uz Ichki dengizlar, sugoriladigan dexkonchilik, suvning sifati, ekologik tizimlar, chullanish xodisasi, muvozanat, iklim ugarpishlari, kuchli shurlangan, tukay usimliklari. Sanitar- epidemiologik axvol. 1 Respublikamizda tabiatni muxofaza kilishning mintakaviy xususiyatlari kuyidagilardan iborat. Kishlok xujaligi va sanoat ishlab chikarishi bilan boglik xoldagi nisbatan kichik xududda axoli zichligi. Shuning uchun insonning kimyolashtirish xujalik va maishiy faoliyati natijasida - atrof muxitga salbiy ta’siri seziladi. Suv resurslarining tankisligi undan sugorish sanoat, maishiy turmush soxalarida keng foydalanish va uning ifloslanishi. Respublika xududining bir kismi tog oraliklarida bulgani uchun tabiat - iklim xususiyatlari bilan xavfli zona xisoblanadi. Markaziy Osiyoda suv resurslaridan asossiz va nourin foydalanish natijasida Orol va Orol buyi muammosi vujudga keladi. Yerlarning kayta shurlanishi va suvning yaroksizligi kuchayib bormokda. Usimliklardan foydalanish, chorvani betartib utlatish, tabiiy manzaraga rekracion tazziik respublikadagi ekotizimlarning maxsuldorligining kamayishga olib keladi. Orol dengizi ilgari vaktda dunyodagi katta ichki dengizlardan bari xisoblanib, undan balikchilik, ovchilik, transport rekracion maksadlarda foydalanilar edi.. Dengiz suv rejimini unga kuyiladigan Amudaryo, Sirdaryo Yer osti suvlari xamda atmosfera yoginlari tushishi yuzadan suvning buglanishi tashkil etardi. Kadimgi davrda dengiz satxining 1,5-2 m uzgarishi tabiiy iklim xususiyatlari bilan boglik bulib suvning xajmi 100-150 kub km suv satxi maydoni 4000 kv. km ni tashkil etgan Orol dengizining suv muvozanati ( km 3 / yil) Yil lar kab ul kilish (kir ish) sar fi buglanish m uvozanati (balansi)

www.arxiv.uz 19 71-1980 16, 7 6,3 55, 2 - 32,2 19 81-1990 3,9 6,2 43, 7 3 3,6 19 91-1994 21, 0 4,6 33, 6 - 8,0 Sugoriladigan dexkonchilikning rivojlanishi natijasida sugorishga foydaliniladigan kaytmas suvlar va kurgokchilik yillari Amudaryo va Sirdryoning del’tasiga kuyilaligan suv mikdori kamaydi. Shunday kilib xozirgi vaktda dengizning satxi 1961 yil nisbatan 16,8 m ga pasaydi. 1994 yil 36,6 m. Bunda dengizning xajmi uch marta, yuzasi esa ikki marta shurlanish darajasi 9-10% dan 34-37g/l ga ortdi. Xozirgi kunda dengiz satxining pasayishi yiliga 80-110 sm ni tashkil etsa kirgok chizigi 60-80 km pasayib ochilib kolgan Yerlar 23 ming kv km ni tashkil etadi. Amudaryo va Sirdaryoning kuyi okimlarida suvning sifati yomonlashdi xamda ichish uchun yaroksiz bulib koldi. ekologik tizimlar usimlik va xayvonlar chukur inkirozga uchrayapti. 1. Orol dengizi kurishi va uningsh okibatlari 2. Orol buyi usimlik xayvonot dunyosidagi uzgarishlar Uzbekistonda usimlik va xayvonlarni urganish va ekologiyasi 1) Uzbekitonda usimliklarni urganish va ekologiya 2) Uzbekistonda xayvonlarni urganish va ekologiya Ilmiy yunalishlar, S.Topov, P. Karovin, Z.Zokirov, M.Muzaffarov, I.Grametov, S.Soxobiddinov, M. Nabiev, I.Vvedenkiy, A. Butkov shular usimliklari fiziologiyasi , xayvonlar ekologiyasi. Usimliklar dunyosini urganishga bagishlangan ilmiy tadkikot ishlari asosan ekologik florogenetik va fitocenologik yunalishlarda olib borildi.Urta Osiyo usimliklari alamini urganish S.Popov ,P.Korovin,Z.Zo kiro v,...M.Muzafforov.I.Trashtov.R.Saxobiddinov M Nabiev.I.Rved enkiy A-

www.arxiv.uz Butkov kabi omillarining nomi bilan boglik.Ilmiy yunalishlar usimliklar olamini muntazam taxlil kilish geobatik jixatidan urganish,ulardan okilona foydalanish yullarini ishlab-chikish,ya’ni chul adiiir tog yaylovlarni unumdorligini oshirishi foydali usimliklarni kupaytirish turli joylarda usadigan em-xashak va xom ashyo manbai xisoblangan usimliklarning marfogenezi fizalogiyasi, chul usimliklarining ekologiyasi va biologiyasi keng urganilib arxosil usimlik turlarini chul sharoitiga moslashtirish kabi soxalari olib borildi. ekologik yunalish uslubining moxiyati shu bilan belgilanadigan bataniklar filora tarkibini urganish bilan birga usimlikka organizmi sifatida uning ekologiyasiga va u yoki bu tuprok turiga munosabati tekshirdilar.Ayniksa usimliklar ayrim turlarining ekologiyasini urganish shulariga kup e’tibor berildi.Bu ishlar E.P.Korovin M.V.Kulotieov va S.Popovlarnnning namlari bilan boglik Ularning ishi uslublarida kozon geotatanigi maktabining ishlariga e’tibor berildi.Bunda ekologik sharoitning uzgarishga evolyucion jarayonning yunaltiruvchi omili deb karaldi. D.N. Kashkarovning dastlabki ishlari Urta Osiyoda yashovchi kemiruvchi xayvonlarni urganishga karatilgan edi. Omil va ularning biologiyasi sistematikasi va yashash tarziga e’tibor berish bilan birga xayvonlar ekologiyasi buyicha xam ish olib bordi. 1928yil D.N. Kashkarov AKSh ga bordi chunki u vaktda AKShda ekologiya fani bir muncha rivojlangan edi. U 7 oy mobaynida yirik ekologlarning ishlari bilan tanishib chikdi. Adams, Shlvord Chepman, Trinell, elli, Teylor, Forxis va boshkalarning ishlarini urgandi.. U 12 ta univYersitet, muzey, kurikxonalar bilan tanishdi. D.N. Kashkarovning Leningrad univYersitetiga ketishi munosabati bilan Uzbekistonda ekologiya yunalish uning davomchilari A.Selevin, Z.Zoxidov, I.Kolesnikov ishlarida rivojlandi. Keyingi yillarda zoologiya tadkikotlari Uzbekiston F.A. ning zoologiya va parazitologiy instituti faoliyati bilan boglik. Institut 1950 yil biologiya fanlari bulimi tarkibida tashkil etilgan.

www.arxiv.uz Uning asosiy tadkikot yunalishlari Uzbekiston xayvonlar ekologiyasida ruy beradigan ayrim jarayonlar va konuniyatlar urganila boshlandi. Ayniksa inson ta’sirida xayvonlarning tarkalishi xamda tarkibiy uzgarishlari shuningdek parazit bugimoyoklilar gel’min va oddiy organizmlar xayot davriy va invaziy yullarini urganishda batafsil tadkikotlar utkazildi. Institutning muxim amaliy tadkikotlariga xayvonat axolini kuriklash va undan okilona foydalanish tadbirlari asoslarini tayyorlash kishlok xujalik xayvonlari invazion kasalliklarining oldini olish kimmatli xayvon turlarining kadastri va nazorat ishlari olib borishlar kiradi. Uzbekiston F.A.ning akademigi Z.Zoxidov, M.Muxammadiev, muxbir a’zolaridan V.Yaxontov, M. Sultonov, O.Olimjonov kabilar Uzbekistonda zoologiya tadkikotlarining rivojlanishida uz xissalarini kushganlar. Ular uzlari xamda shogirdlari bilan birgalikda yirik monografidlar yaratdilar, jumladan A.Sultonovning “ Uzbekiston kushlarining gel’mentlari” (1965) V.Yaxontovning “ Xasharotlar ekologiyasi”. Z.Zoxidovning “ kizilkum chulining biocenozlari” (1971) kabi asarlari kursatib utish mumkin. Keyingi yillarda institut olimlari, Xayvonot olamini kuriklash va undan racional foydalanish” ilmiy asarlarini ishlash dasturiga oid tadkikotlarga kirishdilar. Bundan maksad kuzatuv tadkikotlari axborot yigindisini taxlil kilish va tartibga solish genofondni saklash xamda imkoniyatlarini urganish xayvonot olamini kuriklashdan iboratdir. Asosiy yunalish jumxuriyatda ekologik kuzatishlar nazariyasini tizimlashtirish keng mikyosida komp’yutYer texnikasidan foydalanishdan iborat bu esa uz novbatida yukori darajali nazariy va amaliy natijalarga Yerishishni xamda tabiatni kuriklash samaradorligini oshirishni ta’minlaydi. Institutdagi ilmiy ishlar asosan undagi bir kancha yunalishdagi laboratoriyalarda olib borildi. Xasharotlar va entamologiya laboratoriyasi 1950

www.arxiv.uz tashkil etildi. Unga tanikli olimlardan N.Lutirkiy UzFA muxbir a’zolari O. Olimjonov, V. Yaxontov biologiya fanlari nomzodi G. Davletshina, e.Yergashev lar raxbarlik kildi. Labarotoriyaning asosiy yunalishlari kuyidagilardan Uzbekistonda uchraydigan zararli foydali bugim oyoklilarni saklash ulardan foydalanish yullari usimliklarni zararkunandalardan ximoya kilishda fiziologik biokimyoviy taksikalogik omillarga asoslangan xolda ilmiy ish olib borishdan iborat. Laboratoriya usimliklarni ximoya kilish muammosi atrof- muxitni ifloslantirmaslik masalalari bilan uzviy boglangandir. Atrof muxitning kimyoviy moddalardan zaxarlanmasligi uchun kuyidagilar tavsiya kilindi. 1) Kishlok xujaligida zararkunandalarga bardoshli navlarini tanlash. 2) Usimliklarni ximoya kilishda tabiiy kushandalarda keng foydalanish 3) Xar xil tabiiy sharoitda zararkunanda bilan uning kushandasi va ular urtasidagi boglanishni urganadi. 4) Usimliklarni ximoya kilishda kam zararlaydigan kimyoviy, mikrobiologik moddalardan va boshkarib turuvchi moddalardan foydalanish. 1963-1966 yillarda Nurata togining xayvonot dunyosini urganish vazifasi kuyildi. Olimlar oldida Kizilkum xayvonot dunyosining Nurota togining xayvonot dunyosiga ta’sirini urganish muammosi turardi. Natijada S.Solixboev,P.Bagdanov, A.Palenko, T.Tubaydulina, I. Ishunin, Yu.Kashkarov, N. Zokirovlar ilmiy ishlari natijasida “ Nurata togi umurtkali xayvonlar ekologiyasi” (1970) nomli asar yaratdi. 1967 yilda T. Zoxidov tashabbusi bilan ornitologiya laborotoriyasi tashkil topdi.. Xozirgi kunda bu labarotoriyada kushlar faunasi ekologiyasi va ularning xalk xujaligidagi va urmon xujaligidagi axamiyati, shuningdek ekosistemalarda tutgan urni antropogen omillarning kushlar biologiyasiga yashash joylariga nisbatan ijobiy yoki salbiy ta’siri masalalarini urganish buyicha ilmiy kuzatishlar olib bormokda.

www.arxiv.uz 1979 yilda ixtiologiya va gidrobiologiya laborotoriyasi xodimlari M.Muxammadiev raxbarligida A.Omonov, F.Voxidova, S. Xamraeva, D. Mansurova Uzbekiston suv omborlari yullarining biologik rejimi ixtiofaunasining shakllanishi suvni ifloslanishi, suv xayvonlari ekologiyasi va suv resurslaridan foydalanish buyicha ilmiy izlanishlar olib bordi. 1) Uzbekiston xay vonlarini urganish? 2) Uzbekiston usimlik dunyosini urganish tarixi?

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1 Gerasimov I P ekalogicheskie problem’ v prrshloy nostoyashiy ibudushey geografii mir M Nauka 1985 2 Izrael’ Yu A ekalogiya ikontrol sostoyaniya prirodnoy sred’ M Gidrameteozdat 1984 3 Manitoring prirodnoy Srediu v basseyne Aral’kogo morya L Gidrometedizdat 1991 4 Tuxtaev A Xamidov A ekalogiya asoslari va tabiatni muxafoza kilish Toshkent Ukituvchi 1992 5 ChYYernova N M Biulova E M ekalogiya M Proveshenie 1989 6 egamberdiev R ekalogiya Toshkent Uzbekiston 1994 7 Novikovu G A Osnova obshey ekalogiya ioxrana prirodiu LGU 1979 8 Alimov T L Rafikov AA ekalogiya xatolik saboklari T 1991 9 Shodimetov Yu Ijtimoiy ekalogiyaga kirish T 1991 10 Mil’kov FN Landshaftnoya Sreda zemli M 1970 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Orol dengizi va orol buyi ekologiyasi

Orol dengizi qurigan tubining hozirgi ahvoli

Orol va orol bo`yi ekologik vaziyat keskinlashuvining asosiy omillari

Orol va orolbo`yi ekologik muammolari

Ekologiya soxasida xalqaro xamjixatlik